OOK NU ZELFST. GEMEENTE In t Kort Nieuws- en Advertentieblad voor Veenendaal en Omstreken Nieuw Orgel voor de Cunerakerk 17Q5 VEENENDAAL Voorheen onder bestuur van Rhenen 16e Jaargang Vrijdag 8 November 1946 No 873 TELEFOON-ABONNé'S ZONDER AAN. HET WONDER VAN DE WONDER OLIE. Bewogen dagen uit de ge schiedenis ven Veenendaal en Rhenen in het jaar 1795, het jaar van de ondergang van de Republiek der Nederlanden. Veenendaal heeft toen haar zelfstandigheid als gemeente we ten te verkrijgen, nadat de Stad Rhenen, waaronder zij ressor teerde, hiertegen hevig in ver zet gekomen was. DE FRANSE REVOLUTIE. OUDE VEENENDAALSE NAMEN HET VERZOEKSCHRIFT TEGENMAATREGELEN HVAN RHENEN VEENENDAAL LAAT HET ER NIET BIJ ZITTEN Abonnementsprijs f 1.30 per kwartaal Losse nummers 6 cent Redactie en Administratie Parallelweg 8, Veenendaal Telefoon 601 Red. W. F. ter Hoeven DE VALLEI Uitgave: Drukkerij „De Geldersche Vallei' AD VER1ENTIES Gewone advertentieprijs per m.m. 15 cent. Minimumprijs per advertentie f 3.- Vraag en aanbod f 1.30 van 1-20 woorden. Elk woord meer 6 cent. Verschijnt 2 keer per week inStichts- en Geld.-Veenendaal, Amerongen, Eist, Rhenen, Achterberg Overbere De H;,a""Tr i u c Benedeneind, Kade, Maanderbuurt, Ederveen, Renswoude, jEherpenzeel Heuvelsche Steeg, Groep, In de bezettingstijd heeft ons volk zijn geestelijke veerkracht getoond in de stryd tegen den onderdrukker. Welke middelen deze ook aanwendde cm ons gedwee en volgzaam te maken, zij strandden alle op de onverzettelijke wil tot verzet. Het gezamenlijk gedragen leed smeed, de ons Nederlandsche volk tot een eenheid, die slechts kende hartstocht om bevrijd te worden van het gehate juk, dat als een loden last op de schouders drukte. Het ging om het behoud van onze vrijheid, van onze cultuurgoederen, van onze welvaart. Met Gods hulp is het juk verbroken, heeft ons volk zijn vrijheid herkre gen, maar de overweldiger heeft weten te bereiken, dat onze welvaart is verdwenen. We zijn een arm volk geworden'. Een ontzettende schulden last drukt het gehele economische leven. Alleen de uiterste spaarzaam heid en de hoogste arbeidsprestatie zullen wellicht ons land kunnen be hoeden voor de inflatie. Waar blijft nu echter bij velen de trouw, waarmede zij in de oorlogs jaren het vaderland dienden? Het wekt de indruk alsof een deel van ons volk leeft in de gedachte, dat, nu eenmaal het juk van den overheer- scher is verbroken, ieder voor zich het recht mag opeisen uitsluitend zijn eigen belangen te behartigen. Het altruïsme maakt dan plaats voor het egoïsme, het dienen van de gemeen schap voor een jacht naar persoonlijk gewin. Allen, die door dit zelfstandig stre ven zijn bevangen, zijn ontrouw aan de vaderlandse zaak en hebben het zelf te wijten, wanneer hun betoon van vaderlandsliefde in oorlogstijd niet kan geacht worden uit de rechte bron te zijn voortgekomen. Of meent men waarlijk, dat de hui dige positie, waarin ons vaderland verkeert, deviezensmokkelarij, zwarte handel, coruptie wilde stakingen, en wat al niet meer, verdragen kan? Laten allen, die zich in meer of min der mate aan deze praktijken schuldig weten, het voor gezegd kunnen hou den, dat zij hard medewerken aan de financiële en morele ondergang van ons volk. Wat voor zin heeft het schelden en verwensen van de moffen in de da gen der bezetting van hen, die nu op hun manier bezig zijn het vaderland de weg naar welvaart te versperren? Niemand denke er licht over, dat meer dan honderdduizend zwarthan delaren er wordt zelfs beweerd, dat het er twee honderdduizend zijn met hun onguur bedrijf het han delsherstel zo goed als onmogelijk te maken. Maar dit niet alleen. Terwijl overal gebrek heerst aan werkkrachten, ook zelfs aan ongeschoolde, weten vele duizenden jonge kerels hun tijd niet beter te gebruiken dan door te trach ten met gifhandel zich te verrijken. Indien er in de harten van deze en zoveel andere zelfzuchtige Neder landers nog een vonk van liefde leeft voor land en volk, laten zij dan bre ken met hun egoïstisch gedoe en ook nu, ja juist nu, blijk geven van trouw aan de vaderlandse zaak. GEVANGENEN VOOR DE FILM. Tijdens een der processen tegen Ja panse oorlogsmisdadigers, die zich in Britse handen bevinden, werd een rapport voorgelezen, waaruit bleek, dat een aantal krijgsge vagen en En gelse soldaten door de Japanners werd gedwongen, als acteur aan een film mee te werken, die de capitu latie van Honknng in beeld bracht. De soldaten werden in officiers-uni form gestoken en moester achter een witte vlag marcheren, om zodoende het hele verloop der capitulatie te reconstreren. Soldaiten, die weiger den, zich voor die doel te lenen, wer den door de Japanners „wegens ver grijp tegen de kampdiscipline" zwaar en wreed gestraft. SLUITING. Bij duizenden abonné's werden na de bezetting van Weenen de telefoon toestellen weggehaald. De directie van de telefoon-centrale maakte direct bekend, dat de abonné's, als zij bleven betalen, zo spoedig mogelijk weer van toestellen zouden worden voorzien. Zij, die daarop niet wilden ingaan, zouden nauwelijks een kans hebben, binnen afzienbare tijd een toestel te krijgen. Deze toestand bestaat nu reeds meer dan een jaar. Geen der goedgelovige vastrechtbetalers heeft echter een toe stel gekregen. De administratie ver strekt hun ook geen inlichtingen om trent het tijdstip, waarop een einde zou worden gemaakt aan deze vreem de toestand. «ÖÊSe&WW Voortdurend wordt gewerkt aan de restauratie van de Cunerakerk. Hierboven een maquete van het nieuwe orgei, dat ?n de plaats van het vernielde zal komen. NIEUWE WERELDWONDEREN. Volgens een bekenden Amerikaansen journalist blijven van de oude won deren slechts de Pyramiden met de Sphinx gehandhaafd. De zeven won deren der wereld, zoals een Ameri kaan zich die voorstelt, zijn: „de Grand Canon" in Colorado; de vul kaan Paracutin in Mexico, die plotse ling op een maisveld is ontstaan en intussen reeds de helft van de hoogte van den Vesuvius heeft bereikt; de „Empire State Building" te New York; de Baai van Rio de Janeiro; de „Golden Gate" van San Francisco en de.... atoombommenfabriek te Los Alamos. NIETS NIEUWS ONDER DE KUNST MATIGE HOOGTEZON. De oude Grieken moeten reeds d.e uitwerking van de ultraviolette stra len hebben gekend. Volgens Plinius waren in zijn tijd vele artsen de me ning toegedaan, dat men een welda dige zachte verbranding van de huid met behulp van lenzen van bergkris tal tot stand kon brengen. Men con cludeert daaruit, dat de Grieken reeds op de hoogte waren van het feit, dat kwarts de ultra-violette stralen door laat. MODERNE NACHTVORST. BESTRIJDING. Nachtvorsten vormen nog steeds een der grootste bedreigingen van de fruitteelt. Deze schade treedt vooral daar op, waar koude lucht blijft han gen of zich verzamelt. In ons land zijn bij vorbeeld bepaalde plaatsen in de Gelderse Vallei in dit opzicht be rucht. Nadat tal van primitieve middelen waren geprobeerd, o.a. het ontsteken van rookvuren en het plaatsen van petroleumbranders, komen thans de Amerikanen met een verwarmings apparaat, dat zichzelf bij een bepaal de temperatuur inschakelt en dan infra-rode stralen uitzendt. Deze stralen worden door reflectoren door de boomgaard verdeeld. De resul taten waren bijzonder bevredigend, terwijl tevens groei en vruchtbaar heid der bomen gunstig werden bein- vloed. Over de kosten van de installatie vonden we niets vermeld. BALLONS MET PETROLEUM. Een in Duitsland buitgemaakt docu ment onthult, dat de Japanners rub berballons hebben gebruikt om, tij dens de blokkade van hun eilanden rijk door de Amerikaanse marine, petroleum te vervoeren. Deze ballons hadden de zelfde afme tingen als de bekende „sperballons". Zij werden door kleine stoomschepen voortgesleept. Door de geringe afme tingen van het geheel, was dit ver voer een moeilijk doelwit voor de torpedo's. Ook uit Amerika bereiken ons berich ten over de toenemende verwildering der jeugd. In Edwardsville (Pennsylvanië) had de politie een uitgangsverbod voor kinderen beneden de 14 jaren, na 9 uur 's avonds uitgevaardigd. De bru tale jeugd stoorde zich er nauwelijks aan. Het werd anders, zodra de 's avonds patrouillerende agenten een fles won- der.olie meekregen. De kinderen, die zonder begeleiding na negen uur op straat werden aangetroffen, moesten een flinke slok uit de fles nemen. Het succes is verrassend geweest. De agenten krijgen nauwelijks nog gele genheid van de fles met wonderolie gebruik te maken. Ook een record-getal: Eind October werd de 100.000ste oorlogsvrij williger bij de Nederlandse strijd krachten ingedeeld. Nog steeds verboden: Van bevoegde zijde wordt er met nadruk op ge wezen, dat het bestaarde verbod voor étalage, en reclameverlich ting onveranderd van kracht blijft. Tour de Hollande? Indien de mede werking van de betrokken instan ties wordt verkregen, krijgt Ne derland het volgend jaar zijn eerste étappe.wieler-wedstrijd. Het werd een succes: De >Rui- ten Troef'" voor Walcheren heeft 150.000 m2 meter glas opgeleverd, waaruit men 150.000 ruiten hoopt te siijden. Geen mannetjes genoeg: De gemeente tram in Amsterdam beschikt nu over voldoende materieel, maar ....geoefend personeel ontbreekt. Consumpties goedkoper: Met ingang van 1 November zullen in de restaurants de prijzen voor jene ver, koffie, thee en limonade aanzienlijk worden verlaagd. De schat groeit: De schat, die de Am sterdamse recherche de vorige week in de kelder van een villa heeft gevonden, is dezer dagen aangevuld met een partij juweelen ter waarde van een kwart millioen gulden. Tolgrens afgeschaft: De afschaffing van de tolgrenzen tussen Neder land, België en Luxemburg heeft 1 November j.l. haar beslag gekre gen. Gas uit het Roergebied: Door het in- gebruiknemen der gasleiding tus sen Alsdorf (Duitschland) in de staatsmijn Emma, werd het gasnet der staatsmijnen rechtstreeks ge koppeld aan het net in West- Duitsland. Dat zijn getallen: De waarde der bloembollen, uitgevoerd tot en met September 1946, bedro 42.000.000, terwijl de uitvoer over het gehele jaar 1945 slechts 31.000.000 bedroeg. Boze geruchtenEr wordt gefluis terd, dat de gecombineerde ta baks- en versnaperingenkaart (de dameskaart) binnenkort zal wor den ingetrokken. Geen chocoladeletters: In verband met de beschikbare grondstoffen zal het over het algemeen niet mogelijk zijn op de extra St. Ni- colaas en -Kerstmisversnaperings. bonnen uitsluitend chocoladewer ken te betrekken. Wij bouwen weer: Volgens Lloyds Register waren op 30 Sept. j.l. op Nederlandse werven 63 motor schepen en 4 stoomschepen in aanbouw met een gezamenlijke tonnage van 166.790 Br. Zij willen voor ons vliegen: Ongeveer 200 piloten der R.A.F. hebben bij de K.L.M. gesolliciteerd als piloot op een der K.L.M.-lijnen. Dat moet wel! Het in 1947 te bouwen aantal woningen zal aanzienlijk groter zijn dan in 1946, aange zien méér arbeiders en materialen beschikbaar zullen komen. Zij maken het best! De Canadese mi nister van Volksgezondheid deel de mede, dat de „Hollandse bruid jes" in Canada het best maken en zich goed aanpassen. Vrij tegen blokkade: Naar verluidt, zou omstreeks Maart/April 1947 de mogelijkheid worden gescha pen, geblokkeerde gelden tegen vrij geld te verhandelen. De Franse Revolutie in 1789 had de eenendalers wakker geschud uit hun passieve houding ten opzichte van het beleid van het Rhenense stadsbestuur. Bij de komst der Franse soldaten in de winter van 1794—1795 werd het feest van de „vryheid", zoals dat overal in den lande het geval was rondom de Vrijheidsboom gevierd. Waar deze boom geplant werd, is niet bekend, maar het is wel duide lijk, dat de Franse sansculotten daar bij geen dorst hebben geleden. Zo hebben de inw J. Anbeek, LI. Vollewens, D. Hiens en Mordechai Héiimans voor dit schone doel samen 26 ïïessën jenever e.i 51 flessen vrijn geleverd. Nadat de roes der z.g. bevrijding van het stadhouderlijke juk enigszins uit gewerkt was, hebben een drietal Vee. nendalers, namelijk Anthonie de Bijll, J. A. Ver burg en Wulfert van Gin. kel een actie op touw gezet om een eigen bestuur te mogen aanstellen, zodat Veenendaal in het vervolg een zelfstandige gemeente zou worden. Zij dienden op 5 Juni 1795 „uit naam van een groot aantal hunner mede in- en opgezetenen van Stichts Vee nendaal" een verzoek in bij de Re presentanten 's Lands van Utrecht, houdende: „dat het dorp Veenendaal zo wel als de gehugten Eist en Agterberg tot hier toe altijd zijn gerekend gewor den onder de jurisdictie van Rhenen, niet tegenstaande het zelze circa twee uren van die stad afgelegen is en ruim zo sterk in getal van ingezete nen is, als Rhenen zelfs. „Dat de Requestranten niet weten, waar het bij toegekomen is, dat ge melde plaats tot heden toe is gesub. mitteerd gebleven aan een ander, zonder zelvs, dat er aan de zijde van Rhenen eenig seigneuriaal recht plaats heeft of gepretendeerd wordt. Dat het hierom alle schyn heeft, dat er alleen in vroegere tijden bij die van Veenendaal eene onverschillig- heit, of andersints heeft plaats ge had, waardoor ten tijden, dat andere omgelegen Dorpen en gehuchten van Buurschappen tot Schependommen zijn verheven, Veenendaal alleen is gebleven in den toestand waar in zich in vroeger tijden alle Heerlijk heden en Schependommen bevonden hebben. Verzoekende om deze en andere re denen om Requestranten te authori- seren tot het aanstellen van een Mu- nicapaliteit bestaande in schout, secretaris, schepenen en gerechts bode, met zodanige authorisatie, als bij andegre gerechte bezeten word, mits allen zijnde overeenkomstig de wage geest der tegenwoordige om wenteling en dat representanten dien- volgende die van Rhenen zullen ge lieven te induceeren en injungeren geen verdere judicature over Veenen daal zich aan te matigen of uit te oeffenen op fundament der oude ver- valle constitutie of zonder eenige titule of bewijs van eenig natuurlijk of positief recht daartoe te kunnen aanwijsen en dat de Representanten, daar in des noods zullen gelieven te verlee- nen zodanige assistentie en protectie als de Requestanten en derzelver Comititenten zouden mogen nodig hebben of zodanig anders te dispo- neeren als zij overeenkomstig der zelver beter insien van het algemeen welzijn van den Lande zouden ver. meenen nodig te zijn." Dit verzoekschrift werd voor onder zoek in handen gesteld van het Co mité voor de zaken van het platte land, met de opdracht om binnen 8 dagen rapport uit te brengen. Op 11 Juni 1795 besloot dit Comité een gunstig advies uit te brengen. Het spreekt vanzelf, dat het Rhenense stadsbestuur van al deze zaken niet onkundig was gebleven en nam zijn tegemaatregelen. Waaruit deze maatregelen bestonden, Blijkt uit het volgende geschrift: «7^ oï°visi(>ne.ie Muaicipaliteit der otad Rhenen geinformeerd zijnde dat eenige inwoners van Stichts Veenen daal zig niet onieedig houden met alle pogingen aan te wendjeu, ten van de jurisdictie van de Mad Rhenen af te scheuren; En nog- tans ontwaar geworden zijnde dat een groot aantal dier inwooners zi<* daar over zeer te onvreeden houden, liever verkiesende als van ouds onder de jurisdictie van Rhenen te verblij ven; zoo heeft dezelfde Municipali. teit goedgevonden, uijt hun midden te comitteeren de Municipalen Gau. I j hrfni/3? Ko?te,n' M°esveld en Sand- 1 brink, ten einde zig met de nodige f assistentie, in Persoon na Stichts Vee- aan R, -te K^g?even, en a^aar Huijs aan Huijs bij ieder inwoonder, der selver waare intentie af te vragen" en die welke verkiesen onder' de jurisdictie van de stad Rhenen te vc.n.ijven, het nodige Declaratoir tea (hen imc tc doen ondertekenen nU° ,dat,Avii ondergetekenden a JLu aken de de gedecideerde groote meerderheid, ter staaking van alle verdre demarches, bij desen plechtig declareeren dat wy tot hier toe ons ten allen tyde onder die jurisdictie zeer te vreden bevonden hebben en geensits eenige reedene zoude weeten, waaromme wij zouden trachten om van die jurisdictie te separeeren, ook uijt dien hoofde ter voorkom in ge van zulke voor ons ten uijtterste onaangenaame en on^e gronde pogingen, waar door eenige weijnige tragten eene jurisdictie op zig zelve te verkrijgen geresolveerd zijn, ons ten sterkste daar tegens te verzetten en mitsdien als vrije en gelijke Burgers te eijsschen, dat bij de Representanten 's Lands van Utrecht op het aanzoek door dit weijnig getal Persoonen uijt onsen Districte gedaan, om zig van de jurisdictie der stad Rhenen af te scheuren, geen reflexie mag worden geslagen, maar op de expresse wil en begeerte van ons ondergetekenden^ als de gedecideerde meerderheid uijtmakende, dat verzoek finaal van de hand te wijsen, tot welken eisch de ondergetekenden, volgens de zoo geheiligde en gunstige nieuwe consti tutie vermeenen ontegenzeglijk be voegd zijn, overmits alle diergelijke zaaken door de meerderheid van een volk moet gedecideerd worden, ter wijl wij verklaaren nooit onze toe stemmen daar toe te zullen geven, nemaar zoo lange de gedecideerde meerderheid er voor blijft, om als van onheugbare tijden onder hunne jurisdictie te verblijven, altijd daar en nergens anders in allen opzigten begeeren onderhorig te zijn, en ner gens anders dan daar dat geen te contribueren, wat tot hier toe door ons gecontribueerd is, of zoo veel min of meer als in der tijd bevonden zal worden te behooren." Dit stuk was getekend door ongeveer 125 Veenendalers. De eerder genoemde burgers Ant. de Bijll, Verburg en Van Ginkel zagen met lede ogen deze Rhenense actie aan. Zij lieteen het er echter niet bij zitten. Nogmaals werd een verzoek schrift opgesteld en 76 inwoners van St. Veenendaal zette hun handteke ning er onder. Hel luidt als volgt: „Wij ondergescheven alle ware vader landers de nieuwe Constitutie en de „rechten van den mensch erkennen- „de, na alvorens het Declaratoir ver- „vat bij het Concept Reglement tot „het aanstellen van kiesers, en repre sentanten ten platten Landen te „hebben ondertekent, verklaren dat (wordt vervolgd in ons volgende nummer)

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1946 | | pagina 1