H. BROUWER Fa. J. F. TAK Nieuwsblad voor Veenendaal en Omstreken Profiteert U ook eens Dijkstra - Veenendaal t Uw drogist is weer J 23e JAARGANG VRIJDAG 9 September 1949 No 35 UITGAVE: DRUKKERIJ „DE GELDERSE VALLEI" ADVERTENTIES Verschijnt 1 keer per week inSTICHTS- en GELD.-VEENENDAAL, AMERONGEN, ELST, RHENEN. ACHTERBERG, OVERBERG, DE HAAR, HEUVELSE STEEG, GROEP, BENEDENEIND, KADE MAANDERBUURT, EDERVEEN, RENSWOUDE, SCHERPENZEEL r - Verzekeringen Taxatie's Be heer vaste goederen Hypotheken Kanaalweg 2, Veenendaal JU'11""1"iii"i"iiiiI|||||||||||||||||I||i"""|I"iiiii","i'''ii""iiiiiiiiiiiI^iiiiiiii"""'''' Tijdens^de'feestweek ff 3 „VOLGENS OUD RECEPT BEREID" VEENSCHE TURFJES een heerlijk koekje. Verder groote sorteering met Amandelen g Fijn Gebak. Oudsteen vertrouwdste adres. Ass. Apoth. - Opticien HOOGSTR. 118 TEL. 632 BRANDEND VEENENDAAL (10 MEI 1 94 0) Abonnementsprijs F 0.85 per kwartaal Losse nummers 6 cent Redactie en Administratie Parallelweg 8, Veenendaal Telefoon 601 Redactie W. F» ter Hoeven VALLEI Gewone advertentieprijs per m.m 12 cent Minimumprijs per advertentie F 3.- Vraag en aanbod F. 1.30 van 1-20 woorden. Elk woord meer 6 cent. 4 Eeuwen Veenendaal ONDER DRUK GEGROEID door Dr J. G. THOOMES Ieder heeft wel eens een afbeelding van een dadelpalm gezien: op een kaarsrechte stam, die vaak tientallen meters hoog is, verheft zich de prachti ge bladerkroon. Men zegt, dat de Bedoeïnen een zware steen leggen op de top van de jonge palmen en dat juist de daardoor uitgeoefende druk oorzaak is, dat de stam zo recht en fier omhoog groeit. De palmboom groeit onder de druk. Wijlen Koningin Emma had deze uit spraak als devies in haar wapen: Pal- ma sub pondere crescit. De Schrift drukt de rijke zin van deze uitspraak uit met de woorden: ,,Het is goed, dat de jongeling het juk in zijn jeugd draagt En er is tegenwoordig een kijk op de geschiedenis, die allehistorische ge beurtenissen en ontwikkelingen ver klaart als reacties op belemmerende factoren. Zover willen wij niet gaan. Maar wel is het een feit, dat me nigmaal juist door druk en belemme ringen zo grote energie wordt opge roepen, dat bloei in plaats van onder gang er het gevolg van is. De geschiedenis van Veenendaal is daar om dit te bewijzen. In deze Septembermaand van het jaar 1949 zien wij terug op een ont wikkeling gedurende vier eeuwen. Toen zich in deze streken sinds het jaar 1549 tengevolge van de werkzaam heid van de Antwerpse koopman en grondspeculant Gilles van Schoonbeke een dorp begon te vormen, was dit een armelijke veenkolonie, be woond door turfgravers en turfschip pers, die zich slechts door hard werken een schamel bestaan konden verove ren Tussen haakjes zij hier de opmer king gemaakt, dat de Groningse plaats Oude-Pekela, die onlangs haar 350- jarig bestaan vierde, dus ten onrechte de pretentie voert, de oudste veenko lonie van ons land te zijn! En wanneer wij rondom ons zien, waartoe het armelijke „Veenlandt- dael" is uitgegroeid, het trotse Vee nendaal van thans, de plaats zoals de bekende radiospreker Gerard Hoek dezer dagen opmerkte die zich door haar industriële productie een wereld naam veroverd heeft, dan komen wij tot de conclusie, dat althans voor onze palmboom de druk heilzaam heeft ge werkt! Want onder grote druk is Veenen daal gegroeid. Zonder enige overdrijving kunnen wij zeggen, dat Veenendaal in de loop van zijn historie verschillende malen bijna van de kaart was weggevaagd. Reeds in 1629, tijdens de 80-jarige oor log dus, hebben de soldaten van graaf Hendrik van den Bergh en Montecuculi een groot deel van het jonge dorp in de as gelegd. En acht jaar later woedde hier de pest, waardoor de bevolking bijna ge heel uitstierf. Veenendaal in'Vogelvlucht1 "Hoofdstraat - 2jZandstraat - 3^Hoogstraat - 4 Prins Bernhardlaan - 5 LUCHTFOTO LAMME De grootste gevaren hebben Veenen daal eeuwenlang bedreigd van de zijde van het water. Menigmaal hebben de Veenendalers elkander bezorgd toegevoegd: „Het waoter is weer zo praikel!" En tal van malen is het niet bij een bedreiging gebleven, maar werd Vee nendaal geheel of gedeeltelijk over stroomd. De grootste ramp, waaraan de her innering nog zeer levendig is, was de verschrikkelijke overstroming in het jaar 1855. En wij behoeven niet ver in het ver leden terug te gaan, om met huive ring te bedenken, hoe weinig het had gescheeld, of er was in Veenendaal geen steen op de andere gelaten. In 1940 zou niemand verwonderd zijn geweest, wanneer de aanstormende Duitse legers Veenendaal in puin had den geschoten. En dat tegen het einde van de twee de wereldoorlog de plaats onzer inwo ning niet in een rokende puinhoop is veranderd, is niet minder dan een won der van Goddelijke bewaring en er barming. Voeg daar dan nog bij, dat de stad Rhenen, tot welker gebied ons dorp tot Nieuweweg - 6 D.S. v. Schuppen - 7 Gebr. v. Leeuwen - 8 V. S. W. - 9 Beatrixstraat Wanneer wij dan ook de toekomst het jaar 1795 grotendeels behoorde, de ontwikkeling van Veenendaal met lede ogen aanzag en niets nagelaten heeft, om te verhinderen, dat het tot bloei en zelfstandigheid kwam. Natuurlijk is de strijdbijl sinds lang begraven. Maar druk heeft deze houding van Rhenen toch stellig voor Veenendaal betekend. Voor wat met name de opkomst van de Veenendaalse nijverheid betreft, moet nog op een andere belemmeren de factor gewezen worden, n.l. het ge durende lange tijd ten enenmale ont breken van behoorlijke verbindings wegen met de buitenwereld. En nog altijd ligt Veenendaal juist tussen twee grote wegen in. Nog steeds ontbeert het zijn rechtstreekse spoor verbinding met de hoofdstad! Desondanks is Veenendaal gegroeid. Niet slechts als een palmboom, maar als een wonderboom! De betekenis van de Veenendaalse handel en nijverheid kunnen niet licht worden overschat. Zo bezien staan we verwonderd, dat er slechts vier eeuwen liggen tussen het armelijke „Veenlandtdael" en het „Eindhoven van het Sticht". Een gepaste trots is dan ook bij de viering van dit vierde eeuwgetij zeker niet misplaatst. Toch overweegt een ander gevoel en wel de dankbaarheid. Immers wij moeten het uitspreken, dat Gods goedheid gróót is geweest over Veenendaal. tegen gaan, zullen wij dat niet doen in ij dele zelfoverschatting, maar in ootmoedig besef van diepe afhankelijk heid. Blijve het in Veenendaal: ora et la- bora! Bidden en werken. Werken en bidden. Wat dan de toekomst brengen moge, ons geleidt des Heren hand. Hij, die in zes benauwdheden uitred ding schonk, zal ons in de zevende niet verlaten! Zie hierover nader het gedenk boek „Vier eeuwen Veenendaal". Beëdigd makelaar en taxateur (Ing. Med.) EEN VOLK DAT BOUWT AAN ZIJN TOEKOMST. Waar vroeger eeuwen moeras en veengrond was, daar, waar 400 jaar geleden enkele honderden Vlamin gen hun schamele huisjes boüwden, teneinde dit veen te ontginnen, daar ligt thans Veenendaal, een gehuchtje uit vroeger eeuwen, dat zich thans HOOG WATER BIJ VEENENDAAL. VROEGER EEN GEWOON VERSCHIJNSEL Foto W. A. van BEZOOYEN ontwikkeld heeft tot een flink fa- briekscentrum. Het is nog niet zo heel lang gele den, dat wij in Veenendaal in ge sprek waren met een directeur van een groot dagblad, die reeds enkele malen in Veenendaal was geweest en ons verzekerde, dat het hem voor kwam, alsof zelfs de straatstenen in Veenendaal leefden. Altijd actie, al tijd bedrijvigheid, van vroeg tot laat. Terwijl vele steden en dorpen teren op hun vergane glorie uit vroeger eeuwen is het juist Veenen daal, dat zich in de laatste eeuw begint te ontwikkelen en naam maakt. Een van de voornaamste oorzaken van deze ontwikkeling, is zeker de industrialisatie van Veenendaal aan het einde van de 19e en het begin van deze eeuw. Was deze industria lisatie er niet geweest, dan was deze plaats wellicht niet zo'n grote bloei beschoren geweest. En een zeer be langrijk punt bij deze industrialisa tie is het feit, dat de industrie door Veenendalers gevestigd werd. Men sen, die voldoende inzicht en door zettingsvermogen hadden om deze zaak ter hand te kiemen. Van een arme veenkolonie is Vee nendaal door haar eigen bevolking gemaakt tot een fabrieksplaats en een handelscentrum van betekenis. Eerst in deze naoorlogse jaren komt men ook in Drente tot de ontdek king, dat de veengronden kleiner worden en dat industrialisatie de enige mogelijkheid voor de bevol king daar zal zijn, om een betere toekomst tegemoet te gaan. In Vee nendaal waren de veengronden reeds veel eerder weggewerkt en het getuigt van helder inzicht en koopmanszin, dat reeds een eeuw geleden hier industrie gevestigd werd. Van sloot tot straat. Het vervoer van de afgegraven turf was aanleiding, dat in en om Veenendaal een zeer groot aantal sloten en slootjes gegraven werden. Deze ontelbare sloten zijn in de loop der jaren in de bebouwde kom ge heel verdwenen. Waren het vroeger maar smalle wagen, (voor zover van wegen gesproken kon worden), door het dempen van deze sloten en vaar ten ontstonden brede wégen en in tegenstelling tot menig stad of dorp heeft Veenendaal door deze toeval lige omstandigheid wegen kunnen aanleggen op een breedte, waar me nige stad jaloers op kan zijn. Want door deze sloten hebben wij uit eindelijk een brede Hoofdstraat, Kerkewijk en Zandstraat gekregen. Wanneer wij de foto's uit het ver leden eens rustig bekijken, en we maken een vergelijking met thans, dan is er toch ontzettend veel ver beterd en veranderd in 't Veen. Het moc;it vroeger dan romantisch en idyNisch geweest zijn, het héden- daagse vervoer wegverkeer eist geen idylle en romantiek meer. Het eist snelheid en ruimte. Van huis tot woning. Wij hebben hierboven een verge lijking gemaakt tussen de wegen van vroeger en thans. Wanneer wij datzelfde doen met de huizen van enkele eeuwen geleden en de he dendaagse woningbouw, dan blijkt ook wel duidelijk, dat hier grote veranderingen plaats gevonden heb ben, zodat ook Veenendaal met de tijd is meegegaan. Oude foto's tonen aan, dat veel veranderd en verbe terd werd. Stuk voor stuk zijn de oude woningen door nieuwe vervan gen of dusdanig verbouwd, dat zij onherkenbaar zijn. Oude gebouwen treft men in Veenendaal slechts weinig aan. Slechts hier en daar treft men nog een woning aan, welke vóór 1800 gebouwd wera. zo o.a. het oude waaggebouw tegenover de Julianakerk. En juist nu zit men in een periode van uitbreiding. De oorlog heeft een Incf. mpd. Foto C. J. STIP, destijds le. luit. onder de wapenen.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1949 | | pagina 1