Officiële eerste paal voor S K F -
fabrieken gaat de grond in
Nieuwsblad voor Veenendaal Omstreken
Geen kogellager- maar een
Rollagerfabriek in Veenendaal
De autotocht Ouden van dagen
De Grenswijzigingen van Rhenen
en Renswoude met Veenendaal
400
„Poiflertiuis" - Hoogstaat 19
BRIL
Fa. J. ryTak?
Het Eindhoven van 't Sticht
25e JAARGANG
VRIJDAG 10 AUGUSTUS 1951
No. 32
Studieboeken en
School benodigd heden
avelaar
tOKKKOnTOREII
STflflli 03Eil
N U TSSP A A/
Abonnementsprijs f 0.95
per kwartaal
Losse nummers 6 cent
Redactie en Administratie
Parallelweg 8, Veenendaal
Telefoon 601
Redactie W. F. ter Hoeven
VALLEI
Uitgave: DRUKKERIJ „DE GELDERSCHE VALLEI"
ADVERTENTIES
Advertentiepr. p. m.m. 12 c.
Minimum per advert, f 3.60
Rubriek Vraag en Aanbod
en Diversen van 1—20
woorden f 1.30, elk woord
meer 6 cent
Verschijnt 1 keer per week inSTICHTS- en GELD.-VEENENDAAL, AMERONGEN, ELST, RHENEN, ACHTERBERG, OVERBERG, DE HAAR, HEUVELSE STEEG, GROEP, BENEDENEIND, KADE
MAANDERBUURT, EDERVEEN. RENSWOUDE, SCHERPENZEEL
Al meteen vorig jaar, bij het voor Veenendaal grote moment dat bekend
werd dat de Nederlandse S.K.F.-fabrieken in onze gemeente gebouwd zouden
worden, begrepen we wel dat het hier een geweldige onderneming betrof.
En het feit dat de S.K.F. later bijna het gehele industrieterrein aan zich trok,
was een bevestiging van deze verwachtingen.
Maar nu wij weten dat de fabriek die wij binnenkort aan de Groene-
veldselaan zullen zien verrijzen en waarvan de tekening op deze pagina
afgedrukt, een beeld geeft, een eerste opzet is van wat er al op korte
termijn zal uitgroeien; en ook nu ons iets naders bekend wordt over het
karakter; de geweldige vormen en de plannen van dit respectabele bedrijf,
moeten we bekennen bij lange niet beseft te hebben hoe groot de omvang
van deze S.K.F. vestiging wel worden zal.
De fabriek zoals deze thans in aanbouw is zal dan ook zo worden ge
bouwd dat men straks, zelfs op grote schaal, eenvoudig zal kunnen uitbreiden.
Een zeer snelle ontwikkeling van deze S.K.F. vestiging wordt dus verwacht.
Het S.K.F.-wereldconcern werkt op het ogenblik aan een opvoering
van haar productie-capaciteit en in het kader hiervan, en ook door
dat de Nederlandse regering het verlangen had kenbaar gemaakt tot het
vestigen van een kogellagerindustrie in Nederland, is deze SK.F.-fabriek voor
Veenendaal tot stand gekomen.
Deze nieuwe fabriek zal zich hoofdzakelijk gaan toeleggen op de ver
vaardiging van een bepaald type rollager. De S.K.F.-fabrieken in Zweden
vervaardigen voor het overgrote deel de kogellagers en het zijn de thans in
Veenendaal in aanbouw zijnde fabrieken die speciaal voor de productie van
dat type rollagers zullen worden ingericht en over de gehele wereld in een
groot deel van de behoefte aan rollagers zullen gaan voorzien.
Deze nieuwe kapitale S.K.F.-onderneming zal dus van niet te overziene
betekenis en invloed gaan worden voor Veenendaal, en zeker ook niet
minder als een rijkelijk vloeiende deviezenbron voor geheel Nederland.
In de naoorlogse jaren hebben we 't
weer vaak moeten horen dat Veenen
daal het Eindhoven van 't Sticht zou
zijn. En inderdaad hebben we gezien
dat de verschillende Veenendaalse in
dustrieën zich in de laatste jaren voor
de oorlog en vooral ook na de oorlog,
in snel tempo gingen uitbreiden, en
wel zo, dat we er vaak versteld van
stonden.
Maar nu we eigenlijk pas iets gaan
weten en begrijpen van de omvang en
van de verwachtingen in de nabije en
verdere toekomst van de stichtingen
van de SKF in Nederland, kunnen wij
zeggen dat de opvallend snelle indu
striële ontwikkeling die Veenendaal
tot nog toe door maakte, nog verre zal
worden overtroffen. De vroeger al zo
vaak verkondigde veronderstelling als
zou Veenendaal een groei-proces te
wachten staan in het tempo van een
Eindhoven, zou door dit alles wel eens
eerder werkelijkheid kunnen worden
dan ooit was te voorzien.
DE INVLOED EN BETEKENIS
VOOR VEENENDAAL.
Wie zou precies kunnen zeggen in
hoeverre deze SKF-fabrieken in de
thans bestaande plaatselijke verhou
dingen zullen gaan ingrijpen.
Om te beginnen zullen een 300 men
sen bij de SKF te werk gesteld kunnen
worden, maar hoevelen zullen het er
in de toekomst zijn wanneer de fabriek
gaat uitgroeien uit de grootte waarin
reeds gebouwd zal worden. Veel per-
worden. Ook het Veenendaalse uitbrei
dingsplan dient in versneld tempo
uitge voerd
Stellig zal de SKF-vestiging ook zijn
invloed doen gelden op de samenstel
ling en het karakter van de Veenen
daalse bevolking. Alle, gevolgen en
ontwikkelingen, waarvan we, bij het
overzien, van het een in het ander
vallen.
VEENENDAAL BLIJFT WEL
VAREND
Het was voor onze gemeente van niet
te schatten groot belang toen de direc
tie van de Zweedse SKF besloot om, de
in Nederland te stichten fabriek, in
Veenendaal te doen bouwen.
Juist in die dagen van de grote be
slissing was het, dat de altijd zwakke
plek in onze welvarende en nijvere in
dustrieplaats zich in ernstige mate be
gon te doen gelden. De zwakke plek
namelijk die de eenzijdigheid van de
Veenendaalse industrie, met zijn wol-
en sigarenfabrieken, als de twee eigen
lijke bestaansbronnen van deze ge
meente, nu eenmaal is. Wol en sigaren
behoren tot de meest conjuctuurgevoe-
lige branches.
HAAST TE MOOI OM WAAR
TE ZIJN.
Vooral in verband met de steeds
ernstiger vormen aannemende alge
mene depressie in het bedrijfsleven
bijzijn van genodigden enigszins fees
telijk de eerste van de palen waarop
straks de gebouwen zullen staan, door
een van de twee opgestelde heimachi
nes de grond worden ingeslagen.
En het is bij gelegenheid van deze,
vooral ook voor Veenendaal grote ge
beurtenis, dat wij thans ook aan de
hand van de hierbij afgedrukte teke
ning een indruk geven van de in
richting van de fabriek zoals deze
straks worden zal en verder nog wat
bizonderheden van bouwtechnische
aard.
DE FABRIEKSINRICHTING.
Het uitgebreide fabriekscomplex met
zijn fraai en in aantrekkelijke lijnen
uitgevoerd hoofdgebouw is een ont
werp van ir M. C. A. Meischke te
Rotterdam, en gelegen op een terr^m
de hoek van Wageningscheen Gr^Éb
veldsche laan,
Dit hoofd kantoor is 70 m lang, 13 m
diep en tot aan de dakgoot 9 m hoog
en omvat kelder, begane grond en eer
ste verdieping, waarbij de hoofd- of
centrale hal met het hoofdtrappenhuis
in het midden ligt. De hal is ruim
100 m' in oppervlakte en deze her
haalt zich op de verdieping.
In dit hoofdkantoorgebouw zijn al
lerlei ruimten ondergebracht voor de
administratie en die voor de directie,
diensttrappen enz. De kantoorruimten
worden nog voortgezet in de vleugel
langs de Groeneveldsche laan, welke
vleugel 160 m lang wordt en ook twee
verdiepingen heeft. Op de verdieping
komen nog die kantoorruimten, die di
rect met de fabriek hebben te maken,
dus loonadministratieruimten, vertrek
ken voor de bedrijfsingenieurs enz.
Op deze verdieping zijn verder gele
gen aantrekkelijke cantines voor kan
toor- en fabriekpersoneel, praktische
kleed- en waslokalen en doucheruim
ten. De verdieping is vanuit de fabriek
door trappen bereikbaar.
BIZONDERE HYGIËNISCHE
VERZORGING.
Komende aan de ruimte onaer de
verdieping in deze zijvleugel is daar
allereerst het lokaal voor de medische
verzorging en keuringen van het per
soneel die grote aandacht vraagt. Be
halve aan deze schitterende genees
kundige afdeling is vooral ook veel
aandacht besteed aan een goede ven
tilatie zowel in de fabriek als in de
kantoren en daarvoor zal dan ook een
speciale inrichting worden aangebracht.
In de andere onder liggende ruimte,
die zich dus eveneens uitstrekt over
een oppervlakte van 10 x 160 m, zijn
verder allerlei afdelingen onderge
bracht, die direct met de fabriek heb
ben te maken, zoals gereedschapsmaga
zijnen, meet- en controlekamers, en
ruimte voor inkomende en uitgaande
goederen, dus meer expeditie, labora
toria, enz.
Achter de vleugel liggen dan
kshall
de
eigenlijke fabriekshallen en het grote
magazijn. Dit magazijn is 39 m breed
en inclusief de expeditie 70 m diep.
Voor de buitendeuren van deze ruimte
zien we op de tekening nog het lange
laadperron. De fabriekshal is 40 x 130
m1, waarin allerlei ruimten zijn onder
gebracht, waar de fabrikage van het
product, de rollagers tot stand zal
men.
Voor de vierde maal dit jaar, wordt,
weer georganiseerd door de Vereniging
Oranjedag", een autotocht voor onze
de plaatsgenoten, en wel op
dag 29 Augustus a.s.
Evenals vorige jaren hoopt „Oran
jedag" op de medewerking van alle
autobezitters te mogen rekenen, aan
gezien verwacht mag worden, dat zéér
velen deze tocht nu zullen willen mee
maken!
De Tochtcommissie heeft een schit
terende route in voorbereiding, die de
ze de „Zes-bruggen-tocht" zou willen
noemen.
Brug: over de Waal. Dan door naar
Berg en Dal als eerste pleisterplaats.
Vandaar via Groesbeek en Mook naar
Grave: 3e Brug: over de Maas. Verder
via 's-Hertogenbosch naar „De IJzeren
Man", waar gerust en gegeten zal wor
den. Daarvandaan uiterlijk halfzeven
de terugrit over: 4e Brug: over de
Maas bij Hedel, 5e Brug: over de Waal
bij Zalt-Bommel en 6e Brug: over de
Rijn by Vianen. Dan richting Utrecht,
over nieuwe grote Autoweg (Rijksweg
12), naar De Klomp en zo huistoe.
Deze rit voert door de mooiste ge
deelten van ons land en er is dan ook
geen twijfel aan of èn door passagiers
èn door chauffeurs, zal worden geno-
Het plan staat als volgt op papier:
Vertrek uit Veenendaal uiterlijk kwart -
voor één uur, rijden via Elst-Rhenen- ten van natuurschoon etc.
Wageningen-Arnhem: le Brug: over
de Rijn. Verder naar Nijmegen: 2e
daarin nog de garageruimten onderge
bracht en controle- en reparatie-afde
ling.
Het gebouw bij de ingang op de
hoek bij de wegkruising is de portiers
woning. In de open ruimten tussen de
^^ningsche laan en het hoofdge
ul^ worden tuinen aangelegd met
frote gazons en bloemperken. Langs
e Groeneveldsche laan komt 'n muur-
terreinafscheiding waartegen rijwiel
stallingen gebouwd worden.
HET HEIEN VAN PALEN VAN
3500 KG.
Zo wordt dan een begin gemaakt
met het heien van de 1075 palen die
voor de fabriek welke nu gezet zal
worden nodig zijn. Dit heien is voor
Veenendaal nog geheel nieuw. De re
den van dit heien voor de SKF is dat
de bodem ter plaatse op grote diepte
nog veenbanken bevat welke bij een
grote belasting door zware machines,
mogelijk zettingen in het gebouw zou
den veroorzaken. In verband met het
precisiewerk in deze fabriek, kunnen
beslist geen afwijkingen getolereerd
worden en werd besloten toch te bou
wen op paalfundering.
Deze palen variëren in lengte van 9
tot 11,5 m, terwijl op bepaalde terrein-
gedeelten de palen nog langer zullen
moeten worden. In totaal zijn er aan
paallengte ruim 10.000 m in te slaan,
t is dus een afstand van Veenendaal
t ongeveer Ede. Het gewicht van de
en varieert van 2000 tot 3500 kg
pacd. Deze palen worden ineens
laar op het werk aangevoerd en wor
den geleverd door de N.V. Schokin-
dustrie te Zwijndrecht, vanwaar ze per
schip naar Eist of Rhenen worden ge
varen en vandaar per as naar het ter
rein 1 gereden. Het paalgewicht
dat in de grond wordt geslagen is dus
ruim 3.000.000 kg.
DE HEISTELLINGEN.
Op het terrein staan twee heistellin
gen, een zgn. Hollandse heistelling en
een Morrisson, weke over een railbaan
loopt, waardoor het mogelijk is om
met deze zware stelling, die al met al
een 50.000 kg weegt, gemakkelijker te
kunnen manoeuvreren. Het heiblok
weegt 4000 kg. Met z'n tweeën zullen
ze ongeveer 18 palen per dag inslaan.
Op het heiwerk volgt het grondwerk
en het storten van kelders, balken en
vloeren, dus voor alles, wat nog niet
boven de grond uitsteekt. Hiervoor is
nodig een hoeveelheid gewapend be
ton van ongeveer 4500 m5 met een ge
wicht van ruim 10.000.000 kg, dus net
zoveel kilogrammen als Nederland in
woners telt.
Voor aanvulling, ontgraving en ter
reinophoging moeten nog ruim 10.000
rond worden verzet.
eerst kan worden begonnen
Alléén: er zullen minstens 125 auto's
nodig zijn voor deze tocht en daarvoor
doet Oranjedag een beroep op alle
autobezitters in Veenendaal om hun
wagens disponibel te willen stellen.
Ook de Ouden van Dagen kunnen
zich bij de bekende adressen reeds op
geven.
Oranjedag hoopt, dat ook de ver
schillende Veenendaalse Muziekkorp
sen weer willen meewerken om de bin
nenkomenden een feestelijke ontvangst
te bereiden.
GROTE WITTE RAT.
Als een grote zeldzaamheid kan
worden gemeld, dat de Heer T. in
de Van de Pollstraat Woensdagmor
gen een grote witte rat heeft ge
vangen en gedood.
TOCHT LANGS TOEKOMSTIGE
GEMEENTEGRENZEN.
Burgemeester en Wethouders van
Veenendaal, hebben in gezelschap
van de directeur van gemeentewer
ken Woensdag een tocht gemaakt
langs de voorgestelde nieuwe ge
meentegrenzen.
Konden wij in een vorig nummer
reeds bizonderheden geven uit het rap
port van de Planologische diensten
voor Gelderland en Utrecht in zake de
grenswijzigingen tussen de gemeente
Ede en de gemeente Veenendaal; hier
onder volgen nog die uit het rapport
van de planologische dienst Utrecht,
zoals dat werd toegezonden aan de ge
meente Veenendaal en waarin de
grenswijzigingen tussen Rhenen en
Veenendaal en Renswoude en Veenen
daal worden behandeld.
De door de beide genoemde provin
ciale diensten uitgebrachte rapporten
betreffende de grenswijzigingen, hou
den, samengevat, de volgende grond
slagen in:
a. er dient zo weinig mogelijk agra
risch gebied te worden gevoegd bij de
overwegend industriële gemeente Vee
nendaal. De agrarische groep vormde
in Veenendaal in 1947 slechts 8 der
bevolking;
b. het gebied dat overwegend stede
lijk van structuur is en dat, hetwelk
nodig moet worden geacht voor de ont
wikkeling van Veenendaal, dient bij
die gemeente te worden gevoegd;
c. de grenzen moeten zo duidelijk
mogelijk getraceerd worden;
d. rekening moet worden gehouden
met de toekomstige uitbreiding van
Veenendaal, welke door de stedebouw-
kundige ontwerper is omsloten door
rondwegen;
e. om het toekomstige woon- en in
dustriegebied is een niet te brede
groenstrook geprojecteerd, opdat in
de toekomst geen nieuwe grensproble
men zullen ontstaan.
RENSWOUDE—VEENENDAAL.
Over de grenswijziging tussen Rens
woude en Veenendaal zegt het rapport
o.m.: Slechts 8 der werkende be
roepsbevolking was in 1947 in de ge-*
meente Veenendaal werkzaam in agra
rische bedrijven. Het verschil in be
roepsstructuur met de gemeente Rens
woude is ook direct opvallend: in deze
laatste gemeente is ruim 45 der be
roepsbevolking in de agrarische bedrij
ven werkzaam. Er dient echter voor de
gemeente Renswoude wel degelijk re
kening gehouden te worden met het
gebied dat onmiddellijk grenst aan
Veenendaal.
Bij de volkstelling is een belangrijk
deel van deze „Veenendaalse" wijk
van Renswoude als een afzonderlijke
wijk geteld. Hoezeer deze wijk van
Renswoude reeds verstedelijkt is,
wordt duidelijk aangetoond
Ware als wijk 1.0 van Renswoude bij
de Volkstelling 1947 het gehele langs
de Munnikeweg en Nieuwe weg gele
gen gebied gerekend, dan zouden ze
ker de verhoudingscijfers voor de agra
riërs in deze wijk nog ongunstiger zijn
uitgevallen.
Een indruk over de mate waarin de
bevolking van wijk 1.0 zich oriënteert
op Veenendaal wordt ook verkregen
door de forensentelling van de Volks
telling 1947. Uit het hierboven gegeven
overzicht bleek reeds dat het meren
deel van de inwoners van deze wijk
werkzaam is in niet-agrarische beroe
pen. Zeer velen van deze inwoners
werkten in de gemeente Veenendaal.
HET AANTAL WONINGEN EN
BEDRIJVEN.
Van de (72 mannen en 2(y vrouwen
i c h t i n g e n van
orden door ons
ird.
soneel zal ongetwijfeld van buiten Vee
nendaal moeten worden aangetrokken.
Zeer veel woningen zullen moeten ge
bouwd. Van regeringswege zijn en wor
den in deze al voorzieningen voor hon
derden woningen getroffen. De ver
zorging van het te verwachten grote
aantal nieuwe inwoners zal ook uit
breiding van de verschillende verzor
gende bedrijven met zich brengen. Het
gemeentelijk apparaat, waaraan straks,
alleen al door de komende annexaties,
zwaardere èisen gesteld zullen worden,
zal hierdoor \og weer sterker moeten
iTB van een
ïkje van de
voor de
Spaarbai
(OPGERK
GEOPEND
Dagelijks van 9-121)
2-4 J
Zaterdags van 9—12Vs
Vrijdagavond van 7-8
het monster van de werkeloosheid
ging al meer de welvaart van Veenen
daal bedreigen werd het bekend
worden van de beslissing der SKF ten
gunste van Veenendaal, min of meer
ontvangen met gevoelens van, 't is te
mooi om waar te zijn.
Kogellagers en rol
lagers zijn altijd en overal en in elk
draaiend machineonderdeel nodig. Het
vervaardigen van instrumenten met
bewegende en draaiende onderdelen
van een polshorloge tot het vliegtuig
en een zeeschip toe is tegenwoordig
niet meer denkbaar zonder kogella
gers. Een nieuwe industrie, die dus
in tegenstelling met de bestaande
Veenendaalse bedrijven een vrij re
gelmatige en groeiende afzet zal kun
nen vinden en een zeer nodige variatie
in de Veenendaalse industrie zal bren
gen.
Donderdagmorgen 16 Augustus a.s.
zal het dan zover zijn dat we de eerste
eigenlijke tastbare vormen van de ko
mende SKF-fabrieken in Veenendaal
kunnen zien. Die dag n.l. om half elf
's morgens, zal op het terrein aan de
Groeneveldselaan officieel, en in het
HET KRACHT-STATION.
Om dit gehele bedrijf „draaiende"
te houden, is veel energie nodig, en die
wordt dan ook in een apart gebouw
opgewekt, welk gebouw langs de Wa-
geningsche laan komt te staan. De af
metingen zijn hier ongeveer 20 m diep
en 125 m lang. Ondergebracht zijn er
de ruimten voor hoog- en laagspan-
ning; de ruimte voor compressoren en
de olievoorraad welke nodig is om het
ketelhuis te voeden enz. Omdat het
lang niet onwaarschijnlijk is dat op
korte termijn de fabriek zal wor
den uitgebreid, is bij het bouwen re
kening gehouden met een grotere ca
paciteit van het ketelhuis. In dit grote
bijgebouw komt nog een timmermans
werkplaats, waarin emballage wordt
gereed gemaakt. Ook is er nog een
groot magazijn van ongeveer 1000 m'
voor ruwmateriaal en verder worden
met de bovenbouw en komt er dus wat
meer te zien van de eigenlijke fabriek
en alles wat er bij behoort. De fabrieks
hallen zelf worden overkapt met shed-
of zaagdaken met een overspanning
van 10 x 10 m. Deze shedconstructie
en verder bintlaagconstructies, en dak
constructies ook voor het krachtge
bouw worden geconstrueerd in zgn.
voorgespannen beton, een constructie,
die hier te lande nog niet veel wordt
toegepast, maar die boven normale be
tonconstructies dit voordeel heeft, dat
deze lichter, dus ijler kun
nen worden. Al deze onderdelen wor
den gemaakt door de N.V. Nederlandse
Spanbeton te Alphen aan de Rijn.
De gevels en de binnenbouw worden
in hoofdzaak opgetrokken als beton-
skelet, maar dit skelet wordt dusdanig
aan het oog onttrokken door metsel
werk, dat er van buiten af niet zoveel
van te zien is. Ook wordt er veel na
tuur- of kunststeen (zgn. sierbeton)
aan verwerkt. De ramen worden deels
van staal, deels van schokbeton en aan
de noordzijde voorzien van dubbele be
glazing. In totaal zal er ongeveer aan
glas een 6000 m1 nodig zijn.
ZOMER EN WINTER EEN
ZELFDE TEMPERATUUR.
In de kantoor- en fabrieksruimten
wordt de temperatuur dusdanig ver
zorgd en geregeld, dat zowel 's zomers
als 's winters de temperatuur nagenoeg
gelijk is en de lucht in alle ruimte tel
kenmale ververst, zodat er nimmer een
onaangename damp of lucht in de
werk- en kantoorruimten blijft han
gen.
Uiteraard kunnen we in dit kort be
stek geen volledig overzicht geven van
alle technische en aesthetische proble
men, die moeten worden opgelost.
Naarmate de bouw vordert hopen wij
geregeld het een en ander te kunnen
vertellen over deze fabrieksbouw, die
voor Veenendaal in de toekomst wel
van heel grote betekenis zal blijken te
zijn en waardoor de naam van onze
gemeente tot in alle landen en over
alle wereldzeeën zal gaan doorklinken.
het grootste deel ter plaatse werk
zaam, wat o.m. bljjkt uit de aard der
bebouwing. Volgens de Woningtelling
1947 waren de bewoonde woningen als
volgt te verdelen:
Bedrijfswoningen:
boerderijen e.d21
winkelwoningen 8
woningen met werkplaats14
Gewone woningen:
met bedrijf1
zonder bedrijf 55
Uit dit overzicht blijkt wel dat, re-
Vervolg op pag. 2
DRAAG T\ U OOK ZEN
VAN OPTICÏË;
Erkenningleftrerantie aan
alle ziekenfondsen in
Nederl;
Reparaties Vlug en Voordelig
Ruime sortering Zonnebrillen
Hoofdstraat 118,\Tel. 632
Veenendaal.
