Winkeliers-actie brengt duizenden
mensen op de been
Nieuwsblad voor Veenendaal Omstreken
Kaptan Leutnant von Rintelen
Fa. J. F. Tak
Rhenen in 1873^ ontmanteld
AGENDA
Geheime Dienst
(4)
21e ïi. bi
in cbe. maand
25e JAARGANG
VRIJDAG 19 OCTOBER 1951
No 42
Voor elke.
gewenste
Annexatie-plannen in
de Gemeenteraad
„The dark Invader"
zorgt
OPTICIËN
Hoofdstraat 118, Tel. 632
Erkend ziekenfondsleverancier
Reparaties Ving en Billijk
„De Blokkendoos" naar
Veenendaal
Kan een zakenman
christen zijn
Voor Orde Vrede
Kosten tunnelbouw
aan De Klomp hoger
Omgang tussen jongens
en meisjes
SANAPIRIK
doet wonderen!
Franse, Duitse en Engelse bezetting in de oudheid
Fa. S. BOS Hoofdstr. 91-93
LEVERTRAAN
Fa. J. F. TAK
Abonnementsprijs f 0.95
per kwartaal
Losse nummers 6 cent
Redactie en Administratie
Parallelweg 8, Veenendaal
Telefoon 601
Redactie W. F. ter Hoeven
VALLEI
Uitgave: DRUKKERIJ „DE GELDF.RSCHE VALLEI"
ADVERTENTIES
Advertentiepr. p. m.m. 12 c.
Minimum per advert, f 3.60
Rubriek Vraag en Aanbod
en Diversen van 1—20
woorden f 1.30, elk woord
meer 6 cent.
Verschijnt 1 keer per week in: STlCHTS- en GELD.-VEENENDAAL, AMERONGEN, ELST, RHENEN, ACHTERBERG, OVERBERG, DE HAAR. HEUVELSE STEEG. GROEP, BENEDENEIND KADE
MAANDERBUURT, EDERVEEN, RENSWOUDE, SCHERPENZEEL
Alhoewel de eerste Najaars-actieweek nog niet geheel voorbij is, kan
thans toch reeds worden geconstateerd, dat deze week een daverend succes
geworden is voor de Veenendaalse winkeliers.
Het begon al op de eerste dag toen de Culemborgse Harmonie „Pieter
Aafjes" een bezoek bracht aan Veenendaal. Dinsdagavond trok de avondmarkt
zeer veel publiek, vooral ook van buiten Veenendaal, zodat de autobusdien-^
sten de bezoekers nauwelijks konden verwerken. Woensdagavond trok de ge-
eostumeerde fakkeloptocht eveneens zeer grote belangstelling. De proef
neming met een dergelijke verkleedpartij slaagde voor de volle 100 procent.
Zeer aardige ideeën waren uitgewerkt en de belangstelling van de jeugd was
groter dan men had durven hopen. Ook de puntenactie loopt uitstekend. EU
zitten thans reeds zeer vele punten onder de kopers en men krijgt tot volgende
week Zaterdag gelegenheid deze punten verder te sparen. Dat het de moeite
van sparen zeker waard is, hebben de meesten reeds begrepen. Een grote
attractie zijn bovendien de A-bonnen gebleken, die elke zaak aan zijn hon
derdste bezoeker uitreikt, zodat reeds in enkele honderden gezinnen van een
heerlijke „boomstam" genoten is.
Op het bureau worden deze A-
bonnen ingeleverd, waar men zo ge
lukkig kan zijn op een gegeven ogen
blik in het bezit te komen van een
fiets of een bromfiets, n.l. als de van
te voren vastgestelde aantal ingele
verde A-bonnen is bereikt. Tot nu
toe zijn er twee rijwielen uitgereikt,
n.l. aan de heer J. van Eden, Hoog
straat 26 en de heer H. van Dijk,
Parallelweg 72. Tot nu toe zitten er
noa twee fieisen en twee bromfietsen in
zodat men noq eltiid zo gelukkig kan zijn
als men een A-bon Inlevert.
De eerste actie-week wordt a.s.
Zaterdag afgesloten met een muzi
kale rondgang van „Caecilia" en de
avondmarkt van 7 tot 10 uur des
avonds. En vooral voor deze avond
markt verwacht men zeer veel be
langstelling, zowel van de zijde der
winkeliers en van het publiek.
EXTRA BUSSEN.
De winkeliersvereniging heeft aan
de busondernemingen gevraagd extra
materiaal in te lassen, zodat ook het
publiek van buiten een goede ver-
voersgelegenheid heeft.
De uitreiking der punten en A-
bonnen wordt voortgezet tot Zater
dag 27 October.
Opvallend succes, vooral bij de
jeugd, heeft deze week het plezier-
treintje gehad, dat zich in de druk-
.ko •winke3«trat'>r rnong^?.
DE GECOSTUMEERDE FAKKEL
OPTOCHT.
In de eierhal verzamelde zich te
gen half zeven een grote schare jon
gens en meisjes in een zonderlinge
klederdracht, met maskers of onher
kenbaar geschminkt. Er waren be
halve de individuelen, ook nog een
zestiental groepen en groepjes. De
eerste orijs voor groepen werd toe
gekend aan een groep kabouters met
een koningin, de tweede prijs werd
toegekend aan een groep van de
buurtver. Kostverloren, een derde
groepsprijs ontvingen enkele lasso
werpers, enkele boerinnetjes ontvin
gen de vierde prijs en een andere ka-
boutergroep de vijfde prijs.
De eerste prijs van de individue
len ontving Koosje Turkesteen, Pan
huis 45. Zij had zich met heel gerin
ge kosten verkleed als een stokoude
boer en groot was zelfs de verras
sing van de jury toen na het be
kend worden van de prijzen, dit een
12-jarig meisje bleek te zijn. De
tweede prijs was voor Hans Bax,
Markt 21, die zich als een allerge
vaarlijkste Indiaan op oorlogspad
had vermomd. De volgende prijzen
werden toegekend aan Klare Bree-
"lllllllli.
""""lit.
Zaterdag 20 October
(In gebouw a.d. Eikenlaan)
8 uur Jubileumconcert Man
nenkoor „De Veenzangers"
o.a. uitvoering van opera-
werken m.m.w.v. Damesko
ren en orkestbegeleiding.
(In de winkelstraten) van 7
tot 10 uur Avondmarkt van
§1 de winkeliers.
Dinsdag 23 October
(In gebouw a.d. Eikenlaan)
8 uur Drs. G. Bos spreekt
over „Kan een Zakenman
Christen zijn?"
ft Vrijdag 26 October
1' (In gebouw „Eltheto") 8 uur
mr. A. Bouman, secr. der
Chr. Ver. „Zedenopbouw",
spreekt over „Omgang tus
sen jongens en meisjes".
%lffllllllllllllllllllllllllllllllll!ll!llllllllllllLilM
schoten en Joke Baars (boerinnen),
Jan Roelofsen, Fluitersstraat (poli-
tie-agent, Dick de Man, Gortstraat
124 (bakker), Inge van Rijswijk en
Elly van Rijswijk (tirolers), Rob
Reydon, Kerkewijk (cowboy), Her
mine v. d. Bosch, Tineke van Har-
develd en Bart Hasselaar (Chinees
groepje), Geertje Huft, v. d. Pol
straat 31 (boerin), Greetje van Wlijk
en Joke van Dijk (boerinnen).
Alle prijswinnaars ontvingen een
geldprijs, terwijl aan alle deelnemers
een tablet chocolade werd gepresen
teerd.
Voorafgegaan door het Chr. Tam
boers- en Pijpercorps „Prins Bern-
hard" vertrok deze alleraardigste
stoet, verlicht door een groot aantal
fakkels vanaf de eierhal voor een
rondgang door de gemeente. De rou
te moest, in verband met de vele
kinderen enigszins kort gehouden
worden. Langs de wegen stonden de
belangstellenden vele rijen dik, deze
zonderlinge stoet gade te slaan. Na
de prijsuitreiking in Hotel „De Ko
renbeurs" maakten de prijswin
naars nog een gratis tocht in de ple-
ziertrein.
Het bleef ook deze Woensdagavond
weer lange tijd gezellig druk in
Veenendaals straten.
DAKLOOD VAN DE OPENBARE
SCHOOL GESTOLEN.
Maandagavond hebben looddieven
kans gezien zich te verrijken door een
flinke hoeveelheid lood van de dak
bedekking der openbare school aan de
Sandbrinkstraat te slopen.
De daders hebben echter niet lang
plezier van hun praktijken gehad want
een dag later werden zij door de Edese
politie aangehouden en in arrest ge
steld. Het waren 5 heren en geen nieu
welingen in het vak want ook de poli
tie te Ede heeft voor andere gevallen
nog een appeltje met dit vijftal te
schillen. Ook zullen zij nog naar Vee
nendaal worden overgebracht.
MISLUKTE INBRAAK BERECHT.
De Utrechtse Rechtbank wees Dins
dag vonnis in de zaak tegen twee per
sonen, die zich onlangs aan een poging
tot inbraak in de Hoogstraat te Vee
nendaal schuldig maakten, doch op
heterdaad door de politie werden be
trapt.
De 33-jarige boekhouder G. H. uit
Amsterdam en de 26-jarige kellner Th.
A. te Utrecht, tegen wie één jaar en
zes maanden gevangenisstraf met af
trek was geëist, werden veroordeeld
tot één jaar en drie maanden gevan
genisstraf met aftrek van voorarrest.
Enige weken geleden heeft de ge
meenteraad van Rhenen zich reeds uit
gesproken over het voorstel van Ged.
Staten inzake het wijzigen van de ge
meentegrenzen. In een verslag hebben
wij toen het standpunt van de Rhe-
nense Raad uitvoerig weergegeven.
Aanstaande Donderdagavond komt
de Veenendaalse gemeenteraad in
openbare vergadering bijeen, o.m. om
zich over het betreffende voorstel uit
te spreken.
Het is nog niet bekend wanneer de
Edese Raad de grenswijzigingen zal
behandelen, maar aangezien voor
Woensdag 31 October a.s. de notulen
van de betreffende raadsvergaderingen
in de betrokken gemeenten bij de col
leges van Gedeputeerde Staten van
Gelderland en Utrecht dienen te zijn,
zal toch ook de Edese Raad een dezer
d^gen g^an vergaderen.
GRENSWIJZIGING IN DE GEMEEN
TERAAD VAN RENSWOUDE.
Na de vertrouwelijke bespreking van
de raadsleden der gemeente Rens-
woude, inzake de voorgestelde ge
meentegrenswijzigingen, komt de Raad
van Renswoude op Vrijdagavond 26
October in openbare vergadering bij
een om zich over deze aangelegenheid
uit te spreken.
GRENSPAAL RHENEN—VEENEN
DAAL VAN ZIJN PLAATS
GEHAALD.
De bekende zware stenen paal, wel
ke op de Kerkewijk schuin tegenover
de Bergweg de gemeentegrenzen van
Rhenen en Veenendaal aangeeft, is van
zijn plaats gehaald.
In verband met de voorgekomen ge-
hebb^ii' */ok -*ie
grenspalen in Veenendaal thans meer
Sandacht dan te voren.
De grenspaal van de Kerkewijk
werd dezer dagen van zijn plaats ge
haald en zo maar aan de kant van de
weg neer gelegd. In tegenstelling dus
met de waardigheid welke de paal
juist op het ogenblik geniet.
Dat de paal van zijn plaats moest
heeft als oorzaak het aanleggen van
de fietspaden langs het provinciale
weggedeelte van de Kerkewijk. Deze
fietspaden betekenen overigens een
uitstekende verkeerstechnische verbe
tering en met ongeveer 14 dagen denkt
men met de aanleg gereed te zijn.
Wat men met de grenspaal gaat
doen bleek bij navraag nog niet bekend
te zijn. Wij mogen echter niet veron
derstellen dat men hiervoor de ont
wikkeling van de grenswijzigingsplan
nen en de definitieve plaats voor de
paal zal afwachten.
„DE VEENZANGERS" RECIPIëREN.
Met het geven van een bizonder ju
bileum-concert morgenavond in het
gebouw aan de Eikenlaan, zullen ,,De
Veenzangers" het 25-jarig bestaan van
het mannenkoor gaan vieren.
Vooraf allien „De Veenzangers" ook
nog recipiëren, en wel morgenmiddag
van 6.30 tot 7.30 uur in hotel „De Ko
renbeurs" aan de Markt.
„The Dark Invader"De Duistere Indringer, heeft de Duitse zeeofficier Von
Rintelen het boek genoemd, waarin hij zijn avonturen beschrijft als leider van een Duitse
vijfde colonne in Amerika.
Dit land, gedurende het grootste deel van Wereldoorlog l neutraal, leverde toch aan
de Geallieerden grote voorraden wapens en munitie en het was Von Rintelens taak deze
transporten zoveel mogelijk te saboteren.
Kapitan-leutnant Von Rintelen had
als jong officier bij de Marinestaf reeds
eerder zijn grote talenten als organi
sator, zijn moed en vindingrijkheid be
wezen en daarom stuurde men hem
naar de Verenigde Staten met de op
dracht de wapen- en munitietranspor
ten zoveel mogelijk te saboteren.
Von Rintelen had in Amerika geen
officiële status. De vertegenwoordigers
van Duitsland daar waren onkundig
omtrent wat hij deed, al wisten ze van
zijn verblijf. Hij had daar te maken
met de militaire attaché Franz Von
Papen, de man die later Hitier aan de
macht zou brengen, de grootste van de
talrijke blunders die deze „Junker" ge
durende zijn diplomatieke carrière
heeft begaan. Deze man, Üie bijv. eens
een tas met geheime documenten in
de trein liet liggen, zou ook oorzaak
zijn, dat één der bekwaamste Duitse
officieren vier jaar dwangarbeid moest
verrichten in een Amerikaanse gevan
genis.
Von Rintelen bemerkte al spoedig,
dat hij onder de New Yorkse haven
arbeiders machtige bondgenoten had
in de Ieren. Dezen, vervuld met een
historische haat tegen Engeland, wa
ren voor alles te vinden, vooral zolang
ze niet wisten dat ze in werkelijkheid
de Duitse Geheime Dienst in de kaart
speelden.
Von Rintelen begon met een bond
van havenarbeiders op te richten. Ie
dere stakende havenarbeider, die door
zijn eigen bond niet werd gesteund,
kon bij Von Rintelens organisatie te
recht. De stakingsliefhebberij nam
dientengevolge toe, maar de maatregel
was niet helemaal effectief, want er
waren er onder deze heren genoeg die
's morgens eerst hun steun kwamen
halen en dan ergens anders in de ha
ven tóch aan 't werk gingen. Toch wist
Von Rintelen op deze wijze een aan
zienlijke vertraging in de verscheping
van munitie en wapens te bewerkstel
ligen.
Maar het was vechten tegen de bier
kaai. De transporten gingen door met
de regelmaat van een veerdienst. Toch
gaf de Duitser de moed niet op en
verzon van alles om ze te saboteren.
Met behulp van een collega, Fay, ver
vaardigde hij detonators, projectielen
in de vorm van een sigaar, die tussen
de lading werden gesmokkeld. Ontplof
bare stoffen werden verstopt in con
servenblikken, werden als grote brok
ken steenkool in de bunkers gewerkt.
(zie verder pag. 2)
WIE ZIJN JAS UITTREKT
Een deel van onze overbevolking
moet emigreren. Men kan dit be
treuren, er is helaas niet aan te ont
komen. Gelukkig zijn er nog tal van
landen die ons bevolkingsoverschot
wel willen opnemen en evenzeer
zorgt men aan nederlandse zijde
wel voor een goede voorbereiding
van de uittocht. Dat alles juichen
wij toe evenals de rondreis van een
emigratiecommissaris, de heer Ha-
veman, die in Canada o.a. zijn licht
eens heeft opgestoken.
Zo'n emigratiedeskundige kan ra
ke dingen zeggen. Bij terugkomst in
Nederland verklaarde de heer H
wie zijn jas uittrekt en werken wil
kan bereiken wat in hem zit. Dat is
een waar woord en het geldt voor
honderd proeent in Canada en
Australië.
Nog talrijken aarzelen er om te
gaan. Zij willen niet ver van huis.
Wij zouden hen willen toeroepen:
„Trek uw jas in Nederland dan uit."
Velen gaan emigreren omdat zij
zich in Nederland te fijn gebouwd
voelen om aan te pakken. In den
vreemde werkt men zich dan de le
den uit het lijf. Wij geloven dat het
arbeidskrachten- en productiepro
bleem in Nederland nog aanzienlijk
kan worden beperkt mits allen die
zich erdoor bedreigd voelen eerst
hun jas eens gaan uittrekken.
Het Veenendaals Cultureel Centrum
komt op Maandag 29 October a.s. met
de tweede ontspanningsavond in dit
seizoen en wel met het optreden van
het bekende klein-kunstgezelschap
„De Blokkendoos".
De namen van de medewerkenden
in dit gezelschap, zoals dr. H. M. Mer-
kelbach, Katja Berndsen, Jacques
Schutte en André de Raaff, zijn een
waarborg voor het uitstekende peil en
de bizondere kwaliteit van hetgeen
„de Blokkendoos" gaat brengen.
Het V.C.C. heeft, door het optreden
van dit gezelschap in zijn programma
op te nemen, zeer goede keus gedaan
en daarmee deze komende V.C.C.-
avond reeds bij voorbaat tot een suc
ces jykim-zkl - a - -
VEENENDAALSE POLITIESPORT-
VERENIGING OPGERICHT.
Dezer dagen is men in het Veenen
daalse politiecorps gekomen tot de op
richting van een eigen sportvereniging
Het bestuur van deze vereniging
wordt gevormd door de inspecteur van
politie, de heer Dekker, brigadier
Hoevens en de administrateur de heer
Wijnberger.
De nieuwe vereniging gaat verschil
lende takken van sport beoefenen.
Begin deze week heeft men reeds
een volley bal-wedstrijd gespeeld tegen
de corpsvereniging van Zeist en een
klinkende overwinning weten te be
halen. Een goed begin dus.
Het is zeker geen zeldzaamheid
wanneer men de vraag hoort stellen
of een zakenman ook christen kan
zijn. En dan wordt deze vraag vaak
als een ernstige gewetensvraag opge
worpen.
Nog voor kort, en wel tijdens de sa
menkomst welke werd gehouden na
de plechtige onthulling van het oor
logsmonument in het gebouw aan de
Eikenlaan, hebben zeer velen drs. G.
Bos van Driebergen leren kennen als
een begaafd spreker. Drs. Bos is voor
al bekend geworden doordat hij in de
oorlogstijd geestelijk verzorger was in
Het Oranjehotel" te Scheveningen.
Dinsdagavond 23 October komt drs.
Bos weer naar Veenendaal, en dan om
de vraag, of een zakenman christen
kan zijn, in het openbaar aan een be
handeling te onderwerpen.
De spreker zal optreden in de grote
zaaJ van het verenigingsgebouw aan
de Eikenlaan en stellig zal hem daar
een talrijk gehoor te wachten zijn.
SUBSIDIE VOOR HET BUREAU
„KRAAMHULP".
Gezien het grote nut van deze in
stelling hebben B. en W. gemeend de
Raadsleden een voorstel te moeten
doen tot het verlenen van 'n subsidie
tot het bedrag van het jaarlijkse tekort
op de exploitatie, met een maximum
van 1,50 per verzorgingsdag, (het
tekort bedroeg over het le half jaar
1950 1250,-) aan het bureau Kraam
hulp alhier, naar aanleiding van een
verzoek daartoe van de Provinciale
Utrechtse vereniging tot bevordering
der hygiëne van moeder en kind.
Het centrum heeft verschillende ver
zorgsters in dienst die niet alleen de
kraamvrouw helpen, doch ook de huis
houding verzorgen en dus de gehele
dag in het gezin zijn, dit in tegenstel
ling tot de wijkkraamverzorgsters van
het Groene Kruis die bij de bevalling
tegenwoordig zijn en voorts 2 x per
dag een bezoek aan de kraamvrouw
brengen. Deze laatstgenoemde verzorg
sters zijn in dienst van de Vereniging
„Het Groene Kruis".
Het ereteken voor Orde en Vrede
werd een dezer dagen aan de volgende
personen uitgereikt:
G. Achterberg, Wilhelminastraat 2;
W. v. Capelleveen, Parallelweg "64-;- F.
van Dijk, Dr. Kuyperstraat 16; W.
Edink, Groenelaan 67; F. W. van Gin-
kel, Middelbuurtseweg A 35; A. van de
Loosdrecht, Boslaan 29; G. Pater, Van
de Pollstraat 12; R. van de Pavert,
Gortstraat 63; D. E. van Schagen,
Zandstraat 165; G. van Schaik, Oranje
straat 12; G. v. d. Weerdhof, Zand
straat 104; J. Wesselo, Kostverloren 39
en W. v. d. Klift, Gortstraat 72.
In Juni van dit jaar werd door de
Gemeenteraad besloten tot het ver
lenen van een bijdrage aan de ge
meente Ede in de kosten van het bou
wen van een verkeerstunnel onder de
spoorlijn aan De Klomp en wel aan de
Stationsstraat, tot een maximum be
drag van 19.000,-.
B. en W. van Ede hebben echter
medegedeeld van de N.V. Nederland-
sche Spoorwegen bericht te hebben
ontvangen dat de kosten van de tun
nelbouw en de meerkosten wegens
verhoging van deze tunnel in verband
met de stijging der ijzerprijzen thans
moeten worden geraamd op 69.000,-
inplaats van 55.000,-.
De ten laste van de gemeente Vee
nendaal komende kosten zullen daar
door met f 2545.- hoger worden en op
f 21.545,- moeten worden gebracht.
B. en W. van Veenendaal hebben een
desbetreffend voorstel aan de Raad
doen toekomen.
In gebouw „Eltheto'. komt a.s.
Vrijdagavond spreken mr. A. Bou
man over het onderwerp: „Omgang
tussen jongens en meisjes."
Mr. Bouman is o.m. secretaris van
het Nat. Comité voor instellingen
der Zedelijke Volksgezondheid; se
cretaris van de Christelijke ver. Zeden
opbouw en directeur van de bureaux
Levensmoeilijkheden te Amsterdam
en Haarlem.
Uit een en ander blijkt wel dat
de spreker een deskundige bij uit
stek is op het terrein van zedelijke
en maatschappelijke vraagstukken.
Er wordt dan ook verwacht dat het,
voor een dergelijke behandeling van
een onmiskenbaar algemeen jeugd
probleem als de omgang tussen jon
gens en meisjes, Vrijdagavond in El
theto niet aan belangstelling zal ont
breken.
Deze zeer interessante en leerzame
avond staat onder auspiciën van de
Interkerkelijke Contact Commissie
alhier.
SPELENDE KINDEREN BRENGEN
MOTORRIJDER TEN VAL.
Doordat hij plotseling moest uitwij
ken voor spelende kinderen op de Val
leistraat, kwam de motorrijder v. D.
ten val. Zelf liep hij geen verwondin
gen op, maar zijn 78-jarige vader, die
hij op de duo had zitten, werd door de
val aan armen en benen verwond. Na
ter plaatse te zijn verbonden, kon hij
naar zijn woning in de Zandstraat wor
den overgebracht.
Dubbel vlugge verdrijving van kou,
koorts, ziekte en pijn. Koker 77 en 41 ct.
De straat in Rhenen, die loopt van Spoorbaanweg naar de Algemene Be
graafplaats heet Jan van Arkelweg; zo gedoopt omdat men de nagedachtenis
aan Jan van Arkel, destijds bisschop van Utrecht, om zijn bijzondere verdien
sten ten opzichte van Rhenen aan de dag gelegd, levendig heeft willen houden.
D#eze kerkvorst besloot namelijk ruim 600 jaar geleden Rhenen te voorzien^
van een stevig bolwerk, tegen de herhaaldelijke aanvallen van buitenaf. En
inderdaad, dit was goed gezien van de bisschop, want slaan we het feiten
materiaal er op na, dan zien we dat Rhenen de gehele geschiedenis door
steeds de hardste slagen heeft moeten incasseren, tot zelfs in 1940 en 1944 toe,
hetgeen het ongetwijfeld te danken heeft aan haar strategische ligging.
Er is nog wel het en en ander van
de oude ommuring overgebleven. Het
staat vast, dat Rhenen muren, muur-
torens en een drietal stadspoorten
heeft gehad, door de vele afbeeldin
gen van de hand van merendeels grote
kunstenaars, welke in de archieven
en kunstverzamelingen worden aan
getroffen. Nasporingen daartoe zijn
gedaan in het Rijksarchief te Utrecht
en het Rijksbureau voor kunsthisto
rische documentatie te Den Haag. De
vondsten hebben de verwachting ver
overtroffen. Veel tekeningen en schil
derijen zijn van de hand van Rem
brandt, Saftleven, Ruysdael, enz.,
waarvan meerdere reproducties aan
wezig zijn. Zelfs werd nog een be
langrijke topografische vondst gedaan
in het Utrechtse Rijksarchief, n.l. een
tekening, bevattende het ontwerp uit
omstreeks 1540, voor een betere ver
sterking van de stad aan de rivier
zijde. Dit was dus reeds weer van la
tere datum, een bewijs temeer, dat
ook de versterkingen van 1346 niet
stevig genoeg meer bleken te zijn. Dat
de verdedigingsmuren bijzondere be
scherming genoten, blijkt uit een ver
ordening van dien tijd, waarin een
bouwverbod was opgenomen en waar
bij het verboden was, hinderlijke ge
bouwen te plaatsen bij de muren of
poorten.
Het vestingstelsel is voor Nederland
heel bijzonder. Wie zich nooit verdiept
heeft in kennis van oude vestingwer
ken, kent toch allicht het late type
vesting met bolwerken en grachten,
benevens het oude type met dikke ste
nen vestingmuren, aan de binnenzijde
met bogen. De Rhenense muren wa
ren echter geheel anders. Volgens het
tijdschrift Heemschut niet iedereen
is het hiermee eens zijn het twee
matig dikke muren achter elkaar ge
weest, waartussen men heeft kunnen
wandelen.
OP DE HELLING.
Vóór deze dubbele muur was de
gracht. Daar de stad op de helling van
de zandheuvels naar de Rijn is ge
bouwd, ging de vestingmuur met deze
helling mee. Het lage deel van de
gracht heeft water van de Rijn bevat,
daarentegen moet het hoge gedeelte
een droge gracht gehad hebben, even
eens voor ons lage land iets bijzonders.
Rondom de oude stadskern bevindt
zich nog de vroegere vestinggracht, in
het terrein duidelijk afgetekend. Van
deze gracht zijn nog de belangrijkste
gedeelten aanwezig als fraaie aanleg.
Het noordelijk gedeelte vormt de
zwaar beplante openbare plantsoen-
gordel. Aan de zuid-oostzijde is de
grachtaanleg thans omgezet in een
reeks particuliere boomgaarden en
moestuinen, die deels een gave om
lijsting vormen en een overgang tot
het weidelandschap aan de rivierzijde.
LANGS DE BUITENZIJDE.
Langs de buitenzijde van het gehele
oude "beloop der vestinggracht, zijn
voetpaden deels tot rijweg ver
breed aanwezig, die een rondwan
deling om het geheel mogelijk maken.
Een gaaf geheel vormen de grachtele
menten echter allerminst; in de loop
der jaren zijn, zoals uit het boven
staande blijkt, gedeelten daarvan in
particuliere handen overgegaan en
plaatselijk bebouwd. Ook de gemeen
telijke overheid is blijkbaar niet altijd
doordrongen gebleven van de waarde
van deze grondstrook uit historisch
stedebouwkundig en landschappelijk
oogpunt.
Zo is het laatste, van weinig water
voorziene fragment van de oude sin
gel tot een bedenkelijk hoog peil ge
dempt in verband met de vervuiling
en de hinder van muggen en is een
nog resterend grachtgedeelte door de
gemeente met vuil dichtgestort, de zgn.
„Doelen".
VOOR BETERE UURWERKEN
GOUD - ZILVER - UURWERKEN
Veenendaal.
Van de gedeelten muur met de bas
tions die nog zijn overgebleven, heeft
men daarentegen reeds grote stukken
gerestaureerd, o.a. het bolwerk voor
het stadhuis, langs het Koningshof en
aan de kant van de Veerweg, waar
thans bovendien een voornaam Toren
huis is gebouwd.
Ondanks deze muren heeft Rhenen
het de gehele geschiedenis door hard
te verduren gehad en heeft het menig
maal haar vijanden niet kunnen we
ren. In 1483 werd het stadje overrom
peld door de Utrechtsen. In 1499 na
men de Kleefsen het stormenderhand
in en in 1527 werd het bij verrassing
genomen door de Geldersen. Ook
heeft het de Spaanse bezetting mee
gemaakt in 1574. Bijna 100 jaar later
in 1672 trokken de Fransen binnen,
die het volgende jaar wegtrokken en
de Bergpoort en de Westpoort ver
nielden. Ook de Engelsen bezochten
Rhenen en begonnen in 1795 de terug
tocht, daarbij veel schepen verbran
dend, tot grote hinder van de scheep
vaart in de Rijn. Thans ligt nog een
kiel in de nabijheid van de gemeente
lijke loswal op de bodem van de ri
vier. Enkele jaren geleden heeft men
hier bij abnormale lage waterstand
getracht de brokstukken te lichten.
Stukken hiervan zijn ondergebracht in
de Oudheidkamer.
Eerst in 1840 werden de poorthui
zen gesloopt en vervangen door ijze
ren hekken, terwijl in 1873 ons stadje
geheel werd ontmanteld, de oude wal
len werden geslecht en het plantsoen
werd aangelegd.
Begin dan Uw kinderen weer
te geven, maar dan de bestel
In de bekende ronde flessen
f 1.20 per fles.
Drogist Apoth. Ass.
Hoofdstr. 118-Tel. 632 - Veenendaal
