Nieuwsblad voor Veenendaal Omstreken De onthulling van de gedenkzuil NOG NIET NAAR DE MAAN MULDER BRIL Fa. J. F. TAK Bijeenkomst in de Oude kerk Renswoude Nieuws uit de Omgeving f AGENDA 1 29e jaargang WOENSDAG 9 MAART 1955 No. 19 Uitgave: „De Gelderse Vallei" Veenendaal Verschijnt tweemaal per week in: Stichts en Gelders Veenendaal, Amerongen, Eist, Rhenen, Achterberg, Overberg, De Haar, Kade, Maanderbuurt, Ederveen, Renswoude, Scherpenzeel Menselijke middelen nog te beperkt "ASSURANTIEKANTOOR ALLE VERZEKERINGEN HYPOTHEKEN EN FINANCIERINGEN HERDENKING WATERSNOOD 1855 ProfPiccard: Rede drJ.G. Thoomes Telegram aan Koningin en Prinses Wilhelmina Redactie en administratie: Parallelweg 10 Veenendaal Telefoon K 8385-2023 - Girono. 563427 Redactie: W. F. ter Hoeven Advertenties en abonnementen kunnen ook worden opgegeven by de agentschappen van „De Vallei" in de plaatsen van verschijning DE VALLEI ADVERTENTIES Advertentieprijs per mm 12 oent Speciale contractprijzen op aanvraag Minimum per advertentie 3,60 Rubriek Vraag en Aanbod 110 woorden 95 cent, elk woord meer 7 cent Familieberichten 15 cent per mm Abonnementsprijs 1,55 p. kwartaal Losse nummers 10 cent Om half vier Zaterdagmiddag, toen op de Markt de torenklok begon te lui den, evenals dit 100 jaar geleden op hetzelfde tijdstip het geval was als waarschuwing voor het naderende wa ter, hadden zich rond het plantsoen aan de Kerkewyk honderden belangstellen den geschaard om getuige te zyn van de onthulling van het daar geplaatste wa tersnoodmonument. In aanwezigheid ook van burgemees ter en wethouders, de voltallige ge meenteraad en o.m. nog van de Water- graaf van het Watersshaj» C"obbe jfcr-. -d mr. L. H. N. F. M. Bosch, ridder van Rosenthal en ir. Mynssen, watergraaf van het Waterschap Wageningen-Ede, was het de voorzitter van de Herden kingscommissie, de heer D. Sandbrink, die de genodigden en belangstellender toesprak. De heer Sandbrink, die als Dijkgraaf van het Dijkschap Grebbedijk deskun dige is in deze, memoreerde de vele moeilijkheden welke Veenendaal en omgeving door de eeuwen heen heeft ondervonden van het water. In de win ter stonden altijd onafzienbare lande rijen onder water, 's Zomers was het vaak te droog. Een grote verbetering betekende de aanleg van het Vallei kanaal. Als de grote hoeveelheden re gen van de afgelopen zomer niet door het Valleikanaal hadden kunnen af vloeien, zou half Veenendaal onder wa ter hebben gestaan. Er is hier en daar misschien nog wel iets te verbeteren in de waterhuishou ding in onze omgeving maar van over last kan toch niet meer worden ge sproken. Wij weten ons nu ook bevei ligd tegen het water van de Rijn door een stevige en hoge dijk welke na de ramp van 1855 opnieuw werd gelegd. De organisatie van de dijkbewaking is uiterst geperfectionneerd. De heer Sandbrink wees er op dat te genover de gedenkzuil, aan de overzijde van de Kerkewijk, de boom stond waar bij de familie Van Wijk het ongeluk overkwam. Verder brengt hij dank aan het gemeentebestuur dat het mogelijk gemaakt heeft deze herdenking te hou den en dit monument te plaatsen. Ook brengt hij speciale dank aan de heer Van de Pol die als secretaris van de commissie veel voorbereidend werk heeft verzet, alsmede aan de ontwerper van het monument, de heer Van Stui- venberg. De heer Sandbrink sprak ook woorden van dank tot het corps van Caecilia" voor de belangeloze muzikale medewerking deze middag. Vervolgens richtten allen zich naar het gedenkteken. De padvinderij had hier de wacht betrokken. Herman Jan sen en Gerrit van Wijk werden uitge nodigd om als nakomelingen van de in 1855 verdronken 70-jarige Gerrit Jan sen en van het echtpaar Van Wijk dat bij hetzelfde ongeluk vijf kinderen ver loor, te onthullen door het doek dat de zuil nog aan het oog onttrok weg te nemen. De eenvoudige maar zeer fraaie gedenkzuil werd hierop zichtbaar en de beide jongens ontvingen uit handen van de heer Sandbrink een exemplaar van het boek „Vier Eeuwen Veenen daal". De heer Sandbrink sprak hierbij de wens uit dat zij in het jaar 2005 nog eens bij dit monument zullen staan met de herinnering van deze dag. Burgemeester Bakker verklaarde hierna het monument gaarne namens de bevolking te willen aanvaarden. Hij load eon beroep op do jeugd orn dit monument, alsmede het plantsoen er omheen ongeschonden te laten. De bur gemeester zei dankbaar te zijn voor de inspanningen welke de Herdenkings commissie zich getroost heeft en noemt in het bijzonder de voorzitter, de heer Sandbrink en hij wijst in dit verband op het vele dat de heer Sandbrink in het verleden reeds voor Veenendaal heeft gedaan. De Harmonie „Caecilia" die de ont hullingsplechtigheid opende met het spelen van „O, Heer, die daar des He mels tenten spreidt", speelde tot be sluit het Wilhelmus. Opschrift van de gedenkzuil: WATERSNOOD 5 Maart 1855. Ontembaar brak het water [door de dijken. Van huis en hof en have [moest men wijken. De bovenkant van deze zuil wijst aan, Hoe hoog hier toen het water [heeft gestaan. ENGELSE THEE Vooral na de laatste wereldoorlog drinkt men in Nederland de thee vrij wel algemeen puur. In Engeland is dit niet het geval. Een Engels thee-recept luidt als volgt: Doe eerst de suiker, daarna de melk en tenslotte de thee in het kopje. De Engelsen beweren dat dit de smaak ten zeerste ten goede komt. KERKEWIJK 167 *TE t .2860 -VEENfN DAAL De Belgische professor Piccard heeft zich tijdens een conferentie in Venetië uitermate pessimistisch uitgelaten over de vooruitzichten op interplanetaire reizen. We gaan volgens hem nog niet naar de maan, omdat menselijke midde len nog niet toereikend zyn De pro fessor zei woordelijk: „Na een grondige studie van het gehele probleem ben ik tot de overtuiging gekomen, dat inter planetair verkeer voorlopig niet moge lijk zal zijn. Ik weet, dat ik daarmee vele onder zoekers en wetenschappelijke collega's provoceer en dat dit ook niet graag wordt gehoord, omdat ik hiermee een oude mensendroom vermoord. Maar ik heb de krachten van de atmosfeer grondig bestudeerd en moet nu consta teren, dat onze menselijke krachten en onze technische en wetenschappelijke hulpmiddelen daartegen niet meer zijn dan kinderspel." ZEKERE DOOD Volgens Piccard is men momenteel wel zover, dat raketten in de stratosfeer kunnen worden geschoten en als met gezel van de maan blijven fungeren. Zelfs zou nog kunnen, dat men deze raketten terug zou kunnen voeren naar de aarde. Maar geen lid van de beman ning zou levend kunnen terugkeren. Een reisnaar de maan betekent (nog) een zekere dood. De jongste onder zoekingen hebben aangetoond, dat ex perimenten boven de 35000 meter al ge paard moeten gaan met het opofferen van mensenlevens. Het is volgens Picard zeker dat boven deze hoogte onder an dere chemische factoren in werking treden die de mensheid nog niet kent. Zolang men deze niet onderzocht heeft doet men een slag in de lucht. De professor vervolgde: „Ik geloof ook beslist niet, dat de menselijke geest alle problemen van de ruimte zal kun nen oplossen." Op een vraag van één der journalisten antwoordde hij: „In dien de mensheid gaat pogen de stra- BONENSTAKENDIEF GEPAKT Vorige week werd door de gemeen telijke politie in het Hooibroek een bo- nenstakendief gepakt. Dit heerschap was zonder vergunning bezig bonen staken ie hakicen 'en prompt Werd aan ook door de politie proces-verbaal op gemaakt. UITVOERING VAN HET KINDERKOOR Zaterdag 12 Maart a.s. zal het kinder koor De Lofstem onder leiding van de heer Joh. van Wezen in gebouw Reho- both een uitvoering geven. Voor de pau ze zullen enkele zangstukjes ten gehore worden gebracht. In de pauze is er een grote verloting en daarna wordt de kin deroperette De Wonderbloem, in vier bedrijven, van Ant. L. W. Voerman, op gevoerd. PAARD OP HOL Vrijdagmiddag sloeg in de Taets van Amerongenweg een paard op hol. Nadat de heer W. Vink enige rake klappen van het paard had opgelopen, ging dit in volle vaart met de wagen achter zich aan er vandoor. Het paard kwam tot stilstand doordat de wielen achter een hek bleven steken. W. Vink kwam vrij wel ongedeerd weer thuis aan. WONINGBOUW Architect A. H. Nes uit Barneveld heeft, na gehouden aanbesteding, de bouw van een dubbel woonhuis aan de Taets van Amerongenweg voor rekening van de heren J. Wagensveld en A. Veld huizen gegund aan de heer G. Veenvliet, Stationsstraat 55 te Veenendaal. Het glas- en schilderwerk werd opgedragen aan de firma Van de Kaa te Renswou de. Met deze bouw is een bedrag van ongeveer f 25.000,gemoeid. VROUWENBOND Donderdagavond vergadert de afde ling Renswoude van de Ned. Christen Vrouwenbond, in gebouw „Rehoboth". Mevr. Marijs-Visser hoopt deze avond te spreken over 't onderwerp „Jehova getuigen en adventisten". SNEEUW, IJS, EN TOCH ZOMER IN ZANDVOORT. - De sneeuw en het ys liggen nog op de Zandvoortse boulevards, maar de strandterrassen ver schijnen alweer, terwijl er zelfs al optimisten zyn, die de strandstoelen te voorschijn hebben gehaald. tosfeer te veroveren zal het waarschijn lijk tot een vreselijke ongelukkenserie komen. De pioniers zullen niet meer le vend op de aarde terug keren." THEORETICI Een ander journalist zei: „Er zijn toch dozijnen wetenschappelijke onder zoekers van naam, die het tegendeel be weren en verklaren, dat een reis naar de maan en zelfs naar Mars technisch mogelijk is. Ze beweren zelfs, dat we een basis in de ruimte kunnen bouwen, vanwaaruit het tweede traject van de reis moet beginnen. En U wilt nu ver klaren, dat deze beweringen niet rusten op wetenschappelijke onderzoekingen?" De professor antwoordde hier op: „Rakettenonderzoekers als bij voor beeld Werner von Braun zijn m.i. te grote theoretici. Ze laten zich door hun opgaven fascineren en verliezen de blik voor de nog niet opgeloste problemen, zodat ze tenslotte geloven alles voor de start gereed te hebben. Ik ben bang, dat dergelijke vergissingen heel erge gevol gen kunnen hebben". MOEDER VAN54 KINDEREN Voor de Süddeutsche Rundfunk houdt de heer Peter Omm een lezing over zijn hobbies. Hij is een man met veel belangstel ling voor alles wat tot de curiositeiten mag worden gerekend. Bij het opsporen van „zijn" curiosi teiten kwam hij op het idee, daar ook anderen van te laten genieten, door zijn vondsten te publiceren. Zo werd hij journalist. In die functie kreeg hij het aan de stok met de Hitlerautoriteiten. Hij publiceerde b.v. het bericht van een moeder in Zwabenland, die het record met 54 kinderen op haar naam had ge bracht. Uiteraard wilde Hitler van der gelijke buitensporigheden niets weten. Hij was van mening, dat een moeder haar plicht had vervuld door een der tigtal kinderen voor de „Hitlerjeugd" beschikbaar te stellen. Hitier vond het meerdere een ergerlijke overdrijving en meende, dat door dit bericht zijn op vattingen belachelijk werden gemaakt Of deze moeder nog leeft, is niet be langrijk, tenzij ze haar eigen record nog heeft gebroken, door b.v. 60 kinderen op haar lijst te hebben. Zeker is dat Hitier dood is en de man met de curio siteiten nog springlevend voor de radio van zijn district staat. EEN VEREERDER VAN DE CACAO De Parijse arts Buchet toonde zich een der grootste lofredenaars van de cacao. In 1684 riep hij in een voordracht pa thetisch uit: „Goed klaargemaakte cho colade is een der edelste dranken veel belangrijker dan nectar en ambro zijn, die de spijzen der goden zijn". NIEUW HULPMIDDEL VOOR ONDERZOEK NAAR KOSMISCHE STRALEN Een Britse firma heeft een massief blok van een fotografische emulsie ver vaardigd, dat meer dan 50 kilogram weegt en per ballon boven Italië is op gelaten tot een hoogte van iets minder dan 35000 meter, om gegevens te ver zamelen omtrent kosmische stralen. LUNTEREN. De 23-jarige J. de Ko ning uit Lunteren is Zaterdagmorgen in de werkplaats van de N.V. Bruil te Ede het slachtoffer geworden van een be drijfsongeval. Hij was bezig een bull dozer schoon te maken en raakte daar bij tussen de machine bekneld. De dood trad vrijwel onmiddellijk in. EDE. Een koe van de landbouwer J. H. aan de Rijksweg alhier heeft dezer dagen een drieling ter wereld gebracht. De drie kalveren, waarvan er twee van het vrouwelijke geslacht zijn, wegen elk ongeveer 50 pond. Zij maken het uit stekend evenals de koe zelf. WAGENINGEN. De Hoofdstad-Ope rette komt morgen, Donderdag 10 Maart in Junushof met de operette „Sag' beim Abschied leise Servus" welke wordt uit gevoerd o.l.v. Jan Brookhouse. EDE. Bij wijze van proefneming wordt, met de bedoeling om in de ko mende maanden meerdere concerten in Ede te organiseren, op 17 Maart a.s. in de Oude Hervormde kerk aan de Grote straat een orgelconcert gegeven door de bekende organist Feike Asma. WIJZE WOORDEN VERBLINDING Het is soms goed om zichzelf te verblinden en vaak ligt in de dwaling het hoogste geluk. Wij zijn on9 bewust dat U in deze dure tijd ieder dubbeltje 3 x omdraait voor U het uitgeeft. DAAROM VOOR EEN of REPARATIES natuurlijk naar Alleen verkoop: HOOGSTRAAT 106 Opticiën sedert 1904 Speciale verbouwde moderne paskamer. Toen ds. A. Wisgerhof de herdenkingssamenkomst van Zaterdagavond opende was de kerk geheel gevuld. Na Schriftlezing (Psalm 66) en gebed en het ge- zamenlijk zingen van „Wilt heden nu treden voor God, den Heere", sprak burge meester Bakker het welkomstwoord. De burgemeester begroette in het bijzonder de Cabinetschef van de Commis saris der Koningin in Utrecht, mr. Engelberts, en de vertegenwoordigers van de gemeentebesturen van Utrecht, Wageningen, Rhenen, Renswoude, Barneveld en Ede. Ook de aanwezigheid van de restauratie-commissie van de Geertekerk uit Utrecht stelde de burgemeester zeer op prijs, temeer waar de Veenendalers nu nog dankbaarheid koesteren voor het onderbrengen van de honderden Veenen dalers die in 1855 voor het water moesten vluchten. De burgemeester was de kerkvoogdij der Ned. Herv. Kerk dankbaar dat deze samenkomst in dit kerkgebouw waarin honderd jaar geleden zoveel slachtoffers van het water waren bijeengepakt, gehouden kon worden. Dankbaar was hij ook jegens de Herdenkingscommissie die zich spontaan uit de burgerij had gevormd en deze herdenking had voorbereid en mogelyk gemaakt. Spr. prees ten zeerste de gepaste wyze waarop de herdenking werd gehouden. Wy hebben een voor- treffelyk monument mogen onthullen. Sober, maar juist door die soberheid zo uitstekend geslaagd. Hy bracht hulde aan de ontwerper, de heer G. C. van Stuijvenberg. De burgemeester was er verheugd over dat het herdachte feit dan toch niet onopgemerkt is voorbijgegaan. Hij was er ook van overtuigd dat de honderden dio deze avond naar de kerk waren gekomen hiervan geen spijt zouden hebben, al was het alleen maar om de rede te horen van dr. J. G. Thoomes, wier singuliere begaafdheid en kennis van de historie van Veenendaal algemeen bekend zijn. Na het zingen van het Valeriuslied „Heer die Uw tent in de hemelen spreidt" door het Mannenkoor „De Veenzangers" o.l.v. Gijsbert van Zanten, begon dr. Thoomes zijn toespraak met zijn gehoor te bepalen bij de aanleiding van deze samenkomst; 100 jaar geleden scheen het, was Veenendaal van de aardbodem weggevaagd. Het verhaal van die watersnood in 1855 leeft nog al tijd heel sterk onder de Veenendalers. De eerste dag dat ik in Veenendaal was vertelde men mij er reeds ontroerd van wat hun ouders of grootouders hier in dit lage land hadden meegemaakt, aldus dr. Thoomes. Spreker ging daarop die per in op de plaats en de betekenis van het water op onze aarde. De apostel Petrus noemde het water de oergrond van het ontstaan van alles wat wij hier zien. Het water is machtig in kracht. Het water kan mysterieus ruisen en ritselen in een beek, vrolijk opspuiten uit fonteinen, maar hoe klein zijn wij schepselen als het water zijn niets ont ziende kracht gaat demonstreren. En kele jaren geleden hebben wij dat nog gezien. Mensen en dieren komen soms bij duizenden tegelijk om in watervloe den. Schrikaanjagend was dan ook de doorbraak van de Grebbedijk en de ramp van 100 jaar geleden heeft dan ook een onuitwisbare indruk gemaakt op de Veenendalers van toen. Ik heb geprobeerd mij te verplaatsen in de verschrikkingen van die dagen. Ook toen wij vanmiddag bij de gedenkzuil stonden. Ik heb mij ingedacht hoe het water met niet te stuiten kracht en ge weld naar Veenendaal kwam toegerold. De bovenzijde van het monument geeft de hoogste stand van het water aan en wij zien dan dat zelfs de grootste man diep kopje onder gegaan moet zijn. Men stond er toen heel anders voor dan wij vandaag. Men had geen telefoon, geen radio of een snelle auto om de berichten over de omvang van de watervloed door te geven. Die arme Veenendalers moes ten maar lijdelijk afwachten wat er ko men zou. Men zocht elkander op om toch maar het laatste nieuws te horen. Men had het kanon op de Wageningse berg wel gehoord en er was een bode te paard gekomen om de bevolking voor het water te waarschuwen. Velen wisten uit overlevering wel wat een doorbraak betekende. In 1711 was de dijk ook door gebroken. Ik heb geprobeerd onder de indruk te raken van de angst welke die oude Veenendalers moet hebben ge kweld. Hoe zij hebben moeten toezien hoe het water en de ijsschotsen hun be zittingen vernielden of beschadigden Het is mij niet gelukt. Wij hebben het deze dagen wel meer horen beweren: het is al zolang geleden, en: zo erg was het toch niet, 10 of 15 doden zijn er ge vallen. Daarna is Veenendaal weer her bouwd, mooier dan voorheen. De Frans- Duitse oorlog, de eerste en de tweede wereldoorlog zijn gekomen. Vele doden zijn ook in Veenendaal te betreuren ge weest door de laatste oorlog. Millioenen en millioenen mensen kwamen in enkele jaren om het leven. Het was één groot feest van de dood. Zullen wij dan toch nog aan 1855 denken? Maken wij ons niet belachelijk? Met afgrijzen heb ik deze gedachte van mij afgezet. Het is een symptoom van onze tijd dat wij teveel doen aan massificatie. De nood van de individuele mens verliezen wij uit het oog. Het zal mij benieuwen hoe straks de herden king in Mei weer zal wezen. Ik heb nogal wat te maken met bibliotheek en Zaterdag 12 Maart f= (In geb. 't Trefpunt) toneel- avond van de jeugd van v.v. „Veenendaal". Opvoering van „De vluchtelingen". 1| Woensdag 16 Maart (In geb. „Eltheto") 3 en 8 uur, Voorj aars-show fa. Hein van ff Schuppen. 11 Donderdag 17 Maart (In geb. Eikenlaan) 7.30 uur, uitvoering van de Johannes- |f Passion door Chr. Orat. Ver. en ff solisten o.l.v. Gijsbert van Zan- ff ten. II (In geb. Eltheto) Bazar van het ff Ned. Rode Kruis. Vrydag 18 Maart (In geb. Eltheto) Bazar Ned. ff Rode Kruis. y Zaterdag 19 Maart (In geb. Eltheto) Bazar Ned. II Rode Kruis. Luxor Theater Heden Woensdag en morgen Donderdag de film „De Blau- If we Gardenia", Vrijdag t.m. II Zondag „Hit Parade". '«"'iiHiiiniWiasinsiSiiiiss:^ dan zie ik hoe weinig belangstelling er is overgebleven voor wat er in de laat ste oorlog is voorgevallen. Men wil er niet meer over lezen. Vele jonge men sen weten weinig of niets af van wat er in de laatste oorlog gebeurde. Wij kun nen er moeilijk meer van onder de in druk raken dat 100 jaar geleden op de Kerkewijk een vrouw zich met een baby in haar armen uit het wilde water in een boom wist te hijsen en voor haar ogen vijf van haar kinderen en haar grijze vader zag verdrinken. Het is toch heus wel goed als wij gaande over de Kerkewijk nog eens denken aan wat zich hier eens heeft afgespeeld. Laten wij dan eens een vergrootglas nemen. Veenendaal verkeerde in grote nood. Laten wij ook eens denken aan het woord waarmee ds. Bösken de vertwij felde en gevluchte Veenendalers in Utrecht toesprak, n.l.: „Het is de goe dertierenheid des Heeren dat wij nog zijn die wij zijn". Het is zo wonderlijk met dat woord goedertierenheid. In de Schrift vinden wij het steeds tegenover nood en ellende. God is onveranderlijk en is altijd dezelfde. Laten wij aan dit woord denken, mocht nog eens een wa tervloed Veenendaal bezoeken of hier een ramp in andere vorm zich voordoen. God is goed vooi Nederland ook in het Huis van Oranje. Koning Willem III was tijdens de ramp van 1855 twee maal in Veenendaal. De nood hier greep hem zo aan dat hij zelf voedsel en kle ding meebracht. Ook vandaag nog zijn het Koningin Juliana en Prinses Wil helmina die hun warme paleizen ver laten en in een bootje stappen om de ongelukkigen te bezoeken. Dr. Thoomes vond het dan ook een zeer goede ge dachte een telegram te verzenden waarvan hij de inhoud voorlas: „De Veenendaalse bevolking, bijeen ter herdenking van de grote watersnood van 1855, heeft tevens in eerbiedige en dankbare herinnering de bewijzen van sympathie en de krachtdadige steun destijds ontvangen van Zijne Majesteit Koning Willem III. In heden en verleden is en was de verbondenheid tussen Uw Doorluchte Huis en de bevolking van Nederland nimmer groter dan in tijden van ramp en nood. Dankbaar Veenendaal bidt U toe, dat de zegen van de Almachtige rijkelijk Uw deel moge zijn. D. SANDBRINK, Voorzitter Herdenkingscommissie." Na het gezamenlijk zingen van Psalm 77 7 en koorzang van „De Veenzan gers" was het de heer C. M. Bos die het gedicht „De Watervloed" declameerde. Hierna werd gezongen Gezang 293 en sprak ds. J. Overduin het slotwoord. Ds. Overduin zei: Het is goed dat deze sa menkomst is gehouden. Het is niet al leen goed voor de saamhorigheid hier, maar ook omdat wij nog weer eens be paald worden bij de vraag waarom er natuurrampen moeten zijn. Wij weten dat hierbij demonische en mysterieuze krachten werken, verklaren kunnen wij het echter niet. Wij kunnen niet alles verklaren. Wij verzekeren ons tegen de gevolgen van ziekte, ongeval en dood. Wij werpen hoge en sterke dijken op om ons tegen het water te beschermen. God zegt ons echter: verwacht niet alles van die dijken en van al de dingen die het bestaan van de mens op deze we reld moeten beveiligen. Nadat ds. Overduin in gebed was voorgegaan werd de herdenkingsbijeen komst gesloten met het zingen van het Wilhelmus.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1955 | | pagina 1