Nieuwsblad voor Veenendaal Omstreken
»D e Wereld
van WEEK-tot-WEEK
Verhoogde uitkering uit
gemeentefonds
Landtschediijnge tusschen die
Gelderschen en die van Utrecht (2)
MULDER
Verbetering Hoofdstraat voorlopig
van de baan
DE VALLEI-RIKS
Geheel nieuwe route voor autotocht
ouden van dagen
AMERONGEN
ELST
EDER VEEN
Raad van Amerongen vergaderde
mmï omm
31e jaargang
WOENSDAG 7 AUGUSTUS 1957
No. 61
Uitgave: „De Gelderse Vallei" Veenendaal
Verschijnt tweemaal per week in: Stichts en Gelders Veenendaal, Amerongen, Eist, Rhenen, Achterberg, Overberg, De Haar, Kade, Maanderbuurt, Ederveen, Renswoude, Scherpenzeel
Grondaankopen in Panhuis
uitgesteld i.v.m. bestedings
beperking
Bromfietsdief tegen de lamp
Gein. subsidie voor
Volksuniversiteit
ATLETIEK-SUCCESSEN
Goede dag voor mej. C. v. Laar
AGENDA
werd gevonden
Woensdag 28 augustus
Opening heideweek
Oranjefeesten
Lijk aangespoeld
'n Ontrouwe pachter
Oude gebruiken te Rhenen en
Amerongen
Nog méér bewijzen
Onderzoek bevolking
Streekwerkplaats in
Veenendaal
Een getuige van 80 jaar
Vakantieplannen
Het eind van het lied
ALLE VERZEKERINGEN
HYPOTHEKEN EN
FINANCIERINGEN
Redactie en administratie:
Parallelweg 10 Veenendaal
Telefoon K 8385-2023 - Girono. 563427
Redactie: W. F. ter Hoeven
Advertenties en abonnementen
kannen ook worden opgegeven by
de agentschappen van „De Vallei" ln
de plaatsen van verschijning
DE VALLEI
ADVERTENTIES
Advertentieprijs per mm 14 cent
Speciale contractprijzen op aanvraag
Minimum per advertentie 3,60
Rubriek Vraag en Aanbod 110
woorden 95 cent. elk woord meer
7 cent
Familieberichten 15 cent per mm
Abonnementsprijs 1.55 p. kwartaal
Losse nummers 10 cent
Naar aanleiding van het grote tekort op
de begroting der gemeente Veenendaal
voor het jaar 1957, namelijk 527.000,
verzocht het gemeentebestuur enige tijd
geleden- om een subjectieve verhoging
van de algemene uitkering uit het ge
meentefonds.
Intussen is ten aanzien van dit verzoek
in zoverre overeenstemming bereikt met
het ministerie van Binnenlandse Zaken,
dat de gevraagde verhoging ingaande
1957 is gesteld op 160.850,—.
Zoals blijkt staat deze verhoging in
geen verhouding tot het hiervoor ge
noemde begrotingstekort. Het betrokken
departement is er bij het vaststellen van
uitgegaan dat vrijwel alle in de gemeen
tebegroting voor dit jaar opgenomen ka-
pitaalswerken (aanleg en verbetering van
straten en wegen e.d.) in ieder geval dit
In zijn vergadering van maart j.l. be
sloot de gemeenteraad tot aankoop van de
woning met grond van de heer J. Prins
te Lunteren, gelegen aan het Panhuis al
hier, i.v.m. het in exploitatie brengen van
het woningcomplex „Panhuis" en het hier
geprojecteerde sportveldencomplex.
In verband met de voorschriften inzake
de bestedingsbeperking voor de gemeen
ten hebben Ged. Staten geen goedkeuring
aan dit raadsbesluit kunnen geven en ad
viseren zij nu dit besluit in te trekken.
Toen een Veendaalse rijwielhandelaar
het zaakje niet vertrouwde toen hem
maandag door een onbekend persoon een
bromfiets te koop werd aangeboden,
waarschuwde hij de politie. Ondertussen
hield liij de man aan de praat.
Binnen enkele minuten was de politie
ter plaatse en de man bekende al gauw de
bromfiets in Wageningen te hebben ge
stolen. De man, die in Wageningen woon
achtig is, werd aan de Wageningse politie
overgegeven.
De colleges van burgemeester en wet
houders der gemeenten Veenendaal en
Ede zullen aan de respectievelijke ge
meenteraden het voorstel doen aan de
kortgeleden gestichte Volksuniversiteit
Veenendaal een subsidie te verlenen van
0,05 per inwoner. B. en w. van Veenen
daal geven als hun mening te kennen dat
het verlenen van een jaarlijkse subsidie,
gezien het doel en de werkwijze van deze
instelling, zeker verantwoord is.
ZOON SPEELDE MET LUCIFERS
Zondagmiddag speelde de 12-jarige zoon
van de landbouwer v. G. aan de Kade,
terwijl zijn ouders naar de kerk waren,
met lucifers, waardoor een hooiberg, ge
vuld met hooi en stro, in brand geraakte.
De brandweer van Gelders-Veenendaal
rukte uit, waarna ook de nevelspuit van
de brandweer uit Ede op het terrein van
de brand verscheen. De hooiberg ging
verloren. Hij was laag verzekerd.
Mej. C. van Laar, lid van de Veenen-
daalse Aaletiek Vereniging V.A.V., heeft
j.l. zondag deelgenomen aan de oostelijke
atletiek kampioenschappen, welke te Oos
terbeek werden gehouden.
Bij het nummer kogelstoten dames wist
zij de eervolle tweede plaats te behalen
door de 4e kg. kogel 10 meter 26 cm weg
te stoten. Op de 200 m hardlopen dames
zag zij ook nog kans om als derde te ein
digen in de tijd van 28 sec. precies.
ONGEVAL MET DODELIJKE AFLOOP
Toen de 87-jarige H., afkomstig uit En
schede, voor de ingang van Ouwehands
Dierenpark vrijdagmiddag de drukke rij
weg overstak, werd hij aangereden door
een motorrijder met het gevolg, dat hij
vrijwel op slag dood was.
BLOEMENCORSO
Zaterdag a.s. zal het Leersumse Bloe
mencorso ook door Amerongen trekken.
Ongeveer 5 uur kan de kleurrijke stoet
worden verwacht. Wij geloven zekér, dat
de inwoners en de vele gasten dit initia
tief van de Winkeliersvereniging zeer op
prijs zullen stellen.
VEENENDAAL
Donderdag 8 augustus, openbare
raadsvergadering, aanvang 19.30 u.
Woensdag 28 augustus, autotocht
ouden van dagen. Luxor Theater,
woensdag en donderdag „Sissy, de
jonge keizerin".
AMERONGEN
Vrijdag 9 en zaterdag 10 augustus,
viering oranjefeesten. Zaterdag
avond bloemencorso.
jaar geen doorgang zullen vinden, terwijl
het begrotingstekort verder al met ruim
100.000,kon worden teruggebracht
door normale verhogingen van de per
centages der uitkeringen uit de rijkskas.
Hoewel hierover nog geen volledige
zekerheid bestaat moet er toch wel reke
ning mee worden gehouden dat ook het
plan tot algehele reconstructie van het
wegdek in de Hoofdstraat, althans voor
lopig, van de baan gaat, eveneens als ge
volg van de verscherpte maatregelen in
zake de bestedingsbeperking voor de ge
meenten.
Zaterdagochtend kocht mevrouw Van
Manen, De Sav. Lohmanstraat 117 te
Veenendaal. vlees bij slagerij Van
Hunnik aan de Da Costastraat alhier.
Bij het betalen gaf zij een bankbiljet
van tien gulden en bij het geld wis
selen kreeg zy o.m. een rijksdaalder
met een rood nummer terug. Thuis
gekomen vergeleek zy gauw het num
mer met dat van de Vallei-riks en
toen bleek, waarop zij had gehoopt,
het inderdaad de Valleiriks te zyn.
De vinderspremie was 10 gulden en
haar zoon kwam die dan ook meteen
aan het bureau van „De Vallei" ha
len. De riks werd gevonden nog geen
half uur nadat deze by Slagcry Van
Hunnik was uitgegeven en het is dus
wel zeker dat deze ditmaal geen lange
weg heeft behoeven te maken alvorens
bij de vinder terecht te komen.
De tiende tocht voor de ouden van da
gen gaat dit jaar iets bijzonders worden.
De voorbereidingscommissie heeft, in af
wijking van de vorige jaren, nu een ge
heel andere route aanbevolen, die de
gehele dag in beslag zal nemen. Gestart
wordt 's morgens om half tien en dan
gaat de tocht van Veenendaal over Rijks
weg 12 tot Oudenrijn en dan via Rijks
weg 9 tot Vinkeveen. Daarna via Uit
hoorn, Heemstede, naar Hillegom, waar
in „Treslong" zal worden gedineerd.
Na dit eten in een eerste klas gelegen
heid gaat de tocht verder via Lisse, Sas-
senheim, Oegstgeest, Leiden, naar Avi
fauna, waar gerust zal worden en waar
aan tevens een rondwandeling is ver
bonden. Vandaar via Bodegraven. Rijks
weg 12, naar Boslust in Zeist, waar de
broodmaaltijd zal worden gebruikt.
Tenslotte gaat de tocht dan via Wou
denberg weer naar Veenendaal, waar de
stoet omstreeks 9 uur zal arriveren.
De vereniging „Oranjedag" hoopt dat
nog meer autobezitters dan tot dusverre
op deze 28e augustus a.s. hun auto('s) met
chauffeur beschikbaar willen stellen ten
einde deze jubileurr^ocht te doen slagen.
De bekende adressen ontvangen dezer
dagen een aanmeldingsformulier - voor
de niet-bekende autobezitters en degenen
die in het afgelopen jaar een auto heb
ben aangeschaft en ook gaarne mee wil
len helpen tot het slagen van deze tocht
wordt er vrijdagavond in dit blad een ad
vertentie geplaatst met een formulier,
waarmede zij zich kunnen opgeven bij
een der daarin aangeduide adressen.
Ook voor de oudjes staat a.s. vrijdag
avond in dit blad een advertientie met
een formulier om zich op te geven. Een
juiste invulling van naam, leeftijd, straat
naam en huisnummer is dringend nodig
en vooral een tijdige inlevering, daar na
de sluitingsdatum binnengekomen opga
ven terzijde moeten worden gelegd.
De vereniging „Oranjedag" hoopt dat
In verband met het feit, dat de uit
Ede afkomstige Italiaanse filmspeelster
Marian de Koning tot heidekoningin zal
worden gekroond, staat de Edese heide
week dit jaar min of meer in het teken
van de Italiaans-Nederlandse samenwer
king. De opening van dit heidefeest zal
dan ook geschieden door de Italiaanse ge
zant in Den Haag, Zijne Excellentie
Giorgio Benzoni.
Deze plechtigheid vindt op 17 augustus,
des middags om twee uur, in het open
luchttheater plaats. Onmiddellijk daarna
zal het Nederlandse toneelgezelschap An
neke Elro uit Den Haag ,Het heideroosje'
opvoeren. Vervolgens maakt de heide
koningin met haar hofdames en pages
haar entree. Zij wordt verwelkomd door
burgemeester H. M. Oldenhof en door de
voorzitter van V.V.V., de heer E. J. van
Spankeren.
het weer eveneens zal meewerken, zodat
de komende 28e augustus èn voor de oud
jes, èn voor de automobilisten tot een on
vergetelijke dag zal worden.
Vrijdag en zaterdag a.s. worden te
Amerongen de oranjefeesten gehouden.
Het feest wordt geopend met een défilé
van de Amerongense verenigingen enz.
op vrijdagavond te 8 uur. Zaterdagmor
gen worden er kinderspelen gehouden en
zaterdagmiddag spelen voor groten. Vrij
dagavond en zaterdag zal er een aantal
vermakelijkheidsbedrijven een plaats in
nemen in het dorp. waarschijnlijk op de
Hof. Hieronder zijn een cakewalk, kin
derdraaimolen, bumper, schiettent enz.
Gezien in verhouding tot voorgaande ja
ren een belangrijke uitbreiding.
Een gelukkige omstandigheid is voorts,
dat het bloemencorso van Leersum dit
jaar ook door Amerongen zal gaan. Za
terdag in de namiddag kan de stoet ver
wacht worden. Als het nu maar mooi
weer is, belooft het een echt feest te
worden.
Het lijk van de 34-jarige schippers
knecht C. H., die bij het ongeval met het
Lexkesveer te Wageningen in de Rijn is
verdronken, is gistermiddag te Ameron
gen aangespoeld. Het lijk werd gevonden
door enige schippers, die direct de rivier
politie waarschuwden.
GESLAAGD
Els van Ree slaagde een dezer dagen
voor het Praktijkdiploma Boekhouden.
Op de Loosdrechtse
plassen zyn de zeil
wedstrijden van de
„Holland-week" be
gonnen. De eerste
I wedstrijd in de
f|§ Flying Dutchman-
VJ-
ilü "s klasse werd 'n over-
winning voor de ge
broeders Kraan. Op
de foto de „Mustang"
van de gebr. Kaan
aan kop.
Kareis rentmeester verhuurde dit ten
oosten van de Grift gelegen land aan een
zekere Symon Voel. Maar wat deed deze?
Heimelijk gaf hij zijn pacht over aan
enige Geldersen, waardoor het gevaar
ontstond dat dit gebied voor 't Sticht
verloren zou gaan. Toen het de rentmees
ter ter ore kwam, ontnam hij Voel de
pacht en gaf deze aan de schout van
Rhenen Visscher.
Uit al deze gegevens trokken de Sticht-
sen de conclusie:
„Soe dat mitsdien blyckt te rechte ge-
sustineert (gesteund) te worden, dat de
Cromme Eem verclaert sal worden by
vonnisse, te wesen een gerechtige limite
ende scheytsell der voirn, twee landen
van Geldre ende Utrecht".
Nog méér namen noemt het betoog der
Stichtsen, b.v. die van Udo de Boucop en
de heren van Herslo, die landerijen pacht
ten van de Schutters en Dijkers. De pacht
betaalden zij, of hun bouwlieden in natu-
ra n.l. met bier en ganzen inplaats van
in geld. In het jaar 1508 was Willem
Beyer, burger te Rhenen, koning van de
oude Schutters. Mederegeerders of schut-
meesters waren toen Aert Francken en
Eevert Lyster. Willem Beyer verhaalt
dat een huisman van de Veluwe namens
Udo de Boucop, naar Rhenen gekomen
was om hem de pacht te betalen. Hij
deed het in geld in tegenstelling met de
gewoonte het in natura te doen. De
Schutters vierden juist feest, zaten aan
een feestelijke maaltijd, na deelgenomen
te hebben aan het vogelschieten „als de
scutters metten anderen teerden, als de
gaye (gaai) gescoeten hebbende".
Jaar op jaar werd de pacht aldus vol
daan voor percelen aan deze en gene
zijde van de Grift. De bouwlieden van
Udo de Boucop waren gewoon te betalen
op de zondag na St. Jan (24 juni). Op St.
Jan gingen de Rhenense Schutters naar
Amerongen het St. Joostfeest vieren: „dat
deselfde pacht nyet voer een jaer alleen
betaelt ende voldaen es geweest, mer tot
vele ende diversche jaeren, sonderlinge
(bijzonder) dat die plach te geschieden
byden bouluyden vanden voorn. Udo op
sonnendach nae St. Jansdach midtsomer,
als die voirn. oulde (oude) scutters van
Rheenen ter feesten van 't Sunt Joost tot
Amerongen plaegen te vaeren".
Vermoedelijk is hier een gilde te Ame
rongen bedoeld.
De Stichtenaren worden niet moede
bij monde, of liever penne, van M. Vos-
sins, hun procureur, hun rechten te ver
dedigen. Zij voegen nieuwe bewijzen aan
de vorige toe. „Vreemde beesten uyt Gel-
derlant weydende op hemleyden landen
over bisschops grift" worden geschut. De
meeste burgers van Rhenen hebben be
zittingen aan de oostzijde van de Grift.
En zo gaan zij voort, ook teruggaand in
de geschiedenis. Toen bisschop David
het graven van de Grift aanbesteedde en
DAMESVOETBAL TROK VEEL
PUBLIEK
De damesvoetbalwedstrijd, die zater
dagavond in Eist werd gehouden, trok
grote publieke belangstelling. De wed
strijd was georganiseerd door het comité
Uitgaansdag ouden van dagen Eist. Er
werd gespeeld door twee Veenendaalse
dameselftallen, die echter door het niet
komen opdagen van verschillende dames
door acht Elsterse dames moesten worden
aangevuld. De uitslag was 11-5 in het
voordeel van de „Groenwitten". In de
pauze werd een demonstratie terrein
rijden met motoren gegeven. Tijdens de
wedstrijd werd door leden van het co
mité ouden van dagen voor de uitgaans
dag der oudjes gecollecteerd. Dit alles
werd muzikaal opgeluisterd door de El
sterse muziekvereniging „Crescendo".
GESLAAGD
Mej. H. J. Henzen te Eist slaagde dezer
dagen voor het diploma Ned. Handels
correspondentie.
GEEN CONSULTATIEBUREAU
Wegens vakantie van Dr. Meurs, zal
vrijdag 9 augustus a.s. geen consultatie
bureau worden gehouden.
Donderdag was de raad van Amérongen
bijeen. Alle leden waren aanwezig. In
zijn openingswoord wees burgemeester
Martens op de kunstzinnige omgeving,
waarin deze vergadering door de schilde
rijententoonstelling plaats vond. Voorzit
ter hoopte dat de beraadslagingen en be
sluiten overeenkomstig deze sfeer zouden
zijn.
De heer Wildeman stemt tegen de no
tulen van de vergadering van 19 juni.
De heer Van de Dikkenberg verzoekt
geen beplanting aan te brengen op de
weg AmerongenScherpenzeel in scherpe
bochten, wegens gevaar voor het verkeer.
De school met de bijbel te Overberg ver
zoekt aanleg van een wasbak met aan- en
afvoer. Kosten 200,—. B. en w. stellen
voor om de schoolartsendienst doeltref
fender te laten functioneren en het ver
zoek in te willigen. Aldus werd besloten.
De heer Wildeman informeerde of ge
heimhouding omtrent de plaats van het
dorpshuis blijft bestaan, gezien het open
baar karakter dat de brief van de Stich
ting Verenigingsgebouw draagt. Voorzit
ter zei, dat geheimhouding thans niet
meer noodzakelijk is, maar dat er even
min aanleiding is de plaatsen algemeen
wereldkundig te maken. B. en W. zullen
met de plaats door de stichting aangeduid
rekening houden. Later zal men hierop
nader terugkomen. Met het oog op de
bestedingsbeperking kan dit nog wel
enige tijd duren.
De heer Wildeman merkte op, dat dan
de heren Blankestijn, Van Mourik en spr.
opnieuw met een voorstel zullen komen.
De heer Blankestijn zei dat het voorstel
vorig maal alleen werd ingetrokken door
de zwijgplicht.
Het ligt in de bedoeling om het bevol
kingsonderzoek ter bestrijding van t.b.c.
in de week van 28 oktober t.m. 2 novem
ber te doen plaats hebben.
De heer Brinkman informeerde of dit
onderzoek verplicht is. De voorzitter ant
woordde dat het vrijwillig is en hoopt dat
velen er gebruik van zullen maken.
In vele grote plaatsen vindt men te
genwoordig een streekwerkplaats voor
minder-validen. Het ligt in de bedoeling,
zodra de financiële positie dit mogelijk
maakt, ook in dit rayon, t.w. Leersum-
Amerongen-Veenendaal-Elst en Rhenen,
een streekwerkplaats te vestigen. Voor
gesteld wordt dit in Veenendaal te doen.
(Zie verder pagina 2.)
DRUKKNOPSCHOOL. Zus
ters Benedictijnen van de Saint-
Scholastica school te Coving
ton, een dorp van 5000 inwo
ners in de buurt van Nieuw
Orleans (Ver. Staten), hebben
meer tijd gekregen, want door
het initiatief van één hunner,
de zuster Mary-Theresa Bren-
tano, kan één zuster vijf klas
sen van zeven leerlingen plus
vier examenkandidaten onder
controle houden. De_school lijkt
dan ook sinds een jaar meer
op een geëlektrificeerde fa
briek, waarin als in elke fa
briek rationalisatie en produk-
tieverhoging niet te verwaar
lozen factoren zijn. Dat eerste
geldt dan voor het aantal leer
krachten, het tweede voor de
leerlingen, die door het druk
knopsysteem binnen een jaar
leren waar „normale" studen
ten drie of vier jaar over doen.
Dat is reeds in dit eerste jaar
gebleken en de bezoekende on
derwijskrachten uit het hele
land die naar de school toestro
men om deze revolutie in het
onderwijs te bekijken en en
thousiast weer vertrekken!
staan verstomd over het aan
passingsvermogen, over de
grandiose elasticiteit van jon
ge menselijke hersens.
De drukknoppen in alle soor
ten zitten op de lessenaars van
de schoolkinderen, de lessen
zijn alle op de band opgenomen
en ieder behoeft maar zo'n knop
in te drukken om datgene te
horen waaraan zijn leergrage
hoofd behoefte heeft. Ontgaat
een passage of wil men er een
om andere reden nog eens ho
ren, men drukt slechts op een
knop en de band gaat iets te
rug om dezelfde zin nog eens
af te draaien.
Een der voordelen van dit
systeem is dat vlugge leerlin
gen niet meer in hun vorderin
gen gehinderd worden door
mede-klasgenoten die het min
der snel snappen.
HERSENS. Een Engelse le
raar is wel wat teleurgesteld
over het inzicht van zijn leer
lingen. „Een luxe ding is iets
dat ons behaagt maar dat niet
beslist onmisbaar is. Geef hier
van enkele voorbeelden", was
zijn opgave geweest. Toen hij
de antwoorden binnenkreeg,
zag hij als voorbeelden opge
somd: de hersens, het bad, de
kus, de deugd, de vrouw
VROUW (1). De verkiezing
van de heer Liao-Tchen tot
burgemeester van Paris-Ban-
tus, een plaatsje in Malakka,
leek verzekerd tot het ogen
blik waarop zijn vrouw grote
biljetten in het dorp liet op
hangen met als tekst: „Bur
gers, als Lao-Tche'n u bedriegt
zoals hij het mij heeft gedaan,
dan beklaag ik u." Het gevolg
was een verpletterende neder
laag voor de heer Tchen.
VROUW (2). Een enquête
heeft uitgemaakt dat in Frank
rijk slechts twee van elke hon
derd vrouwen de das van hun
echtgenoot kunnen strikken.
(BUUR) VROUW (3). De
39-jarige mevrouw Lajoie, moe
der van vijf kinderen, heeft 28
dagen en 22 uur bovenop een
mast van 22 meter hoog geze
ten. Haar doel was eenvoudig:
de prestatie van haar buur
vrouw verbeteren, die het 26
dagen had volgehouden.
VROUW (4). Buren snelden
toe toen in de buurt van Metz
een boerderij in brand stond.
Naderbij gekomen zagen zij een
jonge boerin die zich wilde la
ten verbranden. „Ik wil sterven
als Jeanne d'Arc op de brand
stapel," riep zij. Toen men haar
had weggesleurd bleek zij reeds
ernstig gewond te zijn.
MAN. In Passaic (Ver. Sta
ten) beklagen zich trouwe
echtgenoten dat zij 's morgens
gewekt worden door de kus
van een vreemde man. Wan
neer zij zich na de onverwachte
omhelzing de ogen uitwrijven
zien zij een schim haastig door
een raam de slaapkamer verla
ten. De politie denkt met een
maniak te doen te hebben die
er zijn beroep van maakt och
tendkussen te stelen.
MAN EN VROUW. Ed-
mond en Michèle, beiden 19
jaar, hebben in' een verlaten
schuur geleefd van him liefde
voor elkaar en van honder
den flessen melk die zjj by de
boeren stalen. De lege flessen
verkochten zij weer aan dezelf
de boeren zodat zy nog wat
geld in handen kregen om hun
menu aan te vullen met wat
brood.
Maandenlang ging dit goed
totdat zij op heterdaad werden
betrapt en him melkflessenspel
uit was. Beide werden veroor
deeld tot twee maanden gevan
genisstraf.
AMBASSADEURS. De Ver.
Staten hebben er 600.000 am
bassadeurs by gekregen, want
elke inwoner die op reis gaat
naar het buitenland krijgt bij
zijn pas een brief uitgereikt
van president Eisenhower
waarin hij hen op het hart bindt
de naam van de Ver. Staten in
den vreemde hoog te houden.
Het is een idee van een me
dewerker van de New York He
rald Tribune.
LEGAAT. Israël ontvangt
uit de nalatenschap van de in
Engeland overleden baron Ja
mes de Rothschild een legaat
van 100 miljoen gulden. Een
deel ervan is bestemd voor de
bouw van een parlementsge
bouw in Jerusalem.
enige veenbezitters zich daarvoor inte
resseerden, stond hij hun de turf, die bij
het graven vrij kwam, af. Om het werk
beter te doen slagen, belegde hij een
leendag, waarop degenen die in de Rhe
nense of Stichtse venen geërfd waren,
verschenen en tot een accoord met de
bisschop kwamen. De Geldersen werden
niet uitgenodigd „overmits de voern. bis-
scop hemleyden lant of gront nyet roeren
en wilde, ofte eennichsins te naergaen,
opdat hy mitten hertoge in der tyt gheen
twist, het graeven aengaende, hebben en
soude, ofte deur 't graeven in ongemack
comen". De bisschop betaalde alle kosten.
Was de Grift als grens bedoeld geweest,
dan zouden ongetwijfeld de Geldersen
meebetaald hebben. De schouw werd dan
ook alleen door het Sticht verricht en niet
mede door de Geldersen.
Ook meer naar Veenendaal toe, van
het Zandvoortschut - ongeveer bij het
einde van de huidige zuidelijke Meent-
steeg - tot aan Veltgensgrave (Nieuwe-
weg) en Abtsgrave, strekten zich percelen
over de Grift uit b.v. dat van Daniel
Heynricksz en Wilkem, zijn vrouw, Rut-
ger de Bruyne en zijn echtgenote Marie,
van Claes Spynder in Mulaertsveen, later
in bezit van Egbert van Suylen; verder
dat van Steven Gherritsz. en van Dyericx
van Rhenen. Verder het hoofdmeesters-
veen van Jan van Hemert, die Pratten-
burg bezat en verkocht aan de Van Son-
denbalchs. Van Hemerts opvolger was
Otto van Keerssen van Rhenen. Ook het
land van Henrick de Brouwer en het
veen van de Duitse Orde, het z.g. Com
mandeursveen, met het Wyckerveen van
Ernst van Eeuwick en Jan van Ham gin
gen tot over de Grift. Zelfs op 28 mei van
het jaar 1545 stond er nog turf aan de
overzijde van de Grift, aldaar gegraven
door Stichtse bezitters.
De Stichtsen wensten de grens te mar
keren met bakens. Het eerste moest ko
men nabij de tegenwoordige Kruiponder,
het tweede tussen het veen van Wouter
van Grootvelt en Muldersveen, het derde
op het Commandeursveen, het vierde bij
Abtsgrave en het vijfde, waar Abtsgrave
en Veltgensgrave zich verenigen. (Boven
zeiden wij reeds dat Veltgensgrave liep
waar thans de Nieuweweg is, met uit
zondering van het nieuwste deel tussen
Vendelse- en Holleweg).
Aan het betoog uit 1552 is nog een ver
klaring toegevoegd van de 80-jarige Jan
van Someren, oud-schout en oud-burge
meester van Rhenen. Onder ede getuigt
EEN GOEDE KIJKER EN
EEN ECHTE ZONNEBRIL
ZIJN ONMISBAAR!
Speciaalzaak in brillen
Hoofdstr. 51, tel. 3184, Veenendaal
hij „dat alle de Rhenense erven aen dese
syde vande grifte gelegen, 'tsy hoylanden
oft weylanden, strecken over die grift tot
aen dieCromme Eem toe, ende dat de
Cromme Eem altyts geacht is geweest,
voor een gescheytsel tusschen Utrecht
ende Gelderlant, ende nietemin seyt, daer
sommige erven syn, aen de Rhenense sy
de, die over de voorsz. Cromme Eem gaen
- opmerkelijk dat alleen Van Someren
dit verklaart: de anderen zeggen slechts
dat hun goederen tot de Kromme Eem
gaan - seyt, dat de Blynde Eem altyts
aen de Utrechtse syde geweest is, als hy
anders nyet en weet; seyt, dat de mate
hoylant is aende Stichtse syde compete-
rende ende Helmichermate mede; seyt
wel gekent te hebben Jan yan Hemert,
bisschop Davidts hooftmeester, diewelcke
seeckere veen hadde inde Rheense vee-
nen, van hem genaemt 't Hooftmeesters-
veen, ende weet wel dat hy selver syn
veen gebruyekte over die grift ter Ve-
luwenwaert, - het Hoofdmeestersveen lag
even ten zuidoosten van de tegenwoor
dige Groeneveldselaan, tussen deze en De
Hel - ende dat d' andere geërfdens inde
voorsz. Reense veenen, hun veenen over
die grift gebruyekten, maer hoe veel roe
den sy daer over groeven en weet hy
niet". Wij zien dat Jan van Somerens
getuigenis een korte samenvatting is van
de vorige verklaringen.
De Geldersen lieten zich niet onbetuigd,
maar tenslotte kwamen beide gewesten
tot een vergelijk, waarbij de Kromme
Eem grens bleef, maar van het Zand
voortschut tot de Zwaai werd de Grift
de limiet. Van het Pyselschut gaat de
grens langs de Zijdvang en voorts, enige
hoeken makend, naar de Grebbedijk. De
naam Zijdvang is vermoedelijk een ver
haspeling van zijdwind, zijdwen, een bin
nendijk of weg, die zich ter zijde langs
het land wendt of keert, in ons geval
langs het Stichtse gebied. Op de kaart
van Conrad uit 1789-'93 komt op de eerste
hoek bij de Zijdvang een huis of hoeve
voor „Het verdriet". Is dit een zinspeling
op de grensperikelen of op het overstifc-
mingsgevaar?
De toestand van rust, sedert eeuwen
heersend aan de Stichts-Gelderse grens,
is thans door de plannen van de interpro
vinciale commissie, verkeerd in een van
onrust en strijd. Zal er een happy-end
volgen? Wij vrezen het tegendeel.
D. PHILIPS.
WIJ Z E WOORDEN
ONZE KROON
De liefde is de kroon van ieder
leven; zy kroont ook het nederigste
hoofd.
(Auerbach)
ASSURANTIEKANTOOR
KEPKEWIJK 167 - TE 1.3000 - VE E K't M DA At
