ascot cleaners 1.- gruyters weekreclam J 1." DE VALLEI UW BLAD! KRACHTEN VéGé-CACAO pak(100 gr) 60 ct nu 30 geldzegels NVSH busje OPLOSKOFFIE (50 gr.) voor EEN GULDEN Een pak FESTIVALBISCUITS voor 45 cent Een pak CORNFLAKES voor 60 cent Altijd een kassabon voor 10°/o korting. WAAR LAG HET CAPELLEVEEN? Administratieve kracht Fa. J. Hogendoorn GEVRAAGD een intelligente JONGEMAN BEREND's Trlcotagefabrfek N.V. N.V. BOX AL Aluminium Emballage Fabriek enige mnl. en vrl. De nieuwste Permanent? Wij komen bij U aan huis Schrijft of komt U even en wij maken een afspraak met U F. Hendriks W. in geld- korting zegels CROQUETTE BISCUITS 250 gr. 37 cent 7 geldzegels C0C0S-ASS0RTI 150 gr. 59 cent 12 geldzegels VéGé-PINDAKAAS pot 95 cent nu 38 geldzegels VéGé-LEVERTRAAN CAPSULES - flacon 290 cent nu 116 geldzegels VéGé-HUISHOUDZEEP dubbel stuk 27 cent nu 10 geldzegels leverpastei groot blik 1e kwaliteit 49 cent appelmoes literblik 69 cent VéGé guller met geldzegels! guller met guldens! VLEESWAREN en LEVENSMIDDELEN G. DE JONG Schuurblaadjes „TANTE BLANK" BOEKHOUDER „DE ON GENAAKBAR EN" Tricotfabriek „P EHAVE E" meisjes plaatsen Enkele van de vele mogelijkheden die u aantonen hoe GOEDKOOP u NU kunt laten reinigen: regenjas kostuum samen dus geen 9.70 maar V0LLEDBEHEAND*LING prima ERKlNG co EN NA mantel japon samen dus geen 8.25 maar 4.95 5.95 4.75 5.75 Deze winter-aanbieding blijft maar kort geldig! VEENENDAAL - DAVIDSPLEIN 8 - TEL. 2407 altijd %t-$éfo<evmr PROCES TEGEN MR. BALTHASAR VAN BLIJENBORCH DOCTOR IN MEDICINEN 1557-'58 Gevecht met „twee sweerden" Officiële bekendmaking Aanvraag studietoelage bij de Stichting Gelders Studiefonds FAMILIEBERICHTEN Inplaats van kaartjes Met grote vreugde en dank baarheid aan God geven wij kennis, van de geboorte van ons dochtertje ina <5 ac omina We noemen haar DIENEKE A. KOOL H. N. Kool-Veltman Veenendaal, 31-12-59 Cuneraweg 39 ,De Hertekop" Met dank aan God en grote blijdschap geven wij kennis van de geboorte van ons zoontje cAlb*rtuó -^li^iuó (we noemen hem Albert) G. Leenders H. Leenderi-Botker Amerongen, 31 dec. 1959 Betonfabr. Malee, Ind.weg 17z. Tijdelijk adres: Homoop. zie kenhuis Utrecht Weth. Diemontlaan 21 Ondergetekende brengt U hiermede ter kennis, dat zij he' depot-agentschap voor N.V. Zaadhandel en Zaadteelt v/h A. HOBBEL - VLIJMEN voor de verkoop van TUIN-. BLOEM- en LANDBOUW- ZADEN, alsmede BLOEMBOLLEN, TUINGEREED SCHAPPEN en BESTRIJDINGSMIDDELEN van Dhr. E. VISEE heeft overgenomen. Een prachtige prijscourant met kleurenfoto's, waarin veel voorlichting, is op aanvrage verkrijgbaar. Hoogachtend, Mevr. P. G. v. d. Heiden-v. Haren Achterbergsestraatweg 49 - RHENEN GEVRAAGD (mnl.) voor kantoor- en magazijn werkzaamheden Nieuweweg 155, Telefoon 2454 Veenendaal DE BURGEMEESTER VAN VEENENDAAL en Mevr. BAKKER MAATJES dankt hartelijk voor de vele beste wensen mee de jaarwis seling. Wederkerig Gods Zegen in I960 toegewenst. Het bestuur van de MONDACCORDEON- VERENIGING „Kunst en Vriendschap" te RHENEN wenst al haar leden, donateurs, uniformfondsleden en begunstigers een voorspoedig Nieuwjaar voor spoedige indiensttreding niet ouder dan 20 jaar, voor ad ministratieve werkzaamheden. Bij gebleken geschiktheid goed salaris en goede voor uitzichten. Sollicitaties te richten aan: RHENEN heeft nog plaats voor: voor het verrichten van diverse fabriekswerkzaamheden Aanmelden 9-12 en 2-5 uur. Rozenstraat 19, Veenendaal. Zwijnsbergen 57 - ELST (U) D£Z£ Voor al Uw fijne naar P. H. van Rijnstraat 2 schuren de fornuisplaat direct spiegelblank ELEKTRO TECHNISCH BEDRIJF vraagt Tevens bekend met ma gazijnadministratie Brieven onder nr. 5108 a.h. bureau v.d. blad Nederlandse Vereniging voor Sexuele Hervormnig (Afd. Veenendaal) Vertoont op 7 jan. in theater „LUXOR", alhier, de film: (Les Orgeilleux) Deze film is toegankelijk voor iedereen boven de 1 8 jr- In dit Franse meesterwerk spelen: Gerad Philippe en Michèle Morgan Kaarten aan de zaal verkrijgbaar, Normale bioscoop- tarieven. Spreker: Hoofdbestuurslid van de NVSH, de Heer M. Dörr, Deventer VIJGENDAM 13. VEENENDAAL In onze Confectie-afdelingen kunnen wij enkele ook LEERLINGEN voor diverse werkzaamheden Ruime inwerktijd - Gunstige loonregeling Nette prettige omgeving AANMELDEN TIJDENS KANTOORUREN Bij een gelijktijdige opdracht voor chemisch reinigen van 2 stuks, kost het 2e (laagst geprijsde) dus slechts f1, (kostuums, respectievelijk deux-pièces, geiden voor één stuk). afw NTROLE yOOB graT,SenbLÏ°rGEN Wanneer u geld belangrijk vindt (en dat is het!), laat dan 2 kledingstukken tegelijk reinigen bij Bij 250 gr. koffie of een busje (50 gr.) Oploskoffie van 205 cent De Gruyter geeft U ruim een gulden voordeel om U Oploskoffie te laten proberen. Nergens zo vers en zo pittig. van 55 cent Een kersvers biscuitje met een heerlijke kokossmaak. met suiker bestrooid. Trakteer maar. van 79 cent Extra bros en vers door speciale cellofaanverpakklng. Niet vergeten een pak mee te nemen. het Snoepje van de Week voor slechts 15 cent bij aankoop van f.4.- De Gruyter-artikelen. Oók bij de weekreclames. Deze aanbiedingen zijn geldig van 6 jan. t/m 12 Jan. 1960 60010^ DE VRAAG IN DE TITEL GESTELD HEBBEN WIJ IN HOOFDSTUK I REEDS TERLOOPS BEANTWOORD, NAMELIJK DAT HET LAG VOOR HET SANTFOORTSCHUT, DAT WE IN DE NABIJHEID VAN DE HUIDIGE RAUWE VELDSE BRUG MOETEN ZOEKEN. HET CAPELLE-, PREBENDATEN- OF CAPELLANENVEEN „OP- STRECKENDE VAN SINTE CUNERENWECH TER VELUWENWERDT ENDE TOT IN DE GRIFT" LAG DUS NABIJ DE TEGENWOORDIGE KETELWEG, WAAR DE PARADIJSELIJKE HEL ZICH UITSTREKT. TTf*l wige erfpacht ontving. Hij meende des- J.1.C1 wege zijn turf vrij door de Grift te mogen vervoeren, hetgeen de veen- raden ontkenden. Zij beschuldigden hem van „met twee sweerden te vechten" d.i. zich als facteur te weer te stellen tegen ongeoorloofde practijken bij de vervening en het vervoer èn tegelijker tijd de veenraden te bestrijden, wier hulp hij was. Hij spaarde dus vijand noch vriend. HET GESCHIL Het geschil - in ons vorig artikel stond abusievelijk het verschil - liep hoog. Toch bevreemdt het ons de veenhoof- den zo hoog van de toren te horen blazen, want in hun eigen documenten, bewaard oorspronkelijk in de veenkis- ten, staat te lezen: Octrooye voor mr. Baltazar van Blijenborch omme het Capellenveen in de Grifte te mogen brengen in date den lesten Octobris anno XVc sesen vijftich (d.i. 1556) ge- extraheert utte (uit de) regie van de Leenen der Conincx t' Utrecht." Met de koning werd Philips II be doeld, die op 31 oktober 1556 aan dr. Balthasar van Blijenborch vergunde zeker tot de prebenden of inkomsten van de St. Pancratiuskapel van het kasteel Ter Horst behorend veen uit te graven en te gebruiken, waartoe de prebendaten, de vier priesters dier ka pel, met 12 dagwerk turfs gerechtigd zijn en hetwelk zij in eeuwige erf pacht uit wilden geven aan de doctor voor 72 Carolusguldens per jaar. PASTORALE Het was geen vrolijk samenzijn der landlieden, toen Johan de Keyser, hoofd der veenraden, en de Rhenense schout zich naar de Grebbe begaven op 30 augustus 1587. Zij bevalen de turf uit Maarten Verschuurs schip te dra gen. Ook Mr. Balthasar met de zijnen hadden zich daarheen gehaast om de schout te beletten de turf te doen los sen „met veel ende diversche dreige menten". Er ontstond een felle woor denwisseling: „Ende naer (nadat) zij- luyden onderlinck veel kijfelicke woer den (woorden) gehadt hadden" kwam men tot een voorlopig acc'ooord: de turf zou in de schepen blijven, die voor 't Kolkschut moesten blijven liggen. START Het plaatselijk recht van Rhenen bleek onvoldoende. Op 3 september richtten „de gecommitteerde hoofden" der veengenoten zich in een request tot het provinciaal Hof te Utrecht. Mr. Balthasar weerlegde 6 september de mening der veengenoten. Het Capelle- veen, betoogt hij, behoort tot de in komsten der Horster kapel, waarvan de koning patroon en collator. De pre bendaten kunnen daarom zonder spe ciaal verlof en octrooi van Zijne Majes teit, uit bedoeld veen jaarlijks twaalf dagwerken veen halen. Voor het ver voer mogen zij van de Grift gebruik maken. En dit alles geldt ook voor degenen, die de venen in erfpacht ont vingen. Mr. Balthasar herinnert zich iets, dat hij fijntjes opmerkt: ook de schout van Rhenen heeft „seeckere merckelicke quantiteyt van turven door de Grift laten vervoeren, zonder dat er aan merking op gemaakt werd. Ook ""juter Pot, kanunnik van Ter Horst en eens bestemd eerste pastoor van Veenendaal te worden, liet turf uit 't Capelleveen vervoeren. Bovendien, gaat de esculaap verder, heeft hij steeds gecontribueerd voor acht morgen veen, van welk recht hij nog geen gebruik heeft gemaakt. Mocht het Hof hem in 't ongelijk stel len, dan eist hij zijn recht voor de acht morgen. (Wordt vervolgd) D. Philips De naam Hel zal ongetwijfeld door Rhenen gegeven zijn aan dit veen- moeras en niet door Veenendaal, dat eeuwen jonger is dan het stadje. Toen Veenendaal ontstond was de Hel er reeds. Men heeft de Hei-namen wel op gevat in de betekenis van ingang tot het dodenrijk, voorts als helling, heu vel, lichtkleurig terrein en moeras, maar in 1953 heeft dr. J. A. Huisman een andere, volkomen ondubbelzinnige verbinding met oudgermaanse voor stellingen aan het licht gebracht. Het bleek hem namelijk dat de Hel-gron- den bijna altijd aan de noordzijde van het meest nabijgelegen wooncentrum liggen. Ook „onze" Hel ligt in rechte lijn boven Rhenen. Deze ligging leidde hem noodzakelijk tot de opvatting, dat hel betekent: noord. Hieraan ligt zeker een Germaanse voorstelling ten gron de. De Germanen immers localiseerden het dodenrijk in het noorden. Het over grote deel van de Hei-namen moet ech ter volgens dr. Huisman als oriëntatie- naam opgevat worden, al kunnen beide betekenissen een rol gespeeld hebben. Op 28 september 1557 mat de beëdig de landmeter Evert van Schayck de gronden op. Hij constateerde toen reeds „culen aen beyden zijden", welke kui len ongetwijfeld ontstaan of vergroot waren door vervening, die in die jaren nog een roofbouwkarakter had. Onze plaatsgenoot de heer J. de Ruiter heeft in 1952 in zijn heldere scriptie „Enige economisch-historische aspecten van Veenendaal uit het tijdvak van 1471 tot 1812" hierop gewezen. Van Schayck ver richtte zijn meting „naer het herde al- daer", d.w.z. naar de hoger gelegen gronden, dus in de richting van de Middelbuurt. Wij kunnen de ligging van het Ca pelleveen nog preciezer leren kennen aan de hand van een oude kaart van de Grift uit het begin van de 17e eeuw. In de percelen langs de Grift, begin nend bij het Dijkersveen, een paar hon derd meter voorbij de Schoutensteeg, staan de namen der aangelanden ge schreven. In het tiende perceel staat vermeld dat dit vroeger tot de erf pacht van de heren van Ter Horst be hoorde. Het volgende perceel noemt de naam van de familie De Keyser, het geen klopt met de gegevens uit de ar chiefstukken, die Jan de Keyser als buurman van de apellanen noemen. Dat de naam Hel omstreeks 1600 reeds bestond, blijkt weer uit hetgeen in het achtste perceel te lezen staat: Willem van Schayck met Brant Jansz. ge- naempt de Hell, gecomen van Jacob d' Edel ende Vonck, d.i. vroeger beho rend aan laatstgenoemde heren. De familienaam Capelleveen of Van Capelleveen ontstond als gevolg van wonen op of bij die venen, of als ge volg van eigendom daar ter plaatse, dienstbetrekking en dergelijke verhou dingen ten opzichte van eigenaars of pachters dier venen. HET PROCES In onze tijd beoefenen vele genees heren in hun weinige vrije tijd, als compensatie voor hun enerverende ar beid, allerlei wetenschappen en kun sten, bij voorbeeld de schilder-, de dicht- of de goochelkunst. Men denke maar aan de Deurnse dokter Henk Wiegersma, een zeer talentvol schilder. Op ons maakt het een ietwat vreem de indruk te lezen, dat Balthasar naast zijn medisch beroep - als wij doctor in medicinen tenminste mogen opvatten als wetenschappelijk gevormd genees heer en niet als chirurgijn - ook grond eigenaar en vervener was. Ja, zelfs meer dan dat. Hij bekleedde ook nog een functie in de venen. De meeste veenraden en veeneigenaars woonden niet te Veenendaal, maar te Utrecht en later, in de tijd van Gilles van Schoon- beke, ook te Antwerpen. Twee facteurs of zaakwaarnemers leidden de ver veningen ter plaatse. Balthasar is een van hen geweest. Het Rhenense ge recht blijkt hierop te zinspelen in zijn eis van ontzegging der bevoegdheid „omme eenigen staet ofte offitie van eeren te zullen moegen hebben ofte be dienen". Het noemt hem daartoe in- abel d.i. onbekwaam (Frans: inhabile). 'n Vorig maal zagen wij reeds, dat mr. Balthasar het Capelleveen in eeu- EDE De voorzitter van het Centraal Stem bureau voor de verkiezing van de leden van de raad der gemeente Ede maakt bekend: dat ter gemeentesecretarie, 3e afd., ter inzage liggen zijn besluiten d.d. 4 januari 1960 tot benoeming van me vrouw G. E. Mes geb. Werkhoven te Ede en H. Beumer te Harskamp en A. van Dijk te Harskamp zulks in verband met het verlies van een van de vereisten van het raadslidmaatschap door H. L. Spies, G. van Veldhuizen en A. R. van Ekeris. Ede, 4 januari 1960 De voorzitter van het Centraal Stembureau: Evenals in 1959 zal ook in 1960 de Stichting Gelders Studiefonds financiële bijdragen verlenen in de kosten, verbonden aan de studie aan een inrichting van onderwijs of aan een instelling van kunsten en wetenschappen, dan wel aan het volgen van een cursus ter verkryging van maatschappelijke bekwaamheden, door begaafde leerlingen, die zelf of wier onderhoudplichtigen niet over de daarvoor nodige middelen be schikken. Geen bydrage wordt verleend in de kosten, verbonden aan het volgen van kleuter onderwijs, gewoon, voortgezet gewoon, uitgebreid of buitengewoon lager onderwijs. Om voor een bijdrage in aanmerking te kunnen komen, moet degene, voor wie deze wordt aangevraagd: 1. thuis behoren in een gemeente, die een jaarlijkse bijdrage aan de stichting verleent; 2. zelf, of moeten, bij minderjarigheid, de onderhoudplichtigen niet of slechts ge deeltelijk bij machte zijn de studie of opleiding te bekostigen; 3. aan de eis van een zeer behoorlijke aanleg voor de studie of opleiding vol doen. Een bijdrage wordt telkens voor ten hoogste één jaar verleend en moet voor elk volgend studiejaar opnieuw worden aangevraagd. Aan de verlening kan de voorwaarde van gehele of gedeeltelijke terugbetaling worden verbonden. De formulieren voor het aanvragen van een bijdrage zijn in de maand januari kosteloos verkrijgbaar ter gemeentesecre tarie en moeten na invulling en onder tekening met overlegging van de ge vraagde bescheiden vóór 1 februari a.s. bij burgemeester cn wethouders van de gemeente, waarin aanvrager thuis be hoort, worden ingezonden. Voor universitaire of daarmede gelijk te stellen opleidingen, alsook voor opleidin gen aan kweekscholen en opleidingsscho len voor kleuterleidsters, worden slechts bij uitzondering toelagen door het Gelders studiefonds verleend. Voor deze stelt het Rijk bijdragen beschikbaar. Leerlingen van hogere burgerscholen, gymnasia en lycea komen in het algemeen niet eerder voor een toelage van het Gelders studie fonds in aanmerking dan nadat zij de eerste klasse van een dergelijke school met goed gevolg hebben doorlopen. Voor leerlingen van deze soort scholen (ook van die voor de eerste klasse) verleent het Rijk eveneens bijdragen. Het verdient aanbeveling daar bij verschillende instanties tegelijk een toe lage kan worden aangevraagd ook van de elders geboden mogelijkheden gebruik te maken. Men wijst hierbij in het bijzonder op de reeds genoemde mogelijkheid van rijks bijdragen, geboden door het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap pen, afdeling rijksstudietoelagen, te Den Haag. Het daarvoor vastgestelde aan vraag formulier is aan de scholen ver krijgbaar en wordt op verzoek ook recht streeks toegezonden. De termijn van aan vraag sluit 1 februari a.s.; alleen de vóór die datum ingekomen verzoeken worden in behandeling genomen. Voor de oplei ding aan scholen voor lager nijverheids onderwijs (o.m. lagere technische scholen en huishoudscholen), verleent de Stichting Gelders studiefonds slechts in zeer bij zondere gevallen bijdragen. Er bestaat een wettelijke regeling voor het toekennen van studietoelagen. De directeuren van deze scholen kunnen hierover nadere in lichtingen verstrekken. Voor het uitgebreid lager nijverheids onderwijs en het uitgebreid technisch on derwijs moet echter bij de afdeling rijks studietoelagen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen te Den Haag een studietoelage worden aan gevraagd. De aanvraagformulieren zijn aan de school verkrijgbaar. Voor een tegemoetkoming in de kosten verbonden aan de studie aan de land bouwhogeschool te Wageningen of aan een middelbare land- of tuinbouwschool dient men zich te wenden tot het Minis terie van Landbouw en Vissery, afdeling rijksstudietoelagen. De termijnen, waarbinnen het mogelijk is een studietoelage aan te vragen, slui ten over het algemeen betrekkelijk vroeg. Dikwijls zal het dan nog niet zeker zijn, of men door zal studeren en, zo ja, in welke richting; een en ander zal mede afhangen van de studieresultaten, en in bepaalde gevallen van het behalen van een einddiploma. Indien er echter plannen zijn, om door te studeren, verdient het aanbeveling om, wanneer men gaarne een tegemoetkoming in de kosten zal ontvangen, toch reeds een aanvraag in te dienen. Voor degenen, die in een gemeente wo nen. waar ook een gemeentelijk studie fonds bestaat, blijft de mogelijkheid be staan naast een aanvraag om een bijdrage uit het Gelders studiefonds, een verzoek in te dienen ter verkrijging van een toe lage uit het gemeentelijk studiefonds.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1960 | | pagina 6