ascot
cleaners
1.-
gruyters weekreclam
J
1."
DE VALLEI UW BLAD!
KRACHTEN
VéGé-CACAO
pak(100 gr) 60 ct
nu 30 geldzegels
NVSH
busje OPLOSKOFFIE (50 gr.)
voor EEN GULDEN
Een pak
FESTIVALBISCUITS
voor 45 cent
Een pak
CORNFLAKES
voor 60 cent
Altijd een kassabon voor 10°/o korting.
WAAR LAG HET CAPELLEVEEN?
Administratieve kracht
Fa. J. Hogendoorn
GEVRAAGD
een intelligente
JONGEMAN
BEREND's Trlcotagefabrfek N.V.
N.V. BOX AL Aluminium Emballage
Fabriek
enige mnl. en vrl.
De nieuwste Permanent?
Wij komen bij U aan huis
Schrijft of komt U even en wij maken
een afspraak met U
F. Hendriks
W.
in geld-
korting zegels
CROQUETTE BISCUITS
250 gr. 37 cent
7 geldzegels
C0C0S-ASS0RTI
150 gr. 59 cent
12 geldzegels
VéGé-PINDAKAAS
pot 95 cent
nu 38 geldzegels
VéGé-LEVERTRAAN
CAPSULES - flacon 290 cent
nu 116 geldzegels
VéGé-HUISHOUDZEEP
dubbel stuk 27 cent
nu 10 geldzegels
leverpastei
groot blik 1e kwaliteit
49 cent
appelmoes
literblik 69 cent
VéGé guller met geldzegels! guller met guldens!
VLEESWAREN en
LEVENSMIDDELEN
G. DE JONG
Schuurblaadjes
„TANTE BLANK"
BOEKHOUDER
„DE ON GENAAKBAR EN"
Tricotfabriek „P EHAVE E"
meisjes plaatsen
Enkele van de vele mogelijkheden
die u aantonen hoe GOEDKOOP u NU
kunt laten reinigen:
regenjas
kostuum
samen dus geen 9.70 maar
V0LLEDBEHEAND*LING
prima
ERKlNG
co
EN NA
mantel
japon
samen dus geen 8.25 maar
4.95
5.95
4.75
5.75
Deze winter-aanbieding blijft maar kort geldig!
VEENENDAAL - DAVIDSPLEIN 8 - TEL. 2407
altijd
%t-$éfo<evmr
PROCES TEGEN MR. BALTHASAR VAN BLIJENBORCH
DOCTOR IN MEDICINEN 1557-'58
Gevecht met „twee sweerden"
Officiële bekendmaking
Aanvraag studietoelage bij de Stichting
Gelders Studiefonds
FAMILIEBERICHTEN
Inplaats van kaartjes
Met grote vreugde en dank
baarheid aan God geven wij
kennis, van de geboorte van
ons dochtertje
ina <5 ac omina
We noemen haar
DIENEKE
A. KOOL
H. N. Kool-Veltman
Veenendaal, 31-12-59
Cuneraweg 39
,De Hertekop"
Met dank aan God en grote
blijdschap geven wij kennis van
de geboorte van ons zoontje
cAlb*rtuó -^li^iuó
(we noemen hem Albert)
G. Leenders
H. Leenderi-Botker
Amerongen, 31 dec. 1959
Betonfabr. Malee, Ind.weg 17z.
Tijdelijk adres: Homoop. zie
kenhuis Utrecht
Weth. Diemontlaan 21
Ondergetekende brengt U hiermede ter kennis, dat zij he'
depot-agentschap voor
N.V. Zaadhandel en Zaadteelt
v/h A. HOBBEL - VLIJMEN
voor de verkoop van TUIN-. BLOEM- en LANDBOUW-
ZADEN, alsmede BLOEMBOLLEN, TUINGEREED
SCHAPPEN en BESTRIJDINGSMIDDELEN van Dhr. E.
VISEE heeft overgenomen.
Een prachtige prijscourant met kleurenfoto's, waarin veel
voorlichting, is op aanvrage verkrijgbaar.
Hoogachtend,
Mevr. P. G. v. d. Heiden-v. Haren
Achterbergsestraatweg 49 - RHENEN
GEVRAAGD
(mnl.)
voor kantoor- en magazijn werkzaamheden
Nieuweweg 155, Telefoon 2454 Veenendaal
DE BURGEMEESTER VAN
VEENENDAAL
en
Mevr. BAKKER MAATJES
dankt hartelijk voor de vele
beste wensen mee de jaarwis
seling.
Wederkerig Gods Zegen in
I960 toegewenst.
Het bestuur van de
MONDACCORDEON-
VERENIGING
„Kunst en Vriendschap"
te RHENEN
wenst al haar leden,
donateurs,
uniformfondsleden en
begunstigers
een voorspoedig Nieuwjaar
voor
spoedige
indiensttreding
niet ouder dan 20 jaar, voor ad
ministratieve werkzaamheden.
Bij gebleken geschiktheid goed salaris en goede voor
uitzichten.
Sollicitaties te richten aan:
RHENEN
heeft nog plaats voor:
voor het verrichten van diverse
fabriekswerkzaamheden
Aanmelden 9-12 en 2-5 uur. Rozenstraat 19,
Veenendaal.
Zwijnsbergen 57 - ELST (U)
D£Z£
Voor al Uw fijne
naar
P. H. van Rijnstraat 2
schuren de fornuisplaat
direct spiegelblank
ELEKTRO TECHNISCH
BEDRIJF
vraagt
Tevens bekend met ma
gazijnadministratie
Brieven onder nr. 5108 a.h.
bureau v.d. blad
Nederlandse Vereniging voor Sexuele Hervormnig
(Afd. Veenendaal)
Vertoont op 7 jan. in theater „LUXOR",
alhier, de film:
(Les Orgeilleux)
Deze film is toegankelijk voor iedereen boven de 1 8 jr-
In dit Franse meesterwerk spelen:
Gerad Philippe en Michèle Morgan
Kaarten aan de zaal verkrijgbaar, Normale bioscoop-
tarieven.
Spreker: Hoofdbestuurslid van de NVSH,
de Heer M. Dörr, Deventer
VIJGENDAM 13. VEENENDAAL
In onze Confectie-afdelingen kunnen wij enkele
ook LEERLINGEN voor diverse werkzaamheden
Ruime inwerktijd - Gunstige loonregeling
Nette prettige omgeving
AANMELDEN TIJDENS KANTOORUREN
Bij een gelijktijdige opdracht voor chemisch reinigen
van 2 stuks, kost het 2e (laagst geprijsde) dus slechts f1,
(kostuums, respectievelijk deux-pièces, geiden voor
één stuk).
afw
NTROLE
yOOB
graT,SenbLÏ°rGEN
Wanneer u geld belangrijk vindt (en dat is het!),
laat dan 2 kledingstukken tegelijk reinigen bij
Bij 250 gr. koffie of een busje (50 gr.) Oploskoffie
van 205 cent
De Gruyter geeft U ruim een gulden voordeel
om U Oploskoffie te laten proberen.
Nergens zo vers en zo pittig.
van 55 cent
Een kersvers biscuitje met een heerlijke
kokossmaak. met suiker bestrooid.
Trakteer maar.
van 79 cent
Extra bros en vers door speciale
cellofaanverpakklng. Niet vergeten
een pak mee te nemen.
het Snoepje van de Week voor
slechts 15 cent bij aankoop
van f.4.- De Gruyter-artikelen.
Oók bij de
weekreclames.
Deze aanbiedingen zijn geldig van
6 jan. t/m 12 Jan. 1960
60010^
DE VRAAG IN DE TITEL GESTELD HEBBEN WIJ IN HOOFDSTUK I
REEDS TERLOOPS BEANTWOORD, NAMELIJK DAT HET LAG VOOR
HET SANTFOORTSCHUT, DAT WE IN DE NABIJHEID VAN DE
HUIDIGE RAUWE VELDSE BRUG MOETEN ZOEKEN.
HET CAPELLE-, PREBENDATEN- OF CAPELLANENVEEN „OP-
STRECKENDE VAN SINTE CUNERENWECH TER VELUWENWERDT
ENDE TOT IN DE GRIFT" LAG DUS NABIJ DE TEGENWOORDIGE
KETELWEG, WAAR DE PARADIJSELIJKE HEL ZICH UITSTREKT.
TTf*l wige erfpacht ontving. Hij meende des-
J.1.C1 wege zijn turf vrij door de Grift te
mogen vervoeren, hetgeen de veen-
raden ontkenden. Zij beschuldigden hem
van „met twee sweerden te vechten"
d.i. zich als facteur te weer te stellen
tegen ongeoorloofde practijken bij de
vervening en het vervoer èn tegelijker
tijd de veenraden te bestrijden, wier
hulp hij was. Hij spaarde dus vijand
noch vriend.
HET GESCHIL
Het geschil - in ons vorig artikel stond
abusievelijk het verschil - liep hoog.
Toch bevreemdt het ons de veenhoof-
den zo hoog van de toren te horen
blazen, want in hun eigen documenten,
bewaard oorspronkelijk in de veenkis-
ten, staat te lezen: Octrooye voor mr.
Baltazar van Blijenborch omme het
Capellenveen in de Grifte te mogen
brengen in date den lesten Octobris
anno XVc sesen vijftich (d.i. 1556) ge-
extraheert utte (uit de) regie van de
Leenen der Conincx t' Utrecht."
Met de koning werd Philips II be
doeld, die op 31 oktober 1556 aan dr.
Balthasar van Blijenborch vergunde
zeker tot de prebenden of inkomsten
van de St. Pancratiuskapel van het
kasteel Ter Horst behorend veen uit te
graven en te gebruiken, waartoe de
prebendaten, de vier priesters dier ka
pel, met 12 dagwerk turfs gerechtigd
zijn en hetwelk zij in eeuwige erf
pacht uit wilden geven aan de doctor
voor 72 Carolusguldens per jaar.
PASTORALE
Het was geen vrolijk samenzijn der
landlieden, toen Johan de Keyser,
hoofd der veenraden, en de Rhenense
schout zich naar de Grebbe begaven
op 30 augustus 1587. Zij bevalen de turf
uit Maarten Verschuurs schip te dra
gen. Ook Mr. Balthasar met de zijnen
hadden zich daarheen gehaast om de
schout te beletten de turf te doen los
sen „met veel ende diversche dreige
menten". Er ontstond een felle woor
denwisseling: „Ende naer (nadat) zij-
luyden onderlinck veel kijfelicke woer
den (woorden) gehadt hadden" kwam
men tot een voorlopig acc'ooord: de turf
zou in de schepen blijven, die voor 't
Kolkschut moesten blijven liggen.
START
Het plaatselijk recht van Rhenen
bleek onvoldoende. Op 3 september
richtten „de gecommitteerde hoofden"
der veengenoten zich in een request
tot het provinciaal Hof te Utrecht. Mr.
Balthasar weerlegde 6 september de
mening der veengenoten. Het Capelle-
veen, betoogt hij, behoort tot de in
komsten der Horster kapel, waarvan
de koning patroon en collator. De pre
bendaten kunnen daarom zonder spe
ciaal verlof en octrooi van Zijne Majes
teit, uit bedoeld veen jaarlijks twaalf
dagwerken veen halen. Voor het ver
voer mogen zij van de Grift gebruik
maken. En dit alles geldt ook voor
degenen, die de venen in erfpacht ont
vingen.
Mr. Balthasar herinnert zich iets, dat
hij fijntjes opmerkt: ook de schout van
Rhenen heeft „seeckere merckelicke
quantiteyt van turven door de Grift
laten vervoeren, zonder dat er aan
merking op gemaakt werd. Ook ""juter
Pot, kanunnik van Ter Horst en eens
bestemd eerste pastoor van Veenendaal
te worden, liet turf uit 't Capelleveen
vervoeren. Bovendien, gaat de esculaap
verder, heeft hij steeds gecontribueerd
voor acht morgen veen, van welk recht
hij nog geen gebruik heeft gemaakt.
Mocht het Hof hem in 't ongelijk stel
len, dan eist hij zijn recht voor de acht
morgen. (Wordt vervolgd)
D. Philips
De naam Hel zal ongetwijfeld door
Rhenen gegeven zijn aan dit veen-
moeras en niet door Veenendaal, dat
eeuwen jonger is dan het stadje. Toen
Veenendaal ontstond was de Hel er
reeds.
Men heeft de Hei-namen wel op
gevat in de betekenis van ingang tot
het dodenrijk, voorts als helling, heu
vel, lichtkleurig terrein en moeras,
maar in 1953 heeft dr. J. A. Huisman
een andere, volkomen ondubbelzinnige
verbinding met oudgermaanse voor
stellingen aan het licht gebracht. Het
bleek hem namelijk dat de Hel-gron-
den bijna altijd aan de noordzijde van
het meest nabijgelegen wooncentrum
liggen. Ook „onze" Hel ligt in rechte
lijn boven Rhenen. Deze ligging leidde
hem noodzakelijk tot de opvatting, dat
hel betekent: noord. Hieraan ligt zeker
een Germaanse voorstelling ten gron
de. De Germanen immers localiseerden
het dodenrijk in het noorden. Het over
grote deel van de Hei-namen moet ech
ter volgens dr. Huisman als oriëntatie-
naam opgevat worden, al kunnen beide
betekenissen een rol gespeeld hebben.
Op 28 september 1557 mat de beëdig
de landmeter Evert van Schayck de
gronden op. Hij constateerde toen reeds
„culen aen beyden zijden", welke kui
len ongetwijfeld ontstaan of vergroot
waren door vervening, die in die jaren
nog een roofbouwkarakter had. Onze
plaatsgenoot de heer J. de Ruiter heeft
in 1952 in zijn heldere scriptie „Enige
economisch-historische aspecten van
Veenendaal uit het tijdvak van 1471 tot
1812" hierop gewezen. Van Schayck ver
richtte zijn meting „naer het herde al-
daer", d.w.z. naar de hoger gelegen
gronden, dus in de richting van de
Middelbuurt.
Wij kunnen de ligging van het Ca
pelleveen nog preciezer leren kennen
aan de hand van een oude kaart van
de Grift uit het begin van de 17e eeuw.
In de percelen langs de Grift, begin
nend bij het Dijkersveen, een paar hon
derd meter voorbij de Schoutensteeg,
staan de namen der aangelanden ge
schreven. In het tiende perceel staat
vermeld dat dit vroeger tot de erf
pacht van de heren van Ter Horst be
hoorde. Het volgende perceel noemt de
naam van de familie De Keyser, het
geen klopt met de gegevens uit de ar
chiefstukken, die Jan de Keyser als
buurman van de apellanen noemen.
Dat de naam Hel omstreeks 1600 reeds
bestond, blijkt weer uit hetgeen in het
achtste perceel te lezen staat: Willem
van Schayck met Brant Jansz. ge-
naempt de Hell, gecomen van Jacob
d' Edel ende Vonck, d.i. vroeger beho
rend aan laatstgenoemde heren.
De familienaam Capelleveen of Van
Capelleveen ontstond als gevolg van
wonen op of bij die venen, of als ge
volg van eigendom daar ter plaatse,
dienstbetrekking en dergelijke verhou
dingen ten opzichte van eigenaars of
pachters dier venen.
HET PROCES
In onze tijd beoefenen vele genees
heren in hun weinige vrije tijd, als
compensatie voor hun enerverende ar
beid, allerlei wetenschappen en kun
sten, bij voorbeeld de schilder-, de
dicht- of de goochelkunst. Men denke
maar aan de Deurnse dokter Henk
Wiegersma, een zeer talentvol schilder.
Op ons maakt het een ietwat vreem
de indruk te lezen, dat Balthasar naast
zijn medisch beroep - als wij doctor in
medicinen tenminste mogen opvatten
als wetenschappelijk gevormd genees
heer en niet als chirurgijn - ook grond
eigenaar en vervener was. Ja, zelfs
meer dan dat. Hij bekleedde ook nog
een functie in de venen. De meeste
veenraden en veeneigenaars woonden
niet te Veenendaal, maar te Utrecht en
later, in de tijd van Gilles van Schoon-
beke, ook te Antwerpen. Twee facteurs
of zaakwaarnemers leidden de ver
veningen ter plaatse. Balthasar is een
van hen geweest. Het Rhenense ge
recht blijkt hierop te zinspelen in zijn
eis van ontzegging der bevoegdheid
„omme eenigen staet ofte offitie van
eeren te zullen moegen hebben ofte be
dienen". Het noemt hem daartoe in-
abel d.i. onbekwaam (Frans: inhabile).
'n Vorig maal zagen wij reeds, dat
mr. Balthasar het Capelleveen in eeu-
EDE
De voorzitter van het Centraal Stem
bureau voor de verkiezing van de leden
van de raad der gemeente Ede maakt
bekend: dat ter gemeentesecretarie, 3e
afd., ter inzage liggen zijn besluiten d.d.
4 januari 1960 tot benoeming van me
vrouw G. E. Mes geb. Werkhoven te Ede
en H. Beumer te Harskamp en A. van
Dijk te Harskamp zulks in verband met
het verlies van een van de vereisten van
het raadslidmaatschap door H. L. Spies,
G. van Veldhuizen en A. R. van Ekeris.
Ede, 4 januari 1960
De voorzitter van het Centraal
Stembureau:
Evenals in 1959 zal ook in 1960 de Stichting Gelders Studiefonds financiële bijdragen
verlenen in de kosten, verbonden aan de studie aan een inrichting van onderwijs
of aan een instelling van kunsten en wetenschappen, dan wel aan het volgen van een
cursus ter verkryging van maatschappelijke bekwaamheden, door begaafde leerlingen,
die zelf of wier onderhoudplichtigen niet over de daarvoor nodige middelen be
schikken.
Geen bydrage wordt verleend in de kosten, verbonden aan het volgen van kleuter
onderwijs, gewoon, voortgezet gewoon, uitgebreid of buitengewoon lager onderwijs.
Om voor een bijdrage in aanmerking
te kunnen komen, moet degene, voor wie
deze wordt aangevraagd:
1. thuis behoren in een gemeente, die een
jaarlijkse bijdrage aan de stichting
verleent;
2. zelf, of moeten, bij minderjarigheid, de
onderhoudplichtigen niet of slechts ge
deeltelijk bij machte zijn de studie of
opleiding te bekostigen;
3. aan de eis van een zeer behoorlijke
aanleg voor de studie of opleiding vol
doen.
Een bijdrage wordt telkens voor ten
hoogste één jaar verleend en moet voor
elk volgend studiejaar opnieuw worden
aangevraagd.
Aan de verlening kan de voorwaarde
van gehele of gedeeltelijke terugbetaling
worden verbonden.
De formulieren voor het aanvragen van
een bijdrage zijn in de maand januari
kosteloos verkrijgbaar ter gemeentesecre
tarie en moeten na invulling en onder
tekening met overlegging van de ge
vraagde bescheiden vóór 1 februari a.s.
bij burgemeester cn wethouders van de
gemeente, waarin aanvrager thuis be
hoort, worden ingezonden.
Voor universitaire of daarmede gelijk te
stellen opleidingen, alsook voor opleidin
gen aan kweekscholen en opleidingsscho
len voor kleuterleidsters, worden slechts
bij uitzondering toelagen door het Gelders
studiefonds verleend. Voor deze stelt het
Rijk bijdragen beschikbaar. Leerlingen
van hogere burgerscholen, gymnasia en
lycea komen in het algemeen niet eerder
voor een toelage van het Gelders studie
fonds in aanmerking dan nadat zij de
eerste klasse van een dergelijke school
met goed gevolg hebben doorlopen. Voor
leerlingen van deze soort scholen (ook
van die voor de eerste klasse) verleent
het Rijk eveneens bijdragen.
Het verdient aanbeveling daar bij
verschillende instanties tegelijk een toe
lage kan worden aangevraagd ook van
de elders geboden mogelijkheden gebruik
te maken.
Men wijst hierbij in het bijzonder op de
reeds genoemde mogelijkheid van rijks
bijdragen, geboden door het Ministerie
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen, afdeling rijksstudietoelagen, te Den
Haag. Het daarvoor vastgestelde aan
vraag formulier is aan de scholen ver
krijgbaar en wordt op verzoek ook recht
streeks toegezonden. De termijn van aan
vraag sluit 1 februari a.s.; alleen de vóór
die datum ingekomen verzoeken worden
in behandeling genomen. Voor de oplei
ding aan scholen voor lager nijverheids
onderwijs (o.m. lagere technische scholen
en huishoudscholen), verleent de Stichting
Gelders studiefonds slechts in zeer bij
zondere gevallen bijdragen. Er bestaat een
wettelijke regeling voor het toekennen
van studietoelagen. De directeuren van
deze scholen kunnen hierover nadere in
lichtingen verstrekken.
Voor het uitgebreid lager nijverheids
onderwijs en het uitgebreid technisch on
derwijs moet echter bij de afdeling rijks
studietoelagen van het Ministerie van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen te
Den Haag een studietoelage worden aan
gevraagd. De aanvraagformulieren zijn
aan de school verkrijgbaar.
Voor een tegemoetkoming in de kosten
verbonden aan de studie aan de land
bouwhogeschool te Wageningen of aan
een middelbare land- of tuinbouwschool
dient men zich te wenden tot het Minis
terie van Landbouw en Vissery, afdeling
rijksstudietoelagen.
De termijnen, waarbinnen het mogelijk
is een studietoelage aan te vragen, slui
ten over het algemeen betrekkelijk vroeg.
Dikwijls zal het dan nog niet zeker zijn,
of men door zal studeren en, zo ja, in
welke richting; een en ander zal mede
afhangen van de studieresultaten, en in
bepaalde gevallen van het behalen van
een einddiploma.
Indien er echter plannen zijn, om door
te studeren, verdient het aanbeveling om,
wanneer men gaarne een tegemoetkoming
in de kosten zal ontvangen, toch reeds
een aanvraag in te dienen.
Voor degenen, die in een gemeente wo
nen. waar ook een gemeentelijk studie
fonds bestaat, blijft de mogelijkheid be
staan naast een aanvraag om een bijdrage
uit het Gelders studiefonds, een verzoek
in te dienen ter verkrijging van een toe
lage uit het gemeentelijk studiefonds.