Toename van arbeidskraehten en
industriële vestigingen
10 jaar
DOVO houdt voorlopig zelfde elftal
als vorig seizoen
Oude bekenden
ARAM
Vliegtuig speelt belangrijke rol bij
Olympische Spelen
TELLIER, uitvinder van onze IJSKAST
E.T.I.-JAARVERSLAG 1959 VERSCHENEN
Welvaart
Toename van 8 °/o
Goed weer
bij diplomazwemmen
in ,,Bergbad"
Omzet steeg
Verdeling personeel
VIJF NIEUWE TEGENSTANDERS
Col oradokeverbestrij cling blijft ook in de
zomer dringend noodzakelijk
Hel geheim
van de
stalknecht
AMERONGEN
EDERVEEN
SCHERPENZEEL
Gezellig winkelen in uw
vakantie
Veertig jaar bij één
Luchtvaartmaatschappij
Concurrentie hielp hem in gevangenis
Vico Torriani
Blijkens het pas verschenen jaarverslag: 1959 van het „Economisch-Techno-
logisch Instituut voor Utrecht" - kortweg E.T.I. genaamd - is het aantal in-
totaal aantal personeel van 6.778
dustriële vestigingen in 1959 in VEENENDAAL van 32 op 35 gekomen met een
AMERONGEN kreeg er vorig jaar maar liefst zeven vestigingen bü met 198
man personeel.
Een teruggang van vier ondernemingen geeft RIIENEN te zien, hoewel het
aantal personeel in de resterende bedrijven steeg van 1167 tot 1277.
Uit de gepubliceerde omzetcijfers van de Utrechtse industrie blijkt, dat de
totale omzet in 1959 met ruim 115 miljoen is gestegen. Hierbij is het in het vorige
jaarverslag gesignaleerde verschijnsel van een teruggang van de buitenlandse
omzetten drastisch tot staan gebracht.
De stichting „Economisch-Technolo-
gisch Instituut voor Utrecht" heeft in
het afgelopen jaar zijn tienjarig be
staan herdacht. De vraag is, aldus het
verslag, of het Instituut in die jaren
zijn bestaansrecht heeft bewezen en of
het heeft beantwoord aan de doelstel
ling, waarvoor het destijds werd opge
richt, n.l. bij te dragen tot de bevorde
ring van de materiële welvaart in de
provincie Utrecht.
Volgens het verslag staat vast, dat de
belangstelling voor de resultaten van
de werkzaamheden steeds is blijven toe
nemen. Het aantal aanvragen naar
sociaal-economisch onderzoekingswerk
nam belangrijk toe, zodat er met alle
overige werkzaamheden praktisch zo
goed als geen tijd overbleef voor het
typische researchwerk.
Het E.T.I. is van mening, dat er op
het bedrijfs-economisch gebied nog zeer
veel nuttig werk te verrichten is. Op
deze wijze zou niet alleen de kwanti
teit maar vooral ook de kwaliteit van
de industrie in het gewest bevorderd
kunnen worden. Het instituut acht het
dan ook zeer gewenst voor de gehele
provincie na te gaan welke mogelijk
heden er hier liggen.
In het verslag stelt het E.T.I. zich
de vraag wat er tot nu toe op het ge
bied van de welvaart in de provincie
Utrecht is bereikt. Als antwoord wordt
verwezen naar de inkomstenstatistiek
en vermogensstatistiek, welke het ge
middelde inkomen van de belasting
plichtigen, resp. vermogen in de ver
schillende gemeenten van de provincie
weergeven.
Hieruit blijkt, dat het gemiddelde in
komen het hoogst - nl. groter dan
5000,is in de gemeenten De Bilt,
Loosdrecht, Baarn, Maarn en Zeist. Dit
zijn alle gemeenten, waar tengevolge
van de grote recreatieve waarde van
het landschap het wonen een grote
aantrekkelijkheid bezit.
Stelt men tegenover deze gemeenten
die, waar het inkomen minder dan
3500,is, dan blijken dit Wijk bij
Duurstede en Bunschoten te zijn. Het
zijn dan juist ook die gemeenten, waar
op het instituut gedurende zijn bestaan
steeds in zijn jaarverslag heeft gewezen.
In de loop van dit jaar verschijnt een
rapport over beide gemeenten, waarin
de mogelijkheden voor een verbetering
van de materiële welvaart onder de
ogen wordt gezien.
Ten aanzien van de gemiddelde ver
mogens springen de heuvelruggemeen
ten, zoals Baarn, De Bilt, Zeist, Doorn
en Maarn direct in het oog.
Wanneer men de ontwikkeling van
de nijverheid in de provincie Utrecht
beziet en wel in het bijzonder met be
trekking tot de omvang van de werk
gelegenheid in de industriële bedrijven,
komen verschillende interessante as
pecten aan het licht. Het blijkt n.l., dat
de personeelsbezetting in de industriële
ondernemingen met tien en meer per
sonen, in de provincie in de periode
1950-1959 met 8*/» is toegenomen. Dit
betekent een achterblijven t.o.v. het
landelijk gemiddelde van 12°/t.
De belangstelling voor de zwem-
examens van de Kon. Ned. Zwembond
is dit jaar minder dan vorige jaren.
Waarschijnlijk moet de oorzaak hier
van worden gezocht in het minder
goede zwemweer in dit seizoen.
35 kandidaten hadden zich aangemeld
voor het diploma-zwemmen, dat zater
dagmiddag j.l. in „Bergbad", o.l.v. bad
meester J. W. Rompes werd afgenomen.
Hiervan verschenen er 31; 23 voor
het diploma A (zwemproef) en 8 voor
het diploma B (geoefend zwemmer).
Eén kandidaat moest worden afge
wezen. De namen der geslaagden zijn:
Diploma A: Henny van Ravenswaay,
Corrie van Doorn, Hanny de Haas,
Dirk de Gooijer, Wijnie Quint, Jan
Quint, Martin Visser, Willy Diepeveen,
Janny Thijssij, Nettie Ackerman, Maud
Visser, Corrie Bos, Helena van de Haas,
Corrie Roks, Hans knopperts, Hennie
van Hardeveld, Jan Baars, Jan Hensen,
Coby van den Bosch, Janny van Hees,
W. van Engelenburg en Maria Gaas
beek.
Diploma B: Gerard Harmsen, Dick
Waayenberg, Elly Heikamp, Truusje
Willemsen, Rina Donkelaar, Roelie van
Eden, Martha Kempen en W. van En
gelenburg.
Zaterdag 3 september a.s. is er nog
maals gelegenheid tot diplomazwem
men. Dan ook voor de zwaardere diplo
ma's C en D.
By de ontwikkeling van de indu
striële werkgelegenheid, spreekt het
verslag over „een minder prettige toe
stand" in de twee oude stadjes in de
provincie WUk bü Duurstede en Mont-
foort. Volgens het E.T.I. delen deze
plaatsen beslist niet in de economische
vooruitgang en een duidelijke verbete
ring van het klimaat is noodzakelijk
wil men op den duur niet gaan spre
ken van „dode" stadjes.
Gezien de algehele economische voor
uitgang wekt het geen verwondering
dat de omzetcijfers van de provinciale
nijverheid een gelukkige stijging ver
tonen, hoewel deze wordt belemmerd
door de nadelige invloed op de pro-
duktiviteit als gevolg van de overspan
ning van de arbeidsmarkt.
De cijfers geven het volgende beeld:
Omzetten x 1000,
Binnenl. Buitenl. Totaal
1953 786664
1954 865995
1955 786398 233208 1019606
1956 927022 188989 1116011
1957 952958 178557 1131515
1958 913501 170673 1084174
1959 965284 224146 1199430
Hieruit blijkt dat de in 1958 terug
lopende export, weer in belangrijke
mate is toegenomen. Het verslag merkt
in dit verband op: de noodzaak tot ex
port van ook de provincie Utrecht als
onderdeel van ons land en zijn opne
ming in het verband van de EEG,
schijnt ook het bedrijfsleven extra ge
stimuleerd te hebben zich hierop te
richten.
Tot slot geven wij onderstaand een
vergelijking 1958 en 1959 met de in
dustrie in een drietal plaatsen van 1957,
naar aantal vestigingen en personeel
daarin werkzaam, zoals deze in het
jaarverslag voorkomen.
Amerongen
Aantal
vesti-
Personeel
In de nieuwe competitie voor de zaterdagmiddagvoetbal KNVB krijgt het
eerste elftal van de Veenendaalse zaterdagmiddagclub DOVO maar liefst met
vijf nieuwe tegenstanders te maken. Overigens zien de rood witten de toekomst
in geen geval somber in, vooral niet wanneer zij met de komende competitie er
in zullen slagen hetzelfde spel op de grasmat te toveren zoals dat in het vorig
seizoen het geval was. Het elftal zal voorlopig(!) geen enkele wijziging onder
gaan, zodat men in dezelfde samenstelling speelt als van het achter hen liggende
succesvolle seizoen.
gingen M V Tot.
1959 7 160 38 198
Veenendaal
1957 33 5018 1406 6424
1958 32 4887 1281 6168
1959 35 5191 1587 6778
Rhenen
1957 32 1018 185 1203
1958 31 966 201 1167
1959 28 1069 208 1277
Met ingang van 3 sept. a.s., wanneer
de eerste competitiewedstrijd thuis
tegen WHC gespeeld zal worden, komt
Dovo voor het eerst in haar geschiede
nis uit in de nieuw ingestelde 2e klasse
district oost zaterdagvoetbal KNVB.
Zoals bekend zijn de vijf bovenste
clubs van de 3e klasse A en B (Dovo
speelde in A) dit jaar voor het eerst
geformeerd in de 2e klasse. Hierin spe
len de komende competitie de volgende
verenigingen:
De vrees dat na het droge jaar 1959, waarin de omstandigheden voor de
coloradokever zeer gunstig waren, dit jaar weer een belangrijke uitbreiding
van dit insect zou te zien geven, is helaas gegrond gebleken. Op vele plaatsen
in ons land. ook daar waar mn er de laatste jaren praktisch geen last van had,
is nu de kever weer en soms vrij talrijk, aangetroffen. De verspreiding van deze
parasiet heeft dan ook dit voorjaar weer een verontrustende omvang aange
nomen. Verwacht moet worden dat een gedeelte van de larven van de colorado
kever de kans heeft gekregen in de grond te verdwijnen om daar te verpoppen
en in de maanden augustus september weer als zomerkevers te voorschijn te
komen.
Het is nu juist deze tweede generatie kevers, waarvoor de aandacht van elke
aardappelteler wordt gevraagd. Niet alleen vanwege de directe schade, welke
aan het aardappelgewas wordt aangericht, maar ook omdat deze kevers bij niet
of niet tijdige bestrijding in de grond gaan overwinteren en het volgend jaar de
kans krijgen de omgeving opnieuw te besmetten. Daarom moet vooral gedurende
deze tweede periode van het optreden van de coloradokever de bestrijding
hiertegen zeer intensief worden gevoerd, daar hiervan het grootste effect is te
verwachten.
De bestrijding kan worden uitgevoerd met één der hieronder te noemen
middelen:
Spuitmiddelen:
Te gebruiken hoeveelheid:
DDT vloeibaar') 25°/o 3 liter per ha
DDT spuitpoeder 50°/o 2 kg per ha
DDT pasta, toepassen volgens gebruiksaanwijzing
toxafeen vloeibaar') 25°/o
dieldrin 25°/o
lindaan spuitpoeder 14*/«
heptachloor 25*/#
„Thiodan"
Stuif middelen:
5 liter per ha
0.4 - 0.6 - 1 of kg per ha
1 kg per ha
1 liter of kg per ha
1 liter of kg per ha
DDT stuifpoeder 5°/t 25-30 kg
per ha
Van bovenstaande middelen geven de
spuitmiddelen meestal betere resultaten
dan de stuifmiddelen, vooral wanneer
de stuifmiddelen niet regelmatig over
het gewas kunnen worden verdeeld.
Hoewel in het algemeen verspuiting
van de afzonderlijke middelen de voor
keur verdient, kan de bestrijding van
de coloradokever soms gecombineerd
worden met die van de aardappelziekte
(Phytophthora infestans). Hierbij kan
het volgende worden opgemerkt:
De in dit bericht genoemde middelen
kunnen worden gemengd met koperbe-
vattende middelen, behalve met Bor-
deause- en Bourgondische pap. Bij de
menging van de zinebmiddelen met
emulsies van de bovenstaande midde
len, kan uitvlokking optreden. Daarom
dient men zich hiervan op de hoogte te
stellen door eerst een kleine hoeveel
heid spuitvloeistof met de bestrijdings
middelen in de aangegegen deseringen
gereed te maken.
Vanwege de grote belangen, welke
onze landbouw, die voor een belangrijk
gedeelte van zijn produkten op de ex
port is aangewezen, bij een doelmatige
bestrijding van de coloradokever heeft,
dient aan de wettelijke voorschriften
wat betreft de daarin gestelde verplich
tingen streng te worden vastgehouden.
Van wegen het talrijker voorkomen van
dit insect is de controle op de naleving
van de bestrijdingsplicht dan ook ver
scherpt. Indien gevallen van verwaar
lozing der bestrijding worden gecon
stateerd, wordt direct proces-verbaal
opgemaakt. Wanneer men echter als
teler regelmatig zijn aardappelvelden
inspecteert en bij het aantreffen van
I kevers of diens eieren en larven direct
tot bestrijding overgaat, behoeft het
niet zover te komen. Een ieder aardap
pelteler lette dus op zijn gewas.
0 Onder vloeibaar wordt verstaan
„stock"-emulsies en emulgeerbare
middelen.
Dovo,Veenendaal
DES, Nijverdal
Enter Vooruit, Enter
Go-Ahead, Kampen
Genemuiden, Genemuiden
ON, Almelo
SVZW, Wierden
WHC, Wezep
Excelsior, Rijssen
Voor Dovo betekent dit vier oude be
kenden, t.w. de twee Kampense clubs
DOSK en Go-Ahead, Genemuiden en
WHC. De overige vijf zijn de bovensten
van de Twentsche 3e klasse van vorig
seizoen. Hiervan zijn DES en Excelsior
niet geheel onbekend voor Dovo.
VERBETERINGEN
Na de beëindiging van de competitie
in maart van dit jaar, namen de rood-
witten met veel succes deel aan de
bekerwedstrijden. *De laatste -hiervan
was op 18 juni 1.1. tegen Huizen in Den
Dolder bij de bekerfinale. Deze wed
strijd werd toen met 3-1 gewonnen.
Sinds die tijd is er niet meer getraind
en hebben de spelers rust gehad, ook
al omdat de competitie lang geduurd
had.
In die tijd is het terrein verbeterd,
opnieuw ingezaaid en heeft men alles
met eigen krachten - de accommodatie
opgevoerd.
Inmiddels is de gemeente Veenendaal
door aankoop, eigenaar van het Dovo-
complex geworden, maar voorlopig
blijft de toestand zoals die was. Dank
zij de zeer soepelen houding van de
nieuwe eigenaar, bestaat er voor Dovo
geen enkele vrees dat zij zonder terrein
zal komen. Het wachten is nu op de
verdere uitwerking van de plannen
voor een nieuw sportcomplex bij het
Panhuis.
Vóórdat de eigenlijke competitie be
gint zal Dovo eerst nog een drietal
oefenwedstrijden spelen, waarvan de
eerste inmiddels al gespeeld is in Op-
heusden. Deze wedstrijd eindigde in
een 4-1 overwinning voor Dovo.
Zaterdag 13 aug. a.s. komt Dovo in
Huizen tegen Zuidvogels uit. Op uit
nodiging van landskampioen Quick
Boys, die in de halve finale om de
KNVB-beker een 4-1 nederlaag van de
rood-witten moest incasseren, gaat Do
vo op 27 aug. in het Sportpark te Kat
wijk aan Zee aan Quick Boys de ge
legenheid bieden een revanche te
nemen.
Het 2e elftal van Dovo bindt de
strijd in het komend seizoen met de
volgende verenigingen aan:
IJselmeervogels 2, Spakenburg
Spakenburg 2, Spakenburg
Huizen 2, Huizen
VVOG 2, Harderwijk
SSVU 2, Utrecht
Bloemkwartier 2, Hilversum
VRC 2, Veenendaal
CJVV 2, Amersfoort
TIJDELIJKE SHOWROOM
GEOPEND
In het voormalige winkelpand van
drogisterij Bloemink, Kerkewijk 1,
heeft Waayenbergs Motorenhandel een
tijdelijke showroom geopend. Het in
terieur is voor zover mogelijk aange
past aan het gestelde doel. Over circa
een half jaar zal in dit pand een vis-
zaak gevestigd worden van een on
derneming uit Emmeleroord.
ooooooooooooooo
VEILIG VERKEER ORGANISEERT
PUZZELRIT
Het Verbond voor Veilig Verkee te
Amerongen organiseert op zaterdag 13
augu. a.s. een puzzelrit, waaraan fiet
sers en bromfietsers kunnen deelnemen.
Voor deze rit zijn een aantal fraaie
prijzen beschikbaar gesteld. Het groot
ste deel van de route is uitgestippeld
door de Utrechtse bossen.
Deelnemers kunnen zich melden bij
de heer F. van Bergen ,Burg. v. d.
Boschstraat 2 te Amerongen en bij de
heer Vrielink op het gemeentehuis.
Uiteraard kan men zich ook bij de
startplaats als deelnemer melden. De
start vindt 's middags plaats vanaf
hotel „Het Berghuis".
(45) Terwijl dit alles zich in Grandulia afspeelt,
heeft de dappere kleine Presto het kasteel van de
Hertog van Alamarla bereikt. Hij heeft het geluk
gehad, dat hij kon meerijden, voor in het zadel, bij
een veekoopman, die naar de markt in de stad
moest. De wachters bij de poort bekijken het ke
reltje argwanend, doch Presto weet zo beslist en
overtuigend te praten, dat eindelijk een van hen
schouderophalend de aanvoerder van de wacht gaat
halen. Ook deze komt onder de indruk van Presto's
verhaal en eindelijk openen zich de poorten voor
hem. Het duurt nu niet lang meer, of hij wordt
toegelaten in het vertrek van de Hertog, die hem
belangstellend opneemt en vervolgens aandachtig
luistert naar alles wat Presto hem te vertellen
heeft. De kleine schildknaap houdt niets achter.
Hij vertelt alles, van de geheimzinnige stalknecht,
de minstreel en de vreemde gebeurtenissen op
Lorca's burcht. Als hij eindelijk zwijgt, kijkt de
Hertog hem peinzend aan. Presto kan zich nauwe-
lijke meer inhouden. „Gij zult Heer Aram toch
helpen, nietwaar?" vraagt hij gespannen, en dan
voegt hij er heel beslist aan toe: „Maar vlug, an
ders kan het te laat zijn!"
REGENDANSERS. Op het plein van
de ruim 1000 jaar oude tempel te Pa-
pantla in Mexico wordt een ceremo
niële regendans uitgevoerd: vier man
nen, die de vier kwartalen voorstellen,
hangen aan een touw, dat om een byna
30 meter hoge paal is gewonden. Ter
wijl op de begane grond een priester
godsdienstige liederen zingt, draaien de
vier om de paal, waarby het touw zich
langzaam afwindt. Ieder van hen maakt
zo dertien ronden, waarby elke ronde
een week voorstelt. Volgens de leden
van de Totonacstam is deze manier om
regen te krygen feilloos!
ADVENDO WON VAN VALKSE BOYS
In het kader van de oefenwedstrijden
voor de a.s. competitie speelde de voet
balvereniging Advendo uit Ederveen
zaterdag tegen Valkse Boys uit Lunte-
ren: Dc zwart-witten, die een goede
eerste helft speelden, wonnen met 3-1.
De Ederveense doelpunten kwamen
van de weer beschikbare speler Cor
Greuter, die tweemaal het Valkse doel
trof en een van R. de Fluiter. De links
buiten van Valkse Boys redde de eer
voor zijn club.
Voor de nieuwe competitie is Adven
do ingedeeld in de derde klasse B. van
de afdeling Utrecht met de volgende
elftallen:
Kulan (Veenendaal); NCVS (Veenen
daal); Sportclub Rhenen; Valkenheide
(Maarsbergen); DEV (Doorn); Rubo
(Driebergen) en Hees (Soest.
BUITENLANDS UITSTAPJE
Onder leiding van ds. L. A. Klootwijk
en mej. Van Doorn, hebben een 30-tal
catechisanten per autobus een uitstapje
van een week gemaakt naar Muhlen-
bach in Duitsland. Zij werden daar on
dergebracht bij catechisanten van de
zelfde leeftijd en het ligt in de bedoe
ling dat een zelfde aantal Duitse cate
chisanten eind van deze maand een
tegenbezoek hier te Scherpenzeel komt
VERBETERING VOETBALVELD?
Bestuur en leden van de voetbalver
eniging Scherpenzeel hebben plannen
om hun voetbalveld de Wittenberg,
dat meer op een zandbak gelijkt, geheel
met plaggen van pl.m. 10 cm. dikte te
beleggen. Indien zij hiertoe de moed
hebben zou dit werkelijk afdoende zijn
en is er op deze manier wel een goed
bespeelbaar veld van te maken.
Vele leden van de Nederlandse Olympische ploeg zullen binnenkort met lijn
en extra vliegtuigen van de KLM naar Rome reizen. In de periode van 15 aug.
tJm. 2 sept. a.s. zullen officials, schoonspringers, kanovaarders, hockeyers, zwem
sters en zwemmers, boksers, wielrenners, worstelaars, roeiers, atleten, schermers,
ruiters, gymnasten en een marathonloper met een 15-tal lyn- of extra vluchten
van Schiphol naar de Italiaanse hoofdstad vertrekken.
Het is geen wonder, dat in de organi
satie van de komende Olympische Spe
len te Rome het verkeersvliegtuig een
zeer belangrijk erol speelt. Het aloude
gezegde „Alle wegen leiden naar Rome"
zou in deze tijd van het straalvliegtuig
evengoed kunnen luiden: „Alle lucht
wegen leiden naar Rome".
Immers: honderden vliegtuigen uit
tientallen deelnemende landen brengen
de deelnemende teams naar Italië, om
over de vele duizenden bezoekers nog
maar te zwijgen. Dat zovele teams het
modernste transportmiddel verkiezen is
voor de hand liggend. Immers: het
meest in het oog lopend voordeel van
het vliegtuig, de snelheid, is juist voor
sportmensen van groot belang. De deel
nemers aan de Spelen zijn amateurs en
velen kunnen zich moeilijk permitteren
om langdurige reizen te maken. Min
stens even belangrijk echter is het, dat
de korte reistijd de sportmensen geen
gelegenheid biedt uit vorm en concen
tratie te geraken. Men kan zich voor
stellen, dat b.v. atleten of een ruiter-
equippe uit Australië, die enkele weken
zouden moeten reizen om in Rome te
komen, niet tot maximale prestaties
zullen komen.
HOUTEN VLIEGTUIGJES
Het is dan ook voor de hand liggend,
dat sportmensen en luchtvaart elkaar
Bezoekt Veenendaal in uw va
kantie. Geniet van de gezellige
drukte en de winkelstand, die
voor de grote stad niet onder
doet. De winkels zyn iedere dag
geopend tot 6 uur n.m. behalve
VRIJDAGAVOND (koopavond)
TOT 9 UUR. 's Woensdagmiddags
gesloten.
Marktdagen op zaterdag en dins
dag.
„Wereldrecordhouder"
FRANS VAN MARLE VERLAAT KLM
Een in de burgerluchtvaart uniek
jubileum zal plaats hebben op 15 aug.
a.s. Dan zal de heer Frans v. Marle (66)
veertig jaar in dienst zijn van één
luchtvaartmaatschappij, de KLM, zon
der twijfel een wereldrecord.
Op zijn fiets kwam hij in augustus
1920 aanpeddelen op de simpele vlieg-
weide Schiphol nabij Amsterdam. „Er
waren een paar vliegers en meccano's
aan het boksen en gymnastieken, en ik
werd prompt voor algemene werkzaam
heden aangenomen. Het was in zekere
zin een „Wild-west-tijd", ik heb de
KLM zien groeien van een klein zaakje
tot een wereldbedrijf met 17.000 em
ploye's", aldus Van Harle.
Hoewel hij leerling-mecaniciën was,
werd hij door de grondlegger van de
KLM, dr. Plesman, op een gegeven
ogenblik benoemd tot beheerder van de
kantine ,die men inmiddels op de dras
sige poldergrond had neergezet.
Later kwam Van Marle bij de vracht
afdeling en was hij o.a. begeleider van
goudzendingen. Met schrik denkt hij
nog terug aan de tijd, dat hij - gewa
pend met een pistool - een lading goud
van acht ton, die per vrachtauto van
de Bank naar het vliegveld werd ver
voerd, begeleidde. Nabij het vliegveld
moesten ze over een brug, die een
maximaal gewicht van drie ton toe
stond. De zending moest op tijd zijn,
dus reed de chauffeur met open deur
langzaam over de brug, terwijl Van
Marle er achteraan liep. De brug hield
het en de zending kwam op tijd.
In mei 1940, toen Schiphol in de eer
ste oorlogsdagen volledig werd ver
woest, zag Van Marle kans de 60.000,-
die in de KLM-brandkast lagen, te
redden. Er ontbraken 44 centen. „Waar
die gebleven zijn, heb ik nooit begre
pen" verzucht Van Marle nu nog.
Op 15 augustus gaat Frans van Marle
met pensioen. Hij zal dan - na veertig
jaar met hart en ziel voor de Neder
landse burgerluchtvaart gewerkt te
hebben - meer tijd kunnen besteden
aan zijn hobbies: hengelen, bridgen,
biljarten en naar voetbalwedstrijden
kijken .Maar iedere over zijn woon
plaats Amsterdam koersende „Vliegen
de Hollander" zal bij hem een wereld
van herinneringen blijven oproepen aan
een aan gebeurtenissen rijke loopbaan
in een bloeiend bedrijf.
Toen de wereldtentoonstelling van Londen in 1862 het publiek bekend maakte
met de wonderlijke machine van Ferdinand Carré, dacht men stellig, dat hiermee
op het gebied van de afkoeling de allergrootste uitvinding was gedaan. Het
geniale van Carré bestond erin met kokend water ijsblokken te maken. Zijn ma
chines, die veel leken op reusachtige kcokketels, verspreidden zich weldra over
de hele wereld. Te New-Orleans kocht men er een, die een produktie had van
meerdere tonnen ijs per dag.
Maar enige jaren later vond de Fransman Charles Tellier de mechanische com-
pressie-ijskast uit, en de revolutionaire uitvinding van Carré behoorde al vlug
tot het verleden.
Tellier is ongetwijfeld één van de
grootste wetenschappelijke genieën ge
weest. Van nature nieuwsgierig en on
rustig van aard, werd hij zijn leven
lang meegesleurd door een uiterst crea
tieve geest, die zich uitte op de meest
uiteenlopende gebieden.
Zoals vele grote geesten was hij ech
ter weinig zakelijk en anderen gingen
meestal lopen met de vruchten van zijn
uitvindingen; zijn hele leven bleef hij
arm.
In 1855 legde Tellier aan de gemeente
Parijs een methode voor om kunstmatig
mest te fabriceren. Zijn project werd
afgewezen, maar daar men tijdens war
me winters onvoldoende ijs had te Pa
rijs, vroeg men hem het industrieel te
fabriceren. Tellier liet er geen gras
over groeien en vond enige maanden
nadien de methode om met behulp van
vloeibare ammoniak industrieel ijs te
produceren.
De jonge uitvinder was toen 28 jaar.
Noch hij, noch zijn vader hadden echter
geld en daarom kon hij pas vier jaar
later ,in 1860, zijn eerste ijskast ver
vaardigen. Intussen had Carré, die wel
geld bezat, de uitvinding van Tellier
uitgebuit en er een licencie op ver
kregen. Tussen beide tegenstanders
ontstond een proces zonder einde. Daar
om probeerde Tellier het ijs te fabri
ceren met een andere stof, triméthyla-
mine genaamd, en zo kon hij in 1866
beginnen met het bouwen van een ma
chine voor de tentoonstelling van 1867.
De machine was bijna klaar, toen hij
enkele weken voor de tentoonstelling
bezoek kreeg van een politiecommis
saris en twee inspecteurs. Tellier was
zijn proces met Carré totaal vergeten
en hij wist niet eens, dat beide partijen
veroordeeld waren tot het gemeen
schappelijk betalen van de kosten. De
commissaris laat hem de keus tussen
de onmiddellijke betaling van 6.000
francs goud of gevangenschap. Hij was
genoodzaakt het laatste te kiezen.
Ook tijdens de negen maanden ge
vangenis kende de creatieve geest van
Tellier geen rust. Hij schreef in zijn cel
verschillende wetenschappelijke boe
ken en vond er o.a. het procédé uit voor
het teren van dc wegen. Ideeën, die
later inderdaad juist bleken te zijn en
verwezenlijkt werden, had hij in over
vloed. In zijn tijd werden zij echter
eerder sceptisch ontvangen ofwel „ge
stolen" door oneerlijke medewerkers,
die er fortuin mee maakten. Zo ontving
iemand het legioen van eer voor een
uitvinding, die in werkelijkheid van
Tellier was.
Toch slaagde hij er in 1869 in met het
geld van Napoleon III te Auteuil de
eerste vriesfabriek op te richten. Maar
een jaar later viel het keizerrijk en Tel
lier was weer straatarm.
In 1874 begon de Wetenschappelijke
Academie zich aan deze zonderlinge
man te interesseren. Pasteur noemde
hem de „grootpriester van de verkoe
ling". Om de laatste tegenstand te over
winnen besloot Tellier met een lading
vlees de Oceaan over te steken.
Hij sticht een maatschappij op aan
delen en koopt een schip van 650 ton,
dat hij uitrust met twee machines „Tel
lier" van 40.000 frigories elk. Na een
reis van 105 dagen ging hen in Zuid-
Amerika aan wal, waar zijn gasten, die
de reis hadden meegemaakt konden
vaststellen, dat het vlees nog in prima
staat verkeerde. Het was een prestatie,
die tal van nieuwe mogelijkheden open
de Tijdens enkele weken lag de naam
Tellier op ieders lippen. Dit succes
maakte de aandeelhouders van zijn
maatschappij rijk, wier effecten van
1.000 tot 5.000 fr. stegen. Andere namen
de zaak over en Tellier werd weer ver
geten. Hij scheen niet geschikt te zijn
om rijk te worden.
Dertig jaar later was hij nog even
arm. Wel had men het belang van zijn
uitvindingen ingezien en aan de Sor-
bonne werd in 1908 het eerste wereld
congres van de verkoeling gehouden.
Tijdens de laatste bijeenkomst werd
Charles Tellier gevierd als de „vader
van de verkoeling". Hij had het wel
verdiend. Honderden koelschcpen vaar
den reeds over de zeeën, met een jaar
lijks trafiek van meer dan zes miljard
franc goud.
Arsonwal schreef ter gelegenheid van
dit congres: „Toch leeft Tellier in bit
tere armoede en wacht hij nog steeds
op een dankbetuiging van zijn regering"
Vier jaar later, één jaar voor zijn
dood, wordt hem tijdens een banket,
waar zij die met zijn uitvindingen rijk
zijn geworden aanzitten, in naam van
de Franse regering het Legioen van Eer
verstrekt.
vanaf het begin gevonden hebben. Toen
's werelds oudste luchtvaartmaatschap
pij, de KLM, veertig jaar geleden een
luchtdienst vloog met houten Fokker
vliegtuigjes, behoorden b.v. de Neder
landse zwemsters, die toen al een we
reldreputatie genoten, tot de geregelde
passagiers. Uit die tijd dateert nog het
historische verhaal, dat één van hen,
wat angstig geworden van de remous,
maar vast het zwemvest had opgebla
zen dat toen aan de passagiers voor de
„oversteek" over het nauwste stukje
van Het Kanaal van Calais naar Dover,
werd verstrekt. Het resultaat was, dat
toen het vliegtuig in Londen aankwam,
de betrokken passagiere in haar haast
in de deuropening bleef steken, omdat
haar omvang door het opgeblazen vest
plotseling was verdubbeld.
Dat alles is wel enorm veranderd.
Snelle, bóven het weer vliegende luxu
euze DC-8 straalvliegtuigen brengen nu
een sportman in 7 uur van de nieuwe
naar de oude wereld, naar Amsterdam,
vanwaar geheel Europa binnen uurbe-
reik van de eveneens vliegensvlugge
Viscounts en Electra's ligt.
Tegenwoordig weet ook het Bedrijf
Bijzondere Vluchten van de KLM over
het vervoer van sportteams mee te pra
ten. Zo organiseerde zij ten behoeve
van het zojuist beëindigde Twaalf Lan
den Voetbaltoernooi, gehouden op de
Polo Grounds van New York en in het
Roosevelt Stadion te Jersey, een ware
„luchtbrug" van befaamde voetbal
teams. Red Star uit Joegoslavië, Rapid
uit Oostenrijk, Sampdoria uit Italië,
Sporting Club uit Portugal, Bayern
München uit Duitsland, Kilmarnock
Schotland, Burnley uit Groot-Brittan-
nië, Norrkoping uit Zweden vlogen per
„Vliegende Hollander".
OOK DIEREN
Het zijn echter niet alleen de ménsen,
ook de dieren die bij de sport betrokken
zijn, worden vaakdoor de lucht ver
voerd. Zo heeft de Nederlandse lucht
vaartmaatschappij, die zich sinds 1928
met het vervoer van dieren bezig houdt
en die daar zelfs een speciaal dieren
hotel voor op de Amsterdamse lucht
haven heeft ingericht voor het vervoer
van edele, kostbare renpaarden, een
vinding toegepast, die zó doeltreffend is,
dat sindsdien al vele honderden edele
viervoeters door haar zijn vervoerd.
Het is n.l. een speciale paardenbox, die
- in uitgeklapte toestand - tevens een
loopbrug vormt.
Op 31 aug. a.s. zullen per cpeciale
KLM DC-6A 11 ruiters en oppassers en
8 paarden, alsmede 2 KLM-dieren-
stewards van Montreal naar Rome vlie
gen, waar deze officiële Canadese rui-
terequippe hoopt een eervolle plaats op
de Spelen te behalen. Zó zullen straks
deelnemers uit zeer vele landen der
wereld met vele luchtvaartmaatschap
pijen naar Rome vliegen: een gelukkige
combinatie, want zowel de sport als
de luchtvaart hebben verschillende din
gen gemeen: beiden proberen tot maxi
male prestaties te komen, beiden dra
gen op hun manier bij tot het tot elkan
der brengen van de volkeren.
Op 21 september 1920 werd Vico Tor
riani te Genève geboren. Zijn vader
was een bekend ski-leraar. Vico stamt
uit een zeer oude Zwitserse familie.
Reeds in het jaar 1141 komt hun naam
in Zwitserse oorkonden voor. De nu als
zanger en filmster bekende Vico begon
als knaap van vijftien jaar in een hotel
als manusje-van-alles.
Achtereenvolgens was hij kok, ban
ketbakker, ober-kellner en soldaat. Hij
diende vijf jaren in het leger en werd
bij een oefening gewond. De ontmoeting
met een „scherpe" handgranaat resul
teerde in een verblijf van twee jaar in
het hospitaal.
Na zijn ontslag uit het ziekenhuis
(dat was in 1945) werd Vico Torriani
weer kellner in Zürich. In het seizoen
verdiende hij nog wat extra als ski
leraar. Voor zijn plezier zong Vico zo
af en toe wat voor de hotelgasten. De
zingende kellner-ski-leraar, die zong
als het huisorkest van het hotel pau-
seerdë, werd bij de gasten al snel po
pulair. En zijn ski-leerlingen, waaron
der beroemdheden als veldmaarschalk
Montgomery, zangeres Rosita Serrano
en Churchill's dochter Mary, vonden
het erg plezierig als hun leraar zingend
de geheimen van afdaling en slalom
uitéénzette.
In een amateur-zangconcours, dat in
het „Palazzo" werd gehouden, ging Vico
met de eerste prijs strijken. Daarna be
hoorde hij spoedig tot de groten der
zangers.
VAN SCIIAAP TOT JAS IN ZES UUR
Ter gelegenheid van het 125-jarig
bestaan van een Schotse weverij heeft
de direkteur daarvan een goed geslaag
de poging gedaan om een oud record te
I breken. Dat dateerde al van 1811 toen
jeen jas werd gemaakt van wol, die 13
uur van tevoren was geschoren.
Om 8 uur 's morgens werd begonnen
met het scheren van zes schapen onder
notarieel toezicht. Binnen een half uur
was de wol geverfd en gedroogd en om
9.10 uur kon met het spinnen en weven
worden begonnen, zodat om 10.50 uur
de lap wollen stof gereed was, die na
enige bewerkingen, om 11.45 uur snel
naar de kleermaker werd gebracht. Om
2.10 uur was het colbertjasje klaar en
kon de directeur het - begeleid door
doedelzakspelers - aantrekken. Juist op
tijd voor de feestelijke bijeenkomst ter
ere van het 125-jarig bestaan van zijn
fabriek.
