Royal systeem
WAHDIYIEUBELEH
VAN STEMPVOORT
S0LEX-<*o
New....
DE MUZIEK
MET U MEE!
Tracteert u eens!
Setter Set
ALLE
ZATERDAGEN
VRIJ
DE VALLEI UW BLAD:
G. J. HIENSCH
expeditie per so nee!
chauffeurs
automonteurs
Autoschade?
BEEKHOF
ÏÏlenóeti atb kcw-ftw-aaA
Alleenverkoop
Tel. 2730 - Veenendaal
Horlogerie Van Manen
Hoogstraat 28 - Telefoon 2521
U beltwij komen
Expeditiebedrijf
Wij onderhouden dagelijks diensten
op
„FANTASTISCH" zult u zeggen
S. J. VAN WIJK
z
a
Voor eerste klas AUTO-PLAATWERK
naar
J. de Kievid, Eist (U.), tel. 295
Hier wordt altijd snel en goed ge
werkt door prima vakmensen
EBMFIHFN
Fa. Jac. van Schuppen
Textielhandel Turlcesteen
Nellestijn's Textielhandel
Fa. G- J. van de Brink
Doe een goede keuze
Voor de BETERE BANKSTELLEN
Vfebotex
PRONTO
r
HOEK ZWAAIPLEIN
VEENENDAAL, EDE, WAGENINGEN,
RHENEN, AMERONGEN, LEERSUM,
DOORN, DRIEBERGEN, ZEIST,
UTRECHT, 's-HERTOGENBOSCH,
TILBURG, BREDA, EINDHOVEN
EN HELMOND.
Ook verzending door geheel Nederland
en België.
Goederen worden aan huis afgehaald.
5 dagen per week werken in een
prettige moderne omgeving
een gunstige C.A.O.
muziek tijdens de arbeid
een goed loon
koffie tijdens de pauze
gezellige avondjes
een actieve personeelsvereniging
betaling van reiskosten voor
meisjes, die buiten Rhenen wonen
Dat is, wat Berends Tricotagefabriek N.V.
te Rhenen, aan flinke meisjes biedtl
Kom eens met ons praten I
als u de
heeft bereden. U kunt nu wegrijden zonder trap
pen door de vul-otomatische koppeling voor de
prijs van 395,Komt u eens kijken bij
Pr. Bernhardlaan 158, Veenendaal, Telefoon 3029
Dat is afgelopen! Achter een draai
orgel lopen om buiten muziek te
kunnen horen! U neemt nu de mu
ziek met u mee. Philips maakt dit
mogelijk met een portable radio en
wij demonstreren hem graag voor u!
Muziek bij de hand is zo prettig!
Zandstraat 111 Telefoon 2678
Markt 17 Telefoon 3486
VEENENDAAL
Philip» portable radio met FM-band I
Acht transistor»! f 238 -
Als u glundere gezichten wilt zien, tracteer uw gezin
dan eens op een extra fijne kop Douwe Egberts Koffie,
het fijnste van de plantages. Uitgezochte melanges worden
op een speciale wijze gebrand, waardoor de fijne geur
en pittige smaak volledig tot hun recht komen. Door
de grote vraag is Douwe Egberts Koffie altijd vers bij
uw winkelier verkrijgbaar.
3 Fijne Dessert Rood Merk
De koffie voor fijnproevers; De kwaliteitskoffie
werkelijk iets bijzonders. bij uitstek. Pak
Pak van 250 g 1.80 van 250 g 1.48
i -V t ht
'li'
K 88
AMSTERDAM, DEN HAAG, ROTTERDAM EN
ZAANDAM
met mogelijkheden voor verdere opleidingen
o.m. tot vorktruckrijder;
Wij bieden u interessant en zelfstandig werk.
Volledige pension- en reiskostenvergoeding;
vrije werkkleding voor expeditie personeel en monteurs;
gratis uniform voor chauffeurs;
toeslagen voor eventueel overwerk, avond- of nachtarbeid;
een loonweek van 45 uur:
voor het gehele personeel (ook voor echtgenote)
jaarlijks enige aantrekkelijke mogelijkheden
voor binnenlandse reizen.
in ruime mate vrije zaterdagen.
LAAT U EENS NADER INLICHTEN; U KUNT ZICH DAGELIJKS VAN 9TOT 19.00 UUR VERVOEGEN
BIJ HET DICHTST BIJ UW WOONPLAATS GELEGEN VAN GENDALOOS -KANTOOR TE:
VEENENDAAL - STATIONSPLEIN 2
REISKOSTEN WORDEN VERGOED
M
BESPREEKT MET ONS UW FINANCIERINGS-
MOEILI.IKIIF.DEN EN UW AAN- EN
VERKOPEN VAN VASTE GOEDEREN
AKFLAARS KANTOf
Kerke wijk 110 - Telefoon 0 8385-2252
Veenendaal.
geeft de kleurenmode aan
Kies uw Setter Set nylons In de nieuwe
bella-ltalla-tlnten bij:
Gortstraat 39 - Veenendaal
Hoogstraat 26 - Veenendaal
Nieuwe Veenendaalseweg 33 - Rhenen
Franseweg 80 - Eist (U.)
Op meubelgebied worden al uw wensen bij
ons vervuld. Wij dienen u van advies en
prijzenwaar u beslist van zult opkijken
Laat u vakkundig voorlichten door de vakman
Event, ook levering op gem. betalingsvoorw.
KL. KATERSTRAAT 5. VEENENDAAL, TELEF. 2287
ALEX WEISSBERG
Dit idee scheen hun wel aan te staan
en vooral Menachem Bader interesseer
de zich ervoor. Ik weet niet meer, wie
voorstelde een provisorisch contract te
maken, dat ik aan de Duitsers zou kun
nen tonen. De beraadslagingen daarover
duurden urenlang, maar tenslotte wer
den wij het eens over het volgende pro
tocol
PROTOCOL
In de heden gehouden vergadering
tussen de gevolmachtigde vertegen
woordigers van de 'Jewish Agency' en
de afgevaardigde van de Centrale
Raad der Hongaarse Joden, Herr Joel
Brand, werd het volgende overeenge
komen:
De vertegenwoordigers van de 'Je
wish Agency' machtigen Herrn Joel
Brand zijn opdrachtgevers het vol
gende mede te delen:
1. Voorwaarde voor een definitieve
overeenkomst is de onmiddellijke
stopzetting van de deportaties.
2. Speciale gedelegeerden van de exe
cutieve van .Jewish Agency' zijn hier
heen onderweg. De joodse partij ver
wacht, dat de tegenpartij eveneens
vertegenwoordigers naar Konstanti-
nopel afvaardigt. Indien gewenst kan
als plaats van samenkomst ook een
ander land worden gekozen.
3. De moeilijkheden, verbonden aan
de vervaardiging en levering van de
door de tegenpartij verlangde waren
zijn zeer groot. Er zal een weg ge
vonden worden om deze moeilijkhe
den te overwinnen, wanneer de joodse
partij bij de onderhandelingen tot de
overtuiging komt, dat het de tegen
partij met het voorgestelde ernst is.
4. Tot aan het afsluiten van een defi
nitieve overeenkomst, stellen de ver
tegenwoordigers van de .Jewish
Agency' in Konstantinopel aan de an
dere partij voor, terstond een interim
overeenkomst aan te gaan welke de
volgende punten dient te bevatten:
a. De deportaties houden terstond op.
Hiervoor ontvangt de tegenpartij
maandelijks een miljoen Zwitserse
francs.
b. De emigratie naar Israël wordt toe
gestaan. Hiervoor ontvangt de tegen
partij 400.000 dollar voor elk transport
waarmee 1000 door ons aan te wijzen
personen naar Erez Israël worden ge
bracht.
c. voor emigratie naar landen overzee
via neutrale doorvoerlanden, zoals
bijv. Spanje, wordt toestemming ge
geven. Daarvoor ontvangt tegenpartij
een miljoen dollar voor elk transport
van 10.000 personen:
d. Het wordt toegestaan levensmidde
len, kleding, schoeisel en geneesmid
delen naar de gettos en concentratie
kampen te zenden. Hiervoor ontvangt
tegenpartij 50% van de gezonden
artikelen.
5. Tot aan het afsluiten van een de
finitieve overeenkomst in de zin van
punt twee van dit protocol, wordt
Herr Joel Brand gemachtigd onder
handelingen te voeren en verplichtin
gen aan te gaan.
De vertegenwoordiger v.d. Centrale
Raad der Hongaarse joden:
Joel Brand.
De gevolm. vertegenw. v.d. .Jewish
Agency'
Chaim Barlasz, Echud Avriel,
Menachem Bader.
(Ik citeer dit document volgens de
strekking en niet woordelijk, hoewel het
origineel voor mij ligt. Het is overal
doorspekt met Hebreeuwse woorden en
uiterst ingewikkeld geformuleerd.
Daarom geef ik het in eenvoudiger, be
grijpelijker taal weer).
Daarop verlangde ik nog een aanzien
lijk geldbedrag voor ons illegale werk.
Menachem Bader beloofde mij de vol
gende morgen voor mijn vertrek min
stens 100.000 dollar te zullen overhan
digen, maar waarschijnlijk veel meer.
Men kon merken hoe opgelucht hij was.
Eindelijk kon hij nu eens een van mijn
wensen zonder meer inwilligen.
Bandi Grosz waarschuwde de gedele
geerden de volgende dag mij geen geld
mee te geven. De nazi's zouden aan de
grens alles al confisqueren.
Het was al bijna ochtend geworden.
Ik ging maar niet meer naar bed. In
alle vroegte reden wij met de detective
- Bandi had, naar ik geloof, niet in het
hotel doch bij zijn vrouw overnacht -
terug naar het politiebureau. Op deze
dag verliep alles uiterst formeel. De
Turken bezorgden mij via het Duitse
consulaat een Bulgaars, een Joegosla-
visch en een Hongaars doorreisvisum.
Tegen de middag verscheen Menachem
Bader. Hij bracht goed nieuws. Mijn
uitwijzing was enkele dagen uitgesteld.
Ik moest mij elke dag bij de politie
melden. Inmiddels zou Mosche Shertok
aankomen. Ik zou dan met een officieel
bevestigde overeenkomst naar Honga
rije kunnen terugkeren.
Het was een pak van mijn hart. Enige
uren later werden wij allebei - en dit
keer heel officieel - in het hotel in vrij
heid gesteld. De volgende dag kreeg ik
bezoek van een Amerikaans correspon
dent, Levy genaamd. Wij wachtten op
Shertok, maar deze kwam niet opdagen.
Inmiddels had ik enige officiële en eni
ge telegrammen in code naar Budapest
gezonden. De antwoorden waren echte
jobstijdingen. Ik besloot daarom tele
grafisch het sluiten van de provisorische
overeenkomst te melden. Ik telegrafeer
de dat speciale afgevaardigden onder
weg waren. Er kwam geen antwoord.
Ik begreep het niet. Ik wist op dat mo
ment nog niet, dat omstreeks diezelfde
tijd mijn vrouw en enkele leidende fi
guren van de Waade door de Hongaarse
politie gearresteerd waren. Mijn vrouw
werd op een onmenselijke manier ge
folterd. Ze verlangden van haar dat zij
zou verklaren waar ik naar toe was ge
reisd en in wiens opdracht. Zij zweeg en
verdroeg alle martelingen. Enkele da
gen later werd zij door de Duitsers be
vrijd. De Duitsers waren bevreesd, dat
het „staatsgeheim" van mijn zending
door mijn vrouw aan de Hongaarse
autoriteiten verraden zou worden. De
Turken gaven mij toestemming voor een
langer verblijf steeds van dag tot dag.
We wachtten op de komst van Shertok.
Hij kwam niet. Ik drong op spoed aan.
De gedelegeerden probeerden mij te
troosten. Barlasz was uit Ankara terug
gekeerd. Hij had met Steinhardt ge
sproken. Deze/was zeer onder de indruk
gekomen van wat hij te horen kreeg.
Hij adviseerde Barlasz mij niet door te
zenden naar Jeruzalem, vóór hij difini-
tieve toezegging van de Engelsen had
ontvangen dat ik weer zou kunnen te
rugkomen. Barlasz telegrafeerde dan
ook in deze geest naar Jeruzalem. Zoals
ik veel later vernam antwoordde
Mosche Shertok, dat hij alles in het
werk stelde om naar Instanbul te ko
men, maar dat hij de vereiste papieren
nog steeds niet had ontvangen. Barlasz
wilde proberen mijn verblijfsvergun
ning in Turkije tot aan zijn komst ver
lengd te krijgen. Wanneer dat niet luk
te, moest ik onder de huidige omstan
digheden niet naar Jeruzalem komen,
doch naar Hongarije terugkeren. Stein
hardt beloofde ook zijn regering in
Washington terstond in te lichten. Zoals
ik veel later ontdekte, heeft hij dat ook
gedaan. Roosevelt heeft dit probleem
daarop met Stettinius besproken en
hem opdracht gegeven een speciale ge
volmachtigde naar Konstantinopel te
sturen. Dat was Ira A. Hirschmann. Hij
kwam daar enkele dagen na mijn ver
trek aan. Dit alles had ernstige gevol
gen.
Bandi Grosz ontwikkelde in deze da
gen een rusteloze activiteit. Ik kon hem
eenvoudig niet meer volgen. Ik wist ab
soluut niet hoeveel mensen hij dage
lijks wel sprak. Hij deed uiterst ge
heimzinnig. Maar op een dag kwam hij
naar mij toe en verklaarde beslist:
Joel, nu heb ik eindelijk een op
lossing gevonden. Wij gaan samen naar
Aleppo en vandaar naar Jeruzalem. Wij
brengen rechtstreeks contact met de
Geallieerden tot stand. Het heeft niet
de minste zin met de gedelegeerden
van de Sochnuth te praten. Jij gaat met
mij mee.
Ik schrok. Eichmann had mij verboden
iets te ondernemen zonder Bandi Grosz.
Naar Aleppo of Jeruzalem wilde ik niet.
Er viel geen tijd te verliezen. Iedere
dag gingen er grote transporten naar
het vernietigingskamp Auschwitz. Ik
moest terug. Maar op dit punt hadden
wij aan Bandi Grosz niets. Hij voelde
zich niet verantwoordelijk voor het lot
van de honderdduizenden, die mij had
den gezonden. Ik probeerde een beroep
te doen op zijn geweten, maar alles ver
geefs. Hij had van de Engelsen reeds
een visum voor Palestina ontvangen.
Joel, ik heb goede relaties bij de
Geallieerden. De militaire attaché's van
Engeland en Amerika hier hebben mij
aangeraden, zo spoedig mogelijk naar
Syrië te reizen. Indien ergens over het
lot van onze zending wordt beslist, dan
is het daar. Het heeft niet de minste zin
dat jij naar Budapest terugkeert. Wan
neer wij hier niets uitrichten, stuurt
Eichmann je zonder twijfel direct naar
Auschwitz. Geen mens heeft er iets aan
als jij je opoffert.
Ik deed een beroep op de overige ge
delegeerden. Zij moesten Bandi Grosz
overhalen niet op reis te gaan. Zij deden
dit niet, of wel zeer lauw.
Ongeveer twee dagen later ontving ik
een teleurstellend bericht. Mosche Sher
tok kon geen visum voor Turkije krij
gen. Dat was mij volkomen onbegrijpe
lijk. Voor mij was Mosche Shertok toen
reeds de minister van buitenlandse za
ken van de zionistische beweging, dus
de minister van buitenlandse zaken van
de aanstaande joodse staat. De joden
waren bondgenoten van het Westen, en
wel de trouwst denkbare bondgenoten.
Turkije was bevriend met Engeland.
Waarom weigerde men thans aan de
vertegenwoordiger van de executieve
het visum voor een land, dat hij tijdens
de oorlog al zo vaak had bezocht?
(Wordt vervolgd)
