lekkerste
kaas
Koffiemelk
f 50.- sparen
f 60.- halen
f 10.- winst
Ananasoe
plastic
nagel
borsteltje
Modern
zomer-
drups
SIMON
DE WIT
De harde waarheid over de Ruimtevaart
Een gevaarlijke complexe virusziekte
bij tomaten
KRUISWOORD-PUZZEL
RHENEN
SCHERPENZEEL
VRAAG EN
AANBOD
2 pakken wasmiddel
van 76 voor
TWEEDE BLAD „DE VALLEI"
WOENSDAG 5 JULI 1961
No. 53
VOOR DE BOER:
Opgave nr. 77
DIVERSEN
volvet
500 gram
van 1.35 voor
4 blikjes
van
.16 voor
Dus zo maar voor u
Gevulde ijsbonbons
Gazeuse 2 „00r 59
Tonic 3 Hesjes 49
Liebfraumilch ,1Z 275
Koffiekoekjes
een
Bij 3 stukken Lavendel
toiletzeep voor 75
Brote p^k
huishoudspons 39
Bij iedere f5.- aan
boodschappen:
een
zak
Vz kilo
van 85 voor
het betere goedkoper
In Veenendaal komen wij gratis horen en bezorgen. Telefoon 2015 - Hoofdstraat 93
FEUILLETON
„ïflesióesi aiib Qcxw-pw-jcuVi
Over de nacht die voorafging aan zijn geslaagde tocht in de ruimte
schrijft Alan Shepard: „Om middernacht werd ik even wakker, ik liep
naar het raam en keek of ik de sterren kon zien. Daarna ging ik gerust
gesteld weer slapen". Aan die rustige nacht zijn jaren van onvoorstelbare
beproevingen voorafgegaan. De zeven Amerikaanse astronauten zijn, even
als hun Russische collega's onderworpen aan de strengste training die de
mens ooit voor de mens heeft uitgedacht.
Er is, behalve enkele algemeenheden,
vrij weinig bekend omtrent het Russische
programma, doch een compensatie voor
dat tekort vindt men in de uitgebreide
gegevens die door de Amerikaanse astho-
nauten zijn verstrekt in een boek dat bin
nenkort in zeven landen tegelijk van de
pers komt. Tot die zeven landen behoort
ook Nederland, en dit authentieke ver
haal wordt in Nederland gepubliceerd on
der de titel: „De Astronauten Pioniers
in de Ruimte" (A. W. Sijthoff, Leiden).
Dit boek in groot formaat, schitterend
geïllustreerd met 36 foto's in kleuren en
40 foto's in zwart-wit, geeft een voor
treffelijk en gedetailleerd beeld van de
stand van de ruimtevaart op het huidige
ogenblik. Het is uiteraard een boek dat
handelt over de techniek, maar het is zó
duidelijk geschreven dat ook de niet-tech-
nische lezer zich erdoor laat meeslepen
en zich, meer nog dan tevoren, opgeno
men voelt in de sfeer van dit „Tijdperk
der Ruimtevaart."
De grote waarde van dit boek is dat het
een bericht is uit de eerste hand. Elk van
de zeven astronauten beschrijft een van
de aspecten van de voorbereidingen; Alan
Shepard zelf beschrijft zijn ruimtevlucht,
en het boek eindigt, niet met de techniek
maar met de mens: mevrouw Alan
Shepard verteld daarin over haar eigen
gevoelens.
MENS EN TECHNIEK
Er is in de dagen van Shepards vlucht
door de ruimte al veel gepubliceerd over
het „Mercury-Project", maar dat alles
wordt in de schaduw gesteld door dit so
ber en gedetailleerd geschreven rapport
van de astronauten zelf. De zelfbeheer
sing, die een van de doeleinden was van
de haast onmenselijke training, klinkt
haast automatisch door in hun eigen bij
dragen. Geen hoogdravendheid, geen zelf
verheerlijking, geen wensdromen, maar de
nuchtere en ontnuchterende werkelijkheid
omtrent de ruimtevaart. Met de mogelijk
heid van falen zijn zij méér vertrouwd
gemaakt dan met succes. Zoals John Glenn
het eerlijk zegt: „Praktische ervaring met
onverwachte en riskante situaties is zelfs
nog waardevoller dan een goede conditie".
En de kans is zo groot dat zo'n riskante
situatie zich zal voordoen op hetzelfde
ogenblik waarop de astronaut lichamelijk
of geestelijk al de uitputting nabij is. Dat
maakte de proeven die met de astronau-
t enworden genomen ook zo pijnlijk en
onaangenaam. „Het interesseerde de art
sen niet alleen hoeveel een candidaat kon
verdragen, maar ook hoe snel hij zich her
stelde wanneer zijn lichaom aan een uit
puttende proef was onderworpen
Het telkens terugkerende menselijke
element in dit boek „De Astronauten"
maakt het geheel zo verhelderend en zelfs
pozienbarend.
EEN DOCUMENT
Het relaas van dezeven astronauten is in
eerste instantie een document. Men zou
misschien veronderstellen dat het hoofd
stuk van Alan Shepard over „Mijn Ruim
tevlucht" het belangrijkste document zou
zijn, doch dit is niet geheel waar. Voor dit
boek is een vorm gekozen die uitzonder
lijk is: behalve het bewuste hoofdstuk van
Alan Shepard en dat van zijn vrouw, zijn
de stukken geschreven vóór de tocht. Van
zelfsprekend was dat mogelijk, omdat dit
boek eveneens handelt over de voorberei
dingen, de training, de technische aspec
ten van de ruimtevaart. Deze vorm heeft
echter dit grote voordeel dat elk van de
auteurs zich bezighoudt niet met wat er
gebeurd is of wat er gebeuren zal, maar
met wat er gebeuren kan. De hitte kan
een gat branden in de wand van de capsu
le, de automatische piloot kan onvoldoen
de brandstof hebben, de ademhaling kan
in gevaar komen, de capsule kan in een
gevaarlijke stralingszone komen, de rem-
raketten kunnen weigeren, door de geeste
lijke spanning kan de piloot al is het
maar voor één seconde het bewustzijn
verliezen
Dat zijn problemen die behandeld wor
den, omdat de meeste artikelen geschreven
werden vóórdat Shepard zijn vlucht maak
te, en het is deze omstandigheid die de
volledigheid van het document ten goede
is gekomen. De schrijvers zijn niet ver
blind door het succes van een hunner; met
open ogen staan ze tegenover de komende
gevaren, waaraan ze elk ogenblik van de
dag en misschien ook van de nacht heb
ben gedacht. Men proeft uit dit boek hoe
„schijnbaar" de rust van Alan Shepard
was en dat diens slaap een even groot
staaltje van zelfbeheersing was als de
ruimtevlucht een staaltje van menselijk
vernuft.
Het boek is een document, niet een lou
ter historisch document, maar ook een van
de toekomst. Want op het pad van de
ruimtevaart zijn nog pas de eerste schre
den gezet. De kapitale verdienste van dit
boek is dan ook dat men de volgende
schreden beter zal begrijpen en nog beter
zal kunnen waarderen na lezing van de
boeiende bijdragen van de zeven astro
nauten in het boek.
Kinderreisje A.B.T.K.
Eendracht"
,De
Op zaterdag 24 juni j.l. organiseerde
de ABTK „De Eendracht" een reisje
voor de kinderen van haar leden.
Om 9 uur 's morgens vertrokken 130
kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar
in de richting Arnhem, waar men eerst
een bezoek bracht aan Burgers dieren
park aldaar.
Vervolgens ging het naar het park
Sonsbeek waar een verversing werd
verstrekt, waarna de tocht verder ging
in de richting Nijmegen.
Op de grote speelweide van het Na
tuurpark „De Goffert" werden enige
uren doorgebracht met spelletjes en
werd vanzelfsprekend ook de inwendige
mens niet vergeten.
Het mooie weer maakte het afscheid
van dit schitterend gelegen park wel
•- 1 niji ,j mt
Bij de tomaat kunnen vele ziektebeelden worden aangetroffen, die door virus
worden veroorzaakt. Toch spelen hierbjj slechts een beperkt aantal viri een rol.
De grote variatie in ziektebeelden wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van
verschillende virusstammen, terwyl anderzijds groeiomstandigheden en ouder
dom van de plant vaak een belangrijke invloed uitoefenen. Verder is nog de
mogelijkheid aanwezig dat verschillende viri gecombineerd optreden. In het
laatste geval hebben we te maken met de z.g. virusziekten. De gevolgen hiervan
kunnen zeer ernstig zijn.
Bij de koude en bij de nateelttomatenzaakt door het algemeen voorkomende
valt de laatste jaren uitbreiding van eentomaatmozaikvirus en voornamelijk de
complexe virusziekte waar te nemen, ver-
HORIZONTAAL: 1 lichaamsdeel, 4 livreiknecht, 8 op die plaats, 11 zeehond, 13 li
chaamsdeel, 14 vis, 15 radio omroep (afk.), 17 lijkvaas, 19 kropgezwel, 20 bekende
afkorting, 21 kever, 23 dorp in Gelderland, onder Brummen, 26 aanwijzend voornw.,
27 rangtelwoord, 29 dorp in Gelderland, onder Rheden, 32 zangstem, 33 ontkenning
(spreekt.), 35 muzieknoot, 37 adellijke titel in Engeland (afk.), 39 jongensnaam,
41 onheilaanbrengende godin, 42 muzieknoot, 43 buis van een vuurwapen, 44 bijw.,
45 gordel, 46 bijw., 47 badplaats in Duitsland, 49 gem. in Gelderland, 51 scheikundig
element (afk.), 52 rivier in Engeland, 53 meisjesnaam, 55 voorvoegsel, 57 gem. in
Gelderland, 59 god van licht, lente en wijsheid (Germ. Myth.), 62 roodachtig, 63 zon
der gezelschap, 65 wolvlokje, 67 rund, 68 mandje, 69 steen, 71 meisjesnaam, 72 oude
benaming voor liter, 73 modepop, 75 zelfkant, 77 als 8 hor., 78 dwaze gewoonte, 79
wat gesproken wordt.
VERTICAAL: 1 inwendig lichaamsdeel, 2 nummer (afk.), 3 bekend Nederl. schil
der, 5 water in Noordbraband, 6 tienpotig schaaldier, 7 emiritus (afk.), 8 rivier in
Rusland, 9 scheikundig element (afk.), 10 ontgonnen land, 12 rivier in N.O. Italië,
14 verzoekschrift, 16 wilde haver, 18 land in Europa (afk.), 19 grasveld, 20 telwoord
(Duits), 22 meisjesnaam, 24 kippenloop, 25 gem. in Gelderland, 26 duinvallei, 28 dorp
in Gelderland, onder Ermelo, 30 aandoenlijk, 31 de gezamenlijke hoeveelheid, 34 gem.
in Drente, 36 wijnglas, 38 schraal, 40 verkeerd, 41 vlaktemaat, 42 boom, 48 bijwoord,
50 boom der tropen (meerv.), 52 bijwoord, 53 zijtak Donau, 54 grove wollen stof,
56 voorzetsel, 57 visje, 58 telwoord, 60 vaartuig, 61 bedorven, 62 kleur, 64 water in
Noordholland, 66 draskolk, 68 soort café, 70 onbep. voornaamw., 72 volksnaam v. d.
kauw, 73 muzieknoot, 74 scheikundig element (afk.), 76 gebod.
komkommervirus 1 stam, afkomstig van
chrysanten, en veelvuldig in dit gewas
aangetroffen. Komkommervirus 1 wordt
door bladluizen van de chrysanten naar
de tomaten overgebracht.
Als de genoemde virusziekten in jong
stadium in de tomaat voorkomen, groeien
in de kop vele dieven abnormaal uit. De
bladeren zijn heel klein, krullen naar de
bovenzijde en zijn vaak paarsachtig van
kleur. De planten krijgen een gedrongen
en bossig uiterlijk en zijn dwergachtig
vergeleken bij niet aangetaste planten. De
praktijk spreekt dan ook van dwergplan
ten. De groei komt tot stilstand en van
vruchtzetting is geen sprake meer.
Treedt het complex in ouder stadium op,
dan is het ziektebeeld heel anders. Het
meest vallen dan de afwijkingen aan de
vruchten op. Deze vertonen donkerbruine
vlekken en ringen. Hierbij vallen grijze
scheurtjes in de opperhuid waar te nemen.
Het centrum van de bruine ringen, die een
middellijn van 0,5 tot 3 cm hebben, is nog
normaal groeiend weefsel. Vandaar dat
dan op de vrucht een groene bult ontstaat,
omgeven door een bruine ring. Dit ziek
tebeeld is kenmerkend voor dit complex.
Kort na infectie ziet men in het algemeen
dat de onderste tros het eerst wordt aan
getast en vervolgens de daaropvolgende.
In de kop van de planten blijft het ziek
tebeeld beperkt tot enige bladversmalling.
Gezien deze symptomen zal het duidelijk
zijn, dat aangetaste vruchten niet ter vei
ling kunnen worden aangevoerd.
BESTRIJD BLADLUIZEN!
Hoewel virusziekten bij planten nog niet
direct te bestrijden en veelal moeilijk te
voorkomen zijn, is het toch mogelijk juist
een aantasting door komkommervirus 1
tot een minium te beperken, ja zelfs te
voorkomen. Dit is echter alleen te ver
wezenlijken met een sterk doorgevoerde
hygiëne.
Bij het verzamelen van chrysantenstek-
ken, komen alleen die stekplanten in aan
merking, die vrij zijn van virussympto
men. Een moeilijkheid hierbij is, dat ver
schillende chrysantenrassen symptoomloze
smetstofdragers zijn voor het komkom
mervirus 1. Aangezien bladluizen de be
langrijkste verspreiders van het virus zijn,
dient in de tomaten en in de chrysanteen
regelmatig bladluisbestrijding plaats te
hebben. Ook als nog geen bladluizen wor
den waargenomen, is het gewenst toch
regelmatig een bestrijding uit te voeren.
Want wanneer de eerste bladluizen in het
gewas worden gezien, kan er reeds een
groot aantal aanwezig zijn, dat infectie
heeft veroorzaakt. Verder verdient het
aanbeveling, indien mogelijk, de tomaten
niet in de onmiddellijke nabijheid van
chrysanten op te kweken of uit te planten.
De aangetaste planten dienen onmiddellijk
te worden vernietigd.
moeilijk maar toch werd de tocht voort
gezet en via Groesbeek en Berg en Dal
ging het naar Ochten, waar men een
kersenbongerd aandeed en de kinderen
naar hartelust kersen konden eten.
Laat in de middag werd de terug
tocht aanvaard zodat men tegen half
zeven moe maar erg voldaan weer in
Veenendaal arriveerde.
Het was voor de kinderen een uiter
mate geslaagd uitstapje geweest, niet
in de laatste plaats te danken aan de
leiding, die zich voortreffelijk van haar
taak heeft gekweten en de plaatselijke
melkfabriek die er voor gezorgd had
dat ieder kind gratis een flesje choco
mel werd uitgereikt.
De activiteiten van de EHBO-leden,
die geheel belangeloos de tocht mee
maakten, beperkte zich tot het behan
delen van enkele schrammen.
Geslaagd
Voor het jaarlijkse melkexamen, uit
gaande van de Coöp. Melkprodukten-
fabrieken „Concordia", zijn dit jaar o.a.
geslaagd: H. H. 't Hoeve en J. Bouwers
uit Achterberg en G. van Wolfswinkel
uit Ederveen.
Postduivennieuws
De E.V.P.V. „De Luchtreizigers" was
dit weekeinde met de duiven te Corbeil,
een afstand van 438 km. In concours
waren 43 duiven, welke om 5 uur wer
den gelost. De eerste duif werd om 11.54
uur geklokt door de heer H. v. Kooten.
Het was wederom zijn rode doffer, wel
ke de laatste weken zijn ware talenten
toont door steeds kopprijzen te vliegen,
deze duif presteerde o.a.: Ie Orleans,
2e Tergnier, le Chateauroux en nu weer
le Corbeil. Een prestatie die wel ver
meld mag worden.
De uitslag van Corbeil luid verder:
H. van Kooten 1, 2, 4; G. Fasse 3, 5, 6;
W. Brouwers 7; C. G. van Dam 8, 9.
Kerkorgel-examens
Voor de dezer dagen te Utrecht ge
houden kerkorgel-examens, slaagde o.a.
onze plaatsgenoot de heer Henny Pomp.
Zijn opleiding ontving de heer Pomp
van de directeur der Veenendaalse mu
ziekschool „Ars Musica", de heer Kor
Dijkstra.
R.A.V.-atleten in aktie
Op zondag 2 juli namen enkele RAV-
ers deel aan atletiekwedstrijden in
Utrecht. De beste prestatie werd ge
leverd door D. Bosman, die bij het dis
cuswerpen jongens D de derde prijs
won met een worp van 21.87 meter.
Op de 60 meter werd hij in de finale
5e in 8.4 sec. Andere uitslagen waren:
jongens A serie 500 m. A. Mientjes, 4e
in 25.8 sec. W. v. d. Hatert 5e in 26 sec.
Bij het speerwerpen jongens B kwam
H. Looijen slechts enkele centimeters
tekort voor de vierde prijs. Hij werd nu
5e van de 28 deelnemende atleten met
een worp van 37,64 meter.
Garantiefonds „Forellen"
Het enthousiasme om gelden te stor
ten in het garantiefonds voor de door
de Rhenense zwem- en poloclub „De
Forellen" te organiseren landenwed-
strijd Nederland-USA dames op dins
dag 22 augustus, neemt iets af. Deze
week kwam er nog 10,binnen, zodat
de stand inmiddels is gekomen op
437,50. Misschien inspireert het mooie
weer van het afgelopen weekeinde nog
verschillende zwemliefhebbers om hun
bijdrage te storten. Dat kan bij de Rot
terdamse Bank te Rhenen.
Rhcnens gemeentepersoneel
won met 1-0
In Zoelen speelde het voetbalelftal
van de gemeente Rhenen tegen een ge
lijksoortige combinatie van die gemeen
te. De wedstrijd ging gelijk op. Vijf
minuten voor het einde kreeg Wilbrink
echter een penalty toegewezen, die hij
benutte (1-0). Het had 2-0 kunnen zijn,
als Litz de hem toegekende strafschop
niet had gemist. Nog een ogenblik hing
de overwinning voor de Rhenenaren
een zijden draadje, toen Klumpes werd
geblesseerd. Hij hield ondanks zijn
blessure moedig vol tot het bittere
einde, hetgeen gezien de toestand van
het terrein met de hoge klaver een
extra zware opgave betekende.
Rijkspostspaarbank Rhenen
Aan de rijkspostspaarbank te Rhenen
werd over juni ingelegd 65.966,74 en
terugbetaald 43.682,06.
Schoolreisje
Om 7.15 uur vertrokken vrijdag de
leerlingen van de 4e, 5e en 6e klasse
van de Holevoetschool per fiets naar
station Maarsbergen voor hun jaar
lijks uitstapje. Vandaar ging het per
trein naar Utrecht waar werd overge
stapt in een speciale kindertrein naar
Rotterdam.
Hier werd een bezoek gebracht aan
Diergaarde Blijdorp en vervolgens aan
één der grootste zuivelfabrieken van
ons land „De Combinatie" waar de kin
deren iets konden zien over de boter
en kaasbereiding.
Onder het genot van een glas melk
werden de boterhammen genuttigd en
kregen zij een mooie film te zien. De
Maastunnel werd doorgelopen en per
Spido een rondvaart gemaakt door de
havens. Vanaf station Blaak werd per
trein de terugreis aanvaard en ging het
rechtstreeks naar Maarsbergen en van
daar per fiets huiswaarts. Al met al
was het voor de kinderen een prettige
en leerzame dag geweest.
Mooi resultaat
De donderdag op het gemeentelijk sport
terrein aan de Willaerlaan gespeelde
vriendschappelijke wedstrijd tussen de
voetbalclubs PON (Amersfoort) en Scher-
penzeel 1, ten bate van de uitgaanskas
voor de bejaarden, heeft 56,opge
bracht.
Huldigingscomité
„25 jaar dokter Renken"
Het huldigingscomité stelt zich voor de
heer J. H. Renken te huldigen op de dag
dat hg 25 jaar geleden zgn praktik als
arts in Scherpenzeel begonnen is en wel
op donderdag, 6 juli a.s.
De officiële huldiging zal plaats vinden
in café Marktzicht. Van 7 tot 8 uur zullen
diverse sprekers hun felicitaties aanbieden
en zal het cadeau namens de patiënten
worden overhandigd.
Hierbij worden allereerst verwacht de
familie Renken, de genodigden en voor
zover er plaats is alle belangstellenden.
Vanaf 8 uur zal er een receptie worden
gehouden waar zo veel mogelijk patiën
ten en belangstellenden worden verwacht
om de dokter te feliciteren.
O.L. school maakte uitstapje
Onder leiding van het onderwijzend
personeel en geassisteerd door de dames
Bakker en Van der Hoeff, maakten de
kinderen van de 3e en 4e klasse van de
o.l.s. vrijdag per bus hun jaarlijks uitstap
je naar Arnhem waar een bezoek werd
gebracht aan het park met de bedrieger
tjes. Na hierop veel plezier te hebben
beleefd werd de reis per boot gemaakt
naar de Westerbouwing waar in de speel
tuin en golfbad naar hartelust werd ge
stoeid en gezwommen.
Hierop werd de thuisreis aanvaard en
omstreeks halfzes konden de ouders hun
kinderen weder te Scherpenzeel overne
men.
1,per advertentie
tm. 10 woorden, elk
woord meer 18 cent
Te koop prachtige cocker-
spaniel, 3'/i mnd., zwarte reu,
pr. stb., lief karakter. Wage-
ningen. Tel. 2807.
Te koop twee roodbonte
stierkalveren. H. v. Dijk,
Dwarweg 8, Overberg.
Te koop zwarte kinderwagen
50,Gladiolenstraat 10,
Veenendaal.
Te koop prachtige moderne
kinderwagen, kl. zwart-wit.
Beatrixstraat 3, Veenendaal.
Te koop nieuwe aardappelen.
G. Geurtsen, Bruinehorstweg
4, Ederveen.
Te koop elektr. luxe ijskast,
i.z.g.st. Inh. 80 1.. Pr. 175,—.
Inl. tel. 3360, Veenendaal.
Te koop goed bloemende
nieuwe aardappelen, 22 ct p.
kilo. Grebbeweg 15, Veenen
daal.
I.pr.st.z. motor te koop, Ex
press 175 cc. Lijsterberg 16,
Rhenen.
Te koop jongensfiets 812 jr.
Boslaan 35, Veenendaal.
Te koop prima nieuwe aard
appelen bij R. v. Dijk, Ach
terberg bij de school.
Te koop wegens overcompl.
2-pers. opklapbed met omb.
en 2-delig matras. Alles in
prima staat. Eikenlaan 34,
Veenendaal. Tel. 3096.
2 lammen te koop. A. Geurt
sen, Pr. Bernhardlaan 115,
Veenendaal.
Te koop prima nieuwe aard
appelen voor 20 ct per kilo.
E. v. Eden, Benedeneind 18,
Veenendaal.
Te koop: glaskisten in alle
maten, steeds voorradig bij
Jansen „De Geerboer", Co-
lijnstraat. Veenendaal.
Te koop prima 2e hands
hand- en trapnaaimachines
ook zig-zag. Fa. Koomen.
Kerkewijk 17, Veenendaal.
Restanten Plastic-stoelbekle-
ding (Suwide), 130 cm breed,
v.a. 6.50 p. mtr. Vebotex,
Kerkewijk 37, tel. 2730, Vee
nendaal.
Laat Uw bagage met vakantie
niet nat regenen. Hiervoor
hebben wij plasticdoek, 120
cm. breed vanaf 0,85 per
meter. VEBOTEX, Kerkewijk
37, tel. 2730, Veenendaal.
Huize „De Hoek", Spoorlaan.
hoek Sparrelaan. Zaalver
huur. Tel. 3557.
Net gep. heer, nog werkend,
zoekt net kosthuis, liefst al
leen. Brieven onder nr 1082
aan het bur. van dit blad.
Eerste keus badmutsen, iets
vuil geworden, 85 cent. Huize
Chic, Patrimoniumlaan 13,
Veenendaal.
Jonge kaas moet zacht en smeuïg zijn, zij moet een
milde smaak hebben. Jonge kaas van Simon de Wit
is beroemd geworden om deze eigenschappen, dank
zij de ervaring en vakkennis van drie generaties.
Profiteer nu van de speciale prijs:
jonge kaas
Iedere gulden die u bij S.d.W.
besteedt geeft u het recht op een
gratis melkkoetje of (keuze vrij
op aankoop van een spaarzegef
10 cent. Voor een spaarboekje met
500 van deze spaarzege/s waar
voor u in totaal dus f 50.- hebt
gespaard) krijgt u contant f 60.-
uitbetaald.
Dit sparen is erg gemakkelijk en
gaat ongemerkt. Behalve dat u
tussen beide spaarsystemen kunt
kiezen, kunt u ze zelfs nog com
bineren ook. Bijzonderheden wor
den u graag in elke S.d.W. winkel
verstrekt
gold fruit, groot blik,
van 99 voor,
200 gram Ǥ9
250 gr. van 55 voor Al9
gratis
(14,5 cm lang, 9,5 cm breed, 5 cm
dik, van polyester, kan uitgekookt
worden, practisch overal tegen
bestand)
fp 12YbWSBSBBSiSSÊGeldig van JU 6 tlm 12 juli.
ALEX WEI88BERG
(52)
De daar aanwezige kameraden liepen
te hoop, toeh zij van mijn aankomst
hoorden. Zij omringden mij en iedereen
wilde wat anders weten. Wij gingen
heel formeel in een groot kantoor zit
ten en dronken koffie en thee. Na een
ongedwongen gesprek van ruim een
uur begaven wij ons naar het gebouw
van de vakvereniging. In de grote zaal
waren zeker wel een honderd personen
verzameld. Josef Sprinzak, de huidige
voorzitter van het Israëlische parle
ment, leidde de bijeenkomst.
Ik begroet hier onze rasgenoot
Joel Brand, de leider van de joodse ar
beidersbeweging in Hongarije. Hij
brengt ons de groeten over van de
Hongaarse joden
De toon van deze redevoering, die
mij deed denken aan sociaal-democra
tische vergaderingen van voor de oor
log, klonk mij afschuwelijk in de oren.
Waar zijn de Hongaarse joden op dit
moment, die aan wie ook hun groeten
zenden? In gedachten zag ik de arme
mensen voor mij, die in de Hongaarse
provinciestadjes met honderden in de
wagons werden gedreven. Ik dacht aan
de transporten naar Auschwitz, waarbij
een deel onderweg stierf nog voor het
vernietigingskamp was bereikt. Ik kon
er niet toe komen, met hoffelijke, wel
gekozen woorden te antwoorden, ter
wijl mijn hart pijn deed. Ik begon:
Kameraden, niemand heeft mij
opgedragen hier de groeten over te
brengen van de Hongaarse joden en ik
weiger, door u begroet en gehuldigd te
worden. Ik ging naar Konstantinopel
om het laatste restant van ons volk
in Midden-Europa van algehele ver
nietiging te redden. U hier vormde de
laatste en enige hoop van de honderd
duizenden, die tot de dood waren ver
oordeeld. U hebt gefaald. U hebt toe
gelaten dat ik in de gevangenis van
Kaïro moest zitten, terwijl de mensen
wier afgezant ik was, in de gaskamers
van Auschwitz stierven. U hebt zich
aan de legaliteit gehouden. U hebt geen
algemene staking uitgeschreven. Als
het niet anders ging, had u mij met ge
weld uit de gevangenis moeten halen.
Ik moest terug naar Hongarije om te
redden wat nog te redden viel. U hebt
mij niet geholpen en hebt daardoor die
genen verraden, die mij gezonden heb
ben.
De feestelijke stemming verdween
op slag; er daalde een diep zwijgen
over de aanwezigen. Twee leden van
de Alija Beth, Saul Meyeroff en Zwi
Jechieli, namen mij apart.
Joel, je mag hier zo niet spreken.
Wij weten niet wie er in de zaal is.
Het is best mogelijk dat de een of ander
de Engelsen inlicht. Daardoor zouden
de grootste onheilen kunnen gebeuren.
Zij gingen naar de aanwezige journa
listen en verzochten mijn woorden niet
in hun verslagen te vermelden.
Tenslotte nam Eliahu Galamb het
woord. Galamb was destijds leider van
de Hagannah, dus van de geheime mili
taire organisatie. Hij was ook een van
de organisatoren van de joodse brigade
in het Engelse leger, een bedachtzame
man, die ieders achting genoot. Hij
sprak rustig en weloverwogen.
Joel, je doet ons onrecht. Wij heb
ben allemaal fouten gemaakt en allen
die werken en strijden, maken voort
durend fouten. Maar het is niet waar
dat daardoor alles verloren is. Hon
derdduizenden in Hongarije zijn in le
ven gebleven en wij doen alles wat in
ons vermogen is om hen tot aan het
eind van de oorlog in leven te houden.
Je doet jezelf onrecht, Joel Brand, wan
neer je dat niet ziet. Je zending is niet
mislukt. Dat je bij ons bent gekomen
heeft ons geholpen om een bres te
slaan in de muur van zwijgen. Wij
staan thans niet meer alleen. Het we
reldgeweten, dat zolang geslapen heeft,
is eindelijk ontwaakt. President Roose
velt heeft geïntervenieerd, de Paus, de
Zweedse koning. Wij hebben in Londen
en New York gedaan wat wij konden
en jouw komst heeft de laatste stoot
aan onze actie gegeven. Daar mag je
terecht trots op zijn. Wij hebben moge
lijk te laat gehandeld. Dat betreuren
wij bitter. Het is echter onrechtvaardig
ons te verwijten, dat wij niets gedaan
zouden hebben en het is onrechtvaardig
tegenover jezelf wanneer je gelooft, dat
je zending mislukt is. Het verheugt mij,
Joel, dat je thans bij ons bent. Veel van
wat onze rasgenoten uit Midden-Europa
ons berichten, begrijpen wij niet. Je
kunt ons helpen deze berichten te ont
cijferen. Wij zullen alles in het werk
stellen, opdat je aan de onderhande
lingen zult kunnen deelnemen, die
thans met de vijand moeten worden
gevoerd. Heb geduld, Joel, wees niet
ontevreden en verheug je erover, dat
je het werk weer kunt opnemen.
Deze rustige, vriendelijke woorden
deden mij goed. Vervolgens werd nog
gesproken door Melech Neustadt, de
leider van de wereldorganisatie van de
joodse arbeiderspartij. Hij stelde voor
een commissie te benoemen, die mijn
beschuldigingen en voorstellen moesten
onderzoeken. Dit voorstel werd met al
gemene stemmen aangenomen.
De commissie werd gevormd, verga
derde één keer en sliep toen in. Mosche
Shertok was in Londen, toen ik vrij
kwam. Een paar weken later keerde
hij terug. Hij zou in een grote vergade
ring in Haifa het woord voeren. Ik reis
de erheen. Ik kwam laat. De zaal was
al meer dan vol. Maar Mosche Shertok
ontdekte mij meteen vanaf zijn spreek
gestoelte. Hij onderbrak zijn voordracht.
Vrienden, er is hier een man in de
zaal gekomen, terwille van wie ik di
verse malen naar Londen ben gereisd.
Deze man heeft ons voor een zeer zware
taak gesteld. Helaas kon ik slechts een
klein deel van deze taak vervullen. Ik
kon van de Geallieerden niet gedaan
krijgen, wat deze man verlangd had.
Was dat wel gelukt, dan zouden hon
derdduizenden van onze broeders in
leven zijn gebleven.
Men heeft ons niet gegeven wat wij
nodig hadden. In plaats daarvan gaf
men ons de joodse brigade in het En
gelse leger. Landgenoten, jullie weet
hoezeer de vorming van de joodse bri
gade mij ter harte gaat. Maar ik ver
klaar hier openlijk, voor de hele wereld
Had ik maar een klein deel kunn enuit-
voeren van wat deze man hier verlangd
had, dan zou ik van de gehele joodse
brigade afstand hebben gedaan. Ik wist
destijds reeds hoe vurig Mosche Sher
tok voor de oprichting van de brigade
had geijverd en wist zijn woorden dus
te waarderen. Ik begon in te zien dat
het noodlot en de machtigen dezer aar
de sterker waren dan de leiders van
onze beweging en dat onze invloed in
deze wereld maar heel bescheiden was.
De werkelijkheid zag er inderdaad heel
anders uit dan de Duitse nazi's zich in
hun zieke hersenen voorstelden. De
„wereldregering van de Wijzen van
de Wijzen van Sion" bestond enkel in
de verbeelding van de Stürmer.
Terug in Tel Aviv, schreef ik aan
professor Chaim Weizmann, de presi
dent van de zionistische wereldorgani
satie en van de Jewish Agency. Na
veertien dagen ontving ik antwoord.
De president excuseerde zich. Hij had
het te druk om mij thans te ontvangen.
Hij zou er over enige tijd op terug
komen. Twee weken later werd ik op
gebeld door zijn secretaresse, juffrouw
Itkin. die mij vroeg de volgende dag
bij de president te komen.
Weizmann ontving mij vriendelijk. Ik
herhaalde mijn beschuldigingen. Hij
hoorde mij zwijgend aan. Met veel van
wat ik zei was hij het eens. Hij ver
zocht mij in een memorandum mijn
mening vast te leggen. Hij beloofde mij
te zullen helpen naar Europa terug te
keren. Ik schreef het memorandum. Ik
herhaalde voor de zesde keer wat ik
reeds in andere geschriften gezegd had.
De president las het en voegde het bij
het dossier. Een antwoord ontving ik
niet.
Ik schreef daarna aan de Jewish
Agency, aan de Vakverenigingscentrale,
aan de leiding van de Arbeiderspartij,
aan de meeste leidende personen. Ik
beschuldigde, ik eiste. Men reageerde
er niet op. Ik had met een onpersoon
lijke groep te doen. Ik kon geen schul
dige te pakken krijgen. Niemand ont
kende de fouten, die waren gemaakt.
Niemand deed iets om op het laatste
moment nog wat goed te maken. Mijn
pogingen om naar Hongarije, of min
stens naar Europa terug te keren had
den geen succes. Over al mijn activi
teiten uit deze periode lag een waas
van donquichotterie. Langzaam begon
ik te berusten.
In maart 1945 vlamde mijn hoop nog
éénmaal op. Ik kreeg bezoek van een
vertegenwoordiger van de orthodoxe
partij Agudas Israël, Griffel genaamd.
Joel, ik heb je destijds in Kon
stantinopel de volle waarheid verteld
en je ziet dat ik gelijk heb gekregen.
Je hebt niet naar ons willen luisteren
en bent naar Aleppo, je ongeluk tege
moet gereisd. Nu kom ik weer naar je
toe. Ik weet hoe je vecht. Je bent een
van die mensen, die niet kunnen be
rusten, maar met de Mapei zul je je
doel nooit bereiken. Ik doe je een voor
stel. Kom bij ons. Ik laat je met een
Frans oorlogsschip naar Marseille bren
gen, illegaal.
Van Frankrijk uit kun je Zwitser
land bereiken. Onze mensen stellen
thans pogingen in het werk om de on
derhandelingen met de Duitsers uit
handen van Sally Mayer over te nemen.
Jij kunt ons helpen. Het is je laatste
kans.
Maar ik was al uitgestreden. Een hele
nacht lag ik wakker, terwijl ik zijn
voorstel overwoog. Ik had niet de
kracht om de partij en de arbeidersbe
weging, die ik mijn leven lang had ge
diend, te verlaten. Dat kwam mij als
verraad voor. Het idee zelf nog aan het
werk van de Waada te Budapest deel
te nemen, boeide mij niet meer.
(Wordt vervolgd)
