A mts
inschrijving
nieuwe danslessen
HOOGOVENS IJMUIDEN
&pBmber-(jompeMe.
SS
8 x EEN KW ART JE VOOR DEE
7x EEN DUBBELTJE VOORDEEL
Yïlenóen atb, faj-afifju-aaA
Verhuur
zonder chauffeur
Bronchi letten
DANSSCHOOL
F. Engelage
Fa. Leewis
D.v.d.Meijden
SPERZIEBONEN 2 blikken van 172 voor 147-10
5 REPEN (bij vier pakjes margarine) van 50 voor 25 -10%
KIPPESOEP blik van 105 voor 80 _,o%
GEHAKTBALLEN sJS"™,»™* 95_,0%
SN Ij WORST 200 gram van 104 voor 79-io%
PALINGWORST 200 gram van 92 voor 67-,o%
LIMONADESIRGOPo.6 Itr.van 140 voor IIS -10%
TOILETZEEP 3 stukken van 92 voor 67
APPELSTROOP grote beker van 62 voor 52-,o%
EIERBESCHUIT 2 rollen van 60 voor 50-io%
HAZELNOOTKROKANT
KOKOBATONS okSS: J8,o%
CHOCOLAATJES "tUSfS 65->o%
JAN HAGEL koekje, 250 gram van 59 voor 49 10%
KNABBELKOEKEN 65
^TSABïDBMïr»
Grindweg 55 - Telefoon 2557
WAGENINGEN
vanaf 1 september a.s. dagelijks aan de school
Internationaal Lesprogramma
Hier hoort u over - hier kunt u over vragen.
Prettig en vast werk in een goedgeorganiseerde,
solide gemeenschap - goede sociale voorzienin
gen en eerlijke kansen om vooruit te komen -
een zeker bestaan voor uzelf en uw gezin... dat
zijn punten die tèllen in uw leven! Want u wilt
van dat leven het beste maken en uw werkkracht
geven in ruil voor een goede, zekere toekomst!
Als u er zo over denkt, dan mag u de komende
voorlichtingsavond van de Hoogovens niet mis
sen. Daar hoort u alles over de vele mogelijk
heden die deze steeds groeiende industrie biedt
aan vaklieden en niet-vaklieden, in uw eigen
beroep, of - na bedrijfsopleiding - in een geheel
nieuwe funktie. U kunt op die avond zoveel vra
gen stellen als u wilt. U krijgt eerlijke, open
hartige antwoorden. Geen lege beloften, geen
vage woorden, maar nuchtere en tegelijk vaak
boeiende, leerzame feiten. Besteed die éne avond
aan het belangrijke onderwerp van uw leven:
uw toekomst! Datum en plaats van de voorlichting
staan hiernaast in deze advertentie. Knip dat
stukje uit en bewaar het - om het niet te vergeten'
Bezit u deze avond bezet?
Stuur dan deze bon in
Op de voorlichtingsavond van Hoogovens wordt
o.m. gesproken over: mogelijkheden voor vak
lieden in vele beroepen mogelijkheden voor
niet-vaklieden bedrijfsopleidingen lonen en
premies sociale verzorging huisvesting.
RUSTWAT
Sloten graven en
uitbaggeren
in elk terrein
GARAGEBEDRIJF
AUTORIJLES
„HET CENTRUM"
M. VAN BEEK
SERVICE STATION
,Renswoude9
J. LOURENS
;T. HASSELAAR
Schuurblaadjes
„TANTt BLANK"
Met adverteren
werden de grootste
zaken gebouwd,
met niet adverteren
de beste vergeten.
Doe mee! Haal direkt uw GRATIS kans I
jnJ0%iorting
Elk blikSPARSOEP 25 ct goedkoper
FEUILLETON
Eerste les woensdag 20 september a.s. voor be
ginners. De inschrijving is open voor beginners,
gevorderden, scholieren, R.K. en zelfgevormde
clubs. Bij inschrijving moet 5,worden vol
daan.
Prospectus wordt U gaarne toegezonden.
Opleiding voor Medal-test, brons, zilver, goud
plus ster.
Voor EDE gebouw REEHORST inschrijving op
de zaterdagen 2 en 9 september a.s. in de boven
zaal van 8 tot 10 uur n.m.
Eerste les beginners en gevorderden, zaterdag
16 september a.s. van 7 tot 9 uur n.m. en 9 tot
11 uur n.m.
Eerste les R.K. zondag 17 september a.s. van 7
tot 9 uur n.m.
Eerste les scholieren 18 september a.s. maandag
van 5 tot 7 uur n.m. in gebouw Reehorst te Ede.
Wie
vooruit
wil
komt
maandag
avond
De voorlichting vindt plaats op:
MAANDAG 4 SEPTEMBER a.s. te
EDE, in het restaurant Emans,
Bennekomseweg 4, Ede.
VEENENDAAL, in het hotel ,,De Korenbeurs",
Markt 16, Veenendaal.
BARNEVELD, in het hotel ,,De Bonte Koe",
Jan v. Schaffelaarstraat 61, Barneveld.
Aanvang van de voorlichting 's avonds om half acht
De max. leeftijd voor aanneming is gesteld op ca. 45 jaar.
Opzenden in een open envelop
gefrankeerd met 4 cents postzegel
aan Kon. Ned. Hoogovens en
Staalfabrieken N.V. Afd. Aanne
ming Arbeiders, IJmuiden.
Ik heb geen gelegenheid uw voorlichtingsavond te
bezoeken, maar wil toch graag volledige inlichtingen
hebben over het werk bij Hoogovens.
naam
adres
woonplaats:
huidig beroep:
geb. datum
gehuwd/ongehuwd
handtekening
Hotel Café Restaurant
WIJNBAR
brengt u in een gezelli
ge omgeving een pretti
ge sfeer, die zaterdags
en zondags avonds nog
wordt verhoogd door
muzikale attenties van
het Duo Excelsior, met
aan de piano Cor Huy-
dink.
Ook andere grondwerken
verzorgen wij voor U.
TRANSPORTBEDRIJF
Middelbuurtseweg 47a
Veenendaal - Telefoon 3371
Veenendaal, Nieuweweg 41
Telefoon 2535
Lykauto en begrafenisry-
den - Bruidsauto en trouw-
rijden - Taxi en autarkies.
MORRIS DEALER
i
Si
Hiervoor verhuren wij
DE NIEUWSTE
TROUWCOSTUUMS
MET ALLE
TOEBEHOREN
Hoofdstraat 46 Tclcf. 3926
Een vertrouwd adres voor
VAMOR Instructeur
Jan Steenlaan 611
NIEUW telefoonnr. 3726
Kostverloren 8, Telef. 3068
GRATIS THEORIE
Keuze uit:
FORD TAUNUS 17 M
V.W. de LUXE
V.W. SAMBA BUSJE
V.W. BESTELWAGEN
Op lange termijn speciale condities!
Dorpsstraat 112 - Renswoude,
Telefoon 08387-254.
Depót Veenendaal:
J. P. C. Leinweberstraat 39 - Telefoon 3529.
Wikkelwerk
Licht- en kracht
installaties
verzorgt voor U:
P, H. van Rijnstraat 6,
telefoon 3216.
sJiurti Je foinuisplaat
direct S|i;egelblank
WIN EEN DAF
IN DE GR
SPAR-
Win deze week uw eerste auto! Win een spiksplinternieuwe DAF-600
in de grote Spar-September-Competitie. Wat u moet doen? Ga naar de
Sparwinkel in de buurt en haal daar een gratis deelnemingsformulier.
Vraag de komende vijf weken iedere week zo'n gratis formulier met het
gratis deelnemersbewijs.
10%
Kies uit Erwtensoep, Tomatensoep, Bouillonsoep en Kippesoep
snoepje, 200 gram van 70 voor 10%
Iedereen kan meedoen!
Formulieren met serie-
letter A (eerste ronde)
moeten dinsdag 5 sep
tember vóór 's middags
12 uur in het bezit zijn
van De Spar. Adres:
Spar-September-Com
petitie, Postbus S,
Amstcrdarn-C.
geldig van 31 augustus t/m 6 september
fWïRKELIJK VOORDEEL -'10% KORTING - 100°/0 KWALITEIT
ALEX WEI88BEBG
(68)
De volgende dag vertelde dr. Billitz
de leiders van de Waada van het ver
loop van de interventie:
De zaak is in orde. Winkelmann
heeft Kovarcz uitdrukkelijk bevolen,
dat het getto beschermd moet worden.
Alle buitensporigheden moeten worden
bestreden. Geen wilde acties. Duits
Rijksbelang! De Pijlkruiserminister gaf
de afdelingen van de Hongaarse politie,
die het getto bewaakten, speciale en
duidelijke bevelen. Alle Pijlkruisers-
benden, die zouden proberen het getto
te overvallen, moesten ontwapend wor
den. De Hongaarse politiemensen hiel
den zich stipt aan het bevel van de
minister. Zij waren toen al doodsbang
voor de intocht van de Russen en wa
ren nu blij, dat zij zich door hun hou
ding een alibi konden verschaffen en
daarbij ook nog door hun minister wa
ren gedekt. Er bleek echter een nare
bijsmaak te zitten aan het bevel om het
getto te beschermen.
Tegelijk werden namelijk alle joden
in Budapest buiten het getto vogelvrij
verklaard. Dit leidde tot verscherpte
excessen in de straten van Budapest en
tot een georganiseerde overval op het
kamp in de Kolumbusgasse.
Dit kamp stond aanvankelijk onder
Duits commando. Tegenover de Hon
garen had het de schijn, alsof daar
mensen bijeen werden gebracht voor
latere deportatie. Na het bevel van
Horthy, dat alle deportaties verbood,
en na het vertrek van het jodencom-
mando van Eichmann vlak voor de
Szalasy-Putsch, had het kamp in de
Kolumbus utca zijn juridische status
verloren. De Waada hield het kamp
echter in stand. Duizenden vluchtelin
gen, die men anders nergens had kun
nen onderbrengen, hadden daar een
toevlucht gevonden. Men hees een rood
witte vlag en verklaarde het kamp tot
Rode Kruiskamp.
Met de ontbinding van het Hongaarse
leger verschenen er in het kamp steeds
meer jongelui, die uit de bataljons van
de arbeidsdienst waren gedeserteerd.
Daar groeide een Hagannah-stemming.
De jongeren wachtten op de intocht van
de Russen en legden een geheime wa-
penvoorraad aan. In de buurt bevond
zich een kazerne van de Leven te-jeugd
organisatie. De instructeurs van deze
groepen waren Hongaarse officieren,
die al lang met Engeland sympathiseer
den en op de ineenstorting van de Duit
sers wachtten. Zij zochten contact met
de jeugdige kampbewoners en verbor
gen zelfs hun wapens. In de nacht van
2 op 3 december omsingelden sterke
afdelingen van Pijlkruisers en politie
het kamp in de Kolumbusgasse om het
leeg te halen. Aan het hoofd van het
kamp stond Miklós Moskowitz, een
moedig man. Hij vermocht niet vast te
stellen, of het hier een ongeorganiseer
de overval dan wel een beraamde de
portatie betrof. Daarom gaf hij bevel
zich te verzetten. Het kwam tot een
schietpartij. Twee Pijlkruisers sneuvel
den. De wraak was vreselijk. Miklós
Moskowitz, de kamparts dr. Raffael,
diens zoon en nog een dozijn anderen
werden meegevoerd en neergeschoten.
Alle overigen werden naar een veld
buiten de stad gevoerd, waar zij moes
ten blijven staan tot zij gedeporteerd
zouden worden.
Ingenieur Biss en mijn vrouw snelden
naar de SD. Von Klages, die voorheen
altijd had geholpen, was dood. Zijn op
volger had noch het plan, noch de
macht om iets te doen. De volgende dag
verscheen Eichmann. Biss wendde zich
tot hem:
Herr Obersturmbannführer! U
houdt u niet aan de afspraak! De zaak
is aan het rollen. Kastner telegrafeert
dat het geld in Zwitserland beschik
baar is. De treinen uit Bergen-Belsen
zijn onderweg naar Zwitserland. De
deportatie op dit ogenblik van duizen
den mensen zal alles weer te niet doen.
U draagt de verantwoording. Uw
Reichsführer zal over wat hier gebeurt
worden ingelicht.
Wat bezielt u, Herr Biss? Wij hou
den ons aan onze afspraken. Maar bij
u hebben wij een smerig zaakje ont
dekt. In het kamp zijn massa's wape
nen gevonden en een groot aantal jon
gemannen, die in staat zijn ze te voe
ren. Voor welk doel hebt u die daar
samengebracht? Het front is dichtbij.
Hebt u soms bepaalde plannen? U kunt
toch moeilijk van mij verlangen, dat ik
iets dergelijks laat bestaan in een stad,
die verdedigd zal worden?
Er werd langdurig onderhandeld.
Tenslotte kwam men tot een nauwelijks
bevredigende afspraak. De mannen en
vrouwen, die in staat waren wapens
te voeren moesten Budapest verlaten,
maar dit zou in spoorwagens gebeuren.
De anderen kwamen in het getto. De
mannen uit de Kolumbus utca werden
naar Bergen-Belsen gebracht. Zij zou
den met het' eerstvolgende transport
naar Zwitserland worden gezonden. De
vrouwen bleven onderweg steken en
bereikten na uitputtende dagmarsen de
Oostenrijkse grens. Zij overleefden de
oorlog. De Waada nam in deze periode
alle functies op zich van de opgeheven
joodse raad en nog vele andere boven
dien. Zijn activiteit werd van dat ogen
blik af volledig illegaal. Men bereidde
zich voor op de aanstaande belegering.
De mensen van de Waada kochten op
de zwarte markt levensmiddelen, om
de beschermde huizen en het getto te
verzorgen.
De speciale zorg van de Waada ging
in die tijd uit naar de kinderen. Vele
duizenden kinderen hadden hun ouders
verloren en stonden alleen op de wereld
Otto Komoly nam het initiatief. Er wer
den tal van kindertehuizen opgericht
en men probeerde deze onder bescher
ming vari het internationale Rode Kruis
te plaatsen. Komoly vertrouwde aan
mijn vrouw de leiding en organisatie
van dit werk toe. In december werd de
positie van deze kindertehuizen kritiek.
De Pijlkruisers bekommerden zich om
wetten noch voorschriften en bestorm
den in veel gevallen onze kindertehui
zen. De leiders waren meest joden met
arische papieren, voornamelijk Chalu-
zim, die geweigerd hadden met de kin-
Hoestdrank in tabletvorm.95ct
deren in het getto te trekken. Bij elke
razzia voerden de Pijlkruisers de lei
ders van de kindertehuizen mee en
schoten hen op de oever van de Donau
neer. De kinderen bleven hulpeloos
achter.
Het was niet eenvoudig de kinder
huizen van levensmiddelen te voorzien.
De Waada stelde er echter een bijzon
dere eer in deze kinderen in leven te
houden. Maar ook in deze laatste dagen
deden zich droevige en beschamende
gebeurtenissen voor.
De angst voor de Pijlkruisers was er
dikwijls de oorzaak van dat de leiders
van de kindertehuizen de kinderen in
de steek lieten en vluchtten. Tijdens de
belegering was het onmogelijk levens
middelen naar de tehuizen te brengen.
Vele honderden kinderen vonden toen,
en zelfs nog na de bevrijding, de hon
gerdood.
In de tweede helft van december
sloot het Rode Leger de ring om Buda
pest. Voor hun aftocht probeerden de
SS-mensen de leden van de Waada mee
te voeren. Dit lukte hun niet. Mijn
vrouw werd op alle plaatsen, waar zij
zich placht op te houden, door de Ge
stapo gezocht. Maar ^zij liet zich niet
vinden. Enige uren voor de Duitsers
Budapest verlieten, telefoneerden zij
nog eens.
Hier is de SD. Wij willen Frau
Brand spreken. Wij hebben haar drin
gend nodig. Zij moet ogenblikkelijk
naar ons toekomen.
Mijn vrouw, die zelf aan de telefoon
was, antwoordde: Het spijt me. Ik
zoek zelf al enige tijd naar mevrouw
Brand. Zodra ik haar gevonden heb zal
ik haar naar u toezenden.
Maar ingenieur Otto Komoly, de pre
sident van de landelijke zionistische or
ganisatie, de meest gerespecteerde lei
der van de Waada, bevond zich bij de
bevrijding niet meer temidden van zijn
kameraden. Op 1 januari 1945 hadden
de Pijlkruisers hem weggevoerd. Nooit
hebben wij meer iets van hem gehoord.
De strijd om de hoofdstad duurde
lang. Op 13 januari 1945 hadden de
Russen Pest van Duitsers gezuiverd en
bereikten zij de poort van het getto.
Een maand later werd Buda bevrijd.
a j A&T Voor her rere
Boby-hoid»
Daarmee eindigt de illegale arbeid
van de Waada. Haar leiders doken weer
op en begonnen nog onder de Russische
bezetting alle mogelijke hulp te ver
lenen aan de repatriërenden uit de
Duitse concentratiekampen. Daarna
gingen zij zich aan nieuwe taken wij
den.
Na de oprichting van Israël als zelf
standige staat vinden wij de meesten
daar terug. De verschrikkingen van die
tijd verbleekten. De vreedzame arbeid
aan de opbouw van het land drong de
herinnering aan de dagen van Budapest
naar de achtergrond.
Ik alleen kon niet vergeten.
EINDE.
