Verstandig snoepen
De geboorte van een dorp
ARAM
VOOR DE VROUW
Hi
Dipo,
de donkere
dwerg
N.V. RECTICEL
te KESTEREN
VOORLIEDE
N
Wat is het achtste
wereldwonder?
Dat is die zeldzaam
mooie collectie herfst
en winterstoffen bij
JAC. van SCHUPPEN
135.-
DERDE BLAD „DE VALLEI"
VRIJDAG 15 SEPTEMBER 1961
Nr. 73
Een loupe op het verleden
Cornells IJsbrantsz. en Jan Roeck
Een aanbesteding in de 16e eeuw
ONLANGS LIET EEN VRIEND MIJ ZIJN NIEUWE VELDKIJKER ZIEN. TOEN
IK HEM OP HET MIJ ZO VERTROUWDE LANDSCHAP ACHTER MIJN WONING
RICHTTE. DE WEILANDEN. FLAUW RIJZEND NAAR DE EMMIKHUIZERBERG
MET DE HOGE BOOMGROEPEN LANGS DE MUNNIKENWEG EN BIJ DE RODE
HAAN IN HET VERRE VERSCHIET, WACHTTE MIJ EEN GROTE VERRASSING.
IK BEMERKTE, DAT IK VAN HET LANDSCHAP DAT IK MEENDE GOED TE
KENNEN. MAAR EEN GLOBALE IMPRESSIE BEZAT. MAAR NU TRAD HET
TWAALF MAAL VERGROOT NADERBIJ, ZODAT IK DE FIJNE NUANCES VAN
HET GROEN DER WEILANDEN EN HET GOUDGEEL VAN DE HEUVELGLOOI
ING KON ONDERSCHEIDEN, DE AARD VAN HET VEELSOORTIGE GEBOOMTE,
HET GOLVEN VAN DE BODEM, HET SPEL DER VOGELS, DE FIJNE TINTEN
VAN DE WEIDEFLORA, DE VROLIJKE KLEUREN DER VOORBIJFLITSENDE
AUTO'S OP DE SNELWEG. TOEN IK DE KIJKER TERUGGAF EN HET LAND
SCHAP WEER ZONDER LENZEN GADESLOEG, BEDACHT IK PLOTS, DAT
HISTORISCH ONDERZOEK GELIJKT OP HET RICHTEN VAN EEN LOUPE OP
HET VERLEDEN: DE TE VOREN NIET GEZIENE DETAILS TREDEN TE VOOR
SCHIJN. HET LANDSCHAP DER GEBEURTENISSEN EN SITUATIES VAN VROE
GER BEGINT TE LEVEN, WE STAAN VERRAST VOOR „LE TEMPS JAVIS", DE
VERVLOGEN TIJD, WE GEVOELEN ONS ALS TOESCHOUWERS BIJ DIE LANG
GELEDEN FEITEN EN TOESTANDEN. HUN WEINIG OMLIJND BEELD KRIJGT
DUIDELIJKER OMTREKKEN, HUN VAAGHEID WIJKT.
Wat onze plaatselijke geschiedenis
aangaat, 't is ons alsof wij met de veen-
hoofden het graven van de Grift gade
slaan, alsof wij met de beëdigde tim
merlui Cornelis Heynricxs en Heynrick
van Wijck de nieuwe schutten visiteren,
alsof wij met hopman Gijs in zijn wa
gen naar Rhenen rijden en daar in de
herberg De Grebbe onze dorst lessen
en rusten na de vermoeiende ongemak
kelijke reis in zijn hobbelende wagen
zonder vêring. Wij wanen ons in het
verleden sterker: wij leven in het ver
leden. Dat is de wondere macht van
historisch onderzoek, dat steeds op
nieuw een beroep doet op onze waar
heidsliefde en integriteit
Zes schutten vier bruggen
Toen de bruggen en schutten door de
Utrechtenaar Meerten Petersz. gemaakt
waren, bewaard door de waard van de
herberg de Grebbe Jan Jansz. Schoon-
haer, moesten zij gelegd en gesteld wor
den. Dit werk is met ongetwijfeld pri
mitieve hulpmiddelen verricht door
Cornelis IJsbrantsz. van 1546-1548, „een
dier geringen die wij nooit gedenken"
om met de dichter te spreken. Hij lever
de houtwerk en gaf zijn arbeid, soms
vergezeld van „zijn jongen". Bij alle
schutten en bruggen - bij het oorspron
kelijke aantal van drie sluizen en twee
bruggen kwamen er nog enige - vinden
wij hem: het Rijn-, Pijsel-, Werf- en
Santfoort- of Merry Mesenschut en het
schut achter Hansken Schoonhaers,
waarschijnlijk het Grebbeschut, en het
Verlaat, bij de Grebbe- en de Santfoort -
brug en de beide bruggen nabij de
Swaluwestert, thans aan begin en einde
van het Gelderland.
Hij stelt de vleugels en repareert ze,
hij neemt ze op en laat ze dieper zin
ken, hij maakt de bodem der schutten
dicht, hij schoeit ze met eiken planken
en balken, hij maakt duikers „om die
fonteynen deur te leyden", hij werpt
dammen op „sodat die peerden passe
ren mogen", hij herstelt de schutbodems
en -deuren, als die door 't water be
schadigd zijn, hij ankert de schutten en
Nieuwe cijfers omtrent de
Jeugdcriminaliteit
In de periode 1957-1959 bleef dc omvang
der jeugdcriminaliteit voorzover die
aan de door de justitie afgedane straf
zaken (misdrijven) kan worden afgeme
ten relatief vrijwel gelijk; wel lag het
niveau veel hoger dan in de 3 voorafgaan
de jaren. Tegenover een afneming voor
de jongere kinderen, stond een toeneming
voor de oudere.
Bij het teruglopen van de cijfers voor
de kinderen beneden 14 jaar dient in het
oog te worden gehouden, dat deze delin
quenten steeds minder langs strafrech
telijke weg gecorrigeerd worden. De cri
minaliteit der 14-17 jarigen is de laatste
jaren sterk toegenomen. Van 10.000 kin
deren van 14 jaar werden er in 1956 39
wegens misdrijf volgens het Wetboek van
Strafrecht schuldig verklaard of niet-
vervolgd; in 1959 waren het er 54.
Voor de 15-, 16- en 17-jarigen waren
de overeenkomstige cijfers resp. 47 en
69. 59 en 87. 60 en 93. Een stijging dus van
40 50*/«. Hetzelfde geldt voor door jeug
digen gepleegde verkeersmisdrijven, vnl.
joy-riding.
Daarnaast zijn er ook nog symptomen
die op een ernstiger karakter van de
jeugdcriminaliteit wijzen. In 1956 en 1959
bedroeg het verhoudingscijfer voor de
seksuele misdrijven bij de 14-15-jarigen
resp. 4,6 en 6,7; voor de 16-17-jarigen 4,6
en 6,4. Gekwalificeerde diefstal steeg met
meer dan 100°/«. In 1956 werden 23 onvoor
waardelijke en 34 voorwaardelijke ge
vangenisstraffen aan jeugdigen opgelegd;
in 1959 waren het er resp. 156 en 136. Het
percentage der recidivisten onder de jeug
dige delinquenten steeg van 10.6 in 1956
tot 14,6 in 1959.
Deze gegevens zijn ontleend aan het
strafrechterlijke gedeelte van de door het
Centraal Bureau voor de Statistiek ge
publiceerde Statistiek toepassing kin
derwetten 1959.
Internationaal Bijencongres
te Madrid
Van 25 t.e.m. 30 september wordt te
Madrid een internationaal bijenteeltcon
gres gehouden. Dit congres is georgani
seerd door de internationale organisatie
van bijenteeltverenigingen „Apimondia".
Nederland heeft in 1949 met het toen
in Amsterdam gehouden internationale
congres de stoot gegeven tot de oprich
ting van deze organisatie.
De deelnemers aan dit congres zullen
niet alleen in de gelegenheid zijn, kennis
te maken met de belangrijkste deskun
digen en specialisten op het gebied van
de bijenteelt, maar ook zullen zij zich op
de hoogte kunnen stellen van de snelle
vooruitgang van de bijenteelt in Spanje.
In dit land is het streven gericht op
een belangrijke uitbreiding van de ho-
ningproduktie. Volgens deskundigen zou
de Spaanse bloem 5 miljoen bijenvolken
kunnen voeden, terwijl het aantal vol
ken daar nu nu circa lVt miljoen be
draagt.
Het congres zal onder meer aandacht
schenken aan de volgende onderwerpen:
de ziekten van de bijen; de insectendo-
dende middelen; de bijenrassen; de nec
tar gevende planten; de rentabiliteit van
het bijenhouden; het tot waarde brengen
van de honing en de wetgeving in ver
band met de bijenteelt.
De deelnemers uit EEG-landen zullen
zich in Madrid tevens beraden over het
honingbeleid van de Europese Gemeen
schap.
Behalve de rijksbijenteeltconsulent, ir.
J. Mommers, en vertegenwoordigers van
de organisaties van bijenhouders, zullen
ook de voorzitter en de secretaris van
de afdeling Bijenteelt van het Landbouw
schap, de heren mr. L. R. J. ridder van
Rappard en P. Th. Hilhorst, aan het con
gres deelnemen.
„paalplankt" ze, in één woord: hij toont
een all-round vakman te zijn.
Het ijzerwerk aan bruggen en schut
ten, ankers, haken, schakels, sloten,
werd gemaakt door de stadssmid van
Utrecht Cornelis Dircxs en door de
Rhenense smid Albert Willemsz., die
ook de beugels voor de moddernetten
om de Grift uit te diepen en de schop
pen voor de zandschieters smeedde.
22 november 1546 Huize „Ten Hert"
Er moet op „sinte Ceciliendach des
maenendachs den XXIIen novembris
des morgens ten negen hueren" veel
bezoek geweest zijn aan huize „Ten
Hert", de woning van de keizerlijke
commissaris Willem van Diemen te
Utrecht. De geërfden of veeneigenaren,
van wie het merendeel in Utrecht
woonde, hadden er alle belang bij aan
wezig te zijn. Want het betrof hier de
aanbesteding van het hergraven en
verlenging van de oude Bisschop Da-
vidsgrift, die de exploitatie der venen
eindelijk mogelijk zou maken. Door het
herstel van de vaarweg en de begaan-
baarmaking van de vroeger ontoegan
kelijke venen, die nu op de Grift en de
talloze dwars- en kruisgreppels en wij
ken zouden kunnen afwateren, zouden
zij eerst rendabel worden. Was er niet
een schreeuwende behoefte aan turf?
Uiteraard zullen er vele aannemers
aanwezig geweest zijn, die zouden po
gen het werk gegund te krijgen of naar
de zegswijze dier dagen de slag te
hebben.
Mijnen
De aanbesteding op die gedenkwaar
dige dag, die de grondslag legde voor
de toekomstige bloei van Veenendaal,
ging als volgt. Meer dan 1000 - is
pond of goudgulden - bedroeg de inzet.
Met 100 ging het bedrag omlaag. De
cameraar Jan van Leeuwen Azn. loofde
bij elke 100 afslag een premie uit.
Riep een aannemer „Mijn!", dan vroeg
hij wie het voor 100 minder wilde
doen. Toen er tenslotte 200 werd ge
boden, riep Jan Roeck „Mijn!" Voor een
lager bedrag wilde geen enkele aan
nemer het werk uitvoeren. Jan Roeck,
de laagste bieder, zag zich dus het werk
gegund tegen een beloning van 200
die hem „Geertruydis naestcomende",
d.i, 17 maart 1547 uitbetaald zouden
worden. De cameraar vertelt in zijn
rekening, dat hij „bij consent ende be
veel van den hoofden ende zeeckeren
veengenoten aldaer present zijnde, grote
quntiteyt van guldens teffens tot treck-
gelt opgeworpen heeft tot veele diver-
sche reijsen (keren) bedragende tsamen
ter somme van tweentsestich ponden
twaelf scellingen." Dit trek- of mijn-
geld 62 12 s. viel nu Jan Roeck toe.
Als borgen, die gegoed moesten zijn in
het land van Utrecht, traden op Cor
nelis v. Leeuwen en Hermen de Jonge.
Ook mocht Roeck de turf die uitge
graven zou worden houden volgens het
bestek. Evenals bij de aanbesteding der
schutten en bruggen werd een acte op
gemaakt, waarbij Roeck beloofde om
zich zonder tegenspraak bij ingebreke
blijven te laten veroordelen. Hij onder
wierp zich hierbij aan de rechtsmacht
van het hoogste rechtscollege, het Hof
van Utrecht. Appèl was hem dus niet
mogelijk bij deze acte van willige (vrij
willige) condemnatie.
Het bestek van de Grift gevonden
Gelukkig is dit bewaard gebleven.
Het gunt ons een blik op de graafwerk
zaamheden en gewoonten. We vinden
het in 't eerste veenregister gecopieerd.
Tot onze blijde verrassing troffen wij,
een pakket brieven van de aannemer
doorlezend, daarin iets aan, dat er niet
in thuis hoort: een origineel bestek van
genoemde aanbesteding, een breed ste
vig papieren stuk, dat aan de randen
op regelmatige afstanden gaatjes ver
toont, vermoedelijk op de plaatsen waar
het vastgenageld werd aan de kerkdeur
of aan het stadhuis te Rhenen. Bij een
eventuele tentoonstelling van oude
Veenendaalse archiefstukken zou dit
ongetwijfeld interesse wekken, evenals
de fraaie perkamenten cameraars-reke-
ningen.
De inhoud van het bestek
De voornaamste bepalingen zijn deze.
Begonnen moet worden aan de Mulerts-
wijk bij de Grebbe, waarna het graven
in de richting van Swaluwestert (de
Zwaai) volgt, waar de raaigreppels uit
een gingen. De aannemer moet graven
tot op het zand. Ligt dat erg diep, dan
moet hij zo diep gaan, als de bodem
in het sluisje aan de Santfoort ligt. Aan
elke zijde van de Grift moet hij een
dijk leggen, die tevens als weg dienen
moet. Enige gedeelten van die dijken,
vooral aan de Gelderse zijde (Beneden
eind) zijn nog behouden. De dijken
moeten gaan tot aan de Zwarte Eeder
Hoever venen. Zij moeten met elzerijs
worden afgedekt en er langs moet een
sloot gegraven worden, een el wijd en
diep. De dwarsgreppels moeten een roe
de, d.i. bijna 4 meter lang zijn, met de
bedoeling uiteraard ze later door de
verveners te doen verlengen. De aan
nemer moet drie maanden tevoren be
richten, dat de nieuwe schutten ge
plaatst kunnen worden. Waar geen dij
ken langs de Grift gelegd zullen worden
in de hogere gronden, de „zandvlaggen"
moet de heide afgeplagd worden en
moeten de plaggen op het veld langs de
Grift gelegd worden, waarbij de kuilen
geslecht en het terrein geëgaliseerd
moet worden, zodat geen water uit de
Grift in het veld kan lopen.
De raaigruppel, het uitgezette tracé,
moet steeds het midden blijven vormen
van de Grift. Acht ploegen gravers,
liefst meer, moeten het graafwerk ver
richten, beginnend omstreeks 15 maart
en niet eindigend vóór 15 juli, zover in
de zomer als het weer het toelaat. Ten
slotte: het werk moet voltooid zijn vóór
Martini d.i. 11 november in het jaar
1551.
Men stelle zich die ploegen arbeiders
niet te groot voor. Achtereenvolgens -
we zagen het al eer - werkten resp. 13,
16, 14, 17, 33, 29, 14, 9 en 26 gravers,
resp. van 15-24 april, 25 april - 8 mei,
9-20 mei in 1547, van 25 april - 26 juni,
26 juni - 7 juli, 9-14 juli, 16-25 juli,
26-30 juli, 31 juli - 3 aug. in 1548. De
bevolkingsdichtheid van ons land was
in de 16e eeuw gering en het aantal
arbeiders navenant. Men vergelijke de
Griftgravers in aantal eens met de aan
tallen mannen, die de bovenloop van de
verzande Eem in 1554 uitdiepten. De
contingenten werklieden bedroegen voor
Baarn 5, Eembrugge 6, Eemnes 19 en
Bunschoten 16 man, tezamen 46 man!
Hoe moest men ook in de onherberg
zame venen aan werkers komen? Het
zijn mensen uit Achterberg, Manen,
Rhenen en omgeving geweest. Het feit
dat zij zich 's zondags konden melden
en betaald werden, wijst ook op nabij-
liggende woonplaatsen.
Aannemers zocht men vooral in het
Tienhovense plassengebied, routineurs
als daar woonden in het graven van
vaarten, de aanleg van dijken en wegen,
het maken van bruggen en sluizen.
(Wordt vervolgd)
D. Philips.
Rectificatie. In het vorige
hoofdstuk staan enige dingen die niet
geheel juist zijn. Dat de sfeer in Vee
nendaal bepaald zou worden door het
leven, spreekt voor zich. Er moest
staan „wier sfeer meer bepaald wordt
door het heden". Het verleden bepaalt
voorts niet het leven, maar het heden.
De Bisschop Davidsgrift was niet ver
lamd, maar verland. De firma Else
vier zet grote ogen op, horend dat zij
een Boomkundige Encyclopedie heeft
uitgegeven. Dit moet zijn Bouw
kundige. De Rhenense bode heette
niet Dirck Fant, maarTant.
VERENIGDE NATIES
Geef wijsheid, Heer, aan allen die regeren,
en in wier handen 't lot van and'ren ligt.
Geef Gij, dat, wat de leiders ook beslissen,
Zij 't immer doen, met 't oog op U gericht.
Geef, dat zij aan 't begin van een bijeenkomst,
steeds eerst in ernst bij U te rade gaan,
en niet om eigen wil er door te drijven,
verblind zijn voor de wonden die zij slaan.
Laat angst voor onrecht steeds hun richtsnoer wezen
en naastenliefd' altijd voor eigen eerzucht gaan.
Laat vrees voor oorlog steeds hun daden leiden,
het leed der volk'ren hun altijd voor ogen staan.
Heer, open Gij hun hart, dat zij naar U slechts luist'ren,
niet naar hel voordeel van hun eigen lust.
Gij wilt de vrede en eenheid voor Uw kind'ren
door heel de wereld heen, van kust tot kust.
Geef, Heer, dat allen die een land besturen
dit biddend doen, geleid door Uw gebod,
Slechts zó kan eenmaal vrede en vreugde heersen.
Er is geen and're weg, dan die met U, o, God.
A.H.
„RHENUS" HAALDE VOLLE
WINST
Onder fraaie weersomstandigheden
en flinke publieke belangstelling speel
de Rhenus op eigen terrein de tweede
competitiewedstrijd van dit seizoen
tegen Renswoude. Nadat één minuut
stilte in acht was genomen in verband
met het overlijden van de secretaris
van Renswoude, namen de gasten al na
10 minuten de leiding, doordat een door
Ten Braak teruggespeelde bal in eigen
doel ging (0-1).
Rhenus liet zich door deze tegenslag
niet ontmoedigen. Door flink aanpakken
gelukte het Jan Neliestein, toen de
wedstrijd twintig minuten oud was, de
gelijkmaker keurig in te schieten. In de
rest van de eerste helft werd door beide
ploegen prima parten gegeven, doch tot
doelpunten kwam het niet meer (1-1).
- Otegen Rhenus, 8 tegen Renswoude -
mag geconcludeerd worden, dat de Can-
dia-bewoners verdiend hebben gewon
nen.
Het tweede van Rhenus heeft het er
tegen DVSA 2 uit Amerongen met een
3-1 overwinning ook zeer behoorlijk af
gebracht. Rhenus haalde zondag dus de
volle winst binnen.
Scherpenzeel Oranje Wit (6-1)
In een snelle en op behoorlijk peil
staande wedstrijd heeft Scherpenzeel
tegen het bezoekende Oranje Wit uit
Eist beide punten binnengehaald. Het
zag er aanvankelijk niet naar uit dat
de blauw-witten een zo ruime over
winning zouden behalen, men was wel
vlot van start gegaan en had zich in
de eerste 5 minuten ook wel kansen
weten te scheppen, doch doelpunten
_T - kwamen hieruit niet voort omdat het
Na de rust ging Rhenus het^ pas goeo juiste schot
In de zesde minuut had een aanval
der gasten wel een doelpunt tot gevolg,
toen deze door de Scherpenzeel-defen-
sie nogal nonchalant werd onderbroken.
menen. Er werden vooral door Van
Baaren behoorlijke schoten afgevuurd,
maar aangezien die hele kleine geluks
factor net even ontbrak, bleef de stand
voorlopig nog gelijk. Eerst na een goed
genomen strafschop door Pelser namen
de groen-witten de leiding (2-1).
Er volgde nog wat paniekvoetbal,
maar in de stand kwam geen verande
ring meer.
RhenusRenswoude was geen aan
trekkelijke wedstrijd. Spelers, die an
ders nog wel eens mooi voetbal kunnen
laten zien, waren deze middag nergens
te vinden. Van Baaren en Spies waren
niet slechtsten van het veld.
Uit het aantal genomen hoekschoppen
De snoepgeest waart door ons goede Nederland. Dat het een snoepduiveltje is,
zal niet ieder willen beamen, dat hij niet alleen lief maar ook leed brengt wèl.
De snoepgeest is al heel erg oud en even onuitroeibaar als Sinterklaas. Hij be
hoeft trouwens ook niet uitgeroeid te worden. Het gaat er ma'flr om dat wij hem
de baas blijven. Met mate snoepen is niet erg; het is gezellig en schaadt ons niet.
Veel snoepen is noch gezellig (het is soms zelfs een obsessie of een gewoonte
handeling) noch onschadelijk: het werkt vetzucht in de hand, het is slecht voor
het gebit en is goed beschouwd psychologisch een kwalijk verschijnsel.
Vetzucht en tandbederf
Een groot deel van hen die te zwaar
zijn begrijpen helemaal niet hoe dat
komt. Zij worden blijkbaar „van lucht
en water" zo dik! Zij eten immers bijna
niets! Inderdaad eten velen van hen
niet zoveel aan de maaltijden, maar
wat tussendoor gebruikt wordt is bij
eengenomen soms meer dan een maal
tijd. Beperken van snoepgoed en andere
versnaperingen tussen de maaltijden is
beter dan minder eten van gewoon
voedsel zoals brood, aardappelen, melk
e.d. Suikergoed en andere snoeperijen
hebben in de meeste gevallen geen bij
zondere voedingswaarde, het andere
voedsel wel.
Vooral bij kinderen is het grootste
bezwaar van veel suiker gebruiken en
van snoepen gelegen in de nadelige in
vloed op het gebit. Ten onrechte wordt
wel gedacht dat men het met het kleu
tergebit niet zo nauw behoeft te nemen
omdat dit toch verdwijnt. Wat men
zich niet altijd realiseert is, dat de tan
den en kiezen van het blijvende gebit
in aanleg reeds vóór en in de kleuter
leeftijd gevormd worden. De voeding
van de kleine bepaalt dus al voor een
deel hoe zijn blijvende gebit zal zijn.
Gebruikt hij veel suiker en snoepgoed
in zijn eerste levensjaren, dan zullen
later zijn blijvende tanden en kiezen
onvoldoende bescherming kunnen bie
den tegen tandbederf.
Snoep niet de hele dag door
Van belang zijn:
-B- hoeveel gesnoept wordt;
-B- wanneer gesnoept wordt of liever
gezegd hoeveel tijd verloopt tus
sen het snoepen en het poetsen
van de tanden of het kauwen
van hard voedsel (die beide de
tanden schoonmaken) en
B- hoe vaak het gebit een snoep-
aanval te verduren krijgt.
Bij ieder gebruik van suiker- en zet-
meelhoudend voedsel ontstaan onver
mijdelijk uit resten die tussen de ge-
bitsdelen blijven kleven, zuren, door
inwerking van bepaalde bacteriën die
altijd in de mond voorkomen. Deze zu
ren tasten op den duur het glazuur aan.
Is het glazuuroppervlak aangetast, dan
kunnen bacteriën in de diepere lagen
van de tanden en kiezen doordringen,
tot de zenuw toe. U begrijpt wel. wat
dat betekent. Hoe meer keren suiker-
of zetmeelhoudend voedsel wordt ge
geten, hoe vaker er een zuur-offensief
zal zijn tegen het gebit.
Suiker verwerkt in spijzen en dran
ken heeft lang niet zo'n nadelige wer
king op de tanden en kiezen als tussen
tijdse versnaperingen. Iedere maaltijd
veroorzaakt immers toch een „zuur-
stoot".
Verder heeft het gebit van een enkel
snoepje bij lange na niet zoveel te ver
duren als van een aanhoudend gesabbel
op lollies, toffees, zuurtjes of koekjes
- bij veel kinderen tot een gewoonte
verworden. Zakgeld betekent: snoep
kopen. Boodschappen doen? Snoep
van de winkelier en als beloning nog
eens van moeder. Op visite bij oma en
opa? Snoep ter plaatse en een voor
raadje mee voor onderweg. Kind lastig?
- Snoep als zoethoudertje. "Kind zoet?
- Snoep als aanmoedigingspremie. Ver
jaardag op school elkaar overtroeven
met veel lekkers (en: grote klassen -
veel verjaardagen!) Soms is het werke
lijk al te bar. De meeste ouders, groot
ouders en andere vrijgevige volwasse
nen beseffen niet, dat ze het kind eigen
lijk benadelen met deze zoete uitingen
van liefde.
Het overmatig snoepen moeten wij
dus kwijt raken omwille van een sterk
gebit, dat weinig opgelapt behoeft te
worden. Omwille van gezondheid en
levensvreugde. Kiespijn behoeft echt
geen normaal verschijnsel te zijn in het
leven van de mens.
In ieder kinderleven en ook in dat
van de volwassene spelen eetbare trak
taties een plezierige rol. Zij kunnen
niet gemist worden. Men kan ook wel
snoepen, maar dan verstandig:
Snoep niet de gehele dag door;
trakteer bij voorkeur op een snoepje
bij thee, koffie, melk of een andere
drank die de resten wegspoelt.
Andere maatregelen ter bevordering
van een gezond gebit
■H- Beëindig een maaltijd liefst met ste
vig fruit, noten, pinda's e.d.
■B Houd kleuters niet te lang op uit
sluitend papperige kost. Laat ook
de rechtsbinnen kreeg de bal te pakken
en lanceerde de linksbuiten. Uit diens
voorzet werd de bal door de midden
voor ingeschoten, maar in eerste in
stantie door keeper Becker gekeerd. Hij
kon de bal echter niet onder controle
krijgen waardoor de middenvoor op
nieuw een schietkans kreeg, welke hij
prompt benutte (0-1).
De vreugde van de Elstenaren was
slechts van korte duur doordat in de
negende minuut de stand gelijk werd.
Rechtsbuiten Van Turnhout bracht met
een voorzet op maat Renes in schiet
positie, deze wachtte echter even te
lang waardoor de keeper der gasten
kon ingrijpen, de bal sprong toen voor
de voeten van de goed meegekomen
Inkenhaag welke deze kans dankbaar
accepteerde (1-1).
In het volgende kwartier zagen de
toeschouwers een snel op en neer gaan
de wedstrijd, waarin de blauw-witten
dcor hun betere techniek domineerden,
hetwelk in de 25e minuut tot de tweede
treffer leidde. De achterhoede der gas
ten kon een aanval der thuisclub slechts
ten koste van een hoekschop stoppen.
Becker bracht hieruit de bal uitstekend
voor het doel en Renes kopte fraai in
(2-1). Tot aan de rust behield Scherpen
zeel het beste van het spel en in de 43e
minuut leidde dit tot de derde treffer,
toen Van Turnhout een kleine kans
goed benutte en de bal hard en laag
langs de keeper der gasten joeg (3-2).
Na de thee was de wedstrijd spoedig
beslist. In de vierde minuut gaf Inken
haag een uitstekende pass aan links
binnen Van Empelen en voordat de ver
dediging der gasten besefte wat er ge
beurde, lag de bal in het net (4-1). In
het resterende deel van de wedstrijd
was het alleen nog de vraag hoe hoog
de score wel zou worden, dat deze uit
eindelijk niet hoger dan 6-1 werd was
voornamelijk te danken aan het uit
stekende werk van de Oranje Wit-
keeper, deze wist namelijk enige zeker
schijnende doelpunten te voorkomen.
Toch was ook hij twee keer machteloos,
eerst bij een uitgekookt balletje van
Inkenhaag en daarna bij een penalty,
veroorzaakt door de rechtsback, welke
door aanvoerder Veldhuizen steenhard
tegen het net werd gejaagd.
hen vroeg hun tandjes gebruiken
om te kauwen.
■B- Geef kinderen en neem zelf niet 3
lepels suiker als u met Vit toe kunt.
■B- Leer kinderen tenminste tweemaal
daags hun tanden te poetsen, ieder
met een eigen, welbehaarde tanden
borstel. Zoals u dat zelf ook doet. Na
het ontbijt poetsen is beter dan er
vóór; na iedere maaltijd poetsen is
nog beter - maar gewoonlijk niet uit
voerbaar. Een appel na de boterham
of mee naar school is ook goed. Een
snoepje mee naar school doet het
zelfde aan het gebit als een snoepje
mee in bed: de „snoepduiveltjes"
kunnen dan urenlang aan hun ver
nietigingswerk bezig zijn. Wordt na
het avondsnoepje gepoetst, dan is er
geen kwaad te duchten.
-B- Geef zelf het goede voorbeeld en
vraag vooral familieleden, buren,
winkeliers en andere trakteerders, de
kinderen niet of slechts bij uitzonde
ring snoep te geven.
Er zullen zeker andere verrassingen te
bedenken zijn dan altijd maar weer
lekkers.
(17) Aram had reeds vlug bedacht, dat dit een
mooie gelegenheid zou zijn om even met Dipo van
gedachten te wisselen, doch een van de mannen
zette zich in een hoek op de grond en bleef onaf
gebroken naar de gevangenen staren. Zij bleven
er echter niet lang, want kort nadat een andere
bewaker hen had laten drinken en hen een paar
stukken gedroogd vlees in de mond had gestopt,
M.
TT
zoekt voor haar afdelingen
Sollicitaties schriftelijk of des
zaterdags aan het kantoor
Spoorstraat 13
Kesteren
werden ze opnieuw naar buiten gebracht. „Wat
zijn dat voor beesten?" fluisterde Presto verbaasd,
toen hij een paar wonderlijke dieren zag liggen
met bulten op hun rug. Doch Aram kon slechts zijn
schouders ophalen. Ook hij had deze dieren nog
nimmer gezien. De touwen om hun benen werden
loseemaakt en ieder der gevangenen werd met een
bewaker op een der dieren gezet. De rest van de
mannen bestegen de overigen en op een vreemde
kreet van een van hen, verhieven de dieren zich en
de kleine stoet zette zich in beweging. De dieren
hadden een wonderlijke, deinende gang en toen zij
zich in draf zetten voelde Aram zich wee in zijn
maag worden. „Ik hoop, dat deze reis ^poedig ten
einde is, waar men ons dan ook heenvoert", mom
pelde hij in zichzelf. (Wordt vervolgd)
Die de nieuwste dessins in voorraad heeft. Waar hij dat mooie
goed zó voordelig vandaan haalt? Ja dat is ons geheim, maar...
U profiteert er maar van dat JAC. van SCHUPPEN zo'n goede
neus heeft om al die prachtige stoffen bijtijds voor U te kopen.
GA HET WONDER ZELF MAAR EENS BEKIJKEN BIJ
MflNUFRCTUREN BEDDEN&LEDIKRNTEN
VEENENDAAL GORTSTR.39 TELEF.2321
Chique kraagioze mantel in
mohair glencheck.De garnering
van Toscaans lam op de
manchetten geeft deze creatie
een levendig effect. Kleuren:
bruin, bruin/groen, royal, groen
en anthracite. 110-
Biezonder modieus model van
opengeruwde multi-color
bouclé met manchetten en een
col van prachtig Toscaans lam.
In de modetinten van deze
herfst: bruin, roest en groen.
AMSTERDAM-ROTTERDAM-EINDHOVEN-HAARLEM-UTRECHT-NIJMEQEN-AMERSFOORT-MAA3TRICHT
