De Horst»
fS
g|v^
wordt 1963
voor U een écht
Wat moet u
daarvoor doen?
U hebt maar
voor het kiezen.
heel
gelukkig nieuw jaar
llRli"-
waarom niet?
het kan makkelijk
Het slot
MENSEN
HELPEN
DIEREN
IN NOOD
D. v. d. Meijden
10% korting!
H. JONKER
HARDEVELD
HOLLANDIA
(II)
en handen ruw?
PUROL
SCHERPENZEEL
PK
TROUWEN
Schuiirbiaadjes
„TANTE BLANK"
Wjkomen
STOMERIJ
meisjes
en vrouwen
Wordt het jaar als alle
andere jaren of wordt het
een écht nieuw jaar? Een
jaar vol nieuwe dingen en
nieuwe mensen? Een jaar
vol nieuwe mogelijkheden,
nieuw werk en meer ver
dienen?
Meisjes en vrouwen, u wilt van dit
jaar een écht nieuw jaar maken
Dan bent u van harte welkom op de
ateliers van HOLLANDIA TRICOT
Kerkewijk 57 te Veenendaal, tele
foon 08385-3641.
Bij HOLLANDIA TRICOT, het
atelier waar ze het mooiste en het
fijnste ondergoed maken, als u
daar het jaar opnieuw wilt begin
nen, dan kunt u kiezen uit vele
mogelijkheden. Zoekt u maar uit
U kunt een briefkaartje schrijven en
onze personeelafdeling om inlich
tingen te vragen.
U kunt een briefkaartje schrijven om
te vertellen dat u het bedrijf graag
eens wilt bezichtigen. Een van onze
meisjes zal u dan rondleiden. Haar
kunt u ook van alles vragen.
U kunt de telefoon nemen en op
bellen om een afspraak te maken.
U kunt natuurlijk ook persoonlijk
naar ons toestappen en alles vragen
wat u wiit.
Alstublieft: keus te over. Bo- \A/jj \A/pnopn I ppn
vendien weet u nu ons adres U WvMOvl I LI Cul I
en telefoonnummer. Maar het
allerbelangrijkste is: blijf bij
uw grote besluit om dit jaar
tot écht nieuw jaar te maken.
Een jaar helemaal anders dan
anders: fijner, gezelliger, met
nieuwe mensen om u heeneen
besluit waar u geen spijt van
hoeft te hebben.
TWEEDE BLAD „DE VALLEI"
VRIJDAG 4 JANUARI 1963
Nr. 2
(DE GESCHIEDENIS VAN ACHTERBERG)
Het heeft tot aan zijn verwoesting
in 1582 gestaan ten zuiden van
de „Dijk", zoals op bijgaande schets
is aangegeven.
Het woord „Dijk" doet hier wat vreemd
aan, aangezien het hoogteverschil met de
aanliggende landerijen maar gering is'.
DE STICHTING
Eén van de Utrechtse bisschoppen, God
fried van Rhenen, schonk in 1178 het slot
de Horst aan de Utrechtse kerk. Het was
door zijn vader, ook Godfried geheten,
gesticht. Bij de dood van deze laatste erf
den drie van zijn zoons bezittingen in
Brabant. Het overige, waaronder „De
Horst" kwam aan Hugo, Godfried en de
enige dochter Helwich. Helwich had haar
erfdeel elders en toen Hugo zijn broer
Godfried de bezitting Alborg schonk, was
Hugo daarmee de enige eigenaar van de
goederen en het slot aan de Dijk ge
worden.
Door oorlogshandelingen was het kas
teel kort nadien verwoest. Daar Hugo
blijkbaar niet bij machte was het gebouw
te doen herstellen, heeft hij Godfried weer
een aandeel in deze bezitting gegeven, zo
dat het herstel voor gezamenlijke rekening
kon geschieden.
Hugo overleed kinderloos. Zijn weduwe
eiste haar aandeel op, doch bij schikking
zag zij daarvan af tegen een vergoeding
van 100 marken. Zo was bisschop God
fried nu de enige eigenaar en kon hij het
bij testamentaire beschikking vermaken
aan de kerk van Utrecht. Wel echter met
de volgende condities.
Zijn broer Gerlacus
zou het goed in leen
krijgen. Steeds zouden
verder degenen, die als
naaste verwanten kon
den worden be
schouwd, de toekom
stige leenmannen zijn.
Als Gerlacus kinder
loos kwam te overlij
den, zouden de zoons
van Sofia van Rhenen,
nicht van de bisschop,
rechthebbenden wezen.
Een belangrijke con
ditie was ook, dat het
slot steeds ten dien
ste van de Utrechtse
bisschoppen moest
staan.
Het voornaamste deel
van het gebouw was
een toren, een z.g.
voorburcht, die in tijd
van oorlog vooral van
groot belang was. De
het slot waren samen ongeveer 110 h.a.
groot. Genoemd werden in rekeningen:
„De Hooge Horst", „Velderbroeck", „de
Maet", „de Helwichskamp", „de Perck" en
„de Rügekamp". Er liep een weg van het
kasteel in noordwestelijke richting naar
de venen.
Dit was vermoedelijk de Weteringsteeg
en de wetering zal wel gediend hebben
voor turfvervoer. Deze wetering loopt
langs de „Horstbranden".
De commandant droeg de titel van kas
telein. In later tijd waren het steeds de
maarschalken van het Oversticht, die dit
ambt bekleedden. Maarschalken waren te
beschouwen als vertegenwoordigers van
de bisschop, belast met zaken van justitie
en bestuur. Volgens de Landbrief van 1375
(landbrief misschien het best te verstaan
als privinciale wet) konden alleen Stichtse
edelen als kasteleins optreden. Hièraan is
niet altijd de hand gehouden. In 1479
klaagden de staten van Utrecht er bij
bisschop David van Bourgondië over, dat
Tijmen Herbert, de toenmalige kastelein,
het ambt ten onrechte bekleedde. Her-
bert was een vreemdeling, bovendien een
man van eenvoudige afkomst.
Wat was de taak van de kastelein?
Ten tijde van David van Bourgondië
werden verschillende instructies daartoe
uitgevaardigd. Dr. Enklaar heeft deze on
derzocht en komt tot de volgende con-
hij deze verplichting afkopen. Het salaris
was ten tijde van David v. Bourgondië
100 Rijnse guldens.
Als regel was de kastelein ook rechter
(richter of schout) over het z.g. lage ge
recht aan de Dijk. Hij en enige buren( in
dit geval dienstmannen in of bij de burcht
woonachtig) hadden voor bepaalde zaken
gerechtelijke bevoegdheden.
Na 1528 zijn deze bevoegdheden over
gegaan op de schout te Rhenen.
De zorg voor het gebouw zelf was in die
tijd opgedragen aan wat wij een archi
tect zouden noemen.
Deze moest tweemaal per jaar de bis
schoppelijke sloten (De Horst, Wijk bij
Duurstede, Abcoude, Ter Eem en Vree
land) inspecteren.
De bisschoppen hebben vele malen,
voor langere of kortere tijd, op de Horst
geresideerd. Met enige verbeeldingskracht
kan men zich indenken, dat de aanwezig
heid van de kerkvorst en landsheer steeds
een gebeurtenis van belang voor de be
volking was.
Ook kan het voor degenen, die woon
achtig waren in het betrekkelijk kleine
gebied, dat tot het slot behoorde, een ze
ker gevoel van zekerheid hebben gege
ven. Het toenmalige gezegde: „onder de
kromstaf is het goed wonen" kan ook
hier van toepassing zijn geweest. Al zijn
hiervan concrete voorbeelden hier ter
plaatse niet aan te wijzen.
MELK, GROENTEN EN FRUIT,
BESCHERMERS TEGEN
VERKOUDHEID
Gedurende de wintermaanden is het
aantal personen, dat met verkoudheden
te kampen heeft, bijzonder groot.
Dit is het gevolg van een verminder
de weerstand van het lichaam tegen
infectieziekten, die veelal wordt ver
oorzaakt door een tekort aan vitaminen.
In de zomer worden veel vitaminen
verkregen door een verhoogd gebruik
van vers fruit en verse groenten.
's Winters treedt echter een tekort
op, doordat vaak vitamine-arm voedsel
wordt gegeten.
Doktoren en voedingsdeskundigen wij
zen erop, dat gedurende de winter
maanden verkoudheden veelal kunnen
worden voorkomen door dagelijks melk
te drinken en verse groenten en vers
fruit te eten.
Vooral melk is een noodzakelijk on
derdeel van de dagelijkse wintervoeding
daar deze het opnemen van vitaminen
in het lichaam bevordert.
Juist in de winter dient dus veel
aandacht aan verzorgde maaltijden te
worden besteed.
Achterberg „Den Dijk"
toren was zwaar van bouw. De overige
delen van het bouwwerk, zullen in de
loop der tijden wellicht veranderingen
hebben ondergaan, vooral na oorlogshan
delingen.
Er waren een grote en een kleine zaal
en een kamer voor de bisschop. Ook een
kapel voor de godsdienstoefeningen. Bis
schop Jan van Arkel heeft er een kerk in
de eigenlijke betekenis van gemaakt door
de aanstelling van kanunniken, enz. In de
grote zaal liet Rudolf van Diepholt zijn
wapen aanbrengen. Overigens waren de
muren eenvoudig gewit. Onder de toren
was, naar toenmalig gebruik, de gevan
genis.
Het gebouw was omgeven door twee
grachten.
Daarover lagen houten bruggen. Bui
ten de grachten lag een hof, de singel.
Een oude rekening vermeldt: „Om die te
spayen spitten) en het oncrut te wijen
wieden), also dat al verbijstert ver
waarloosd) was, te samen v Va b. g. (Bei
erse guldens).
Er was stalling mogelijk voor 60 paar
den („der paerdenstalle gedect ter Horst
met riet en lime leem) van loen
loon) 2 b. g. De gronden, behorende bij
clusies. De kastelein moest het kasteel
bewaren „myt allen cleynoden, huysraet
ende reetscop daerop wesende ende an
ders myt allen haeren toebehoeren."
Hij had „in synen cost" een priester,
een portier en een wachter. Het salaris
van portier en wachter kwam voor zijn
rekening. Daarvoor kreeg hij als tege
moetkoming de opbrengst van enige lan
derijen en „16 dachwerck torffs uut onsen
veenen tot cynen brande." Hij moest die
turf zelf laten graven. Ook moest de kas
telein een jager onderhouden. Er was een
meute van 3 windhonden en nog andere
jachthonden. Voor het voeren kreeg hij
het z.g. hondekoren.
Hij moest zorgen voor de levering van
hooi, gedeeltelijk mocht hij dit voor eigen
gebruik bestemmen. (Hij mocht dus blijk
baar ook wat vee houden.) Als het hooien
door overlast van water niet mogelijk was
dit zal nogal eens voorgekomen zijn), kon
EEN PARKEERLICHT DAT
ZICHZELF INSCHAKELT
Een firma in Groot Brittannië heeft
een parkeerlicht voor auto's ontwik
keld dat zich zelf bij het invallen van
de schemering in- en bij het ochtend
gloren uitschakelt. Het licht wordt in-
of uitgeschakeld door middel van een
gevoelige cadmium cel - de weerstand
ervan wordt groter naarmate de licht
sterkte vermindert. De variatie in de
weerstand wordt gebruikt om het par
keerlicht door middel van een tran
sistor versterker in- en uit te schake
len.
NEDERLAND WEER GEHEEL VRIJ
VAN MOND- EN KLAUWZEER
In oktober van dit jaar werd in de
gemeente Bergen (Limburg) een geval
van mond- en klauwzeer geconstateerd.
In verband hiermede kondigde de
Veenartsenijkundige Dienst een tijde
lijk vervoersverbod voor varkens en
koeien voor deze gemeente af.
Dank zij het snelle ingrijpen van deze
dienst en de medewerking, die van de
betrokken veehouders werd ondervon
den, kon op 20 nov. j.l. het vervoers-
verbod worden ingetrokken.
Dit betekent, dat ons gehele land
thans weer vrij is van deze besmette
lijke veeziekte.
PRIJSMAATREGEL BROOD
Blijkens een publikatie in de Staats
courant van 21 dec. 1962 hebben de
ministers van Economische Zaken en
van Landbouw en Visserij een prijzen-
beschikking voor brood afgekondigd.
Volgens deze beschikking mag met
ingang van 22 dec. in de provincies
Noord-Brabant, Limburg, Gelderland,
Zuid-Holland, Noord-Holland, Utrecht,
Overijssel en Drente brood niet tegen
hogere prijzen worden verkocht dan die
welke golden op 1 juni 1962, vermeer
derd met 3 cent per hoeveelheid van
800 gram. De beschikking is niet van
toepassing op kleinbrood, roggebrood,
rozijnenbrood en krentenbrood.
Deze maatregel is genomen, omdat in
een groot aantal plaatsen in de ge
noemde provincies voor verschillende
broodsoorten prijzen worden berekend,
die uitgaan boven het niveau, dat on
langs in het overleg van de minister van
Economische Zaken met de Nederlandse
Bakkerij Stichting is overeengekomen.
In Engeland woonden in 1961
52.770.000 mensen waarvan bijna 28
miljoen vrouwen en meisjes.
Parijs en zijn voorsteden tellen ge
zamenlijk 5.646.446 inwoners.
In Rusland is zondag 30 december
een werkdag geweest en heeft men
op oudjaarsdag en nieuwjaarsdag
vrij gehad.
Op een kunstveiling in Frankfort
heeft een knoop van de jas -van
Napoleon ruim 700 gulden opge
bracht.
In een half jaar tijds zijn in West-
Duitsland meer dan 35.000 rijbewij
zen ingetrokken met als oorzaak
drank.
WITTE VLEK OP HET
ZWARTE WERELDDEEL
De laatste witte vlek op het zwarte
werelddeel, die tot dusver door ont
dekkingsreizigers over het hoofd werd
gezien, is door de Weense etnoloog Dr.
Peter Fuchs op zijn derde Afrïka-ex-
peditie doorkruist. Zijn enige helper
en begeleider was Adigei, een inheem
se gids op wie hij zich verlaten moest.
Zijn boek „Witte vlek op het zwarte
werelddeel" heeft een zeer bijzondere
waarde.
Als een beeld van vervloeking ligt
In samenwerking met de plaatselijke
politie is de Dierenbescherming afd.
Veenendaal maandagmorgen begonnen
met het voeren van de in nood ver
kerende vogels. Grote hoeveelheden
oud brood werden door de plaatselijke
bakkers beschikbaar gesteld en met
vrachten vol werd het brood op ver
schillende plaatsen uitgestrooid. De vo
gels, w.o. veel meeuwen en fazanten,
hebben het zwaar te verduren en in
een minimum van tijd was het uitge
strooide voedsel dan ook verorberd.
Zolang deze weersomstandigheden aan
houden wordt iedereen dringend ver
zocht de vogels niet te vergeten!
het ruige bergland van Ennedi temid
den van uitgestrekte woestijnen in het
uiterste oosten van Frans Equatoriaal
Afrika. Na een wekenlange tocht dwars
door de Sahara bereikten Dr. Fuchs en
zijn helper Adigei het berglandschap
van Ennedi met de verkwikkende,
zachtgroene dalen en talloze rotsmeer
tjes, waarin vissen en zelfs krokodillen
de duizend jaren van droogte over
leefd hebben.
Peter Fuchs ontdekte een volk dat
nog in de prehistorie leeft en bescha
vingsvormen bewaard heeft, die bij de
andere stammen in de Sahara al sedert
lang verdwenen zijn. Als bekroning van
zijn ontdekkingswerk vond hij prachti
ge prehistorische rotsschilderingen. Hij
vertelt zijn avontuurlijke belevenissen
zo levendig, dat het is alsof men men
sen en landschappen voor zich ziet. Wij
slaan de inboorlingen bij hun dagelijkse
bezigheden gade, gaan met hen op
jacht en nemen deel aan hun feesten.
De indrukken zijn diep menselijk en
vol milde humor.
Reeds als student leidde Dr. Peter
Fuchts in 1952 zijn eerste expeditie
naar de Toearegs in het midden van
de Sahara. In 1955 leidde hij een ex
peditie dwars door de oostelijke Sa
hara. Drie grote etnografische verza
melingen zijn door hem naar Europa
gebracht. Op zijn vierde Afrika-expe-
ditie, die in 1959 begonnen is, legt hij
een verzameling aan die bestemd is
voor het Rijksmuseum voor Volken
kunde te Leiden.
NOG MEER GESCHENKEN
Naar wij vernemen is aan de fami
lie Bos aan de Brinkkanterweg, waar
deze week de 4000ste inwoner van
Scherpenzeel werd geboren, door de
directie van de Nutsspaarbank even
eens een bedrag van 40,aangebo
den en door het bestuur van de winke
liersvereniging E.M.M. te Scherpenzeel
een groot krentenbrood.
'.f
BUICK BIEDT GROTERE KEUZE VOOR 1963
In zijn reeks 1963 modellen introduceert Buick een nieu
we „Wildcat" serie, waarvan hier een vierdeurs hard-top
is afgebeeld. De Buick „Wildcats" combineren een 319
PK-motor met een korte wielbasis.
Voor 1963 kregen de „grote" Buick modellen een nieu
we vormgeving met vereenvoudigde, strakke lijnen. Er
zijn talrijke technische verbeteringen: zelf-bijstellende
remmen, smering pas om de 9.000 km, van aluminium
deklaag voorziene knaldemper en een nog meer geper
fectioneerde „turbine drive" transmissie.
NIEUWE CARROSSERIE
VOOR DE 1963 BUICK COMPACTS
De compact-modellen van de Buick Division van Gene
ral Motors kregen voor 1963 een nieuwe zelfdragende
carrosserie, waarvan de „styling" eenvoudig werd gehou
den, doch daarom niet minder opvallend is. Technische
wijzigingen voor 1963 zijn ondermeer: zelf-bijstellende
remmen, Delcotron wisselstroom-dynamo's, welke een
betere bijlading verzekeren en op bestelling een nieuwe,
volledig gesynchroniseerde vier-versnellingsbak voor het
„Skylark" model van de Buick Special.
Hiervoor verhuren wij
DE NIEUWSTE
TROUWCOSTUUMS
MET ALLE
TOEBEHOREN
Hoofdstraat 46
schuren de fornuisplaal
direct spiegelblank
Divanbedden
Dubbele Divanbedden
Etagebedden
1 en 2-pers. Ledikanten
Slaapkamer
ameublementen
Kinderledikantjes
Commodes
Kinderstoelen
Boxen
Wandelwagentjes
ZUIVER WOLLEN
DEKENS
GESTIKTE DEKENS
1 en 2-pers.
Kapokbedden
1 en 2-pers.
Vlokmatrassen
Interieurmatrassen
enz. enz.
NU REEDS MET
Op onze koopjestafels
vindt U series artikelen
met 20, 30, 40 en 50
KORTING!
o.a. VITRAGES en
OVERGORDIJNEN
VESTEN, TRUIEN
Jongens- en Meisjes-
SKIBROEKEN
Jongens
MANCHESTER
BROEKEN
TERLENKA-ROKJES
in alle maten.
ONDERGOED
DAMES-, KINDER- en
HERENSHAWLS
OVERHEMDEN
enz. enz.
Koopt voordelig,
koopt in het
TEXTIELHUIS
pmcr en
rein16en
uw kleding
BEATRIXSTP 37 TEL Z4I5
VEENENDAAL