De mooiste plekjes
dicht bij huis
Zes tochten in en om Veenendaal
TOCHTEN
Lichamelijke tuchtiging voor boosdoeners
CHI0 YROLOT
Landbouw-nieuwtjes
Fa. L. HEY
In plaatsen als Amersfoort, Amerongen, Rhenen, weerspiegelt het verleden zich in de monumen
ten, die haar lotgevallen verhalen. Voor Veenendaal evenwel geldt dit nauwelijks, want histo
rische bouwwerken ontbreken er zo goed als geheel. Wel spreekt de oorspronkelijke veenkolo
niale structuur van het dorp hier en daar nog duidelijk, bijvoorbeeld aan de Zandstraat en aan
het Boveneind en de Valleistraat, waar de meeste huizen en boerderijen schuin op de wegas
staan, gevolg van de loop der sloten langs de lang gerekte kavels. Ook de nieuwe woningen
staan vaak niet haaks op de wegas. hetgeen de eenvormigheid breekt en bekoorlijker aandoet
dan een ligging langs een kadastrale strakke rooilijn.
door D. PHILIPS
V. A. B.
KIRPESTEIN
CITY-MOTORS-EDE
TWEEDE BLAD „DE VALLEI"
VRIJDAG 19 JULI 1963
Nr. 58
•HET VENNETJE BIJ GROOT WOLFSWINKEL'
.HUIZEN AAN HET GELDERLAND"
tiende-eeuwse deftige woonhuizen met
mooie gevels. In de hoek bij de grote
poort van de voormalige Gelderse
waag rechts, treft men in de muur een
gedenksteen aan, de hoogte van het
water aangevend in 1855, toen de
Grebbedijk bij Rhenen bezweek en een
groot deel van de Vallei door het water
geteisterd werd.
1. Naar Prattenburg
We volgen de Kerke wijk - een wijk
was oorspronkelijk een water tot af
voer van turf - tot hotel La Montagne,
2. Naar het Egelmeer
We slaan de Munnikenweg in, ge
noemd naar de Utrechtse Karthuizer-
monniken, wier landerijen hier hun
grens vonden. Spoedig zien wij links
een water zich naast de weg voegen.
Bij de Rode Haan, een voormalige
herberg, gaan wij de sluisbrug over en
belanden op de zware Slaperdijk, in
1653 aangelegd. Plots staan we hier in
de immense ruimten van het Hollandse
landschap. De dijk is boomloos, maar
als ge ergens de glorie van ons land
wilt aanschouwen, dan moet ge hier
toeven. Zoek dan geen dag met een
kobaltblauwe hemel, maar een waarop
een horde van gigantische wolken langs
de hemel jaagt, wolken die niet alleen
vol vogels en bloemen. Thans geurt er
de zwavelgele teunisbloem te midden
van een weelde van andere wilde krui
den.
We keren terug naar de Nieuweweg,
passeren de spoorweg en slaan linksaf,
het fietspad evenwijdig aan de spoor
weg volgend. Waar dit wat naar rechts
buigt, bereiken we een dijkje, de Juf-
frouwendijk, een linie uit 1799, wier
fraaie begroeiing met rode berken en
lage eiken en elzen hier en daar als
bercean het pad met lover overdekt,
zodat men zich in grotten van groen
waant. Fraaie vergezichten heeft men
er, naar het zuiden op de snelweg en
Veenendaal, naar het noorden op de
indrukwekkende hoge boomgroepen van
het kasteelwoud Renswoude.
Bij de onbewaakte overweg vinden
we rechts weer een oud fort, de batte
rij op de Schalmdijk, ook uit 1786. Over
de spoorweg gaan we rechts naar de
Emmikhuizerberg, oorspronkelijk bezit
van de reeds genoemde Karthuizers
van het klooster te Utrecht aan de
Vecht. Zij lieten in 1535 op die berg een
kapel bouwen, na de bouw van de kerk
in Veenendaal weer gesloopt. Waar nu
de boerderij met de imposante pannen
daken ligt, stond vroeger een mooi
landhuis, in 1600 gebouwd. Een paar
reusachtige eeuwenoude loofbomen be
waren er de herinnering aan. Op lucht
foto's zijn de grachten duidelijk te
zien.
De berg is niet bebost. Zacht golven
de lijnen omhoog tot 22 m. De heuvel
hellingen kleuren in het voorjaar, groen,
5. Naar dc Leemkuil
Weer gaan we langs de Kerkewijk,
maar slaan bij La Montagne de Cune-
raweg in, geheten naar de processies
ter ere van de maagd Cunera, gehou
den van Rhenen uit. Het is een genot
langs deze overoude, maar thans ver
nieuwde weg, de oude schilderachtige
boerderijen te beschouwen.
Voorbij de Dikkenberg met zijn reus
achtige tabaksschuur gaan we het
Remmersteinse bos in (kaart vragen).
Het terrein is hier sterk geacciden
teerd, zodat de bezoeker klimmen
moet, een inspanning die rijk beloond
wordt als we op het plateau van mag
nifieke panorama's genieten nabij de
toeristische autoweg.
Bij de Leemkuil voert de weg dal-
waarts en bereikt men opnieuw de
Cuneraweg. Gaat ge door een der poor
ten in de spoorweg, dan voert uw tocht
u naar het landelijke schilderachtige
Achterberg. De Wageningselaan brengt
u langs het moeras De Hel, ook door
vervening ontstaan en helaas niet toe
gankelijk, naar Veenendaal terug.
6. Het Heggenlandschap in
Dat vindt ge voorbij Renswoude.
Bij De Dennen volgt ge de lage Groe-
perkade en bereikt het bos bij Groot
Wolfswinkel. Daar ligt een heel mooi
vennetje in de stilte van het bos. Ge
zij t dan het karakteristieke heggen-
landschap binnengetreden, een land
schap doorsneden van houtsingels en
Over enkele weken zullen de oogst-
machines weer grommend over de ak
kers rijden om de oogst te bergen. Als
rechtgeaarde ondernemer is de boer -
in gedachten - echter al verder omdat
het bouwplan voor het nieuwe seizoen
'63-'64 hem reeds bezig houdt. In ver
band met voortgaande wijzigingen in
het bouwplan - meer gerst en meer
suikerbieten - op de zandgronden is het
echter van belang dat voldoende reke-
KLEUREN
mambo - bongo - samba
Hoofdstraat 43, Telefoon 2163
Frans Halslaan 26 Telefoon 3044
Aan het vroeger zo intieme markt
pleintje, omsloten door de gevels van
voorname huizen, staat de oude Sal-
vatorkerk uit 1566. In de Hoofdstraat
bevindt zich nog een laat-negentiende
eeuwse pakhuis. Het Suikervat, dat
echter niet kan wedijveren met zijn
fraaie Amsterdamse soortgenoten. De
oude Grift, op last van bisschop David
van Bourgondië gegraven omstreeks
waar we rechtsaf gaan. Een mooie laan
van beuken en eiken voert ons langs
het kasteel Prattenburg, vroeger Groot-
veld geheten. Een eigenlijk kasteel is
het in feite nooit geweest, want het be
antwoordde niet aan de eisen daaraan
gesteld, namelijk een met torens, mu
ren en grachten versterkt huis te zijn,
toebehorend aan een riddermatige be
zitter. Op de lijst van erkende ridder
hofsteden uit 1536 komt het dan ook
niet voor. Achttiende-eeuwse tekenaars
als J. de Beyer, C. Pronck, P. van
Liender beelden het dan ook als een
boerebedrijf af.
wit zijn, maar verkleuren tot grijs in
vele nuances, omber en roestbruin,
oker en geel. Telkens vallen dan bal
ken en speren van zonlicht naar be
neden, die de zware slagschaduwen der
wolken over het lage land doen vluch
ten, zodat heel de groene vlakte tot de
einder, waar het massief van de be
boste Utrechtse heuvelrug blauwt, weer
baadt in het gouden licht. Een volgend
ogenblik schuiven de grote schaduwen
weer aan en leggen een Ruysdaelachtig
halfduister over het landschap, maar
een stralenbundel onthult aan de verre
horizon opeens een boerehoeve.
Op de kale dijk staande kunt ge de
eenvoud en grootheid van ons land
schap en zijn vochte atmosfeer onder
de bewegende hemel aanschouwen en
wordt ge telkens herinnerd aan de
Hollandse schilderschool uit de zeven
tiende en de. Haagse uit de negentiende
eeuw.
Wij gaan voortrechtuit de spoorweg
over. De harde weg verandert in een
zandpad, dat rechts langs de heide
voert. In poeltjes lachen de hemel
blauwe ogen van de gentrianen ons toe
en vangen de zonnedauwen vliegjes.
De weg voert door het bos en eindigt
op een harde weg die we links inslaan.
Ge moet hier wel even zoeken naar
het Egelmeer, door vervening in de
zestiende en zeventiende eeuw ontstaan.
in de zomer geel, in de herfst bruin.
Mooie panorama's op de kerken, mo
lens en fabrieken van Veenendaal en op
het landelijke Renswoude zijn er te ge
nieten. Stoeten van wolken drijven
over, slepende hemels, die de naam
van Hercules Seghers in gedachte roe
pen
4. Naar de Daatselaar
Weer volgen wij de Nieuweweg,
kruisen de spoorweg, maar gaan op het
fietspad niet rechtdoor. Bij de padde
stoel nemen wij het Slaperdijkje, ste
ken de rijksstraatweg Utrecht - Arn
hem over en blijven het dijkje volgen
tot het oude verdedigingswerk aan de
Daatselaar, ook uit 1786, een gesloten
fort, een lustoord voor de minnaars van
natuurschoon.
Als langs de wegen de gele fes
toenen van hooi in de groene
bomen bengelen, achtergelaten
door de brede hoog opgeladen
boerewagens, beginnen de va
kanties. De winkelstraten vullen
zich met vreemdelingen uit bun
galow- en kampeerccntra, uit
kampen en pensions, toeristen die
op een byna feestelijke wyze aan
het winkelen gaan.
Behalve het op hoog peil staande
winkelcentrum wensen de be
zoekers echter ook onze omgeving
te leren kennen. Maar alvorens
hen daarheen te voeren, willen
wy eerst nog wat rondkijken in
Veenendaal zelf.
In Australië in het bijzonder voor zedenmisdrij^én
(Van onze correspondent in Australië)
Er bestaat in Australië een aloude wet welke bepaalt, dat voor een lichamelijke
tuchtiging de roede moet samengesteld zyn uit elf berketwijgen, die aan het einde
met een leer samengebonden moet zijn. Meen niet dat deze wet als historiestuk er
gens in een museum is te vinden, de wet is „levend" en vindt nu en dan ook wel
toepassing. Het gebruik van roede of rietje voor bestraffing van misdadigers, In het
byzonder van bedrijvers van zedendelicten, is nog steeds toegestaan en vindt ook
toepassing.
Ten tijde dat in Australië bannelingen
een groot deel der bevolking vormden
was de karwats een veel gebruikt werk
tuig om de orde te handhaven of straffen
uit te delen.
Er is sindsdien wel veel veranderd, doch
niet alles. De karwats moge dan wel een
museumstuk zijn geworden, doch daarmee
is de lichamelijke straf niet afgeschaft.
De wet spreekt officieel nog steeds over
de berketwijgen, doch een soort van roede
en rietje worden even zo goed „gehan
teerd" voor strafoefenigen.
De doodstraf
Tot 1922 bestond in geheel Australië nog
de toepassing der doodstraf, doch in dat
jaar bande de staat Queensland die straf
uit. In 1955 ging Nieuw Zuid Wales er toe
over de doodstraf te beperken vpor pira
terij en brandstichting. Tussen 1901 en
1961 werden in Australië totaal 110 misda
digers opgehangen.
Dit vond evenwel de laatste 22 jaar in
in Nieuw Zuid Wales niet meer plaats, in
Queensland niet meer sinds 1913. Twee
personen werden opgehangen in de Nor-
ning wordt gehouden met de bodem
vruchtbaarheid en wel in het bijzonder
de kalktoestand waaraan genoemde ge
wassen hoge eisen stellen. Door middel
van volledig grondonderzoek of ook
door de pH-sneldienst kan de toestand
worden bepaald. Speciaal de stoppel
bewerkingen lenen zich er uitermate
goed voor om de eventueel noodzake
lijke kalkgift goed door de grond te
mengen.
EEN POPULAIRE BOERDERIJ
Op een boerderij in de Amerikaanse
staat Washington heeft de boerin speciaal
werk gemaakt van het ontvangen van
kinderen uit de naburige grote stad die
geen flauwe notie hebben van hetgeen op
een boerderij allemaal te zien en te bele
ven valt.
Meestal vinden deze bezoeken in het
voorjaar plaats als er veel jong leven op
het bedrijf is. In een paar jaar tijds be
droeg het aantal jeugdige bezoekers 8700.
Het begon allemaal met een verzoek
van de landbouwconsulent om met een
paar spastische kinderen uit de stad een
echte boerderij te komen zien.
Het bezoek was een succes met als cli
max een ritje op een muilezel. Het duurde
niet lang of een bezoek aan „Pinedale",
zoals de boerderij heet, was een dagje
naar de dierentuin. Mijlenver uit de om
trek komen de onderwijzers met hun
klassen om de kinderen die nog nooit een
schaap gezien hebben, enige notie te ge
ven van hetgeen een landbouwbedrijf ei
genlijk wel is.
De boerin verrricht hier op haar eentje
een belangrijk stuk public relationswerk
voor de landbouw.
BEMESTING VAN HENNEP
De laatste maanden wordt van ver
schillende zijde gewezen op de diverse
mogelijkheden die er liggen bij de teelt
van hennep. Eén der eerste vragen die
bij de landbouwer opkomt is hoe zwaar
de bemesting zal moeten zijn bij deze
nieuwe teelt.
Bemestingsdeskundigen zijn van me
ning dat een vrij zware fosfaat- en
kalibemesting op zijn plaats is voor
dit gewas, overeenkomend met die van
vlinderbloemige gewassen. Degene die
grondonderzoek heeft laten verrichten
kan dus, wat fosfaat- en kalibemesting
betreft, eenvoudig de giften voor vlin
derbloemigen aanhouden.
ELECTRONISCHE UIER
Landbouwingenieurs van een Ame
rikaanse hogeschool hebben een elek-
tronisch-werkend voedingstoestel ge
construeerd dat water vermengd met
een droge stof wat melk moet vervan
gen. De voedingsstof welke aldus ont
staat wordt voortdurend op een tempe
ratuur van 38°C gehouden en door mid
del van een zuigmechanisme zijn de
kalveren in de gelegenheid zichzelf te
„voeren".
Het toestel is zo geconstrueerd dat de
kalveren altijd voedsel vinden maar een
controlemechanisme zorgt er voor dat
niet meer voeding aan de dieren wordt
afgegeven dan zij normaliter bij een
koe zouden kunnen krijgen. Op die ma
nier is overvoeding dus uitgesloten. De
ze elektronische uier kan 12 kalveren
tegelijkertijd voederen en wordt als
regel alleen in de eerste 6 tot 8 levens
weken van het dier toegepast.
them Territory, het gebied waar meest
inboorlingen wonen. De meerderheid der
Astralische bevolking acht onder bepaalde
omstandigheden toepassing der doodstraf
nog steeds gewenst, hoewel het aantal
voorstanders afneemt.
Blijkens een in 1955 ingestelde enquette
was toen 67 pet. der bevolking voorstan
der van de doodstraf doch in 1962 bleek
dat percentage tot 53 te zijn gedaald. Het
is hiermee vrijwel evenzo gesteld met de
kwestie der lijfstraffen, het grootste deel
der bevolking acht deze soms gewenst.
De geseling
Het is waar, wanneer een rechter eens
een geseling beveelt in zijn vonnis, dan
laaien de hartstochten over dat punt weer
op en staan de kranten vol ingezonden
stukken omtrent het voor en tegen. En in
derdaad, er worden - zacht uitgedrukt -
weieens „vreemde" vonnissen gewezen.
Zo bepaalde niet zo lang geleden een
rechter, dat een 12-jarige knaap die een
bepaald misdrijf had begaan door diens
19-jarige broer 9 slagen met een gesel
moest worden toegediend.
Een andere rechter bepaalde dat een
vader, diens minderjarige zoon een gese
ling moest toedienen, zulks onder toezicht
van de politie. In beide gevallen regende
het van protesten uit de burgerij doch de
straf bleef gehandhaafd en werd uitge
voerd. Onder druk van de publieke opinie
heeft de regering van de staat Victorie
onlangs de doodstraf voor een misdadiger
gewijzigd in levenslange gevangenisstraf
waarbij echter nadrukkelijk werd ver
klaard, dat zulks eigenlijk niet de instem
ming had van de regering en het besluit
niet als een precedent moest worden be
schouwd.
Gevangenisstraf en lijfstraf
In veel gevallen wordt gevangenisstraf
gecombineerd met een lijfstraf. In Zuid
Australië werd een 34-jarige man wegens
een zedenmisdrijf veroordeeld tot 5 jaar
gevangenisstraf en 12 zweepslagen. Twee
knapen die brand hadden gesticht waar-
VEENENDAAL
door grote schade was ontstaan, werden
veroordeeld tot plaatsing in een inrichting
benevens voor elk 25 slagen met een riet
je. Het blijkt dat het publiek het met dit
soort straffen vaak eens is, gezien de com
mentaren welke men dan leest.
Men moet bij dit alles rekening houden
met de omstandigheid.dat in het algemeen
de Astraliër wel wat „straffer" in zijn
opvoedingsmethoden is, dan b.v. men in
Nederland gewoon is. Dit wil echter aller
minst zeggen, dat de Australiër daarom
minder van zijn kind houdt. Zijn stand
punt is evenwel, dat bij het opvoeden
vaak de roede niet kan worden gespaard.
En dit alles kan dus bij de volwassen
mens weieens goed werk doen.
Bij zedenmisdrijven
Het blijkt dat de rechters een lichame
lijke tuchtiging in het bijzonder voor ple
gers van zedendelicten gewenst achten.
Voor de 36 lijfstraffen welke de laatste
40 jaar in de staat Zuid Australië zijn ge-
toegepast, betroffen het er 23 wegens een
zedenmisdrijf en 11 terzake van beroving
met geweldpleging. Veel discusie is er
reeds gevoerd over de vraag, of en in hoe
verre lichamelijke tuchtiging, dat wil zeg
gen, slagen met een rietje meestal op de
hand, op kinderen in scholen door onder-,
wijzend personeel mag worden toegepast.
In het algemeen is men daar sterk op
tegen. Wat de doodstraf betreft, hiervan
werden er in 1959 uitgesproken 30 wegens
moord, 46 terzake van doodslag en 7 voor
poging tot moord. Lang niet al deze von
nissen zijn ook voltrokken, in de meeste
gevallen werden zij omgezet in levens
lange gevangenisstraf. Bijzonder voor
plegers van zedenmisdrijven acht de bur
gerij een lichamelijke tuchtiging gewenst
en hecht men aan allerlei psychologische
bezwaren niet zo veel waarde.
En zo is het waarschijnlijk, dat de roede
en het rietje voorlopig in Australië nog
wel zal blijven heersen ter bestraffing van
boosdoeners.
Want het heggenlandschap is uiter
aard een hoevenlandschap. Die heggen
zullen voornamelijk de functie hebben
gehad het verworven privébezit te mar
keren.
Hoe dan ook, het heggenlandschap in
Oost-Utrecht is een van de meest ka
rakteristieke en fraaie van onze huidige
cultuurlandschappen.
-wallen, die zich aaneensluiten tot een
net van wisselende dichtheid. Die sin
gels van struiken en bomen vormen
het decor van akkers en weiden, van
beekjes doorsneden, afgewisseld door
kleine bossen en heideveldjes, een rijk
gevarieerd landschap, waarin de hoe
ven onder zwaar geboomte verscholen
liggen.
Het ontstaan van het heggenland
schap, zich uitstrekkend over grote de
len van Europa in een gordel langs de
Atlantische kust van Jutland tot in
Spanje toe - het lage Holland, de ri
vierendelta en langs de Friese en Gro
ningse kust ontbreekt het - valt dan
ook opmerkelijk samen met de verde
ling van het gemeenschappelijk grond
bezit in de laatste eeuwen.
Het is vrijwel geheel door de mens
geplant. Toch is het laatste woord
over de aanleg van heggen en wallen
nog niet gesproken. Ook historische,
sociale, juridische, zelfs religieuze fac
toren zullen een rol gespeeld hebben.
In 1639 verkocht Goderd van Reede,
heer van Amerongen, aan de kerk al
daar een rente groot 29 guldens en 10
stuivers, uit een veen „genaamd die
Egelmeer".
't Is altijd verrassend het meer te
vinden. Door een donker bosje van
grove dennen gaande, staan wij er
plots voor. Links omgeven frisgroene
doorluchte berken, rechts hoge ernstige
naaldbomen de laagte, die vaak droog
valt. Staat er water en staat men mid
den in het bos tussen de kromme den-
nestammen met hun takken als guirlan
des, dan lijkt het landschap een Chinese
prent. Ge moet het meer 's ochtends
heel vroeg zien. Dan vangen de bomen
aan de overzijde het eerste morgen
licht. Of kom er, als de dag gaat dalen
en de schaduwen zich verlengen Bij
glijdend licht is elk landschap veel
mooier.
3. Naar de Emmikhuizerberg
De Nieuweweg volgen wij tot het
café De Bijenkorf, waar we links gaan
naar een oud verdedigingswerk, in de
volksmond De Batterijen genaamd, da
terend uit 1786. De oorspronkelijke
aanleg, naar het westen open, in het
oosten bastions, is nauwelijks te her
kennen, maar het is nu een paradijsje
„DE
JUFFROUWEN-
DIJK"
Een beekje, de Fliertsebeek, gaat on
der de dijk door. Ge moet een paar
honderd meter voorbij de Veenweg
even naar beneden gaan en staat dan
verrast aan het water van het Nieuwe
Kanaal, eind achttiende eeuw gegraven
in navolging van het Grand Canal te
Versailles. Over het water in de lengte
richting ziet ge in de verte het kasteel
Renswoude oprijzen, wél een echt kas
teel. Tegen de avond tekent het zich
in zijn omtrekken markant af tegen de
westelijke hemel, waarin het licht gaat
sterven.
„VRUCHTELOZE" VELDSLAG
Israël gaat deze zomer een „atoom
oorlog" voeren tegen de zeer schade
lijke vruchtenvlieg die de fruitoogst be
dreigt. Men wil 30 miljoen met gam
ma-stralen steriel gemaakte mannetjes-
vliegen tijdig in de boomgaarden los
laten om ze met de vrouwtjesvliegen
te laten paren met als gevolg dat ei
slechts onbevruchte eitjes van komen.
'S WERELDS OUDSTE KOEIEN
In een Amerikaans landbouwblad zijn
gegevens gepubliceerd omtrent koeien
die een hoge leeftijd hebben bereikt.
Als één der oudste wordt een Poolse
koe genoemd, geboren in 1923 die 30
maal heeft gekalfd en in 1958 nog melk
gevend was. De koe moest daarna nog
wegens een ongeluk worden opgeruimd.
Al haar kalveren waren stierkalveren.
Enkele andere koeien werden resp. 36,
35, 34 en 31 jaar oud. De recordleeftijd
(zonder nadere gegevens) betreft een
koe van 40 jaar, 30 x gekalfd en nog
melkgevende op 37 jarige leeftijd.
STOPPELBEKALKING
Prettige tochten en goed weer!
„HET SUIKERVAT" IN DE HOOFDSTRAAT
„TEUNISBLOEM
OP DE BATTERIJ"
Mocht U tenslotte lust gevoelen een
kastelentocht te maken, raadpleeg dan
de kaart en zoek De Hanepol, Harselo,
Nergena, Hoekelum, Kernheim, Scher-
penzeel e.a.
1480, is helaas gedempt, waardoor het
Stichts-Gelderse Giethoorn teloorge
gaan is. Komt men aan het eind van
de Valleistraat bij het Benedeneind,
dan vindt men de Grift terug in het
landschap, dat zich daar verrassend
wijd openvouwt. Een enkel gespaard
brugje herinnert nog aan de schilder
achtigheid van voorheen.
Een bekoorlijk plekje in „de city" is
er aan de Prins Bernhardlaan een rij
lindebomen met daarachter enige acht-
Dit alles doet echter niets af aan de
bekoorlijkheid van het huis en zijn
fraaie ligging in de bossen, die ons
nodigen tot dwalen en zwerven. (Zij
zijn toegankelijk op een wandelkaart).
De sparrenlanen klimmen met u mee
de heuvel op, de hoge kruinen wiegend
in de wind. Wie de eenzaamheid niet
vreest, hoort in de mysterieuze stilte
de stemmen van de wind en van de
talloze vogels.