De mooiste plekjes dicht bij huis Zes tochten in en om Veenendaal TOCHTEN Lichamelijke tuchtiging voor boosdoeners CHI0 YROLOT Landbouw-nieuwtjes Fa. L. HEY In plaatsen als Amersfoort, Amerongen, Rhenen, weerspiegelt het verleden zich in de monumen ten, die haar lotgevallen verhalen. Voor Veenendaal evenwel geldt dit nauwelijks, want histo rische bouwwerken ontbreken er zo goed als geheel. Wel spreekt de oorspronkelijke veenkolo niale structuur van het dorp hier en daar nog duidelijk, bijvoorbeeld aan de Zandstraat en aan het Boveneind en de Valleistraat, waar de meeste huizen en boerderijen schuin op de wegas staan, gevolg van de loop der sloten langs de lang gerekte kavels. Ook de nieuwe woningen staan vaak niet haaks op de wegas. hetgeen de eenvormigheid breekt en bekoorlijker aandoet dan een ligging langs een kadastrale strakke rooilijn. door D. PHILIPS V. A. B. KIRPESTEIN CITY-MOTORS-EDE TWEEDE BLAD „DE VALLEI" VRIJDAG 19 JULI 1963 Nr. 58 •HET VENNETJE BIJ GROOT WOLFSWINKEL' .HUIZEN AAN HET GELDERLAND" tiende-eeuwse deftige woonhuizen met mooie gevels. In de hoek bij de grote poort van de voormalige Gelderse waag rechts, treft men in de muur een gedenksteen aan, de hoogte van het water aangevend in 1855, toen de Grebbedijk bij Rhenen bezweek en een groot deel van de Vallei door het water geteisterd werd. 1. Naar Prattenburg We volgen de Kerke wijk - een wijk was oorspronkelijk een water tot af voer van turf - tot hotel La Montagne, 2. Naar het Egelmeer We slaan de Munnikenweg in, ge noemd naar de Utrechtse Karthuizer- monniken, wier landerijen hier hun grens vonden. Spoedig zien wij links een water zich naast de weg voegen. Bij de Rode Haan, een voormalige herberg, gaan wij de sluisbrug over en belanden op de zware Slaperdijk, in 1653 aangelegd. Plots staan we hier in de immense ruimten van het Hollandse landschap. De dijk is boomloos, maar als ge ergens de glorie van ons land wilt aanschouwen, dan moet ge hier toeven. Zoek dan geen dag met een kobaltblauwe hemel, maar een waarop een horde van gigantische wolken langs de hemel jaagt, wolken die niet alleen vol vogels en bloemen. Thans geurt er de zwavelgele teunisbloem te midden van een weelde van andere wilde krui den. We keren terug naar de Nieuweweg, passeren de spoorweg en slaan linksaf, het fietspad evenwijdig aan de spoor weg volgend. Waar dit wat naar rechts buigt, bereiken we een dijkje, de Juf- frouwendijk, een linie uit 1799, wier fraaie begroeiing met rode berken en lage eiken en elzen hier en daar als bercean het pad met lover overdekt, zodat men zich in grotten van groen waant. Fraaie vergezichten heeft men er, naar het zuiden op de snelweg en Veenendaal, naar het noorden op de indrukwekkende hoge boomgroepen van het kasteelwoud Renswoude. Bij de onbewaakte overweg vinden we rechts weer een oud fort, de batte rij op de Schalmdijk, ook uit 1786. Over de spoorweg gaan we rechts naar de Emmikhuizerberg, oorspronkelijk bezit van de reeds genoemde Karthuizers van het klooster te Utrecht aan de Vecht. Zij lieten in 1535 op die berg een kapel bouwen, na de bouw van de kerk in Veenendaal weer gesloopt. Waar nu de boerderij met de imposante pannen daken ligt, stond vroeger een mooi landhuis, in 1600 gebouwd. Een paar reusachtige eeuwenoude loofbomen be waren er de herinnering aan. Op lucht foto's zijn de grachten duidelijk te zien. De berg is niet bebost. Zacht golven de lijnen omhoog tot 22 m. De heuvel hellingen kleuren in het voorjaar, groen, 5. Naar dc Leemkuil Weer gaan we langs de Kerkewijk, maar slaan bij La Montagne de Cune- raweg in, geheten naar de processies ter ere van de maagd Cunera, gehou den van Rhenen uit. Het is een genot langs deze overoude, maar thans ver nieuwde weg, de oude schilderachtige boerderijen te beschouwen. Voorbij de Dikkenberg met zijn reus achtige tabaksschuur gaan we het Remmersteinse bos in (kaart vragen). Het terrein is hier sterk geacciden teerd, zodat de bezoeker klimmen moet, een inspanning die rijk beloond wordt als we op het plateau van mag nifieke panorama's genieten nabij de toeristische autoweg. Bij de Leemkuil voert de weg dal- waarts en bereikt men opnieuw de Cuneraweg. Gaat ge door een der poor ten in de spoorweg, dan voert uw tocht u naar het landelijke schilderachtige Achterberg. De Wageningselaan brengt u langs het moeras De Hel, ook door vervening ontstaan en helaas niet toe gankelijk, naar Veenendaal terug. 6. Het Heggenlandschap in Dat vindt ge voorbij Renswoude. Bij De Dennen volgt ge de lage Groe- perkade en bereikt het bos bij Groot Wolfswinkel. Daar ligt een heel mooi vennetje in de stilte van het bos. Ge zij t dan het karakteristieke heggen- landschap binnengetreden, een land schap doorsneden van houtsingels en Over enkele weken zullen de oogst- machines weer grommend over de ak kers rijden om de oogst te bergen. Als rechtgeaarde ondernemer is de boer - in gedachten - echter al verder omdat het bouwplan voor het nieuwe seizoen '63-'64 hem reeds bezig houdt. In ver band met voortgaande wijzigingen in het bouwplan - meer gerst en meer suikerbieten - op de zandgronden is het echter van belang dat voldoende reke- KLEUREN mambo - bongo - samba Hoofdstraat 43, Telefoon 2163 Frans Halslaan 26 Telefoon 3044 Aan het vroeger zo intieme markt pleintje, omsloten door de gevels van voorname huizen, staat de oude Sal- vatorkerk uit 1566. In de Hoofdstraat bevindt zich nog een laat-negentiende eeuwse pakhuis. Het Suikervat, dat echter niet kan wedijveren met zijn fraaie Amsterdamse soortgenoten. De oude Grift, op last van bisschop David van Bourgondië gegraven omstreeks waar we rechtsaf gaan. Een mooie laan van beuken en eiken voert ons langs het kasteel Prattenburg, vroeger Groot- veld geheten. Een eigenlijk kasteel is het in feite nooit geweest, want het be antwoordde niet aan de eisen daaraan gesteld, namelijk een met torens, mu ren en grachten versterkt huis te zijn, toebehorend aan een riddermatige be zitter. Op de lijst van erkende ridder hofsteden uit 1536 komt het dan ook niet voor. Achttiende-eeuwse tekenaars als J. de Beyer, C. Pronck, P. van Liender beelden het dan ook als een boerebedrijf af. wit zijn, maar verkleuren tot grijs in vele nuances, omber en roestbruin, oker en geel. Telkens vallen dan bal ken en speren van zonlicht naar be neden, die de zware slagschaduwen der wolken over het lage land doen vluch ten, zodat heel de groene vlakte tot de einder, waar het massief van de be boste Utrechtse heuvelrug blauwt, weer baadt in het gouden licht. Een volgend ogenblik schuiven de grote schaduwen weer aan en leggen een Ruysdaelachtig halfduister over het landschap, maar een stralenbundel onthult aan de verre horizon opeens een boerehoeve. Op de kale dijk staande kunt ge de eenvoud en grootheid van ons land schap en zijn vochte atmosfeer onder de bewegende hemel aanschouwen en wordt ge telkens herinnerd aan de Hollandse schilderschool uit de zeven tiende en de. Haagse uit de negentiende eeuw. Wij gaan voortrechtuit de spoorweg over. De harde weg verandert in een zandpad, dat rechts langs de heide voert. In poeltjes lachen de hemel blauwe ogen van de gentrianen ons toe en vangen de zonnedauwen vliegjes. De weg voert door het bos en eindigt op een harde weg die we links inslaan. Ge moet hier wel even zoeken naar het Egelmeer, door vervening in de zestiende en zeventiende eeuw ontstaan. in de zomer geel, in de herfst bruin. Mooie panorama's op de kerken, mo lens en fabrieken van Veenendaal en op het landelijke Renswoude zijn er te ge nieten. Stoeten van wolken drijven over, slepende hemels, die de naam van Hercules Seghers in gedachte roe pen 4. Naar de Daatselaar Weer volgen wij de Nieuweweg, kruisen de spoorweg, maar gaan op het fietspad niet rechtdoor. Bij de padde stoel nemen wij het Slaperdijkje, ste ken de rijksstraatweg Utrecht - Arn hem over en blijven het dijkje volgen tot het oude verdedigingswerk aan de Daatselaar, ook uit 1786, een gesloten fort, een lustoord voor de minnaars van natuurschoon. Als langs de wegen de gele fes toenen van hooi in de groene bomen bengelen, achtergelaten door de brede hoog opgeladen boerewagens, beginnen de va kanties. De winkelstraten vullen zich met vreemdelingen uit bun galow- en kampeerccntra, uit kampen en pensions, toeristen die op een byna feestelijke wyze aan het winkelen gaan. Behalve het op hoog peil staande winkelcentrum wensen de be zoekers echter ook onze omgeving te leren kennen. Maar alvorens hen daarheen te voeren, willen wy eerst nog wat rondkijken in Veenendaal zelf. In Australië in het bijzonder voor zedenmisdrij^én (Van onze correspondent in Australië) Er bestaat in Australië een aloude wet welke bepaalt, dat voor een lichamelijke tuchtiging de roede moet samengesteld zyn uit elf berketwijgen, die aan het einde met een leer samengebonden moet zijn. Meen niet dat deze wet als historiestuk er gens in een museum is te vinden, de wet is „levend" en vindt nu en dan ook wel toepassing. Het gebruik van roede of rietje voor bestraffing van misdadigers, In het byzonder van bedrijvers van zedendelicten, is nog steeds toegestaan en vindt ook toepassing. Ten tijde dat in Australië bannelingen een groot deel der bevolking vormden was de karwats een veel gebruikt werk tuig om de orde te handhaven of straffen uit te delen. Er is sindsdien wel veel veranderd, doch niet alles. De karwats moge dan wel een museumstuk zijn geworden, doch daarmee is de lichamelijke straf niet afgeschaft. De wet spreekt officieel nog steeds over de berketwijgen, doch een soort van roede en rietje worden even zo goed „gehan teerd" voor strafoefenigen. De doodstraf Tot 1922 bestond in geheel Australië nog de toepassing der doodstraf, doch in dat jaar bande de staat Queensland die straf uit. In 1955 ging Nieuw Zuid Wales er toe over de doodstraf te beperken vpor pira terij en brandstichting. Tussen 1901 en 1961 werden in Australië totaal 110 misda digers opgehangen. Dit vond evenwel de laatste 22 jaar in in Nieuw Zuid Wales niet meer plaats, in Queensland niet meer sinds 1913. Twee personen werden opgehangen in de Nor- ning wordt gehouden met de bodem vruchtbaarheid en wel in het bijzonder de kalktoestand waaraan genoemde ge wassen hoge eisen stellen. Door middel van volledig grondonderzoek of ook door de pH-sneldienst kan de toestand worden bepaald. Speciaal de stoppel bewerkingen lenen zich er uitermate goed voor om de eventueel noodzake lijke kalkgift goed door de grond te mengen. EEN POPULAIRE BOERDERIJ Op een boerderij in de Amerikaanse staat Washington heeft de boerin speciaal werk gemaakt van het ontvangen van kinderen uit de naburige grote stad die geen flauwe notie hebben van hetgeen op een boerderij allemaal te zien en te bele ven valt. Meestal vinden deze bezoeken in het voorjaar plaats als er veel jong leven op het bedrijf is. In een paar jaar tijds be droeg het aantal jeugdige bezoekers 8700. Het begon allemaal met een verzoek van de landbouwconsulent om met een paar spastische kinderen uit de stad een echte boerderij te komen zien. Het bezoek was een succes met als cli max een ritje op een muilezel. Het duurde niet lang of een bezoek aan „Pinedale", zoals de boerderij heet, was een dagje naar de dierentuin. Mijlenver uit de om trek komen de onderwijzers met hun klassen om de kinderen die nog nooit een schaap gezien hebben, enige notie te ge ven van hetgeen een landbouwbedrijf ei genlijk wel is. De boerin verrricht hier op haar eentje een belangrijk stuk public relationswerk voor de landbouw. BEMESTING VAN HENNEP De laatste maanden wordt van ver schillende zijde gewezen op de diverse mogelijkheden die er liggen bij de teelt van hennep. Eén der eerste vragen die bij de landbouwer opkomt is hoe zwaar de bemesting zal moeten zijn bij deze nieuwe teelt. Bemestingsdeskundigen zijn van me ning dat een vrij zware fosfaat- en kalibemesting op zijn plaats is voor dit gewas, overeenkomend met die van vlinderbloemige gewassen. Degene die grondonderzoek heeft laten verrichten kan dus, wat fosfaat- en kalibemesting betreft, eenvoudig de giften voor vlin derbloemigen aanhouden. ELECTRONISCHE UIER Landbouwingenieurs van een Ame rikaanse hogeschool hebben een elek- tronisch-werkend voedingstoestel ge construeerd dat water vermengd met een droge stof wat melk moet vervan gen. De voedingsstof welke aldus ont staat wordt voortdurend op een tempe ratuur van 38°C gehouden en door mid del van een zuigmechanisme zijn de kalveren in de gelegenheid zichzelf te „voeren". Het toestel is zo geconstrueerd dat de kalveren altijd voedsel vinden maar een controlemechanisme zorgt er voor dat niet meer voeding aan de dieren wordt afgegeven dan zij normaliter bij een koe zouden kunnen krijgen. Op die ma nier is overvoeding dus uitgesloten. De ze elektronische uier kan 12 kalveren tegelijkertijd voederen en wordt als regel alleen in de eerste 6 tot 8 levens weken van het dier toegepast. them Territory, het gebied waar meest inboorlingen wonen. De meerderheid der Astralische bevolking acht onder bepaalde omstandigheden toepassing der doodstraf nog steeds gewenst, hoewel het aantal voorstanders afneemt. Blijkens een in 1955 ingestelde enquette was toen 67 pet. der bevolking voorstan der van de doodstraf doch in 1962 bleek dat percentage tot 53 te zijn gedaald. Het is hiermee vrijwel evenzo gesteld met de kwestie der lijfstraffen, het grootste deel der bevolking acht deze soms gewenst. De geseling Het is waar, wanneer een rechter eens een geseling beveelt in zijn vonnis, dan laaien de hartstochten over dat punt weer op en staan de kranten vol ingezonden stukken omtrent het voor en tegen. En in derdaad, er worden - zacht uitgedrukt - weieens „vreemde" vonnissen gewezen. Zo bepaalde niet zo lang geleden een rechter, dat een 12-jarige knaap die een bepaald misdrijf had begaan door diens 19-jarige broer 9 slagen met een gesel moest worden toegediend. Een andere rechter bepaalde dat een vader, diens minderjarige zoon een gese ling moest toedienen, zulks onder toezicht van de politie. In beide gevallen regende het van protesten uit de burgerij doch de straf bleef gehandhaafd en werd uitge voerd. Onder druk van de publieke opinie heeft de regering van de staat Victorie onlangs de doodstraf voor een misdadiger gewijzigd in levenslange gevangenisstraf waarbij echter nadrukkelijk werd ver klaard, dat zulks eigenlijk niet de instem ming had van de regering en het besluit niet als een precedent moest worden be schouwd. Gevangenisstraf en lijfstraf In veel gevallen wordt gevangenisstraf gecombineerd met een lijfstraf. In Zuid Australië werd een 34-jarige man wegens een zedenmisdrijf veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf en 12 zweepslagen. Twee knapen die brand hadden gesticht waar- VEENENDAAL door grote schade was ontstaan, werden veroordeeld tot plaatsing in een inrichting benevens voor elk 25 slagen met een riet je. Het blijkt dat het publiek het met dit soort straffen vaak eens is, gezien de com mentaren welke men dan leest. Men moet bij dit alles rekening houden met de omstandigheid.dat in het algemeen de Astraliër wel wat „straffer" in zijn opvoedingsmethoden is, dan b.v. men in Nederland gewoon is. Dit wil echter aller minst zeggen, dat de Australiër daarom minder van zijn kind houdt. Zijn stand punt is evenwel, dat bij het opvoeden vaak de roede niet kan worden gespaard. En dit alles kan dus bij de volwassen mens weieens goed werk doen. Bij zedenmisdrijven Het blijkt dat de rechters een lichame lijke tuchtiging in het bijzonder voor ple gers van zedendelicten gewenst achten. Voor de 36 lijfstraffen welke de laatste 40 jaar in de staat Zuid Australië zijn ge- toegepast, betroffen het er 23 wegens een zedenmisdrijf en 11 terzake van beroving met geweldpleging. Veel discusie is er reeds gevoerd over de vraag, of en in hoe verre lichamelijke tuchtiging, dat wil zeg gen, slagen met een rietje meestal op de hand, op kinderen in scholen door onder-, wijzend personeel mag worden toegepast. In het algemeen is men daar sterk op tegen. Wat de doodstraf betreft, hiervan werden er in 1959 uitgesproken 30 wegens moord, 46 terzake van doodslag en 7 voor poging tot moord. Lang niet al deze von nissen zijn ook voltrokken, in de meeste gevallen werden zij omgezet in levens lange gevangenisstraf. Bijzonder voor plegers van zedenmisdrijven acht de bur gerij een lichamelijke tuchtiging gewenst en hecht men aan allerlei psychologische bezwaren niet zo veel waarde. En zo is het waarschijnlijk, dat de roede en het rietje voorlopig in Australië nog wel zal blijven heersen ter bestraffing van boosdoeners. Want het heggenlandschap is uiter aard een hoevenlandschap. Die heggen zullen voornamelijk de functie hebben gehad het verworven privébezit te mar keren. Hoe dan ook, het heggenlandschap in Oost-Utrecht is een van de meest ka rakteristieke en fraaie van onze huidige cultuurlandschappen. -wallen, die zich aaneensluiten tot een net van wisselende dichtheid. Die sin gels van struiken en bomen vormen het decor van akkers en weiden, van beekjes doorsneden, afgewisseld door kleine bossen en heideveldjes, een rijk gevarieerd landschap, waarin de hoe ven onder zwaar geboomte verscholen liggen. Het ontstaan van het heggenland schap, zich uitstrekkend over grote de len van Europa in een gordel langs de Atlantische kust van Jutland tot in Spanje toe - het lage Holland, de ri vierendelta en langs de Friese en Gro ningse kust ontbreekt het - valt dan ook opmerkelijk samen met de verde ling van het gemeenschappelijk grond bezit in de laatste eeuwen. Het is vrijwel geheel door de mens geplant. Toch is het laatste woord over de aanleg van heggen en wallen nog niet gesproken. Ook historische, sociale, juridische, zelfs religieuze fac toren zullen een rol gespeeld hebben. In 1639 verkocht Goderd van Reede, heer van Amerongen, aan de kerk al daar een rente groot 29 guldens en 10 stuivers, uit een veen „genaamd die Egelmeer". 't Is altijd verrassend het meer te vinden. Door een donker bosje van grove dennen gaande, staan wij er plots voor. Links omgeven frisgroene doorluchte berken, rechts hoge ernstige naaldbomen de laagte, die vaak droog valt. Staat er water en staat men mid den in het bos tussen de kromme den- nestammen met hun takken als guirlan des, dan lijkt het landschap een Chinese prent. Ge moet het meer 's ochtends heel vroeg zien. Dan vangen de bomen aan de overzijde het eerste morgen licht. Of kom er, als de dag gaat dalen en de schaduwen zich verlengen Bij glijdend licht is elk landschap veel mooier. 3. Naar de Emmikhuizerberg De Nieuweweg volgen wij tot het café De Bijenkorf, waar we links gaan naar een oud verdedigingswerk, in de volksmond De Batterijen genaamd, da terend uit 1786. De oorspronkelijke aanleg, naar het westen open, in het oosten bastions, is nauwelijks te her kennen, maar het is nu een paradijsje „DE JUFFROUWEN- DIJK" Een beekje, de Fliertsebeek, gaat on der de dijk door. Ge moet een paar honderd meter voorbij de Veenweg even naar beneden gaan en staat dan verrast aan het water van het Nieuwe Kanaal, eind achttiende eeuw gegraven in navolging van het Grand Canal te Versailles. Over het water in de lengte richting ziet ge in de verte het kasteel Renswoude oprijzen, wél een echt kas teel. Tegen de avond tekent het zich in zijn omtrekken markant af tegen de westelijke hemel, waarin het licht gaat sterven. „VRUCHTELOZE" VELDSLAG Israël gaat deze zomer een „atoom oorlog" voeren tegen de zeer schade lijke vruchtenvlieg die de fruitoogst be dreigt. Men wil 30 miljoen met gam ma-stralen steriel gemaakte mannetjes- vliegen tijdig in de boomgaarden los laten om ze met de vrouwtjesvliegen te laten paren met als gevolg dat ei slechts onbevruchte eitjes van komen. 'S WERELDS OUDSTE KOEIEN In een Amerikaans landbouwblad zijn gegevens gepubliceerd omtrent koeien die een hoge leeftijd hebben bereikt. Als één der oudste wordt een Poolse koe genoemd, geboren in 1923 die 30 maal heeft gekalfd en in 1958 nog melk gevend was. De koe moest daarna nog wegens een ongeluk worden opgeruimd. Al haar kalveren waren stierkalveren. Enkele andere koeien werden resp. 36, 35, 34 en 31 jaar oud. De recordleeftijd (zonder nadere gegevens) betreft een koe van 40 jaar, 30 x gekalfd en nog melkgevende op 37 jarige leeftijd. STOPPELBEKALKING Prettige tochten en goed weer! „HET SUIKERVAT" IN DE HOOFDSTRAAT „TEUNISBLOEM OP DE BATTERIJ" Mocht U tenslotte lust gevoelen een kastelentocht te maken, raadpleeg dan de kaart en zoek De Hanepol, Harselo, Nergena, Hoekelum, Kernheim, Scher- penzeel e.a. 1480, is helaas gedempt, waardoor het Stichts-Gelderse Giethoorn teloorge gaan is. Komt men aan het eind van de Valleistraat bij het Benedeneind, dan vindt men de Grift terug in het landschap, dat zich daar verrassend wijd openvouwt. Een enkel gespaard brugje herinnert nog aan de schilder achtigheid van voorheen. Een bekoorlijk plekje in „de city" is er aan de Prins Bernhardlaan een rij lindebomen met daarachter enige acht- Dit alles doet echter niets af aan de bekoorlijkheid van het huis en zijn fraaie ligging in de bossen, die ons nodigen tot dwalen en zwerven. (Zij zijn toegankelijk op een wandelkaart). De sparrenlanen klimmen met u mee de heuvel op, de hoge kruinen wiegend in de wind. Wie de eenzaamheid niet vreest, hoort in de mysterieuze stilte de stemmen van de wind en van de talloze vogels.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1963 | | pagina 3