Bracht
Leny van Manen
naar Canada
P
De ontwikkeling van Achterberg
Setter Set
Zucht naar avontuur
GESLAAGD
nooit meer
voorgoed
in Holland
RHENEN
EVERT GIEL OPPERMAN:
O
II
CHEVBOlgT
Achttien ton
Pracht handen
T"bei 63 - 95 Hamea-Geleï
RENSWOUDE
TWEEDE BLAD „DE VALLEI"
VRIJDAG 8 NOVEMBER 1963
Nr. 89
Él Él ET was op een van die mooie Canadese avonden dat Leny van Manen - een Veenendaalse van geboorte - in diep gepeins ver-
I zonken door de ruime bungalow-zitkamer op en neer liep. Op tafel lag een luchtpost-enveloppe met Hollandse postzegels. Het be
Glasblazen in Rhenen's
streekmuseum
Sportclub Rhenen op de
tweede plaats
100.000 km per jaar met 8.00.000 stenen
V. A. B.
KIRPESTEIN
CITY-MOTORS-EDE
60 km per uur
Waardering was groot
ii
Leefbaar
U doet langer niet
nylons
Fa. L. HEY
Dam simultaan in Renswoude
lllll
fffa>LLflf
1 J li'
Mevrouw Eigenhuis onder de Canadese kerstboom.
richt uit haar vroegere vaderland was niet zo best. De gezondheid van vader en moeder liet te wensen over en ze had haar ouders
W nu al in bijna zeven jaar niet gezien. Zou ze Maar hoe moest dat dan met haar man en de tweeling (18) Guus en Ineke?
Bovendien was Jan Jaap (14) nog op school Ze ging langzaam in de stoel bij het raam zitten. De geluiden van de stad Barry drongen
vrijwel niet tot haar door. Haar gedachten waren volledig geconcentreerd op de bejaardenwoning in het Rembrandtpark in Veenendaal
waar haar vader en moeder ook aan haar dachten. Plotseling wist ze het: ze ging naar huis! Misschien was dit wel de laatste keer in haar
leven dat ze vader en moeder terugzag. Zeven jaar is een hele tijd, vooral als het een scheiding is tussen mensen die elkaar nooit zullen en
kunnen vergeten. Naar huis Naar huis zong het in haar en toen de familie later op de avond compleet was liet Leny haar
plan als een bom in de kamer vallen Niet lang daarna stapte ze na een vliegreis van elf uur op Schiphol uit een zilveren vogel. Het
weerzien met haar ouders, die inmiddels gelukkig weer waren opgeknapt, laat zich niet beschrijven
Het verhaal van de sympathieke en on
danks haar leeftijd - „niemand geeft me
de leeftijd van 44, maar ik ben het toch!"
- bijzonder charmante mevrouw Leny
Eigenhuis-Van Manen, is dat van een
geslaagde emigrante die voor geen geld
voorgoed in Holland zou willen blijven.
We hebben haar gesproken in de knus
se bejaardenwoning van haar overgeluk
kige en trotse ouders in het Rembrandt
park. van welk punt uit ze al haar broers
en zusters heeft opgezocht.
Hoewel ze haar verhaal natuurlijk
al honderd keer heeft moeten af
draaien voor familie en kennissen,
praat ze graag en opgetogen over
haar nieuwe vaderland, waar haar
man en zij een nieuw en beter be
staan hebben opgebouwd.
AVONTUUR
Moeder Van Manen - ze leeft intens
met haar dochter mee - schenkt een
heerlijk bakje koffie in en onderwijl ver
telt haar dochter:
„Ja ik ben er één van de twaalf
want ik heb nog zes zusters en vijf
broers. Ze zijn allemaal getrouwd en ze
leven allemaal nog. Vroeger woonden we
in de Groen van Prinstererstraat en ik
heb nog een poos op de Ritmeester ge
werkt. Mijn verloofde was typograaf en
kwam uit Bussum. In 1940 trouwden we
en we gingen in Bussum wonen."
In 1951 emigreerden ze naar Canada
met de tweeling Guus en Ineke en de
jongeste spruit Jan Jaap.
„Niet omdat we het hier slecht hadden.
Nee hoor! Mijn man had een goeie baan
en we hadden een beste boterham. Waar
om dan wel Nou, mijn man had.
altijd al neiging gehad om uit te vliegen.
Hij had kennissen zitten in Amerika en
Afrika, 't Was van ons allebei meer de
zucht naar avontuur."
JE BENT GEK
Hun dochter Ineke (ze was toen 12)
wilde eerst niet. „Ze heeft vreselijk ge
huild. maar dat was gauw over. Ja, bij
mijn man thuis waren ze er eerst ook
niet erg voor. Hij is enig kind ziet u
Mijn familie? Ach, de een zei: ik zou
best met je mee willen de ander zei:
je bent gek
Ze gingen tóch, dat begrijpt iedereen!
En ze kwamen terecht in Toronto
waar de heer Eigenhuis een baan als
typograaf probeerde tc vinden.
VERLEGEN
..We spraken een heel klein beetje En
gels en het leek erop of alles direct al
van een leien dakje zou gaan. We kregen
pech toen er een grote groep typografen
uit Engeland aankwam. Zij spraken de
taal en zij hadden natuurlijk zo werk.
Mijn man is van nature een tikkeltje ver
legen en zodoende durfde hij niet door te
zetten."
Drie weken moest er zuinig met de
centen omgesprongen worden, ,,'t Was
moeilijk, maar ja we moesten door de
zure appel heenbijten".
Moeder Van Manen vergeet gewoon
weg nog een kop koffie in te schenken,
maar dat verzuim wordt goedgemaakt als
vader Van Manen terugkomt van zijn
ochtendwandeling.
GEEN SPIJT
„We gingen naar Barry op zestig mijl
afstand van Toronto. Of we spijt hadden?
Oh je néé Ik was er van overtuigd
dat mijn man aan de slag zou komen!"
Dat gebeurde ook inderdaad. Hij moest
beginnen met 1 dollar per uur, een uur
loon dat inmiddels al vele malen ver
dubbeld is. Hij heeft thans de functie van
master-printer.
Morele steun kreeg men van de vele
Friezen en Groningers die in en om Bar
ry wonen. Er is bijvoorbeeld een eigen
gereformeerde kerk met zeshonderd leden
en nog niet zo lang geleden is er een
christelijke school geopend met drie lo
kalen.
De stad ligt op heuvels gebouwd aan
een groot meer, zodat het er fantastisch
mooi wonen is.
BETER
Naarmate de tijd verstreek ging het de
„avontuur-emigranten" iedere dag beter.
Ze zegden het huurhuis op en kochten
een schitterende bungalow. Allerlei an
dere attributen zoals auto, ijskast, was
machine, elektrische vloerwrijver, mixer
en noem maar op werden gewone dage
lijkse gebruiksvoorwerpen.
Mevrouw Eigenhuis verloochende
haar aard als hollandse huisvrouw
geenszins, want wie haar riante
bungalow thans binnenstapt komt
terecht in planten en koper.
Het is een stuk Hollandse gezelligheid
waarvan ze niet afwijkt en waardoor ze
vaak het gevoel krijgt toch nog iets van
haar geboorteland meegenomen te heb
ben.
EEN VRAAG
Een vraag, die vele mensen
interesseert is natuurlijk: is
het daar nu zoveel beter dan
hier?
Uit het verhaal van mevrouw Eigen
huis valt op te maken, dat het vooral
voor mensen die van meer vrijheid hou
den en dus ook meer risico's durven lo
pen, in Canada ruimer is.
Om enkele voorbeelden op te noemen:
wie er een huis wil bouwen of kopen,
zal niet naar een vergunning gevraagd
worden. De temperatuur is er veel aan
genamer (ook de kou want deze is veel
droger!!!), kortom men kan zich er veel
meer permiteren dan in het over-georga-
niseerde Holland met zijn 12 miljoen in
woners.
Met vakantie en weekenden gaan de
Eigenhuis'ens naar de „beach" om te
waterskiën. Vrijwel iedereen die het er
betalen kan heeft een race-bootje. Er
wordt bijzonder veel aan sport gedaan,
hetgeen vooral bij de jeugd in goede aar
de valt.
Een nadeel is weer dat men in Canada
nog geen sociale voorzieningen heeft zo
als wij die kennen. Wanneer vader Ei
genhuis ziek wordt, zal hij zelf zijn me
dicijnen moeten betalen. Overigens is
men ook in Canada bezig de sociale voor
zieningen op een hoger peil te brengen.
DE HUISVROUW
Mevrouw Eigenhuis - het hele gezin
heeft het Canadese staatsburgerschap
verkregen - heeft zo haar eigen mening
over de status huisvrouw in beide lan
den.
Ze vindt dat de Canadese huisvrouwen
het zich niet gezellig kunnen maken, al
hoewel ze uitstekend met haar nieuwe
landgenoten kan opschieten. ,Het zijn ge
moedelijke en behulpzame mensen", zegt
ze.
Het schikken van meubilair kennen ze
niet en „er is niet zo'n sterk gezinsleven."
Zij vindt - en ze durft hier rustig voor
uit te komen - dat wij hier bekrompen
leven.
„Als ik vrijdagsavonds al die moe
dertjes hier in Veenendaal winkel-
in-winkel-uit zie rennen, dat vind
ik verschrikkelijk omdat er zoveel
tijd in gaat zitten."
Wij gaan iedere vrijdagavond „shop
pen" en in twee uur tijds kopen we in
één groot warenhuis alls in huis voor de
hele week. Wij kunnen al onze bood
schappen praktisch in één winkel doen."
WEER TERUG
Leny van Manen heeft deze week weer
afscheid moeten nemen. Thuis wacht
haar man en haar dochter Ineke die ge
durende die zes weken de huishouding
heeft gedaan.
Vader Van Manen zegt„Het is
voor het laatst dat we haar zien."
Haar ouders kunnen haar echter
met een gerust hart laten gaan. Ze
heeft met succes een nieuwe toe
komst opgebouwd. Je bent gek, zei
den ze zeven jaar geleden toen ze
ging. Nu reageren ze héél anders...!
Aleid van de Bunt, conservatrice van
Rhenen's Streekmuseum, blijft haar ak-
tiviteiten voortzetten met betrekking tot
het regelmatig verzorgen van tentoon
stellingen en bijzondere bijeenkomsten in
„De Brakke" aan de Molenstraat.
Zo werd er maandag voor een kleine
vierhonderd leerlingen van de Rhenense
scholen gedemonstreerd door een Leer-
damse glasblazer. De demonstrateur
werkte met een gasvlam die een hitte
ontwikkelde van plm. 1200 graden. Een
andere deskundige uit Leerdam zorgde
tijdens het blazen voor een interessante
toelichting. De glasblazer blies vazen en
„boetseerde" dieren van gekleurd glas,
alles met behulp van de vlam.
De leerlingen keken hun ogen uit en
volgden de verrichtingen met buitenge
woon grote belangstelling.
Na afloop werden de geblazen voor
werpen te koop aangeboden. Hiervoor
was zo'n grote liefhebberij dat de vraag
het aanbod al spoedig overtrof.
Tegen Kerst organiseert Aleid van de
Bunt een tentoonstelling over landgoede
ren en kastelen langs de Zuid-Veluwe-
Het gezin Eigen
huis voor hun ri
ante bungalow. V.
l.n.r.: vader (ten
dele zichtbaar). Jan
Jaap, moeder en
de tweeling Guus
en Ineke.
Sportclub Rhenen staat na de 6-0 over
winning op SVMM van afgelopen zater
dag op de tweede plaats van de rang
lijst met slechts één punt verschil op de
koplopers. SVMM was niet bij machte
de goed sluitende Sportclubverdediging
succesvol te passeren. Palm had weer
een groot aandeel in deze zege.
Hij opende de score nadat een kopbal
van Brouwer tegen de paal was beland,
waarna hij over een muur van verdedi
gers hoog inschoot, 1-0. Een goede pass
van linksbuiten Bauman (Mike) naar Op
perman werd door laatstgenoemde benut
en de stand was 2-0.
Na de thee maakte Bauman gebruik van
een panieksituatie voor het SVMM-doel.
Hij zorgde voor 3-0. Palm omspeelde
daarop op de zestienmeterlijn handig een
tegenstander en liet een hard en zuiver
schot los dat onhoudbaar was voor de
SVMM-keeper, 4-0. Linksbuiten Opper
man maakte er uit een moeilijke positie
met een prachtig doelpunt 5-0 van.
Tenslotte was het weer aanvalsleider
Palm die bij de hoekvlag in het nauw
werd gedreven en ten einde raad van
daar uit een effectvol schot gaf dat over
de verraste doelman in de uiterste hoek
verdween, 6-0.
RHENEN Evert Giel Opperman (42), geboren en geto
gen Rhencnaar, is het afgelopen weekeinde flink in de
bloemetjes gezet. En daarvoor was dan ook alle aanleiding.
Evert was 12'/x jaar onafgebroken in dienst als chauffeur
van de Rhenense firma K. de Krujjf, expeditiebedrijf en
brandstoffenhandel. Zijn werkgever vond het - gezien de
huidige omstandigheden - een bijzondere prestatie van
Evert om zoveel trouw en liefde voor één en dezelfde baas
te kunnen opbrengen. Evert zelf zegt: „m'n baas is goed
voor me, het werk bevalt me prima en ook dat is mc
twee tientjes per week waard." Wie denkt er vandaag aan
de dag nog zo over? Men is al gauw geneigd te vertrekken
wanneer men elders een paar guldens meer kan verdienen.
Begrijpelijk dat Evert én zijn vrouw op dit koperen feest
fiks werden onthaald.
i>
VEENENDAAL
Het bedrijf van de firma De Kruijf ver
zorgd onder meer het transport voor de
N.V. „Kroonsteen" te Rhenen, hetgeen wil
zeggen dat per jaar met het rollend mate
riaal van de Kruijf zo'n slordige 8.000.000
betonstenen worden vervoerd, waarvan
de jubilaris het leeuwenaandeel voor zijn
rekening neemt. Evert tilt er niét zo
aan. Hij draait er zijn hand niet voor om
met 18 ton stenen achter zijn rug over
's heren wegen te toeren naar alle wind
streken van ons land. Hij is bezig aan
zijn tweede trailer. Met de eerste draaide
hij 350.000 km.
Evert Giel legt per dag een kleine 500
km af. „Ik rijd nooit harder dan 60 km
per uur". Hoe hij het algemeen verkeers
beeld ziet in ons land? „Niet zo somber
als het wel eens wordt voorgesteld. Wan
neer iedereen zich maar aan de regels
houdt, kan er niet veel gebeuren. Dat wil
niet zeggen dat ik onderweg nooit mop
per op zogenaamde „.wegpiraten". Na
tuurlijk, er vallen binnensmonds wel
eens lelijke woorden. In al die tijd heb
ik éénmaal een aanrijding gehad op een
kruispunt in Rotterdam, maar dat was
buiten mijn schuld. Het allerverschrik
kelijkste op de weg vind ik het militair
verkeer. Er is geen opschieten meer bij
wanneer je ongelukkigerwijs achter zo'n
colonne terecht komt die met 35 km per
uur over de weg kruipt".
De jubilaris heeft ook eens pech gehad
aan zijn wagen, die tot ernstige gevolgen
had kunnen leiden. Dat was toen hij één
van de voorwielen verloor. Met alle
macht heeft hij het stuur zodanig kunnen
beheersen dat hij zijn wagen in de berm
kon trekken. Het grootste gevaar op de
wegen valt volgens hem in de vakantie.
Deze geroutineerde chauffeur is als kap
per begonnen. Maar daaraan gaf hij al
gauw de brui. Bij zijn oom Hent - die een
eigen vrachtauto exploiteerde - kreeg
hij destijds liefde voor het vak van chaf-
feur. In 1945 behaalde hij zijn rijbewijs,
hij was toen 24 jaar. „Ik zou niets anders
willen doen dan op een grote vrachtwa
gen rijden", zegt hij beslist. En waarom
al al die tijd bij één en dezelfde werk
gever? „Omdat de verhouding en de sfeer
bijzonder goed is. Zowel met de baas als
met zijn zoons kan ik prima opschieten.
De verstandhouding is goed, het werk
bevalt me, niks is me teveel. Het één
vloeit uit het ander voort. Een prettige
werkkring is me twee tientjes in de week
waard." Wie denkt er vandaag nóg zo
over?
Daarom was de waardering zo bijzon
der groot. De heer De Kruijf legde daar
op in zijn toespraak nog eens extra de
nadruk. „Het is waardering waard wan
neer iemand in deze tijd van overspan
ning op de arbeidsmarkt zolang in één
hetzelfde bedrijf werkzaam is. „Hij schet-
te Opperman als een zeer correcte en zeer
voortreffelijke kracht, die ook bij de
klanten zeer goed staat aangeschreven.
De jubilaris werd overladen met ge
schenken. Van de firma kreeg hij een
prachtig armbandhorloge met inscriptie
alsmede een enveloppe met inhoud. Zijn
echtgenote werd overladen met prachtige
bloemstukken. Uit naam van de directie
van de N.V. „Kroonsteen" bracht de heer
H. ten Hove de gelukwensen over. Ook
deze spreker vond het een verademing
nog eens iemand aan te treffen met ge
voel en liefde voor het bedrijf waar hij
werkzaam is. Hij had Opperman leren
kennen als iemand met veel plichtsbesef,
die bovendien zeer zuinig omspringt met
het materiaal van zijn werkgever. „Wan
neer de klanten zeggen: stuur ons De
Kruijf, stuur ons chauffeur Opperman,
dan wil dat toch wel iets zeggen". Als
blijk van waardering overhandigde de
heer Ten Hove de jubilaris een prachtige
Ronson aansteker met eeuwig durende
garantie, en met een inscriptie erop van
„Kroonsteen".
De heer De Kruijf kwam nóg een keer
aan bod. Hij overhandigde zijn werkne
mer een doos sigaren en enkele zilveren
lepeltjes met een bloemenhulde voor me
vrouw Opperman, alles van de DAF-fa-
brieken in Eindhoven en een oorkonde
voor 12 eneenhalf jarige trouwe dienst
dienst van de ANWB met een bijbehorend
draaginsigne. Ook van de ANWB waren
er sigaren, met een speciaal bandje ge
ringd, waarop het embleem van de wiel-
rijdersbond. De bijrijders en andere
chauffeurs van de firma lieten zich even
min onbetuigd. Ook zij boden hun colle
ga enkele geschenken aan. De huldiging
van Evert Giel Opperman vond plaats
ten huize van de heer De Kruijf waar de
sfeer viel te merken dat hier een prima
band was gegroeid tussen directie en per
soneel.
Van beide kanten was er veel waar
dering en het was hartverwarmend dit
in deze materialistische tijd te kunnen
constateren. Men bleef nog geruime tijd
bijeen om dit koperen jubileum echt ge
zellig te vieren. En Evert Giel Opperman
gaat na deze mijlpaal rustig door met het
verslinden van de duizenden kilometers.
Vermeld dient te worden, dat de ge
bezigde aanduidingen als Grebbe,
Laareind, enz. niet geheel samenvallen
met de door het spraakgebruik beken
de gemeentelijke onderdelen. Zo omvat
het Veeneind de gehele Cuneraweg tot
de kern van Achterberg. De kern van
Achterberg kan dan ook op ongeveer
700 inwoners worden gesteld en het
Veeneind op ongeveer 500.
In het algemeen kan worden gesteld,
dat een dorp van 1936 inwoners, hoe
wel altijd dorp blijvend met beperkte
voorzieningen, toch bepaald wel „leef
baar" kan zijn. Het dorp moet dan
echter naast een verspreide bebouwing
een vrij grote kern hebben, welke de
vestiging van middenstandsbedrijven
rendabel maakt en ook meer uitgebrei
de openbare voorzieningen verant
woord doet zijn. En deze situatie ont
breekt helaas in Achterberg. Boven
staand overzicht toont namelijk aan,
dat het merendeel der bewoners niet
in de kern van het dorp, doch daar
buiten woont. Over de wegverbinding
in Achterberg valt niet te klagen. Bo
vendien blijken tengevolge van de al
gemene welvaartsstijging - op de po
sitie van de Landbouwer in het alge
meen gaan wij in dit verband niet in -
steeds meer inwoners zich een motor
voertuig aan te schaffen. Deze om
standigheden hebben tot onmiddellijk
gevolg, dat de behoefte aan een goed
geoutilleerde dorpskern minder urgent
is, omdat men zich gemakkelijk naar
Rhenen, Wageningen of Veenendaal
kan begeven. De geringe afstand tot
deze stedelijke kernen bevorderen zelfs
het bezoek daarvan. Hier werken der
halve geen middelpuntzoekende, maar
middelpuntvliedende krachten.
Het verdient aanbeveling in dit ver
band de woningbouw in Achterberg in
ogenschouw te nemen. Het volgende
overzicht toont aan hoe de woningvoor
raad in Achterberg is verdeeld naar
ouderdom en hoeveel woningen na 1945
werden gebouwd in vergelijking met de
gemeente als geheel, de provincie en
het rijk (woningtelling 1956).
alisatie, welke Rhenen na 1945 onder
ging, gepaard gaande met de weder
opbouw van de door oorlogshandelin
gen vernietigde woningen. Deze feiten
dienen bij een juiste beoordeling de
zer cijfers niet uit het oog te worden
verloren.
Tevens dient de behoefte aan wonin
gen in Achterberg nauwkeurige aan
dacht. Bij de onlangs gehouden wo-
ningenquete bleek, dat het aantal wo
ningzoekenden als volgt is verdeeld:
Achterberg 29, Eist 70, Rhenen 296,
Analysering van het getal 29 leert, dat
slechts een negental daarvan reële eco
nomische binding met Achterberg
heeft. De vraag mag derhalve worden
gesteld of de bouw van woningwetwo
ningen door de overheid, gegeven de in
vergelijking met andere delen der ge
meente geringe behoefte, verantwoord
zou zijn geweest. Vooralsnog dient de
vraag ontkennend te worden beant
woord.
Na 1945 werden in Achterberg, behalve
de 12 wonintwetwoningen, nog een 70 a
100 particuliere woningen en boerderijen
gebouwd. In dit licht bezien en gelet op
de bovengenoemde vergelijkende cijfers
omtrent de woningbouw in de provincie
en in Nederland als geheel, rijst gerecht
vaardigde twijfel aan de juistheid van de
dikwijls geponeerde stelling, dat Achter
berg in zijn ontwikkeling werd geremd
doordat de gemeente er te weinig wonin
gen bouwde. Met meer recht kan men
zich afvragen of de gemeente met de
bouw van enkele tientallen woningen
(grotere aantellen waren gezien de kleine
contingenten niet mogelijk geweest) aan
de structurele veranderingen van Achter
berg en de daarmede gepaard gaande te
rugslag in de ontwikkeling een halt had
kunnen toeroepen.
Niet ongezond
Wij moeten dus constateren, dat in de
geremde ontwikkeling van Achterberg
een aantal factoren samenspelen, welke
ten diepste hun oorsprong vinden in de
structurele veranderingen, welke zich al
daar voltrekken en de haast automatische
bevolkingsconcentratie rond levenskrach
tige kernen in de omgeving, welke deze
WONINGEN GEBOUWD
voor 1906 1906-1930 1931-1945 1946 en later Totaal
abs. °/o abs. abs. abs. abs. °/o
Vlak bij hun woning zoekt het echtpaar Eigenhuis dikwijls verpozing in de natuur
rijke omgeving.
Achterberg
totaal
Rhenen
Provincie
Utrecht
Nederland
173 40.7 88 20.7 96 22.6 68 16.0 425 100.0
27.8 17.8 22.9 31.5
32.4 28 8 19.8 19.0
32.1 30.6 17.0 20.3
Minder
Hieruit blijkt, dat in Achterberg na
1945 verhoudingsgewijs weliswaar aan
zienlijk minder woningen werden ge
bouwd dan in Rhenen (resp. 16 pet. en
31,5 pet. van de totale woningvoorraad)
doch dat het beeld niet veel afwijkt
van dat der provincie Utrecht (19 pet.
naoorlogse woningen). De woningbouw
in Rhenen is dus meer spectaculair
in z ijn werk gegaan, doch hier
over zijn dan ook wel duidelijke oorza
ken aan te wijzen, zoals de industrie-
kleinere gemeenschap overvleugelen. In
het algemeen is de groei van de kernen
niet ongezond te noemen. Zij garandeert
een maximum aan comfort tegen een
minimum aan kosten.
Het is echter zeer de vraag of ook voor
Achterberg naar een dergelijke centrum
positie moet worden gestreefd. Wij raken
hier aan een teer punt. In elke gemeen
schap - en dus ook in Achterberg - is
een bepaalde band tussen de bewoners.
Elke gemeenschap wil ook groeien en
groot worden. Er is allerwege een drang
naar expansie. Er is ook in elk dorp een
dorpschauvinisme, een zekere dorpseer,
welke altijd latent aanwezig is, doch on
middellijk actief wordt wanneer het be
staan wordt bedreigd.
Op zichzelf genomen is deze geest ge
zond te achten en vormt zij een stuk
volkskracht van niet te onderschatten
betekenis. Er mag daarbij echter geen
verblinding optreden, waardoor het zicht
op de soms harde werkelijkheid wordt
ontnomen. Niet verheeld behoeft te wor
den, dat de kerkgemeenschappen, het
verenigingsleven, de onderwijswereld, de
middenstand en andere samenlevingsver
banden deze ontwikkeling met lede ogen
gadeslaan. Zij tonen terecht verontrusting
en vragen zich met reden af welke toe
komst voor dit onderdeel der gemeente
is weggelegd. In het volgende willen wij
hierop nog nader ingaan.
ad d. TAAKSTELLING.
Wanneer wij trachten de vraag te be
antwoorden of de overheid moet probe
ren de bovengeschetste moeilijke positie
van Achterberg te beïnvloeden, dan moe
ten wij voorop stellen, dat de gemeente
lijke overheid niet bij machte is om met
name structurele wijzigingen tegen te
gaan. De geconstateerde wijzigingen in
het karakter van Achterberg moeten wor
den begeleid en nadelige gevolgen moe
ten zo veel mogelijk worden afgezwakt,
voor zover dit althans in het vermogen
van de gemeente ligt.
Wat kan de gemeente nu doen? Wij
willen hieronder nagaan wat kan worden
gedaan (of nagelaten) met de eventueel
hieraan - naar ons voorlopig oordeel -
verbonden voor- en nadelen.
Voor Achterberg werd in 1958 een
klein uitbreidingsplan vastgesteld, uiter
aard met de bedoeling dit uit te voeren.
Hieruit vloeit voort, dat de eerste prin
cipiële stap tot een zekere uitbreiding
van Achterberg is gezet. De gemeente
kan nu de volgende wegen bewandelen:
1. het uitbreidingsplan in onderdelen
voor Achterberg (ongeveer 100 wonin
gen) intrekken;
2. afwachten tot particulieren met mede
werking der gemeente dit plan gaan
uitvoeren;
3. zelf actieve grondpolitiek gaan be
drijven;
4. voorbereidingen treffen om Achter
berg uit te breiden tot de grenzen
welke het streekplan aangeeft (nog
eens 100 woningen).
ad 1.
Intrekking van het uitbreidingsplan
komt ons ongewenst voor omdat hierdoor
de grond ontvalt aan een meer geregelde
bebouwing van de dorpskern zo deze in
de naaste toekomst mogelijk zal blijken
te zijn. De bouwverordening geeft wel
mogelijkheden tot regulering, doch
met name bij grondwerving en kernvor
ming is een uitbreidingsplan onontbeer
lijk.
ad 2.
In dit geval wacht de gemeente rustig
af tot grondeigenaren of bouwexploitan-
ten met de vraag komen om vergunning
voor de aanleg van geprojecteerde wegen
teneinde woningbouw mogelijk te maken.
Deze eigenaren en exploitanten moeten
de door de gemeente aan te leggen wegen,
riolering en verlichting betalen. Deze
kosten zullen zij over hun gronden moe
ten omslaan. Zij moeten dus bij voorbaat
weten, dat hun o}>zet slaagt, met andere
woorden dat zij verwachten deze grond te
kunnen verkopen. Hier werkt dus de wet
van vraag en aanbod, omdat gebouwd
wordt voor een bestaande vraag op de
„markt". De gemeente vervult hierbij een
passieve rol en verleent - wanneer aan
bepaalde eisen wordt voldaan - alleen
de nodige medewerking. De gemeente
behoeft zich dan niet af te vragen of er
behoefte aan woningen is, want alleen
wanneer er een uitgesproken gunstig kli
maat voor de bouw van woningen in
Achterberg is, zal de particuliere exploi
tant de genoemde medewerking vragen
en deze accepteren, nadat hij alle te zake
van belang zijnde kosten kent en in zijn
berekeningen kan betrekken. Wanneer
deze kosten zo hoog zijn, dat exploitatie
of belegging niet rendabel is, zal de wo
ningbouw geen doorgang vinden en de
uitbreiding van Achterberg door „na
tuurlijke" oorzaken worden tegengegaan.
ad 3.
De gemeente zal in dit geval een actie-
e grondpolitiek voeren, dat wil zeggen
gronden aankopen en/of onteigenen en
dus in principe zelf bepalen of er behoef
te is aan uitbreiding. De gemeente moet
dan in eersle instantie zelf beoordelen
of het zin heeft en verantwoord is om in
het licht van hetgeen hiervoor over Ach
terberg werd cpgemeikt tot enige uitbrei
ding van dit dorp te komen. Afgezien van
de vraag of de gronden waar het om gaat
te koop zullen zijn en tegen welke prijs
in de nieuwe modekleuren
Hoofdstraat 45, Telefoon 2165
Frans Halslaan 26 Telefoon 3044
(de teleurstellende ervaringen op dit punt
behoeven niet nader te worden uiteen
gezet) zul Ier de bijkomende kosten van
bouwrijp maken, met name de riolerings-
kosten zo hoog zijn, dat alleen al op deza
gronden de oplegging van Achterberg fi
nancieel zeer moeilijk te verwezelijken
zal zijn. Achterberg heeft momenteel
slechts een klein hulpriool, dat bij uit
breiding van de woningbouw overeen
komstig zal moeten worden aangepast,
helgten in feite neerkomt op een volledig
nieuw rioleringsstelsel. Afvoer via putten
en/of sloten zoals thans in Achterberg
nog veelal gebruikelijk is, is bij intensi
vering van de woningbouw in deze tijd
uit een oogpunt van volksgezondheid on
aanvaardbaar. Zonder nader op dit pro
bleem in te gaan moet worden vermeld,
dat afvoer van het rioolwater slechts met
behulp van bemaling over grote afstan
den kan plaats vinden. Dit brengt zoda
nige financiële offers met zich mee, dat -
nu deze kosten over slechts een 100 tal
woningen moeten worden omgeslagen -
de consequenties zeer goed moeten wor-
overwogen. Met zal namelijk met deze
dure gronden gebeuren? Wij betwijfelen
of zij ten goede komen aan kopers uit
Achterberg. Veeleer vrezen wij, dat per
sonen zonder economische binding met
Rhenen, doch beschikkend over enig ka
pitaal, dank zij grond- en woningschaar-
ste elders, deze buurtschap zullen binnen
trekken. Wij vragen ons af of Achter
berg, uitgaande van de omstandigheid,
dat het volgens de huidige planologische
opvattingen een kleine kern moet blij
ven, er mee gediend is, dat het op deze
wijze wordt uitgebreid. Naar onze me
ning behoort dit soort woningbouw in
Rhenen-stad niet thuis.
en nimmer ruw of schraal
Het is nog mogelijk een semi-actieve
grondpolitiek te voeren door de gronden
te kopen en bouwrijp te maken en ver
volgens slechts te verkopen aan diege
nen, die economisch met Achterberg en
deze gemeente zijn verbonden. Wij ver
wachten hiervan niet zo veel heil, omdat
de gronden hierdoor van jaar tot jaar
duurder worden. Het door de vertraagde
verkoop optredende renteverlies gaat op
de onverkochte percelen drukken waar
door wij, naar de ervaring ons leert, on
der druk worden gezet om de gronden
toch te verkopen. Het effect is dan uit
eindelijk gelijk aan een voluit actieve
politiek, met dit verschil, dat de grond
prijzen worden opgedreven en dit vinden
wij niet juist.
ad 4.
Deze vergaande stap lijkt ons, na het
geen onder 2 en 3 werd vermeld, thans
voorbarig en ongewenst. De ontwikkeling
in deze zal moeten worden aangezien.
Wij menen te kunnen concluderen, dat
de huidige situatie en vooruitzichten met
betrekking tot Achterberg slechts een
zeer voorzichtig beleid wettigen in een
vorm zoals onder 2 werd omschreven.
Een dergelijk beleid laat voorshands
slechts ruimte voor zeer bescheiden vor
men van overheidsbouw.
Wij bieden U deze nota aan in de ze
kerheid, dat dit onderwerp Uw grote be
langstelling heeft en in de verwachting,
dat de hierop gebaseerde discussie
vruchtbare ideeën zal opleveren, welke
passen in een gezond gemeentelijk be
leid.
Burgemeester en wethouders
van Rhenen,
De burgemeester,
L. Bosch v. Rosenthal;
De secretaris,
Th. v. d. Willik.
Op dinsdag 12 november 1963 organi
seert de damvereniging Renswoude, des
avonds 8 uur, in haar clubgebouw Reho-
both een simultaanseance. De seance
heeft in de eerste plaats tot doel het le
dental der damvereniging te versterken.
Als deelnemers worden alle ingezetenen
van Renswoude en omgeving uitgenodigd,
die enigszins met het damspel bekend
zijn. Leden der damverenigingen te
Scherpenzeel, Barneveld, Amerongen en
Veenendaal, kijkers en belangstellenden,
zijn ook van harte welkom. In verband
met de te verwachten belangstelling is
het raadzaam om het eigen dambord me
de te nemen.
De seance wordt gehouden door de heer
J. Ph. Sopar, oud kampioen le klasse
van Amsterdam en lid van het Residen
tie Dam Genootschap te 's-Gravenhage,
thans wonende in Renswoude, Van Ree-
deweg 20.