Bijna 100 Ambonezen
verlaten Ederveen
Ds. H. v. d. BOVENKAMP (oud-Veenendaler)
THANS REPATRIANTENDOMINEE IN GELDERLAND
Setter Set
VERVAL
„Mensen-smokkel is in Australië een
gewone zaak
CLOSE-UPS VAN KALE MAANWERELD
SCHERPENZEEL
TWEEDE BLAD „DE VALLEI"
VRIJDAG 14 AUGUSTUS 1964
Nr. 64
Kasteel
„De Bruinehorst"
wordt ontruimd
Watergebrek
Werk
Douches
De moeilijkheden met de „verboden emigrant"
„Drossers
Spel met het leven
Dodelijke „smokkelkast"
Vertrek
LOOPBAAN
Spectaculair Amerikaans succes
u
doet
langer
met
■C nylons
IN DE NIEUWE ROSELLA KLEUREN
Fa. L. HEY
Omvangrijk
Behelpen
Voeding
Nuttig
In Veenendaal
.J
Over een luttel aantal weken zal Ederveen bijna honderd dorpsgenoten zien vertrekken naar het nabij
gelegen Lunteren. In de nieuwbouwwijk van deze plaats wordt ruimte gemaakt voor 15 Ambonese gezin
nen, die meer dan 10 jaar hun verblijf vonden in het rustige dorp Ederveen. Zij raakten ingeburgerd in
de gemeenschap. Op de kleuterscholen en de beide lagere scholen zaten de donkere Manyputty's of
Mahulette's broederlijk of zusterlijk naast hun wat bleker getinte dorpsgenootjes en van 't begin af werd
geen wanklank vernomen. De wat oudere jeugd paste zich ook wonderwel aan het dorpsleven aan. De
voetbalvereniging had aan de kwikzilverachtige Akyhary en Manyputty sterke troeven. Op muzikaal ge
bied lieten de Ambonezen van zich horen, zelfs ver buiten Ederveen. De jeugdband The Ruby's trad vele
malen belangeloos op als het een uitvoering betrof met Ederveense belangen op het spel. Maar ook buiten
het dorp, o.a. in Veenendaal tijdens Koninginnefeesten vormde het optreden van The Ruby's een der
meest gewilde attracties.
Het kasteel De Bruinehorst dat van
af maart 1954 de Ambonese gezinnen
herbergde verkeert in desolate toestand.
Voorop dient gesteld dat dit niet komt
door de bewoning. Het .oude gebouw
vertoont tal van mankementen, die de
tand des tijds heeft veroorzaakt. Scheu
ren in de muren, gaten in het dak
maakten de woonstede der Ambon
ezen nu niet direct prettig.
Enkele huisvaders timmerden provi
sorisch een net en aardig kamertje,
maar lekkage en andere ongemakken
bleven het woonplezier vergallen. Ook
hadden de mensen nogal te lijden van
het klimaat. Geboren in een tropisch
land viel de overschakeling toch al
niet mee. Toen daarnaast in het woon
oord een getob volgde met kachels die
niet trokken e.d. was de misère nog
groter geworden. Maar de Ambonezen,
rustig als zij zijn, klaagden niet en
maakten ervan wat ervan te maken
was.
Kampoudste J. Gerrits (63) een der
twee mannelijke Ambonezen, die wij
thuis aantroffen (de overigen waren
naar hun werk) vertelde dat hij met
zijn gezin reeds in 1951 naar Neder
land kwam. Men werd geconsigneerd
in Glanerbrug aan de Duitse grens en
in 1954 volgde dan de overplaatsing
naar Ederveen.
De kampoudste was hoopvol gestemd
omdat er schot zit in de plannen hen
allen in een behoorlijke woning te zien
gehuisvest. „Wij willen niet altijd mop
peren, maar we hebben met z'n allen
wel een berg moeilijkheden gehad",
vertelde de uit Tjimahi afkomstige heer
Gerrits, rustig zuigend aan zijn pijpje.
„Vooral in de wintermaanden viel
het niet mee. We beschikken met 15 ge
zinnen over een oude pomp en steevast
was het water bevroren. Met emmers
gewapend trokken we naar onze buren,
die waterleiding hadden en ons altijd
terwille waren om ons water te ver
schaffen.
En dan de toestand van de drie oude
barakken meneer. De planken zitten
vol met gaten en kieren." Een drom
donkere jongens komt om ons heen
staan. „Meneer, hier is het postkan
toor", zegt een guitige knaap van een
jaar of 12, wijzend op een hokje waar
een gat in zit van minstens 40 cm
hoog. Ondanks de narigheid is het toch
een vrolijk volkje gebleven.
Door de binnenstromende tocht wa
ren er 's winters nogal veel zieken, ver
telt de kampoudste. Op onze vraag of
hij wel eens terug verlangt naar zijn
geboorteland en als de kans bestond
weer terug ging, antwoordde de oud
ste van de gemeenschap: „Naar een vrij
Ambon zou ik direct willen terugkeren,
maar naar Java en dan onder Soekarno,
nee, dan nooit. Laat mij dan maar mijn
schoon krijgen. In de nieuwe huizen is
waarschijnlijk een geyser met heet en
koud water aanwezig en misschien zelfs
wel een douche. Dat zal toch erg fijn
zijn meneer", vertellen ons de vrouwen
al voorgenietend van al dat comfort.
Enkele van hen hebben hun dage
lijks werk in Veenendaal. Zij hoopten
ondanks de grotere afstand dit werk te
levensavond mogen doorbrengen hier
in het koude Holland, waar het toch
rustig leven is", zegt de heer Gerrits.
Even verderop zijn twee vrouwen
bezig met de gezinswas. „Vindt u het
fijn om naar uw nieuwe woning in Lun
teren te vertrekken?" is onze vraag.
„Nou en of. Wij moeten ons, zoals u ziet
hier in gezamenlijke wasbakken maar
wat behelpen en zien dat wij de was
Een groep glunderende, jonge Ambone
zen, voor Kasteel De Bruinehorst, welk
woonoord zij zeer binnenkort gaan ver
laten wegens vertrek naar Lunteren.
(Van onze correspondent in Australië)
i
Het zou niet zo moeilijk zyn om aan de hand van werkelijke ge
beurtenissen bij de immigratie in Australië een scenario te schrij
ven, dat spannend en soms ook wel gruwzaam zou zijn. Men kan
dat ook wel „mensensmokkel" heten, hetgeen voor film of boek al
tijd meer aantrekkelijk zou zijn, dan bij het vermelden van de
soms dagelijkse gebeurtenissen, waarmee de immigratieautoritei
ten worden geconfronteerd.
Men heeft kortgeleden niet alleen hier,
doch waarschijnlijk ook wel in Nederland
kennis genomen van al hetgeen zich af
speelde rond het Nederlandse echtpaar,
dat als „stow-away" de reis naar Austra
lië had ondernomen, om daarna zichzelf
dit land van hun uitverkiezing binnen te
smokkelen. Jammer genoeg voor hen,
kwam daar niets van terecht en men kent
het verloop dier geschiedenis; het werd
een retourtje naar Nederland.
Afgezien nu van het feit, dat op clan
destiene wijze de reis werd gemaakt en
de scheepvaartmaatschappij op die ma
nier ernstig benadeeld werd zou toch op
een bepaald ogenblik het echtpaar ook in
Australië wel ergens in moeilijkheden
zijn geraakt.
Toegegeven, de ambtelijke bijcontrole
op de mens in dit land is heel wat minder
stringent dan in Nederland en er zijn be
slist hier heel wat „onderduikers" waar
van het aantal misschien niet eens zoveel
minder zal zijn dan dat van Nederland in
oorlogstijd, maar de controle op „verbo
den emigranten" is toch vrij scherp.
Een niet onbelangrijk aantal van die
„onderduikers" wordt gevormd door zee
lieden, die van hun schip „drossen" zoals
dat heet. Die dus met een gewoon „wal-
pasje" aan land gaan, doch daarna het
schip, het schip laten. Het is een tijd zo
erg geweest, dat men vaak genoodzaakt
was hier opnieuw leden der bemanning
aan te werven.
Dat kreeg zoveel bekendheid, dat som
mige jongelieden, die graag een gratis
reisje plus verdiensten naar het oude va
derland wilden maken, zich bij de
scheepsagentschappen lieten inschrijven
voor het geval bemanning aangevuld
moest worden.
De Nederlandse schepen ontkwamen
daar evenmin aan.
Bijzonder toen geleidelijk veel landge
noten zich in Australië hadden gevestigd
en bemanningsleden wel familie of vrien
den hier hadden wonen, nam dat „onder
duiken" toe, hoewel de politie dan nogal
eens uitvond, waar zij de „gedrosten" had
te zoeken.
Uiteraard sprak en spreekt een liefdes
affaire in deze ook nogal eens een woord
je mee.
Nu is er in het algemeen gesproken,
voor de Nederlander weinig reden om
zichzelf het land der dromen binnen te
smokkelen De emigratie-voorschriften
zijn nogal ruim en tenzij er bijzondere
redenen zijn, zoals het hiervoor genoem
de geval van het echtpaar waar reisgeld
een rol speelde of mogelijk indien een
strafblad emigratie verhindert, is het niet
bezwaarlijk om legaal Australië binnen
Wat gaat er met „De Bruinehorst" ge
beuren? Nog niemand die het weet.
te komen Geheel anders liggen de zaken
evenwel voor b.v. bewoners der Aziati
sche staten. De politiek van een „white
Australia" kan hier een ernstig beletsel
vormen om dit land binnen te komen; is
dat in feite ook.
In de loop der jaren z\jn tragedies be
kend geworden, o.m. van militairen,
die hun vrouw en soms kinderen uit
Indonesië, Japan enz. naar Australië
wilden overbrengen, doch hierin door
genoemde politiek de voet dwars werd
gezet. Herhaaldelijk wordt de hulp
van de minister daarvoor ingeroepen,
veelal tevergeefs.
Het is bekend, dat veel Chinezen en
Japannezen trachten clandestien Austra
lië binnen te komen Ik herinner mij de
trieste gebeurtenis met twee „gesmokkelde
Japanners in Sydney enkele, jaren gele
den.
Zoals later werd ontdekt, hield de be
manning van een Japans schip zich regel
matig met de „mensensmokkel" naar
Australië bezig.
Op een ochtend trof de politie in een
zak, drijvend in de haven van Sydney,
het lijk van een Japanner. Het onderzoek
leidde naar het schip. Terwijl de politie
met het onderzoek bezig was, werd in
een andere zak onder het schip het lijk
van een andere Japanner gevonden.
Na een moeizaam verhoor werd ont
dekt, dat in het schip een speciale .smok
kelkast" was gemaakt, met behulp van de
scheepstimmerman. Daarin konden twee
personen, rechtop staande, worden ver
borgen. Dat was ook ditmaal gebeurt,
doch toen de douane-ambtenaren en poli
tie nogal lang aan boord bleef om het
gebruikelijke onderzoek naar eventuele
smokkel enz. in te stellen, hadden beide
mannen het te benauwd gekregen en wa
ren gestikt. Omdat men niet wist wat met
de lijken te beginnen, werden die in zak
ken gedaan en overboord geworpen. Wie
in deze affaire de hand had, was moeilijk
uit te maken.
Dat evenwel op deze en ook op andere
wijze mensen Australië worden binnen
gesmokkeld, is aan de autoriteiten be
kend, vandaar dat altijd een scherp on
derzoek op de schepen, bijzonder uit Chi
na en Japan, wordt ingesteld.
Maar dat het niet gelukt om deze
mensensmokkel geheel onmogelijk
te maken, is eveneens bekend. Men
weet ook dat er speciale helpers in
Australië aanwezig zijn.
Een enkele maal lukt het een bemidde
laar te arresteren, meestal als gevolg van
een ruzie. Want deze bemiddelaars plaat
sen de gesmokkelde mensen tegen een
heel laag loontje ergens bij een landge
noot, waar men elkaar in het „evenwicht"
houdt; de één doordat hij moet zwijgen
vanwege de verboden binnenkomst in het
land en de ander vanwege het verlenen
van onderdak en het te lage loon, waar
over gewoonlijk dan de narigheid ont
staat. En dan zijn er ook nog wel vrou
wen of meisjes van Zuid-Europese immi
granten, die haar tijd niet afwachten of
om welke reden dan ook echtgenoot, ver
loofde of andere relatie volgen, doch
daarbij niet de voorgeschreven wegen
willen of kunnen bewandelen en zich aan
boord van een schip weten te verbergen
om dan hier clandestien aan de wal te
komen. Ook daarvan kan men nogal eens
trieste verhalen lezen en foto's zien. In
negen van de tien gevallen mislukt de po
ging om het beloofde land illegaal
te betreden; zij het dan ook, dat menig
immigratie-ambtenaar er een akelig uur
tje mee doormaakt.
kunnen blijven doen. De scholieren on
der hen (sommige bezoeken ULO scho
len of LTS) zullen vermoedelijk in
Lunteren de studie afmaken.
Hoog in het gebouw staan we op
eens voor een zaaltje waar met grote
witte letters „KERK" op staat. Ja, hier
werden iedere zondag kerkdiensten ge
houden in de eigen (Maleise) taal. Ds.
Pesulima ging hier meermalen voor en
bezocht de zieken.
Eenmaal in Lunteren gehuisvest is
dat intieme er misschien wat af en
kunnen ze niet zo meer in groepsver
band naar de kerk. Maar dan is er
misschien in De Biezen te Barneveld
gelegenheid eigen diensten bij te wo
nen.
Wanneer hun vertrek precies zal
plaatsvinden was nog niet bekend. Wel
zullen de grootste gezinnen eerst gaan.
In keurige eengezinswoningen, 59 in
totaal, zullen de Ambonezen eindelijk
een menswaardige woongelegenheid
vinden.
In Ederveen zal het wel wat vreemd
zijn de (talrijke) Manyputty's, Akyha
ry's en de anderen niet meer dagelijks
tegen te komen. Hun vriendelijke groet
werd door de bevolking met een weder
groet beantwoord. Maar ieder zal zich
met de 87 Ambonezen verheugen over
het feit dat zij na lange jaren van be
helpen en woningmisère eindelijk een
betere toekomst tegemoet gaan
PLAATSING KAPCONSTRUKTIE
SIONSKERK
Op het ogenblik is men de laatste
hand aan het leggen aan de stalen kap
constructie van de Sionskerk. Een gro
te kraan heeft de stalen balken meters
hoog de lucht in getild, waar ze door
ervaren handen tot een geheel ver
enigd zijn. De leek die nu langs de kerk
komt kan nu zo'n beetje zien hoe het
werden gaat. Desalniettemin duurt het
nog wel even voor de kerk helemaal
klaar zal zijn. Men verwacht dat er
nog wel een jaartje overheen zal gaan.
POSTDUIVENNIEUWS
De Eerste Veenendaalse Postduiven
Vereniging EVPV „De Luchtreizigers"
heeft deelgenomen aan het Bondscon
cours vanaf St. Denis, 412 km. De dui
ven werden losgelaten om 6.15 uur. De
eerste duif meldde zich bij de heer
B. H. C. Schuurman om 12.21 uur.
De verdere uitslag is:
G. Tasse 2. 3, 4, 5, 7, 12, 16, 18; K. v.
de Heuvel 6; A. v. d. Bovenkamp 8;
K. de Kuiter 9; W. J. v. Dam 10, 13, 21,
23; H. de Vos 11; R. Sukkel 14, 17, 20;
A. v. Barneveld 15, 22; Jac. Keiman 19.
P.V. DE SNELPOST
Uitslag van de wedvlucht Hoek van
Holland. Gelost om 8.30 uur. Eerst
aankomende duif 9.45.03 uur met een
gemiddelde snelheid van 1302.2 meter
per minuut bij A. J. v. d. Kolk.
De verdere uitslag is:
A. J. v. d. Kolk 1, N. v. Barneveld 2,
13; G. Diepeveen 3; R. v. Doorn 4, 5,
12, 21; C. v. Asselt 6, 11; G. J. v. Ma
nen 7, 19; J. v. Nieuw Amerongen 8;
G. Heikamp 9, 18; H. Ulrich 10; J. v.
Geerenstein 14, 16; W. H. Roelofs 15;
Joh. v. Manen 17; N. Stuivenberg 20.
Uitslag van de wedvlucht St. Denis.
Gelost 6.15 uur. Eerst aankomende duif
12.46.18 uur met een gemiddelde snel
heid van 1056.4 meter per minuut bij
R. v. Doorn.
De verdere uitslag is:
R. v. Doorn 1, 22; N. v. Barneveld 2;
J. v. Geerenstein 3; A. Merlijn 4; C.
v. Ginkel 5; E. Sukkel 6, 9, 10, 12, 15,
23, 25; T. de Hartog 7. 13. 19, 20; E. Hei
wegen 8; P. W. v. Zetten 11, 24; A. J.
v. d. Kolk 14; G. Heikamp 16; N. Stui
venberg 17, 18; Joh. v. Manen 21.
Het was in het eind van de twintiger jaren, dat de
Veenendaler H. v. d. Bovenkamp aan de Belgische
Zendingskerk te Brussel een opleiding volgde voor
zendelingen in het toenmalige Ned. Indië. Thans
ruim 30 jaar later is Ds. v. d. Bovenkamp reeds en
kele jaren terug in Holland na een zeer intensieve
arbeid in de gordel van smaragd. In zijn aardig in
gerichte woning aan het Meidoornplantsoen te Wa-
geningen troffen we de thans 60-jarige Ds. v. d. Bo
venkamp aan temidden van zijn gezin. Dit gezins
tafereel impliceert niet dat de predikant na zijn
Indische jaren er nu zijn gemak van neemt. Integen
deel, de nog zeer aktieve predikant, is belast met de
geestelijke verzorging van de gerepatrieerde Indi
sche Nederlanders in de provincie Gelderland, een
taak, die gezien de grote afstanden, lang geen si
necure is.
Ds. H. v. d. Bovenkamp
Over zijn ongetwijfeld zeer interes
sante loopbaan in het zendingswerk
zou een boekwerk te vullen zijn. Ds.
v. d. Bovenkamp wimpelt elke lof in dit
opzicht af en wenst slechts in te gaan
op de arbeid van thans, de zorg voor
de soms berooide landgenoten, die in
contactpensions zijn ondergebracht.
Desondanks vlochten wij een korte in
formatie naar de levensloop van Ds. v.
d. Bovenkamp in het gesprek in.
Na dus aan de Belgische Zendings
kerk te zijn opgeleid en een jaar prak
tijk te hebben gedaan in de Vlaamse
stad Gent, vertrok de heer v. d. Boven
kamp in 1934 als zendeling-evangelist
naar Java. Hier werkte onze oud-plaats
genoot zowel in Bandoeng als in Mage-
lang, maar ook te Malang in Oost-Java.
Totdat in 1942 de Japanners het mooie
Insulinde overweldigden en aan een
terreurperiode begonnen. Aanvankelijk
werden de geestelijken nog ontzien,
maar een jaar later werden ook zij ge-
interneerd en in de kampen opgeslo
ten. Tijdens de transporten naar Tji
mahi bezweken velen vanwege het feit
dat zij urenlang aan de gloeiende tro
penzon waren blootgesteld, of in dichte
wagons werden opgesloten.
Pas na de bevrijding herkreeg de
heer v. d. Bovenkamp het contact
met zijn vrouw en twee kinderen.
Terwijl de familie v. d. Bovenkamp
elkaar had gevonden in Ambarawa
braken de onlusten uit en dankzij
een door de Japanners verstrekte
vrijbrief kon de heer. v. d. Boven
kamp het gevangenisleven ontgaan.
In handen van de extremisten te val
len betekende zo goed als een dood
vonnis. De reis was vol gevaren want
op weg naar Semarang klonk voort
durend geweervuur van de extremisten
op. Met matrassen op elkaar gestapeld
konden vrouwen en kinderen worden
beschermd. In Semarang werd de groep
Nederlanders in verlaten Europese wo
ningen ondergebracht, waar zij door
President Johnson van de Verenigde Staten had zaterdag 1 augustus reden om
bijzonder tevreden te zijn. De mannen van het Amerikaanse bureau voor Ruimte
vaart toonden hem exemplaren van de ruim vierduizend foto's, gemaakt door
's werelds meest ingenieuze en tot nu toe meest succesvolle robot-fotograaf, de
Ranger-7. Vrijdag 31 juli om 2.25 uur Nederlandse tijd sloeg de 365 kilo wegende
Ranger, met een snelheid van 9.000 km per uur, te pletter op de oppervlakte van
de maan. Vanaf acht minuten over twee had de Ranger-7 onafgebroken foto's
naar de aarde geseind: de eerste bestreek 290 duizend vierkante kilometer van het
maanoppervlak, de laatste foto van de reeks van vierduizend een stuk van 18 x 18
meter. Alle foto's bleken van uitstekende kwaliteit.
Het belang van deze „close-ups" van
onze trouwe buurman in de ruimte is
heel wat groter dan op het eerste gezicht
lijkt. Zij vormen een onmisbare schakel
in de lange reeks van onderzoekingen
en experimenten, welke nodig zijn om
het Grote Maanproject van de Amerika
nen in 1970 een landing van de eerste
astronaut op de maan te realiseren.
Vóór een rqjmtevoertuig op de maan
kan landen moet men precies weten
hoe de landingsplaats er uit zal zien.
Ligt er een metersdikke stoflaag, waar
in het voertuig hulpeloos zal wegzak
ken, komen er rotsblokken voor, waar
tegen het te pletter moet slaan? De
foto's hebben nu uitgewezen, dat de zee
der wolken, de gekozen landingsplaats,
waar de Amerikanen in 1970 moeten
neerkomen, ideaal is. Er ligt een dertig
centimeter stoflaag, welke geen moei
lijkheden zal geven, en grote rotsblok
ken komen niet voor.
De Amerikanen kunnen nu doorgaan
met hun schema. De eerstvolgende
etappe is het Gemini-project, de lan
cering van tweepersoonscapsules in een
baan om de aarde. Volgend jaar moet
dit gebeuren. De astronauten zullen en
kele dagen in de capsule moeten blijven
en technieken beproeven om twee ruim
tevoertuigen aan elkaar te koppelen.
Het Gemini-project zal in totaal drie
tot vier jaren in beslag nemen. Als het
laatste onderdeel een verblijf van
veertien dagen in de ruimte in 1968
of 1969 achter de rug is, start het Apol-
lo-project, het eigenlijke bezoek aan
de maan. In 1970 moet, als afsluiting
van dit plan, een moederschip, bemand
met drie astronauten naar de maan
reizen.
Terwijl het Apollovoertuig rond de
maan blijft cirkelen zullen twee
van de drie astronauten met behulp
van een kleinere cabine op de maan
dalen. Na een kort verblijf moeten
zij naar de Apollo terugkeren, wel
ke hen naar de aarde terug moet
brengen.
De voor-verkenningen van de maan
zijn met het slagen van de Ranger-7
nog niet afgesloten. Nog zeker vijftien
andere Rangers zullen als „zelfmoord
fotografen" naar de maan worden ge
stuurd. Zij zullen worden opgevolgd
door Surveyor-ruimteschepen, welke
als automatische waarnemingsstations
dienst moeten doen. De Surveyors zul
len niet op het maanoppervlak neer
storten. maar „zachte landingen uit
voeren, zodat hun kostbare apparatuur
intact blijft en kan doorwerken. De
eerste Surveyor zal waarschijnlijk nog
dit jaar worden gelanceerd.
Hebben de Amerikanen nu iets af
geknabbeld van de achterstand, welke
zij in zeker opzicht op de Russen had
den? Na het succes van de Ranger-7 is
al uitgeroepen, dat zij nu een flinke
voorsprong hebben genomen in de race
naar de maan. De Russen hebben welis
waar al in 1959 opnamen van de (ach
terkant van de) maan gemaakt, maar
dit kan rustig als een toevalstreffer
worden beschouwd.De Loenik-III
vloog achter de maan langs en kwam
niet dichterbij dan 65.000 km. De foto's
waren in geen geval „close-ups". Toch
is het afwegen van de resultaten en
het meten van de beide partijen een
hachelijke onderneming. De Amerika
nen hebben zeker geen achterstand,
welke in jaren moet worden uitgedrukt.
Op sommige onderdelen liggen zij zelfs
voor, zoals nu bij de foto's van dichtbij.
De Russen werken echter even hard
aan hun eigen sche^na, dat eveneens in
een soort Gemini- en Apollo-project
voorziet. Wanneer zij dit zullen reali
seren is moeilijk te zeggen.
(Nadruk verboden)
Hoofdstraat 45, Telefoon 2163
Frans Halslaan 26 Telefoon 3044
ex-Nederlandse krijgsgevangenen rede
lijk werden verzorgd.
Na veel wederwaardigheden moest
de familie v. d. Bovenkamp plotseling
naar Bandoeng vertrekken en dat bin
nen een uur. Nu, de schaarse bezittin
gen waren gauw gepakt en zo beland
de men in deze, qua klimaat, meest
Europese stad. Alles was nog zeer
chaotisch en moeilijk, want de demar
catielijn liep dwars door de stad. Ge
leidelijk aan herstelde de oude toestand
en begon er ook op het kerkelijk erf
aktiviteit te komen. De heer v. d. Bo
venkamp begon als godsdienstleraar
bij de Protestantse Kerk (vergelijkbaar
met de Hervormde Kerk in ons land).
In 1948 volgde zijn benoeming tot pre
dikant door de kerkeraad van Ban
doeng. Deze kerk heeft Ds. v. d. Boven
kamp acht jaar gediend, waarna hij in
juli 1954 weer naar Nederland terug
keerde voor een wel zeer verdiend ver
lof.
In maart 1955 werd Ds. v. d. Boven
kamp benoemd tot geestelijk verzorger
van de gerepatrieerden in dienst van
het CIO (Contact in overheidszaken).
Het werkterrein van Ds. v. d. Boven
kamp is wel zeer omvangrijk, want het
bestrijkt de gehele provincie Gelder
land, waarin ruim 300 gerepatrieerde
gezinnen (totaal 1500 personen) zich
bevinden.
Ds. v. d. Bovenkamp vertelde ons
dat hij djt werk met toewijding doet.
Er z(Jn 35 contactpensions in Gelder
land. Het is de taak van de predikant
de kerkelijke integratie te bevorderen
en al die teruggekeerde landgenoten
te helpen zich in het kerkelijk leven
hier te lande in te passen.
Er zijn uiteraard aanpassingsmoei
lijkheden te constateren, zowel maat
schappelijk als kerkelijk, al naar ge
lang de plaatselijke toestand zegt Ds.
v. d. Bovenkamp. Van de verschillende
modaliteiten en de dogmatische onder
scheidingen daarin hebben vele In
dische landgenoten geen begrip. Zij
wensen slechts een onderlinge band
met elkaar en met de medechristenen.
Zo was het in Indië ook. De Protes
tantse Kerk was daar de grootste. Hier
in kwamen (vooral) Hervormden, maar
ook Luthersen e.a. bijeen. In deze Kerk
bestond geen onderverdeling in moda
liteiten. zoals in Nederland in de Her
vormde Kerk. In de door Ds. v. d. Bo
venkamp bezochte contactpensions zijn
gesprekskringen gevormd, maar ook
bezoekt de predikant de Indische land
genoten persoonlijk. Het moet zowel
een geestelijke als maatschappelijke
begeleiding zijn, reden waarom ook de
maatschappelijk werkster in deze ar
beid werd ingeschakeld.
In deze pensions is het soms wel be
helpen. Er worden enkele kamertjes af
gescheiden en daarin leven de gerepa
trieerden. Gelukkig is er een kentering
in zicht. Vanwege een door de Minister
van Volkshuisvesting ingestelde advies
commissie worden instructies gegeven
over het beleid inzake de gerepatrieer
den.
En de gemeentebesturen van plaat
sen als Arnhem, Nijmegen, Apel
doorn en Ede wensen bij elke toe
wijzing van een contingent woningen
een deel daarvan te bestemmen voor
de gerepatrieerden. (In Ede gebeurt
dat o.m. met de Ambonezen uit
Ederveen.) red.).
Zodra de gerepatrieerden eigen huis
vesting hebben gekregen, vervallen in de
meeste gevallen de werkzaamheden van
Ds. v. d. Bovenkamp, want dan zijn de
mensen aangewezen op de plaatselijke
kerkelijke instanties. Dat neemt niet
weg, dat de predikant zo'n gezin nog
wel eens een bezoekje brengt. De Am
bonese groep is geheel zelfstandig in
de eigen Molukse Kerk, die eigen pre
dikanten heeft en waarin in de Ma
leise taal wordt gepreekt.
De Indische huisvrouwen ondervinden
nog wel eens moeilijkheden met de
voeding. In de contactpensions ver
schaft men daarom enige keren per
week een rijsttafel. Zelfs als de mensen
een eigen huis hebben gevonden, blijft
de voorkeur voor Indische gerechten
bestaan. De mannen, die in Indië veelal
een administratieve functie bekleed
den, valt de overgang ook wel eens
zwaar. In dezelfde werkkring te worden
geplaatst is wel hun wens, maar niet
altijd mogelijk. Daarom gaat ook de
belangstelling uit naar de meer tech
nische beroepen, waarvoor een omscho
ling op een der Rijkswerkscholen mo
gelijk is. De kinderen passen zich nog
het best aan. Zij zijn ijverig en in
telligent. Vooral op technische scholen
muntten de jongelui uit.
„Er moet duidelijk gesteld worden
dat de Nederlandse regering veel en
nuttig werk voor deze gedupeerde land
genoten heeft gedaan" aldus Ds. v. d.
Bovenkamp.
Men mag niet vergeten d.a i deze men
sen op Java, Sumatra of Nieuw-Guinea
bestuursfuncties bekleedden en een
zeker comfort in hun levenswijze mee
kregen. Het valt daarom te betreuren
dat er critiek uit de Nederlandse be
volking wordt vernomen als er weer
een gerepatrieerde een woning krijgt.
Wanneer hen een woning wordt aan
gewezen kan dat slechts beschouwd
worden als een kleine vergoeding voor
wat ze aldaar hebben achtergelaten, zo
concludeert Ds. v. d. Bovenkamp.
Ds. v. d. Bovenkamp bezoekt uiteraard
zijn familie in Veenendaal op gezette
tijden. In Indië had *de predikant wel
eens een ontmoeting met een andere
Veenendaalse zendeling-predikant Ds.
van Dijk, die inmiddels ook weer naar
Nederland terugkeerde. De predikant
heeft een druk bezet leven in zo'n groot
arbeidsterrein als de provincie Gelder
land. Het leiden van begrafenissen
vormt daar ook een onderdeel van. On
langs leidde Ds. v. d. Bovenkamp de
begrafenis van een overleden Indische
Nederlander in Ederveen. Hun omstan
digheden, hun opneming zowel in ker
kelijke als maatschappelijke kringen, is
zijn grootste zorg. De taak, die de oud-
Veenendaalse predikant op zich nam
is geen geringe, maar wel een dank
bare en zeer noodzakelijke.
PUZZELRIT VAN „VEILIG VERKEER"
Zevenendertig jongelui tussen de 10
en 15 jaar verschenen maandagavond
aan de start voor het gemeentehuis met
hun fiets voor deelname aan de puzzel-
rit georganiseerd door de vereniging
voor Veilig Verkeer en de vereniging
voor Vreemdelingen Verkeer. Het ging
niet om de snelheid, doch om de accu
raatheid van het lezen van de route
beschrijving en de kennis van de ver
keersregels. De af te leggen afstand
was ongeveer 13 km. Toen allen zich
bij de finish, die bij hotel Boszicht was,
hadden verzameld bleek, dat de helft
van de deelnemers het traject niet goed
had afgelegd. De prijzen, die door bei
de verenigingen waren beschikbaar ge
steld, werden behaald door:
1 Wilma Hoolwerf, Marktstraat 53;
2 Ria Jongbloed, Dorpsstraat 209;
3 Martin van Dusschoten, Lijsterbes
laan 5 en Dirk van Eist, Utrechtseweg
42 te Renswoude. Negen deelnemertjes
kregen nog een troostprijs.
SCHIETRESULTATEN
Tijdens een onderlinge wedstrijd door
de leden van de schietvereniging Scher-
penzeel werden maandagavond de vol
gende resultaten geschoten:
Geweer: M.'Berendse 50 (max.); A. C.
van Dusschoten 48; H. Veldhuizen 47;
J. Koudijs 46; A. Wittenberg 45; A.
Valkenburg en H. Berendse 44; P. van
Engelenburg en J. ten Broek 43; R. v.
de Burgt, A. van Eist en G. van Eist
42; E. v. d. Werk 41; Burgemeester
Hoytema en H. Pater 39; J. Overeem,
Hans Hoytema, J. van Eist en J. Koot
38; A. ter Burg 36 en E. van Setten 33.
Petite carabine: J. Koot 48; P. van
Engelenburg, A. van Eist en J. ten
Broek 47; J. Koudijs, A. C. van Dus
schoten, M. Berendse en E. v.d. Werk
46; A. Wittenberg 45; A. Valkenburg
44; R. van Elst en J. van Elst 42; E.
van Setten, H. Pater en G. van Elst
41; R. v. d. Burgt 40; A. ter Burg 39;
Hans Hoytema 37 en H. Berendse 29.
Zaterdag aanstaande wordt te Bar
neveld een wedstrijd geschoten tussen
Scherpenzeel en Barneveld.
KERK EN CREMATIE
Tot dusver werd kerkelijke straf toe
gepast op Katholieken, die hun doden
lieten cremeren (o.a. weigering van een
kerkelijke begrafenis). Dit is thans ver
anderd. Het Vaticaan verklaart, dat
voorheen crematie een demonstratie
placht te zijn van anti-Christelijke ge
zindheid; tegenwoordig echter heeft
naar Vaticaans inzicht de crematie dit
karakter verloren en behoren dus ker
kelijke straffen niet meer te worden
toegepast, tenzij in bepaalde gevallen
de crematie een duidelijke anti-chris
telijke demonstratie beoogt te zijn. An
derzijds blijft de kerk uiteindelijk staan
op de traditionele aarde-begrafenis en
schrijft voor. dat deze traditie evenals
tot dusver getrouw moet worden be
vorderd.
