De Inspecteur komt
HELSE!
si
ROSELLA
IL
VOEDSEL UIT AARDOLIE
CffiiYÜOlëf
SCHERPENZEEL
ARAM
ARAM
Nieuwe middelen in de strijd tegen
de vruchtboomkanker
EDE
TWEEDE BLAD „DE VALLEI"
VRIJDAG 11 DECEMBER 1964
Nr. 98
Toestanden in de lagere school te Veenendaal, Rhenen,
Amerongen, Renswoude en Woudenberg.
Rapporten uit 1836 en 1842
Inspectie
hajyn
een vieux
vanfloiyn
Veenendaal
Rhenen
Amerongen
Tweede verslag
Rhenen
Amerongen vooruit!
Leersum
Twee jubilarissen N.V. Boxal
Dronken achter stuur
Q
l?
V.A. B.
KIRPESTEIN
Onrustige Zenuwen?
Het
spookslot
aan
de
Tiber
Renswoude
Woudenberg
Belangrijke aanvulling voor arme landen
NYLONS
in de
nieuwste
kleuren
KIEST U BIJ:
Fa. L. HEY
VOOR DE BOER
VOLLEYBAL
Alle hoofdteams van de
PANTERS dit weekend
in de strijd in uitwedstrijden
DAMES
Enige gegevens met
betrekking tot het
Stima-onderzoek in Ede
Sedert de Reformatie moest het onderwijs dienen om kennis van de ware religie bij de jeugd aan te kweken en paapse stou
tigheden te weren. De Staten van Holland, Friesland, Utrecht, Gelderland en Zeeland maakten verordeningen, provinciale
synodes als die van Dordt in 1574 en 1578, van Middelburg en s Gravenhage in 1586 namen besluiten in die geest. Steden
en dorpen bleven niet achter en gaven schoolreglementen in de vorm van instructies. Toen de Nationale Dordtse Synode in
1574 werd gehouden, kwam uiteraard het onderwijs ter sprake. Zij adviseerden maatregelen te nemen om overal scholen
te stichten. De scholen uit de vóór-reformatorische tijd waren immers verdwenen. De Dordtse besluiten waren zó omvanrijk
en van zóveel gewicht, dat ze wel „de christelijke grondwet der opvoeding" genoemd worden.
De scholen moesten opleiden tot god
zaligheid en de fundamenten der chris
telijke leer onderwijzen. Alleen school
meesters, die lid waren van de Gere
formeerde kerk - in die dagen de naam
voor de Hervormde kerk - mochten be
noemd worden. Met klem werd predi
kanten en personen uit de magistra
tuur aangeraden de scholen geregeld
te bezoeken. Door de ijver van de ker
kelijke overheid kende ons land ge
durende de 17e eeuw een voor die tijd
bloeiend schoolwezen.
In de steden had men stadsscholen,
voorbereidend voor de universiteit, en
lagere scholen. Ook waren er zoge
naamde bijscholen, bijvoorbeeld schrijf-
scholen en Franse scholen, de laatste
door zuidnederlandse refugés, later ook
door Fransen geleid. Het houden van
bijscholen was verboden aan Roomsen
en aan dissenters als Lutheranen, Re
monstranten, Mennisten en andere niet
tot de Staatskerk behorende Hervorm
den. (De tolex-antie-idee kwam eerst in
het laatst van de 18e eeuw op, om in
de 19de eeuw daadwerkelijk doorwer
king te vinden).
Op het platteland had men voorna
melijk lagere scholen. Zo werd in 1679
te Veenendaal aan de Hoogstraat de
eerste lagere school gesticht, dus lange
tijd vóór in 1900 de leerplicht kwam.
In het midden van de 19e eeuw vond
men een particuliere school voor meis
jes op de plaats van hotel-restaurant
De Korenbeurs. Nog later verrees de
eerste bewaarschool van mevrouw de
weduwe Kennedy, een Schotse van
origine. Of was zij een Ierse?
Toen in de Franse tijd het onderwijs
door wetten werd geregeld, kwamen
er ook instructies voor de schoolop
zieners en de commissiën van onder
wijs, gevormd door de gezamenlijke
schoolopzieners van een departement
- ons land was toen in departementen
verdeeld -. Het instituut van de inspec
tie bleef na het vertrek der Fransen
bestaan.
Tussen 1830 en 1850 waren er onge
veer 80 schoolopzieners, die naast hun
ambt als predikant, notaris, jurist e.d.
voor f 400,per jaar de scholen in hun
ressort inspecteerden. Hun rapporten
zijn helaas verloren geraakt. Wel heb
ben wij gelukkig de beschikking over
de verslagen van mr. Henricus Wijn
beek, die sinds 1811 de Latijnse scho
len als inspecteur bezocht en sedert
1832 bovendien de lagere en middel-
bare scholen, tezamen niet minder dan
5000 scholen!
In het juist verschenen Jaarboekje
van Oud-Utrecht deelt dr. R. Reinsma
interessante dingen mee, ontleend aan
deze rapporten. Uit Wijnbeeks verslag
nopens de staat der lagere scholen in
de provincies Utrecht, Groningen en
Drente, bezocht in de loop van 1836,
citeren wij een en ander over de toe
stand in het derde en vierde school
district.
Veenendaal wordt met lof vermeld.
„Het schoollokaal is een voortreffelijk,
ruim en helder gebouw, waarin een
getal van 450 kinderen gemakkelijk ge
plaatst zijn. Het is in tweeën afgedeeld
door glazen deuren. Tusschen de beide
zalen was een Russische kagchel ge
metseld, die 's morgens vroeg in de
winter werd gestookt en dan voor den
ganzen dag genoegzame warmte door
dit gebouw verspreidde. Bij dit schoon
lokaal steekt zeer ongunstig af een
paar vertrekjes, die den onderwijzer
en zijn huisgezin tot woning moet ver
strekken. De onderwijzer G. J. Kit be
hoort onder de bekwaamste. Met een
vasten gang onderwijst hij het lezen
naar de klankmethode, de taalkunde
en daarmede de beide ontledingen van
volzinnen met gepaste verstandsont
wikkeling, waartoe ook getallen en
vormleer oordeelkundig werden aan
gewend. Het schrijven was fraai: het
zingen ook zeer goed, doch de oefening
daarin geschiedde alleen bij het aan
gaan der school. Vele kinderen treden
er de school niet binnen dan na het
eindigen van het zingen. Overdreven
godsdienstige begrippen maken hunne
ouders vooringenomen tegen het zin
gen, omdat het geen psalmgezang is."
(Vormleer is de oude naam voor aan
schouwelijke meetkunde. De klank
methode bij het spellen wordt nóg toe
gepast).
Ook Rhenen wordt geprezen. „In dit
stadje is slechts ééne school. Zij wordt
in een zeer groot lokaal gehouden en
bezocht door meer dan 200 leerlingen.
Er werd zeer goed onderwijs gegeven
in het Nederduitsch, in het lezen naar
de klankmethode, waarbij den leerlin
gen een zeer gepaste leestoon werd
eigen gemaakt, en in de beginselen der
taalgronden. De getalleer bereidde hen
zeer doelmatig voor op het rekenen. Het
schrijven voldeed mij ook. Doch de
meester, van een zwak zenuwgestel
zijnde, kon niet de minste beweging
verdragen en moest gedurig stilte ge
bieden.
Uit het groot schoolvertrek daalt
men langs eenige trappen naar een
kleinere kamer, waar onderwijs in het
Fransch, als het zoo heeten mag, ge
geven werd. Want de uitspraak en de
regels waren gebrekkig."
„Aan het schoollokaal ontbreekt ge
noegzame ruimte voor het 225 tal leer
lingen en een toereikend getal schrijf
tafels; aan de school zelve een onder
meester. De onderwijzer A. Dijkerman,
ofschoon niet onbekwaam, schoot nog-
tans te kort in het bewaren van orde
en stilte en het tegengaan van onhebbe
lijkheden. Het geheele onderwijs be
paalde zich tot lezen, schrijven, rekenen
en zingen, en dat alles niet boven het
middelmatige."
In 1842 bezocht mr. Wijnbeek weer
de scholen. Voor de tweedemaal prijst
hij de Veenendaalse school, „een mo
delschool". „Het onderwijs was hier
onder den verstandigen en ijverigen
G. J. Kit op denzelfden doelmatigen
voet gebleven. Deze school verdient,
evenals die te Doorn, den naam van
modelschool. Des morgens wordt er
van 7 tot 9 school gehouden voor een
100 tal armenkinderen. Daar was het
onderwijs zeer eenvoudig en regt ge
past voor die kinderen.
De Russische kagchel, waardoor de
twee zalen der scholen verwarmd moe
ten worden, voldoet niet. Zij zal door
eene andere vervangen worden. De
reden van klagte over het slechte
woonhuis van den onderwijzer is op
geheven. Hetzelve is vergroot en ver
beterd."
„Rhenen, waar slechts ééne school is,
doch in tweeën gedeeld, zijnde het eene
voor de Nederduitsche armen- en bur
gerkinderen, het andere de Fransche
school. Beide waren op den vorigen
goeden voet gebleven. Zij zoude nog
beter zijn, indien er een alleszins be
kwame ondermeester, zoo nodig voor
het getal leerlingen, niet ontbrak."
„Het onderwijs van A. Dijkerman
vond ik hier, sedert mijn vorige bezoek,
verbeterd. De klankmethocjp^was inge
voerd; de leestoon was gepast; van
rede- en taalkundige ontleding werd
veel werk gemaakt. Ook van het oor
deelkundig rekenen uit het hoofd. Het
tweestemmig gezang was zuiver en lie
felijk. Het schrift was goed. Er heerste
thans orde en stilte, doch het lokaal
was in slechter staat. De steenen vloer
lag aan stukken. Den burgemeester heb
ik cp dit gebrek opmerkzaam gemaakt
met het gevolg dat de vloer kort daar
na, volgens bericht van de schoolop
ziener, hersteld is."
Mr. Wijnbeek bezocht in Amerongen
ook een Franse jongens- en dito meis
jesschool, de eerste van W. C. Stamp-
focrt, de laatste van mevrouw Clasina
Henrica Lis.
Gok Leersum kreeg een beurt. „Hier
is alles gebrekkig, het lokaal en het
onderwijs van den hoogbejaarden D.
N.V. DISTILLEERDERIJ M. DIRKZWAGER Az SCHIEDAM
Woensdag 2 dec. herdachten de heer A.
van Nieuw Amerongen en de heer T.
Diepeveen het feit dat zij I2V2 jaar in
dienst waren van N.V. Boxal.
Tijdens een feestelijke bijeenkomst
in de bedrijfskantine werden enkele
toespraakjes gehouden.
De heer Schothorst (technisch direc
teur en bedrijfsleider) dankt beide ju
bilarissen voor het vele werk dat zij
voor de N.V. hadden gedaan.
Tevens gaat dank aan uw echtgenotes,
aldus spreker, ook zij hebben vele van
uw „vrije uren" afgestaan aan het be
drijf. Tenslotte overhandigde de heer
Schothorst de jubilarissen het speldje
„12V2 jaar Boxal" alsmede een bedrag
onder couvert.
De algemeen directeur (Drs. N.
Schutte) sprak als tweede een geluk
wens uit en hoopte dat beiden nog lang
in dienst zouden zijn van de N.V.
De heer Willemsen sprak daarna na
mens de personeelsraad. In zijn betoog
wees hij op de prettige en vriend
schappelijke samenwerking van de af-
gelopij 12V2 jaar.
De heer Diepeveen en de heer van
Nieuw Amerongen spraken tot slot hun
dank uit aan de directie en alle aan
wezigen en hoopten ook in de toekomst
hun werk'op dezelfde voet te doen
voortzetten.
SEGNI AFGETREDEN
President Segni van Italië is afgetre
den. Hier zien we het 73-jarige staats
hoofd met zijn kleinkinderen, voor de
eerste maal na zijn hartaanval in au
gustus, gefotografeerd in het Quirinale
te Rome.
Zaterdagavond werd de autobestuurder
G. L. uit Loenen aangehouden omdat hij
volslagen dronken achter het stuur zat.
Na proces-verbaal te hebben opgemaakt
liet men de auto weer vertrekken omdat
een mede-inzittende die nuchter was en
over een geldig rijbewijs beschikte de wa
gen verder kon besturen.
VEENENDAAL
CITY-MOTORS-EDE
UITREIKING PRIJZEN POSEIDON
Donderdag 10 december om 7.45 uur ko
men de leden van de zwem- en poloclub
Poseidon '59 in Marktzicht bijeen. Op
die avond zullen de prijzen der clubkam
pioenschappen uitgereikt worden en zal
verder de avond verzorgd worden door
Fred van Dorp met vertoon van dia's van
de Olympische spelen te Tokio.
Vrijdag 11 en zaterdag 12 december
wordt door de Scherpenzeelse Harmonie
Caecilia in hotel Boszicht de jaarlijkse
uitvoering gegeven.
Na de pauze wordt door de ATS het
toneelstuk Strikt zakelijk, door Willem
van Boxtel opgevoerd.
NA AANRIJDING VERKEERD
ADRES OPGEGEVEN
Een voor het hotel De Hertog van Gelre
in de Dorpstraat geparkeerd staande
auto, eigendom van de heer V. uit Amers
foort, werd maandagmorgen door een tot
nog toe onbekende bestuurder van een
grijze Opel aangereden, tengevolge waar
van beide auto's behoorlijk werden be
schadigd.
De bestuurder van de grijze Opel, die
de aanrijding veroorzaakte heeft aan om
wonenden wel een adres en naam opgege
ven, alvorens hij wegreed, doch deze ge
gevens bleken na een door de politie inge
steld onderzoek, niet te kloppen.
GESPAARD
Gedurende de maand november werd
bij de Rijkspostspaarbank alhier ingelegd
f 26.713,64 en terugbetaald f 19.504,32.
Over dezelfde periode bedroeg de inleg
bij de Nutsspaarbank f 74.085,50 en werd
terugbetaald f 39.916,91.
DOOR HOND DOODGEBETEN
Door een hond, waarvan de eigenaar tot
nog toe onbekend is, zijn in de nacht van
zondag op maandag, twee rashanen en
enkele kippen doodgebeten welke eigen
dom waren van de landbouwer Tiggelaar,
wonende in de Nieuwstraat.
Mijnhardt's Zenuwtabletïen
32 „Wat hebt U?" schreeuwt Aram, op zijn te
genstander toespringend, „ik heb U nog geen en
kele maal geraakt!!" MerlinMerlin,"
kreunt de man nauwelijks hoorbaar. Dan slaat hij
als een blok achterover en blijft roerloos liggen.
Aram staart nog verbijsterd naar de bewegingloze
gestalte aan zijn voeten als achter hem de waar-
Versteegh. Doch hijwordt geholpen
door een zeer bekwamen ondermeester,
die op eene eenvoudige wijze alleen
datgene onderwijst, wat boerenkinderen
kunnen gerekend worden in hunnen
volgenden leeftijd te zullen noodig heb
ben.
Onder Rhenen behooren", gaat mr.
Wijnbeek voort: a. ACHTERBERG tus
schen Rhenen en Veenendaal. Ik vond
er een net schoolgebouw en woning,
liggende op eene hoogte, vanwaar men
een verrukkelijk uitzigt heeft, maar
waar een put of waterpomp ontbrak,
zoodat de onderwijzer genoodzaakt was
dagelijks een kwartier uur ver het wa
ter te halen. Ik heb op verzoek van
den onderwijzer den burgemeester hier
over onderhouden, met dat gevolg, dat
kort daarna eene pomp gezet is, waar
van ik door den schoolopziener onder -
rigt ben geworden.
Wat voorts het onderwijs van J. J.
Landman betreft, het is doodeenvoudig
en beperkt; er wordt gespeld, eentonig
gelezen, een weinig gerekend en matig
geschreven. Gelukkig hebben de een
voudige boeren hier geen hooge oplei
ding noodig.
b. ELST: hier is het onderwijs van E.
van Altena op eenen beteren voet. De
klankmethode is ingevoerd; de lees
toon, het schrift, het rekenen uit het
hoofd, het rede- en taalkundig ontle
den en het gezang, alles beviel mij."
„In een goed lokaal vond ik in L.
van Oostveen een braaf, eenvoudig,
doch droog en stijf onderwijzer. De
spelmethode was nog in gebruik. Er
werd nogtans op goeden toon gelezen,
vrij goed geschreven, goed uit het hoofd
gerekend en niet alleen met de maten
en gewigten, maar ook met de munten
bekend gemaakt. Het gezang was
schreeuwend. Des Zaterdags, nadat de
kleinen en de twee Roomschen de
school verlaten hebben, wordt hier in
den Bijbel gelezen."
Wij moeten helaas in mineur eindigen
met Woudenberg. „Met de school alhier
is het ellendig gesteld. De onderwijzer
C. Lagerweij vond ik er niet in. Ik ver
nam, dat hij er zelden komt. Alleen 's
morgens te elf en 's namiddags te 3
ure, telkens slechts voor een half uur.
Een ondermeester, op zich zeiven niet
ongeschikt, moet dus het geheele werk
alleen verrigten en schoot daarbij te
kort. Het geheele onderwijs is hier ge
brekkig. De schoolmeubelen zijn ook in
slechten staat. Ik heb den burgemeester
en naderhand den Gouverneur verslag
gedaan van den ellendigen staat van
zake. Deze heeft mij verzekerd de zaak
in orde te zullen brengen. Het scheen
dat men den hoogbejaarden onderwij
zer, die niet onbemiddeld is, met het
genot van eenig pensioen zal ontslaan."
Tot zover de citaten, die niet alleen
een beeld schetsen van het onderwijs
dier dagen - dat veel beter blijkt te
zijn dan gewoonlijk beweerd wordt -,
maar ook de opvattingen verraden, die
toen heersten. De schrijver, inspecteur
mr. Henricus Wijnbeek, treedt uit de
verslagen naar voren als een vooruit
strevend man, die zijn tijd jaren voor
uit was. Hij is kritisch, opbouwend,
scherp in zijn oordeel, stimulerend.
Daarom juist vallen zijn meningen als
zouden kinderen van armen en boeren
genoeg hebben aan een minimum van
onderwijs zo tegen.
D. Philips
De lange reeks produkten, welke uit het zwarte, vloeibare goud, de aardolie,
kan worden gemaakt, is opnieuw uitgebreid. Franse geleerden hebben een re
volutionaire methode ontdekt om uit ruwe olie een voedselprodukt te maken,
dat een bijzonder welkome aanvulling kan betekenen op het arme dieet van vele
volkeren, die nog in zeer povere omstandigheden leven. Het mag een vreemd
idee zijn, olie te eten, maar de Fransen geloven, dat hun vinding een grote toe
komst tegemoet gaat. Het consumeren van olie is overigens niet helemaal een
juiste omschrijving. De Franse vinding berust op een merkwaardige combinatie
van levende organismen en de rijke voedingsbodem, die bepaalde samenstellin
gen van de olie voor deze (micro)-organismen bieden.
Alfred Champagnat, wetenschappe
lijk leider van een Franse oliemaat
schappij, ontdekte namelijk, dat be
paalde gistsoorten - in feite micro-or
ganismen - buitengewoon goed gedijen
op oliebestanddelen, die ontstaan als
ruwe olie tot een temperatuur van 350
tot 400 graden Celsius wordt verhit.
Deze „kweek op olie" van de voor het
blote oog onzichtbare, zeer kleine le
vende wezentjes, kan heel goed een
voedselpreparaat opleveren, dat vooral
rijk is aan eiwitten en het eveneens
voor het menselijk lichaam onmisbare
lysine, een aminozuur.
De vinding van Champagnat dateert
uit 1957. Sindsdien zijn de laborato
riumproeven afgesloten. Met dusdani
ge resultaten, dat bij Marseille een
proefproject is ingericht, dat per dag
duizend kilo van het gevonden prote-
ine-vitamineconcentraat kan produce
ren.
Wanneer men de eetgewoonten be
kijkt van de talrijke mensen, die nog
op het randje van een bestaansmini
mum leven, wordt de betekenis van de
vinding duidelijk. De bevolking van
de arme landen leeft voornamelijk op
plantaardig voedsel. Het vlees is te
schaars en te duur. Ziekten zijn dan
vrijwel onvermijdelijk, doordat het
plantaardige voedsel alleen niet vol
doende bouwstoffen voor het mense
lijk lichaam kan leveren.
Met name ontbreken de nodige ei
witten om aan de behoeften van het li
chaam te kunnen voldoen. Eiwitten zijn
- hier komt de scheikunde weer even
schuwende stem van Presto klinkt: „Messireü Daar
komt Merlin!!" En als hij het hoofd wendt, kijkt
Aram recht in de starre, hypnotische blik van de
magiër. „Hij zal het U niet meer lastig maken."
zegt Merlin met een vluchtige blik op de man aan
zijn voeten. „Hij was een gevaarlek zwaardvech
ter, Aramhet leek mij beter he: met mijn ma
gische krachten onschadelijk te maken, voor hij U
te vlug af was„Is hijis hij dan?"
vraagt Aram ontzet. „Dood, ja," zegt de tovenaar
toonloos en zijn koude ogen kijken de ridder strak
aan
(Wordt vervolgd)
Hoofdstraat 45, Telefoon 2165
Frans Halslaan 26 Telefoon 3044
om de hoek kijken - opgebouwd uit
moleculen van verschillende amino
zuren. De geleerden hebben tot nu toe
zo'n twintig verschillende aminozuren
ontdekt, welke onmisbaar zijn om de
functies van het menselijk lichaam in
stand te houden.
Enkele van deze zuren komen echter
vrijwel niet in plantaardig voedsel voor.
Tarwe bijvoorbeeld - in vele landen
vrijwel het enige voedsel - bevat slechts
13% eiwitten, gedroogd rundvlees daar
entegen al 59%. Alleen al om het nodi
ge lysine te verkrijgen zou men voor
dezelfde hoeveelheid 22 maal zoveel
tarwemeel moeten eten als gedroogd
rundvlees.
Het uit aardolie gewonnen proteïne-
vitamineconcentraat bevat vijftig tot
zestig procent eiwit, vooral het percen
tage lysine is hoog. Wel mist het con
centraat sommige andere essentiële
voedingsstoffen, maar die komen weer
in voldoende mate voor in het gewone
plantaardige menu.
Vooral belangrijk is, dat het voe
dingsconcentraat op zeer goedkope wij
ze kan worden verkregen. Naar schat
ting zal het kweken slechts één vijf
tiende tot één dertigste van de prijs van
vlees gaan kosten. Deze lage kosten
zijn mogelijk geworden doordat het
gistingsproces, ook voor de bereiding
van andere olieprodukten, grote voor
delen oplevert. De microben hebben
alleen maar belangstelling voor de
koolwaterstoffen in de olie, en dat zijn
juist de stoffen, welke bij de bereiding
van allerlei olieproducten moeten wor
den verwijderd. De olie-etende gist-
stoffen maken dus ook het raffine-
ringsproces gemakkelijker.
Bij invoering op grote schaal van het
Franse procédé - en alles wijst in die
richting - zou per jaar, op basis van
de huidige olieproductie, 3,5 miljoen
kilo van het vitamineconcentraat kun
nen worden geproduceerd. Dit zou wel
heel welkom zijn, gezien de schaarste
aan dierlijke eiwitten in de wereld.
Geen wonder, dat de wereldgezond
heidsorganisatie, de voedsel- en land
bouworganisatie van de Verenigde Na
ties en de UNICEF grote belangstelling
hebben voor de Franse vorderingen.
Men zoekt nu naar wegen om het
rijke voedsel in een aanvaardbare
vorm te kunnen aanbieden. Gedacht
wordt aan een concentratie in een soort
bouillonblokjes, welke dan in het water
kunnen worden opgelost. Eén ding is
al bewezen: het uit het gistingsproces
van de olie gewonnen preparaat bevat
geen enkel bestanddeel, dat schadelijk
kan zijn voor het menselijk lichaam.
Smaak heeft het ook niet. Maar daar
weten de voedselspecialisten wel raad
mee. Het is vrij gemakkelijk om het
„bouillonblokje", gewonnen uit olie, de
smaak van welk geliefd artikel dan
ook te geven.
Vruchtboomkanker wordt bij appel- en perebomen teweeggebracht door een
schimmel, die de bast doodt en het omliggende weefsel prikkelt tot een kanker
achtige uitgroeiing, waardoor verdikkingen op de stam ontstaan. Over deze ziekte
heeft de heer D. D. Mulder van de Stichting Boom en Vrucht", gedetacheerd bij
het Proefstation te Wïlhelminadorp, onlangs voor de radio een korte beschou
wing gehouden. De parasitaire aantasting kan de dood van een tak of een hele
boom tengevolge hebben. Schattingen van de jaarlijkse schade lopen uiteen van
2 tot 4 miljoen gulden. Deze reeds lang bekende ziekte is sedert 1958 weer bij
zonder ernstig geworden. Plaatselijk kan teelt van bepaalde appelrassen bijna
onmogelijk worden.
Hoewel de oorzaak van vruchtboom
kanker reeds sedert 1880 bekend is, le
vert de bestrijding nog steeds moeilijk
heden op. De bestrijding is zo arbeids
intensief, dat ze bij de huidige toe
stand op de arbeidsmarkt, nauwelijks
uitvoerbaar is. Men moet n.l. alle aan
wezige kankers wegzagen of uitsnijden
en met een beschermend wondafdek-
middel insmeren. Ongelukkigerwijs
leidt de cultuurmethode van de moder
ne fruitteelt, waarbij de bomen aan pa
len en draad worden gekweekt, tot ster
kere aantasting, aangezien er gemakke
lijk kleine verwondingen van de bast
ontstaan, waardoor de schimmel kan
binnendringen. Andere omstandighe
den, die volgens praktijkervaringen tot
meer kankeraantasting aanleiding ge
ven, zijn sterke groei door zware stik
stofbemesting en een onregelmatige
watervoorziening van de boom door
wisselende grondwaterstand.
Sedert enkele jaren wordt door het
Proefstation voor de fruitteelt in de
volle grond te Wilhelminadorp onder
zoek verricht om tot een meer afdoen
de en goedkopere bestrijding te komen.
Het gaat in principe om vervanging van
mechanische (wegzagen en uitsnijden)
door chemische bestrijding. Hierbij
staan twee wegen open. Het voorkómen
van nieuwe infecties, of het genezen
van kanker.
Men kan nieuwe infecties ten dele
voorkomen, door in het najaar, vlak
vóór en tijdens de bladval, een bespui
ting met een koper- of kwikhoudend
middel uit te voeren. Deze werkwijze
heeft vooral resultaat op zeer zwaar
besmette percelen, waar geen mechani
sche bestrijding wordt toegepast. Ook
jonge aanplantingen kunnen op deze
wijze worden beschermd. Deze methode
wordt op bescheiden schaal plaatselijk
door de rijkstuinbouwvoorlichtings-
dienst aanbevolen.
De behandeling van bestaande kan
kers heeft een tweeledig effect. In de
eerste plaats geneest men de kankers.
In de tweede plaats voorkomt men de
produktie van de schimmelsporen, die
nieuwe infecties kunnen veroorzaken.
Voor behandeling moet men beschikken
over een krachtig schimmeldodend mid
del, dat voldoende diep in bast en hout
doordringt. Engelse onderzoekers me
nen hierin te zijn geslaagd met een
kwikverbinding in een organisch op
losmiddel. De arbeid wordt daarbij tot
een minimum beperkt door slechts de
dode bast met een staalborstel te ver
wijderen en de wonden met het miridel
in te smeren. De methode wordt thans
op de Proeftuin van de „Stichting Boom
en Vrucht" te Kesteren op zijn waarde
beproefd.
Vruchtboomkanker treedt niet ieder
ieder jaar even ernstig op. De ziekte
kan jarenlang onbetekenend zijn en
dan ineens in zeer ernstige mate alge
meen voorkomen. Dit hangt samen met
de weersomstandigheden. Het schijnt,
dat veel regenval in de tweede helft
van het jaar epidemisch optreden in de
hand werkt. Heeft men enkele natte
najaren achtereen gehad, dan lijkt de
waarschijnlijkheid groot, dat de ziekte
in boomgaarden en in boomkwekerijen
in versterkte mate zal optreden. Extra
attentie is dan op zijn plaats.
Men zal zich afvragen, waar de ziek
te vandaan komt, als men alleen vol
komen gezonde bomen heeft geplant.
Hiervoor doen zich enkele mogelijk
heden voor .In de eerste plaats zijn
appel en peer niet de enige planten
waarop de schimmel kan groeien. Ook
beuk, wilg, populier en lijsterbes kun
nen als waardplant optreden en een
bron van besmetting vormen. In de
tweede plaats kunnen de jonge boomp
jes, die men plant, reeds zijn besmet,
zonder dat het zichtbaar is.
Op het ogenblik is de situatie bijzon
der gunstig, omdat de zomers en na
jaren al enige jaren niet zo regenrijk
zijn geweest. Dit kan echter over enke
le jaren weer geheel anders zijn en het
is te hopen, dat wij dan ook beschik
ken over enige genezend werkende mid
delen, die geheel kankerdodend zijn.
De dames van Panters 1 trekken van
avond naar Hilversum om aldaar de
dames te ontmoeten van Huizen. Deze
laatste ploeg is een formatie die al ja
renlang samen speelt en voor de jonge
Panters dames zal het moeilijk zijn om
tegen deze hechte ploeg tot winst te
komen.
IIEREN
Beide herenformaties uit de eerste
Openbare lagere school Maandereind 57,
laatste opstelplaats van het Stima-team,
gedurende ondervermelde tijden:
vrijdag 11 december 1964:
10.00 uur tot 12.
14.00 uur tot 16.
18.15 uur tot 20.
maandag 14 december 1964:
10.00 uur tot 12.
14.00 uur tot 16.
18.15 uur tot 20.
dinsdag 15 december 1964:
10.00 uur tot 12.
14.00 uur tot 16,
18.15 uur tot 20.
woensdag 16 december 1964:
10.00 uur tot 12.
14.00 uur tot 16.
18.15 uur tot 20,
donderdag 17 december 1964:
10.00 uur tot 12,
14.00 uur tot 16.
18.15 uur tot 20.
00 uur
15 uur
00 uur
00 uur
15 uur
00 uur
00 uur
15 uur
00 uur
00 uur
15 uur
00 uur
00 uur
15 uur
00 uur
Allen, die om welke reden dan ook, nog
niet aan het onderzoek deelnamen, kun
nen op bovenstaand adres alsnog terecht.
Met inachtneming van de uren van
openstelling kunnen de hierbedoelde per
sonen zelf hun tijd bepalen.
Tot op heden is de opkomst goed ge
weest. In alle dorpen zijn er aanzienlijk
meer personen voor het toestel geweest
dan in 1959.
Gebleken is echter, dat op de uren, dat
de voetbalwedstrijd Dukla Praag-Real
Madrid op de TV werd uitgezonden, het
aantal bezoekers tot de helft was terug
gelopen.
Het bezoek liep ook terug bij minder
gunstig weer.
Dit zijn uiteraard geen redenen om het
onderzoek achterwege te laten.
Laat men zich goed realiseren, dat het
vorig onderzoek vijf jaar geleden werd
gehouden en dat het zeker weer drie jaar
zal duren eer een volgend onderzoek zal
plaatshebben.
Men heeft nu in elk geval nog tot 17
december a.s. de gelegenheid.
klas trekken naar Woerden. Panters 1
speelt morgenmiddag om vier uur te
gen het sterke Valbovol 3, waarvan
Panters 2 enkele weken geleden de tot
nu toe enige wedstrijd verloor. Voor
Panters 1 een zeer moeilijke taak om
sukses te behalen, doch gezien het re
sultaat van de laatste wedstrijd dur
ven we het op een puntenverdeling te
houden.
Panters 2 speelt eveneens om vier
uur in een andere zaal tfü^n het nog
zonder puntenverlies aan de kop prij
kende Hercules 1. Panters 2 moet dus
winnen om de twee punten achter
stand weg te werken. Bij verlies wordt
het hiaat vier punten. Er wacht de
Veenendalers dus slechts één taak, te
winnen door fel aan te vallen en de
Woerdenaren geen kans geven om hun
eveneens sterke aanval in de kiem te
smoren. Een belangrijk weekend dus
voor de Panters herenformaties.