Nieuwsblad voor Veenendaal Omstreken
feest
van het
licht
KERSTREALISME
„Ook die gebonden
zaten,
begroeten
't Morgenrood"
Kerstlied
klinkt op achter
dikke
gevangenismuur
„Die staat
ziet toe dat
hij niet valle"
38c JAARGANG
DONDERDAG 24 DECEMBER 1964
Nr. 102
Uitgave: drukkerij „De Gelderse Vallei" Veenendaal
Verschijnt tweemaal per week in: Veenendaal
Amerongen Eist Rhenen Achterberg Overberg De Haar Ede Kade Maanderbuurt Ederveen Renswoude Scherpenzeel
Schuld
De burgemeester van Vee
nendaal en mevrouw Ha
zenberg-de Jonge geven
gaarne aan de ingezetenen
gelegenheid^^ het wisse
len van gWukwensen op
nieuwja^rsdS™m|., van
12.00 tofin de
bovenzaak van hotel „De
Woningnood
Berg
Ontspanning
Gesprek
Bezinning
In onze gezinnen werden de laatste voorberei
dingen getroffen. In volle vrijheid maken wij
ons op om het Wondere Kerstgebeuren te her
denken. Dagen van stilte en inkeer, die wij
temidden van de onzen in een bijzondere sfeer
mogen beleven. Dagen van stilte ook binnen
de hoge hekken en muren van onze gevange
nissen. Vanavond om zes uur werden de cel
deuren gesloten! In een kleine ruimte leeft
een mens. Een mens zoals wij. Zijn Kerstfeest
wordt een eenzaam feest. Alleen met zichzelf.
Om mogelijk TOCH nog iets van de ware
Kerstvreugde in zich te voelen. Hoe het feest
van Licht en Vrede ook in gebondenheid wordt
gevierd pogen wij in dit artikel nader te be
lichten, waarbij wij onze indrukken na een be
zoek aan de bekende Koepel" gevangenis te
Arnhem weergeven.
ZANG EN
CHOCOLADEMELK
Ruimte
Redaktie en administratie:
Parallelweg 10 - Veenendaal
Tel. 0 8385-2022 (2 Ujnen) - Giro 563427
Bedaktte: ff. F. ter Hoeven
Advertenties en abonnementen
kunnen ook worden opgegeven bfl
de agentschappen van „De Vallei" in
plaatsen van verschoning
VALLEI
ADVERTENTIES
Advertentieprijs per mm 15 cent
Speciale kontraktprijzen op aanvraag
Minimum per advertentie 5,
Rubriek Vraag en Aanbod 1-10
woorden 1,50, elk woord meer
10 cent
De heer Hiensch formuleert de
Kerstviering in zijn gezin aldus:
Naast de entourage, die wü aan
brengen, willen wij het geweldige
van de Kerstgebeurtenis niet ver
doezelen. Dat mogen we nooit uit
het oog verliezen.
Op eigen kracht maken we wat mu
ziek rondom de Kerstboom, de kinde
ren spelen blokfluit. Of we draaien
een aantal plaatjes met Kerstliederen.
Op eerste Kerstdag bezoeken we meest
de ouders van mij, op Tweede Kerst
dag die van mijn vrouw. Soms krijgen
we zelf logé's, maar dit jaar niet ver
telt de heer Hiensch.
We lezen het Kerstevangelie en
daarna wat kerstverhalen. Kerstfeest
is een stemmig feest, waarvan wij de
diepere betekenis moeten doorgronden
opdat we gesterkt het leven weer
aankunnen, zegt de leraar. De kinde
ren verzamelen zich om de Kerstboom
en zingen alreeds een kerstlied.
Op onze vraag of hij niet dankbaar
was dit feest in vrijheid en temidden
Aartje van Wyk (20) en Dick v. Wal-
sum voor het bord „Huwelyksaankon-
digingen" by het gemeentehuis in Rhe
nen. Wanneer wordt hun naam ver
meld?
hiermee kon de heer Hiensch zich wel
verenigen.
Spraken we in de Koepelgevangenis
een bouwvakker, die nog enkele maan
den de vrijheid moet missen, in Eist
ontmoetten we de heer Klomp, een tim
merman, die zich opmaakte om het
Kerstfeest te gaan vieren in de ge
zinskring. Bij het zien van de foto uit
de gevangenis zei de heer Klomp: Wij
doen misschien nog wel meer dan zij.
Als je het goed bekijkt is het hun eigen
schuld, maar wij zijn geen haar beter.
Het is een wonder dat we er ook niet
zitten. Ik ben nu bijna 50 jaar en dan
wordt je bezadigder, maar vroeger
had je de neiging als iemand je be
nadeelde of beledigde je haren terug
te halen en wie weet wat er had kun
nen gebeuren. Nee, we zijn beslist niet
beter zei de heer Klomp. Wat de
Kerstviering betreft, menigeen zegt 't
zijn twee fijne vrije dagen en we gaan
eens lekker eten, maar als je de gees
telijke kant bekijkt ligt het heel anders.
Ik mag zeggen dat ik het Kerst
feest niet op een wereldse manier
ga vieren. Als je het Kerstgebeuren
werkelijk beleeft dan heb je pas
een werkelijk Kerstfeest. De rest
is bijzaak en opsmuk vindt de heer
Klomp.
Bovendien mag
feest wel erg
ik dit
in 't
dit Kerst-
Zelf lag
trombose
her
steld, mijn vrouw is nog maar pas uit
het ziekenhuis terug en gaat gelukkig
ook de goede kant op. Als je die din
gen nagaat is er reden om geweldig
dankbaar te zijn. Ook in ons werk gaat
het goed, we kunnen alles niet eens
aan. Veel mensen zijn ontevreden,
maar ze zien de goede dingen niet.
Voor mij en mijn gezin hoop ik dat
we met elkaar een gezegend kerstfeest
mogen beleven, zo besloot timmerman
Klomp dit korte gesprek.
In Rhenen ontdekten we het ver
loofde paar Aartje van Wijk, afkom
stig uit Achterberg en Dick van Wal-
sum uit Rhenen. Zij zijn beiden 20
jaar en al drie jaar verloofd. Met grote
interesse bekeken zij de huwelijksaan
kondigingen, die op het bord voor het
gemeentehuis zijn aangebracht. Op
onze vraag of ze zelf gingen trouwd
en hun naam daar misschien o*-
biljet stond antwoordde rr
Wijk dat dit nog wel ever
Ik hoop „hier wel ga>-
zegt ze, maar het
huis. Wat dat b'-
toekomst dac.v
weer met ande.
teerd.
verzamelen de mannen zich rondom
de Kerstdis. De gedachten van de
mensen zijn moeilijk te peilen. Wel
is zeker dat ze in de dagen vooraf
gaande aan het Kerstfeest geslo-
tener zijn. Ze leven naar het feest
toe en voelen het gemis van de
gezinssfeer.
Ze zien er als een berg tegenop zo
werd ons verteld. Wanneer de feest
dagen eenmaal zijn aangebroken wor
den ze meegetrokken in het ritme van
het „huis". Toch is het stil aan de
Kerstdis. De gedachten zwerven uit.
Dikke muren omsluiten de Koepel-ge
vangenis in Arnhem.
De meesten waren vorig jaar in
eigen gezin, want de gedetineerden
uit de Koepel, verkeren maar korte
tijd in gevangenschap. Het meren
deel maar zes of zeven maanden.
De strenger gestraften gaan naar
Leeuwarden of Breda.
Drie gestraften, onder bewaking, ma
ken de recreatiezaal al in orde. Ze
schrobben de vloer en maken de zaal
gereed voor de ontvangst van een Am
is zyn Kerstfeest uitzichtloos?
By iedere groep is een bewaker.
Vriendelyk, rustig, maar zeer cor
rect wordt gewezen op het te ver
richten werk.
De kok is druk bezig met het Kerst
maal, dat ditmaal uit rollade zal be
staan. Vooraf wordt soep geserveerd.
Fruit en studentenhaver completeren
de maaltijd. Ook is er althans op eer
ste Kerstdag gelegenheid wat te roken.
Dit kan tijdens de broodmaaltijd. In de
namiddag is de gedetineerde alleen.
In deze feest week is er ook voor iets
meer ontspanning gezorgd. Een leken-
spelgroep zal het spel „Kerstgroep van
Zigeuners" opvoeren terwijl er een
aantal religieuse films wordt gedraaid.
Al met al kan niet worden geconsta
teerd dat de leiding zich niet beijverd
deze „dubbele donkere dagen" wat lich
ter te maken.
Maar zoals wij merkten, de stille
gesleten gezichten waren er levende
getuigen van, hapert er toch iets,
dat wy mensen in de vryheid niet
direct kunnen aanvoelen. Mannen,
die pitkeren ever hun gezin, hun
kinderen.
C. Graafland
Een gelukkig gezin viert Kerstfeest in de intieme huiselijke sfeer.
Hoe zal hun Kerstfeest zijn is voor
de gedetineerden nog belangrijker dan
de vraag hoe ze hetzelf zullen hebben.
Een der gevangenen vond het vrese
lijk dat zijn vrouw en kinderen moe
derziel alleen zitten. Deze sentimenten
die in de gedachten komen zijn er me
de de oorzaak van dat er geen bezoek
is toegestaan. Man en vrouw zouden,
elkaar (nog) dieper in de put helpen.
Een gesprek met de gedetineerden is
moeilijk en eigenlijk niet toegestaan.
Na het bezoek zijn ze soms nog stiller.
Het grote probleem is niet, hoe kom ik
de tijd hier door, maar hoe zal het zijn
als ik weer in de vrijheid en in de
maatschappij ben. Ze hebben hier af
stand genomen van het werkelijke le
ven. Men krijgt een zeker medelijden
met zichzelf. De realiteit, de werke
lijkheidszin gaat geheel verloren. Na
het bezoek van vrouw of kinderen
stormen de gevoelens nog sterker op
hem al. „Pietje wilde niet oppassen"
of „de buurt roept de kinderen na" zijn
opmerkingen die hem dagenlang kwel
len en beangstigen. Daarom lijkt het
beter de gedetineerde tijdens de Kerst
dagen in zijn eigen gedachtensfeer te
laten. De Kerstlied? klinken op in
de recreatiezaal. De „Gelre Sangers"
laten hun sonore stemmen horen, bin
nen de muren van de Koepel. Hon-
derdvijftig opgeheven gezichten. Voor
het merendeel gevangen in de ban van
het eenvoudige Kerstlied.
Volgend jaar zijn allen hopelijk
weer thuis, want er is een sterke
doorstroming in deze gevangenis.
Twaalf honderd mensen passeren
per jaar de grote deuren bij de in
gang, hetzij om de straf te onder
gaan, hetzij de vrijheid tegemoet
te gaan. Kerstfeest 1964 zal hen
misschien hun hele leven bijblijven.
Door de een of andere misstap werd
hun het kostbaarste goed, de vrijheid
ontnomen. De waardering zal (hopelijk)
des te groter zijn als diezelfde vrij
heid weer genoten wordt. Vorig jaar
vernam de directie na afloop van het
Kerstfeest utt vele monden: Wij heb
ben toch goede Kerstdagen gehad.
Na deze onthullingen, mogen wij al
len, die in volle vrijheid het Kerst
feest in de gezinnen mogen vieren ons
er wel op bezinnen dat er slechts wei-
En als wij zien in welke omstandigheden
Christus geboren is, dan wordt het nog
realistischer. Een krib is zijn wieg, een
voederbak. Een stal is Maria's kraam
kamer. Nee, laten wij dit niet gaan ro
mantiseren. Zou u het zo romantisch
vinden, als u moest bevallen in een vun
zige schuur, omdat niemand zijn huis
voor u beschikbaar stelt?
Men houdt tegenwoordig van realistisch
te zijn. Men leest realistische lectuur, men
bewondert realistische films. Maar dit
realisme is de karikatuur van de werke
lijkheid, het is de werkelijkheid zoals zij
ontwricht is door de zonde. Kerstfeest
brengt een ander realisme. Zij brengt ons
die werkelijkheid zoals zij hersteld wordt
doordat God ingaat in ons vlees en in
ons leven en in onze dood. Wie dit rea
lisme ziet en ondergaat, die viert het
Kerstfeest goed. Anders dan Sinterklaas.
Sinterklaas is net-echt. Kerstfeest is echt.
KERSTMIS
De 150 gedetineerden in „De
Koepel" zullen tijdens de Kerst
dagen geen bezoek ontvangen. Om
verschillende redenen werd dit
door de Directie niet wenselijk
geacht. Wel zal de verzorging met
de feestdagen wat feestelijker zijn.
Het eten is wat uitgebreider. Er
zal chocolademelk en krentebollen
worden rondgedeeld. In de vroege
Kerstochtend gaan de cellen open.
Na de vroegmis of de kerkdienst
hems zangkoor dat die dag een bezoek
zal brengen. Wanneer kom je vrij ho
ren we de vriendelijke bewaker zeggen:
Precies 7 maart meneer, is het ant
woord. Geen dag teveel. Deze datum is
in het geheugen van de man in gele
overall gegrift. Wij vernemen dat de
gestrafte in het bouwvak werkzaam
was. Wellicht was een kleine diefstal
de oorzaak van zijn verblijf hier.
Voor de buitenstaander is het een
gewaarwording van de eerste orde als
hij binnen in de ronde koepel staat en
de kooien, als in een amphitheater ge
groepeerd, aanschouwt. Enkele ge
straften werken in de grote, angst
wekkende ruimte, anderen verkeren in
de werkzaal.
nig voor nodig is om naast de gedeti
neerde te zitten. Eén misstap, een zwak
moment, of overtreding in drift begaan,
kan ons zover voeren. De kaarsen
worden of zijn ontstoken. Kerstliederen
gezongen door ijle kinderstemmen,
klinken in warme huiskamers op.
Het Kerstmaal wordt wat feestelijker
klaargemaakt, kortom de komende
Kerstdagen dragen een intiem, huise
lijk karakter waarbij ieder op zijn eigen
wijze het kerstgebeuren tot zich laat
doordringen. Hoe het in een specifiek
Hollands gezin met de Kerstdagen toe
gaat werden wij gewaar bij de fam.
Hiensch aan de Kerke wijk, waarvan de
vader leraar aan een lyceum is.
Het gezin telt vier kinderen, waar
van de twee oudsten Nico en Nelleke
studeren. De jongsten, Elly en Mar-
janneke, zijn resp. op de lagere en
kleuterschool.
Timmerman A. Klomp uit Eist hoopt
na herstel van een ernstige ziekte een
dankbaar Kerstfeest te beleven.
van zijn gezin te mogen vieren ant
woordde de heer Hiensch dat dit inder
daad het geval was. We lieten de le
raar nog even de foto zien die onder
op deze pagina is afgedrukt. Zijn wij
eigenlijk beter dan deze man? zo luid
de onze vraag. Welnee, de man is door
een vergrijp, dat hij misschien had
kunnen voorkomen op die plaats te
rechtgekomen. Maar de ouderen zou
den zeggen: Je moet ervoor bewaard
blijven anders deed je precies zo" en
Maar het diepste realisme komt daarin
naar voren, dat op het Kertsfeest God
mens is geworden. Het Woord is vlees
geworden en heeft onder ons gewoond.
Dit gebeuren grijpt in in Gods werke
lijkheid en in onze werkelijkheid. Hier
door wordt werkelijk alles anders. Onze
werkelijkheid wordt hierdoor omgezet,
radicaal en blijvend.
De werkelijkheid van onze vervreem
ding van God wordt tot de werkelijk
heid van onze gemeenschap met God.
Onze onderivorpenheid aan het kwade
wordt tot onze vrijheid in de dienst van
Christus. Onze zelfliefde wordt liefde tot
de ander. Onze uitzichtloosheid wordt
tot een leven uit de toekomst. Wat een
realistische gebeurtenissen zijn dit! Ze
raken de diepste realiteiten van ons be
staan.
Aan het begin van deze maand hebben vele mensen gezegd of gedacht: december,
een fijne maand, dan vieren wij Sinterklaas èn Kerst. Deze twee festiviteiten wor
den steeds meer op één lijn gesteld. Dat is te bemerken aan de etalages, aan de
drukte van de Posterijen en aan de sfeer in de huiskamers. Sinterklaas en Kerst
hebben beide hun sprookjesachtig karakter. We vinden het fijn om deze dagen te
vieren. Waarom? Omdat wij dan even ons kunnen terugtrekken uit de harde wer
kelijkheid van het leven. We mogen dan even doen alsof die werkelijkheid niet
bestaat. Want Sinterklaas bestaat toch niet echt. En het kindje in de kribbe?
Als wij zo ons Kerstfeest gaan vieren, dan vergapen wij ons aan een karikatuur.
Want als er ooit een realistisch gebeuren in de wereldgeschiedenis heeft plaatsge
vonden dan toch wel het Kerstgebeuren.
Want hierin gaat het om historische rea
liteit. Jezus is geboren, zoals ieder mens
geboren is. Maria is zwanger geweest en
heeft gebaard. Dat was allemaal niet net-
echt, maar helemaal echt. Christus is in
de wereld gekomen.