Koninginnedag met stralend
weer bracht duizenden
op de been
KINDERZANG WAS DE HOOFDSCHOTEL
EDERVEEN
MULDER
VEENENDAAL
RHENEN
ELST
OVERBERG
RHENEN
E.H.B.O. Rlienen-
Achterberg hield
ledenvergadering
20 JAAR VRIJ
UIT DAGEN VAN LEED
UIT DAGEN VAN BLIJDSCHAP
Strelend weer, met
lil stralende mensen tijdens
H de kinderzang op de
Markt te Veenendaal.
De Ederveense schoolkinderen van
de Hervormde school trokken op de
morgen van Koninginnedag naar het
plein aan de Schoolstraat en zongen
o.l.v. de heer Valkhof een aantal va
derlandse liederen. De zang klonk fris
en vrolijk en werd begeleid door de
muziekver. Irene.
Aanvankelijk was het plan om de
kinderspelen te houden op het Hoot-
senplein, maar door de zware regenval
van de laatste dagen was het op die
plaats niet mogelijk, zodat de spelen
thans aan de Schoolstraat doorgang
vonden. De einduitslagen waren als
volgt:
Klas 1: Bonenrace, meisjes: 1 A. v.
Kruistum, 2 M. Stomnhorst, 3 J. v. Ype-
ren; jongens: 1 K. de Gooyer, 2 H.
Geurtsen, 3 J. v. Lagen; Autobanden
hindernis, meisjes: 1 A. v. Kruistum, 2
M. Stomphorst, 3 B. Hardeman; jon
gens: 1 K. de Gooyer, 2 J. Hardeman,
3 H. Schuurman.
Klas 2: Ballenrace, meisjes: 1 W. v. d.
Meyden, 2 R. v. Burken, 3 J. v. Egdom;
1922-1962
Assurantiekantoor
Eig. R. R. MULDER
Makelaar in Assurantiën
Kerkewijk 167 - Veenendaal
verZEKERen Is ZEKERheid
Allerwege werd vrijdag, begunstigd door fraai zonnig voorjaarsweer, Koninginnedag gevierd.
De kinderzang in de morgenuren trok overal honderden belangstellenden. Het was een impo
sant gezicht, de grote kinderschare met oranje getooid, naar de verschillende plaatsen waar de
aubade zou worden gehouden, te zien optrekken, hierbij vergezeld van de muziekcorpsen.
In Veenendaal bestond tenminste
weer grote belangstelling voor de gro
te kinderaubade op de Markt waaraan
meer dan 3500 kinderen deelnamen.
De kinderzang stond onder leiding
van de heer Gijsbert van Zanten en
werd begeleid door een electronisch
orgel, met trompetters. Het orgel werd
bespeeld door Bob van Stempvoort. De
kinderzang werd besloten met het mas
saal aanheffen van het „Dankt dankt
nu allen God". Hierna werden de kin
deren, voorafgegaan door de muziek
korpsen, weer naar de resp. scholen
gebracht, waar het boekje „Een paar
minuten is het stil" van Pierre Jansen
en een traktatie werd aangeboden.
Om 11 uur vond de officiële opening
plaats van de Herdenkingstentoonstel
ling 1940-1945 in het pand Markt 13
plaats.
Burgemeester Hazenberg verrichtte
de opening waarbü hy werd inge
leid door Wethouder de Ruiter, die
de beide oud-burgemeesters van
Veenendaal, de heren J. H. van
Schuppen en A. Bakker welkom
heette.
De heer de Ruiter excuseerde de min
der riante omgeving, maar hoopte dat
velen de tentoonstelling, die niet be
doeld is om haatgevoelens op te wek
ken dan wel als herinnering aan de
dagen van een afschuwelijke bezetting
zouden bezoeken.
De burgemeester was getroffen door i
de titel „Als daer met moord en
brand". De tentoonstelling is erop ge- J
richt om ons terug te verplaatsen in
de spannende jaren van mobilisatie, j
oorlog, bezetting en bevrijding.
Het Nederlandse volk is ontkomen
aan de dagen van roof, plundering en
verraad en werd mede door het ver
zet naar een gelukkige bevrijding ge
voerd, aldus de burgemeester. Hij
spoorde de jeugd aan de tentoonstelling
te bezoeken opdat zij het ook weten
zouden. De burgemeester sprak woor
den van dank tot de organisatoren in
het bijzonder de heer en mevr. Wies-
sing en citeerde tenslotte onder inten
se stilte een door hemzelf geschreven
gedicht in een verzetsblad welk ge
dicht dezelfde naam droeg als de titel
van de tentoonstelling: Als daer met
moord en brand.
In de middaguren werden op ver
schillende plaatsen in Veenendaal uit
gebreide kinderspelen gehouden, die
door de ouders druk werden bezocht.
In de avonduren concerteerde de Har
monie „Caecilia" op de Markt en vond
in de grote garage van de fa. Schoon
hoven een oranjebal voor de tieners
plaats, die in grote getale waren op
gekomen. Het was daar een reuze ge
zellige drukte als besluit van deze Ko
ninginnedag.
Door het Oranjezonnetje dat op Konin
ginnedag scheen, zijn naast de schooljeugd
ook een groot aantal volwassenen getuige
geweest van de feestelijkheden. Deze be
gonnen al om acht uur in de ochtend met
het luiden van de fcestklokken, waarna
de stadsbeiaardier Gijs Brinks een caril
lonconcert verzorgde.
Tegen half negen werd het een drukte
van belang in de straten van de Grebbe-
stad en het duurde tot laat in de avond
eer de drukte weer minder werd.
Tijdens de ochtenduren was het pro
gramma speciaal voor de schooljeugd met
aubade en vlaggenhulde voor het gemeen
tehuis. Van diverse kanten kwamen de
kinderen met hun leerkrachten naar de
Herenstraat gemarcheerd. Uitgedost met
feestmutsen en vlaggetjes stelde de jeugd
zich op rond het bordes bij het gemeente
huis. Om negen uur verschenen Rhenens
burgemeester Jhr. Mr. Bosch ridder van
Rosenthal, wethouder Griffioen, gemeen
te-secretaris Pieters en de heren Altena
en v. d. Willik resp. voorzitter en secre
taris van de Vereniging Oranjedag op het
bordes. Na het klinken van een trompet
signaal gingen onder tromgeroffel twaalf
vlaggen omhoog in de tegenover het ge
meentehuis opgestelde vlaggemasten.
De heer Altena verzocht daarna de bur
gemeester om namens de ingezetenen een
gelukstelegram aan H. M. de Koningin te
willen zenden. De burgemeester zeide dit
gaarne te willen doen, maar stelde voor
om dan gelijktijdig ook maar de geluk
wensen aan de heer Pieter van Vollen
hoven te doen toekomen. De menigte
bracht een luid hoera uit na deze woor
den.
Nadat nog enkele liederen ten beste
waren gegeven begaven de kinderen
zich onder de vrolijke tonen van de
muziek in optocht naar Ouwehands
Dierenpark, waar ze zich de gehele
ochtend naar hartelust konden verpo
ten en bovendien werden gctracteerd.
De kleintjes gingen naar gebouw Irene,
waar zij werden onthaald en bovendien
konden genieten van een poppenkastvoor
stelling.
Voor o.a. de leerlingen van de ULO-
scholen en de Streekhuishoudschool was
er een oriëntatie-rit op de fiets en een
rally voor bromfietsers. Aan de oriënta-
tierit namen een 250 jongelui deel en aan
de hand van een routebeschrijving ti-okken
zij door de omgeving van Rhenen. Was
het andere jaren bij de Leemkuil dat aan
deze jongelui de traktatie werd uitgedeeld,
nu was de plaats wat verderop en wel bij
de picknickplaats langs de autoweg en wij
vermoeden dan ook dat er jongelui zullen
zijn geweest die er niet zo goed uit konden
komen toen zij de controle en de limonade
en koeken daar niet zagen. Aan de wed
strijden waren prijsjes in de vorm van
boekenbonnen verbonden.
PRINSES WILHELMINA EN
HAAR TIJD
In de middaguren werd met een korte
Op sfeervolle wijze werd het feest in
de avonduren besloten. Er was een taptoe,
die werd uitgevoerd door Ons Genoegen.
Nadat als slot het Wilhelmus ten gehore
was gebracht werd dirigent van Ingen
door de burgemeester gecomplimenteerd.
Na de taptoe trok het vele publiek naar
de oude Markt om te genieten, van de
openluchtfilmvoorstelling. In het voorpro
gramma kon men kijken naar een défilé
bij Soestdijk, terwijl ook een film werd
vertoond van de NATO-taptoe te Arn
hem, met als besluit de komische hoofd
film: Zorg dat je erbij komt.
ONS GENOEGEN SPEELDE
OP HEIMERSTEIN
Op Koninginnedag heeft de muziek
vereniging Ons Genoegen ook ande-
VERZEKERINGEN
HYPOTHEKEN (1e en 2e)
FINANCIERINGEN
auto's, motoren, enz.
Telefoon
08385-3000
jongens: 1 H. v. Harn, 2 E. J. Nab, 3
K. Bos; hoepelen, meisjes: 1 R. Over-
eem, 2 C. Vlastuin, 3 G. Vlastuin; jon
gens: 1 R. Da velaar. 2 H. v. Harn, 3 G.
Berkhof.
Klas 3: Balwerpen, meisjes: 1 N. v.
d. Kleut, 2 A. v. Ginkel; jongens: 1 A.
v. d. Brandhof, 2 M. Bakkenes; knikker-
race, meisjes: 1 N. v. d. Kleut, 2 A. v.
Ginkel; jongens: 1 V/. v. Ginkel, 2 C.
Schuurman.
Klas 4: Behendigheid fietsen, meisjes:
1 J. Borgers, 2 G. v. d. Heuvel; jongens:
1 B. Kruiff, 2 K. v. Hunen; Ballenrace,
meisjes: 1 A. Hardeman, 2 G. v. d. Heu
vel; jongens: 1 J. Hazeleger, 2 R. v.
Harn.
Klas 5: Korf gooien, meisjes: 1 R.
Vonk, 2 W. v. Doorn; jongens: 1 J. v.
Ravenswaay, 2 B. Meurs; zaklopen,
meisjes: 1 L. Ploeg, 2 N. Borgers; jon
gens: 1 J. Nap, 2 B. Esveld.
Klas 6: Korf gooien, meisjes: 1 D.
Veldhuizen, 2 D. Middelman; jongens:
1 G. Schuurman, 2 D. Kleiwerd; zak
lopen, meisjes: 1 D. Veldhuizen, 2 W.
Borgers; jongens: 1 D. Kleiwerd, 2 G.
v. d. Heetkamp.
Voorafgegaan door
Ons Genoegen
trok Rhenens school
jeugd enthousiast naar
't stadhuis.
plechtigheid de tentoonstelling „Koningin
Wilhelmina en haar tijd" geopend. Daar
toe was een aantal genodigden in het
Streekmuseum aan de Molenstraat bijeen
gekomen. De heer J. Altena verwelkomde
de aanwezigen namens de vereniging
„Oiranjedag". Spreker herinnerde de aan
wezigen er aan, dat deze tentoonstelling
geheel was georganiseerd door de con
servatrice mej. Aleid v. d. Bunt, voor wie
geen moeite teveel was om alles bij elkaar
te krijgen.
Vervolgens verzocht de heer Altena de
burgemeester de tentoonstelling te willen
openen. „Voor ons, ouderen, lijkt het nog
maar zo kort geleden, dat we op 31 augus
tus Koninginnedag vierden, maar voor de
jonge mensen is dit geschiedenis gewor
den", zo zeide de burgemeester en hij
noemde Koningin Wilhelmina een sym
bool voor ons hele volk.
Maar we vergeten zo vaak de mens
die die hierachter stond: eerst het een
zame leven: de vlucht, het gaan naar
Engeland wat niet werd begrepen;
de leiding die ze vanuit Engeland
moest geven; de terugkeer; de volko
men nieuwe tyd en de aanpassing die
van haar werd gevraagd.
Ze heeft een moeilijk leven gehad,
achteraf mogen we hiervoor toch erg
dankbaar zijn, omdat ze toch echt een
Moeder des Lands is geweest.
naast
de
Apotheek
Tel. 3184
Hoofdstr. fll
Veenendaal
Na deze woorden verklaarde de burge
meester de tentoonstelling voor geopend.
We zagen vele voorwerpen die aan de
regeringsperiode van onze vroegere vor
stin herinnerden en die grotendeels in
bruikleen werden afgestaan. Naast schil
derijen, foto's, oorkonden en wandborden
zijn er nog enkele bijzondere dingen als
een paar schoentjes; een paar schaatsen;
een rijzweepje en een poppenkamer van
zilver.
ren dan de Rhenense schooljeugd een
plezier bereid, want nadat men de
kinderen had begeleid naar Ouwe
hands Dierenpark toog men naar Hei-
merstein om te muciseren voor de
kinderen die daar verblijven.
Zowel door de directie als door de
kinderen werd dit zeer op prijs gesteld
en men liet de waardering dan ook blij
ken door het aanbieden van een kopje
koffie en een rokertje.
Koninginnedag in Eist kwam dit jaar
overeen met twee woorden: „zeer rus
tig" Alleen aan het drukke verkeer op
de hoofdwegen en de aan de gevels
prijkende vlaggen kon men merken
dat het een bijzondere dag was. De
schooljeugd van Eist heeft overigens
nog wel aandacht besteed aan de ver
jaardag van de vorstin. Met medewer
king van oudercommissies en bestuur
hadden de leerkrachten van de scho
len festiviteiten georganiseerd voor
hun leerlingen.
Weliswaar vierden het Christelijk en
het Openbaar onderwijs gescheiden
feest, maar de programma's kwamen
vrijwel overeen. Op beide scholen wer
den door de leerlingen vaderlandse lie
deren gezongen, er werd vol overgave
gestreden om prijsjes te winnen bij het
ringsteken, langzaam fietsen en andere
spelletjes, er werd gesmuld van de trak
taties en dat alles onder het toeziend
oog van vele vaders en moeders die een
kijkje kwamen nemen. De leerlingen
van de Rijnschool waren ook nog ge
ruime tijd bijeen in het gymnastiek
lokaal om van een kindervoorstelling
te genieten. Toen de scholen hun deu
ren gesloten hadden was het gebeurd
met de festiviteiten in Eist.
Begunstigd door het mooie weer kon
den alle programmapunten vlot wor
den afgewerkt.
De klassen 1 t.e.m. 3 van de school
met de Bijbel hadden op handenar
beid een prachtige feestmuts vervaar
digd en wierpen zich aldus getooid met
animo op de verschillende spelen en
wedstrijden, terwijl de grotere jongens
en meisjes meededen aan een fiets-
puzzeltocht. Tevoren brachten zij een
aubade op het schoolplein.
De voetbalwedstrijd van Kamp Over-
berg werd door vele belangstellenden
gevolgd. De jongens van het kamp
stonden met de rust met 20 voor,
maar het personeel wist de stand te
vei'anderen in een voor hen meer eer
vol 2—2 gelijkspel.
Dinsdag 27 april hield de afdeling Rhe-
nen-Achterberg van de Kon. Ned. Ver.
voor E.H.B.O. een ledenvergadering, on
der leiding van haar voorzitter, de heer
L. van Wijngaarden.
Door diverse oorzaken was de opkomst
der leden niet groot, maar, gezien het
korte bestaan der afdeling wel bevredi
gend.
Nadat de voorzitter het voorlopige be
stuur aan de leden voorgesteld had, bracht
de secretaris, de heer D. J. Rijksen, ver
slag uit over de aktiviteiten vanaf de da
tum van oprichting. Reeds veel werk is
verricht en de afdeling mag zich ver
heugen in een stijgend aantal leden en
donateurs en een ruime medewerking van
verschillende zijden.
Uit een overzicht van de penningmees-i
ter, de heer Dr. H. P. Deys, konden de
aanwezigen de financiële toestand der
afdeling vernemen.
Met instemming der leden besloot het
voorlopige bestuur in functie te blijven
tot een nader te bepalen tijdstip.
Besloten werd op 6 mei a.s. te starten
met een herhalingscursus en de oefen
avonden.
Op deze avonden zijn nieuwe cursisten
en zij, die zich reeds aangemeld hebben,
hartelijk welkom.
In het najaar zal begonnen worden met
een aanvangscursus.
Voor nadere bijzonderheden zie men de
advertentie elders in dit blad.
(vervolg van pag. 1)
de, Scherpenzeel. Woudenberg, in één
woord geheel Oost-Utrecht te bevrij
den zou de Grebbelinie, stevig in Duit
se handen, door de Canadezen gefor
ceerd moeten worden. Om de uitge
hongerde bevolking van Utrecht en
West-Nederland de ondergang te be
sparen is dat niet gebeurd.
The Victory Campaigne
Er zijn geen Nederlandse werken, die
in details de laatste weken vóór de be-
j vrij ding verhalen. Een boek als dat
van generaal-majcor B. Koning „De
wereldoorlog 1939-1945" geeft slechts
een heel summier overzicht. Meer bij—
zonderheden biedt zijn werk „Bevrü-
ding van Nederland 1944-1945", maar
vele details ontbreken. Het boek van
I de New Yorkse historicus Louis L.
Snijder „De oorlog 1939-1945" mist
eveneens veel.
Werken als de voortreffelijke „Kro
niek van Ede gedurende de bezet
tingstijd" van overste Th. A. Boeree
of het serieuze boekje van Frank
Vrijland - wie gaat toch schuil
achter dit pseudoniem? - „De laat
ste loodjes. Authentieke gegevens
van een verzetsgroep, die zeven
maanden aan het front op de Z.W.-
Veluwe opereerde", een boekje van
belang voor Veenendaal, versierd
met prachtige tekeningen van Joop
Hoffmans, boeken als deze bevat
ten uiteraard herinneringen aan de
illegaliteit en bijna niets over de
bevrijding.
't Is moeilijk om aan bijzonderheden j
te komen. Vele gegevens verdwenen,
archieven van het Duitse leger en de
Nederlandse S.S. werden verbrand of
raakten verloren in het oorlogstumult.
Het best ingelicht zijn de Canadese
schrijvers, die gegevens hebben kun-
nen putten uit oorlogsdagboeken, ar
chieven van de generale staven en
van de hoofdkwartieren. In het derde
deel van de Officiële geschiedenis van
het Canadese leger in de tweede we
reldoorlog, The victory Campaigne ge
naamd, behandelt de beroemde kolonel
C. P. Stacey, directeur van de histori
sche sectie bij de Canadese generale
staf, de strijd op de Z.W.-Veluwe op
uitvoerige wijze.
Zijn standaardwerk, met honderden
noten verwijzend naar de bronnen,
geeft WahrheU en geen Dichtung, voor
welke laatste men zo zeer op zijn hoe
de moet zijn, vooral als niet-militair.
In hoofdstuk XXI bespreekt hij o.a. de
operaties op de linker vleugel van het
eerste legei'korps. Na een rust in het
heroverde Arnhem, verhaalt hij, een
rust om te reorganiseren en die de 5e
Canadese tankdivisie veroorloofde ver
der te gaan op haar weg naar het noor
den van de Veluwe, begon de West
Riding Division op 16 april haar vol
gende taak. De 56ste infanteriebrigade
veegde Velp en een cementfabriek in
de oostelijke buitenwijken van Arn
hem schoon en verenigde zich daarna
met de eerste divisie. Generaal Rawlins
kon nu direct legeronderdelen west
waarts sturen, de 56ste brigade naar
Wageningen, de 147ste naar Ede.
De operatie Cleanser begon op 16
april om 6 uur 's middags, 's Avonds
nog bereikte de 147ste brigade een
punt halverwege Arnhem-Ede. Het
14de pantserregiment, bekend gewor
den als The Calgary Regiment, kwam
de brigade helpen. Eén tank ging aan
de vijand verloren.
Toen de pantsers Ede naderden, stie
ten zij op taaie verdediging van ver
dekt opgestelde scherpschutters, maar
na een hevig artilleriebombardement
sloegen de Calgarytanks grote gaten in
de huismuren, waarachter de „snipers"
zich verscholen hadden. Vlammenwer
pers, wasps, veegden de huizen schoon.
Even na twaalf uur 's middags was
Ede in Canadese handen! De be
volking ging de volgende dagen aan
het feesten. Jaloers zagen wij,
Veenendalers, 's avonds de licht-
kogels in feeërieke kleuren rood,
paars, oranje de hemel boven Ede
verlichten.
De andere brigade, de 56e, had zich
in twee vleugels vertakt, de ene in de
richting Wageningen, de andere naar
Bennekom. Langs de rechteroever van
de Rijn werden snelle vorderingen ge
maakt, de vijand bood slechts lichte
tegenstand. Op enige plaatsen werd de
opmars gehinderd door mijnen en an
dere hindernissen. Maar de Britse
troepen ondernamen herhaaldelijk af
leidingsmanoeuvres, die de Duitsers
geen tijd gunden verder mijnen te leg
gen of wegen aan de Veluwezoom te
versperren. Aan het eind van de dag,
17 april, had de brigade zowel Wage
ningen als Bennekom bevrijd. De drie
kleur wapperde nu in Ede, Wagenin
gen en Bennekom!
Naar de Grebbelinie
Nu ging het naar de Grebbelinie
langs Lange steeg, Kraatsweg en Kade.
Maar de strategie werd gewijzigd. De
vijand was namelijk voornemens het
platteland van West-Utrecht onder wa
ter te zetten. Berichten van burgers
wezen er op, dat de Duitsers inder
daad inundatiepogingen deden door de
sluizen bij Wijk bij Duurstede te ver
nielen, hetgeen echter mislukte. Ook
waren er plannen de Afsluitdijk en
de Hondsbosse in de lucht te doen
vliegen, waardoor grote delen van Hol
land onder water zouden komen te
staan.
Braken de Canadezen door de Greb
belinie, dan zouden de zwaarste offers
geëist worden van de bevolking van
Midden- en West-Nederland. Het
hoofdkwartier van het eerste Canadese
legerkorps beval de troepen hun be
haalde posities te versterken en het
front recht te trekken langs de lijn
Lunteren - Ede - Bennekom - Wa
geningen.
Op 18 en 19 april installeerde de 49ste
divisie zich om te patrouilleren met
mobiele kleine gevechtsgroepen.
Haar eenheden gingen westwaarts
in de richting Veenendaal met het
doel het terrein ten oosten van de
Grebbelinie geheel te beheersen en
Duitse infiltraties te weren.
Het zuidelijk deel van deze linie werd
verdedigd door de 34ste S.S. divisie
(Nederland), gerecruteerd uit Neder
landse collaborateurs, versterkt met
mannen, die de hongerdood of depor
tatie naar Duitsland vreesden.
In deze dagen mogen niet vergeten worden onze Nederlandse jongens, die, on
voldoende tegen een oorlog getraind, heldhaftig gestreden hebben tegen een
n r-h ti no uii nnrl
voldoende tegen
overmachtige vijand.
In de Betuwe echter rolde de oor-
logswals voort. Belgische infanterie
maakte zich in samenwerking met es
kadron B van de Calgary's op 18 april
meester van Opheusden. Toen trok de
vijand zich terug achter het Lekkanaal.
De fronten kwamen stil te liggen.
Vijandelijke agressieve acties hielden
op. Stacey eindigt zijn relaas met de
woerden: the troops marked time, d.i.
de troepen markeerden de pas, maak
ten de voetbeweging zonder vooruit te
gaan, wonnen tijd in afwachting van
nadere operaties in Midden- en West-
Nederland. De Veenendalers spraken
elkaar moed in: Ede is bevrijd, nog
even de tanden op elkaar, Veenendaal
volgt spoedig. Maar de operaties volg
den niet
Scherpenzeel en
Renswoude vrij
Wel spoedde zich op 17 april een
patrouille met een 15-tal carriers van
het een dag te voren bevrijde Barne-
veld naar Renswoude. Bij de Holleweg
aldaar stelde zij geschut op. Grote
vreugde bij ieder. Maar 's avonds trok
ken de bevrijders zich weer terug.
Woensdag 18 april was Renswoude
weer Duits! Een week lang duurde de
terreur nog, totdat dinsdag 24 april de
definitieve bevrijding kwam, toen het
Anglo-Canadese leger van Scherpen
zeel uit het dorp binnenkwam.
Veenendaal beproefd
Op dezelfde dag dat Wageningen en
Bennekom bevrijd werden, 17 .april,
kondigde de Kampfkommandant hiel
de uitzonderingstoestand af. Veel flak,
d.i. pantserafweergeschut, kwam hier
heen. SS-mannen betrokken loopgra
ven en stellingen. Een troep Hollandse
SS was uit Zuid-Nederland in zeer ge
dunde gelederen naar Veenendaal ge
komen. In de nacht van 17 op 18 april,
vertelt het door mij gehouden oorlogs
dagboek, vielen de eerste granaten op
de stellingen der Duitsers en hun vrien
den. Het vuur kwam uit de richting
Ede, later van de Kade. Veenendaal
soonlijk de zaak in handen had ge
nomen en contact had opgenomen
met de Rijkscommissaris Seys-In-
quart.
Óp 4 mei tekenden Duitse stafoffi
cieren in de tent van Montgomery op
de Lüneburgerheide de overgave van
alle Duitse legers in N.W.-Duitsland,
Nederland en Denemarken. De dag
daarop, 5 mei, bespraken in hotel De
Wereld te Wageningen prins Bernhard
als hoofd van de Binnenlandse Strijd
krachten en generaal Foulkes, bevel
hebber van het eerste Canadese leger
korps, met de stafchefs van het Duitse
leger de capitulatievoorwaarden van
de in Nederland opererende troepen:
generaal Blaskowitz ging door de knie-
en! Een schrijfmachine bleek in heel
Wageningen niet te vinden, zodat het
verdrag eerst zondag 6 mei in Hilver
sum werd getikt en getekend.
De laatste loodjes
H.M. Koningin Wilhelmina sprak op
5 mei: Onze taal kent geen woorden
voor hetgeen in ons hart omgaat. Ein
delijk zijn we weer baas op eigen erf,
verslagen is de vijand, verdwenen zijn
de gevangenissen en martelkampen,
voorbij is de nameloze druk, die u vijf
jaren gekneld heeft; voorbij de ver
schrikking van de hongerdood."
Maar deze woorden golden nog niet
voor Veenendaal: de SS hier gaf zich
niet gewonnen. Wel was de capitulatie
hier bekend geworden. Velen staken
reeds zondag 6 mei de vlag uit en tooi
den zich met oranje. Maar dezelfde dag
nog blies de SS de JVaartbrug op en
's avonds schoten de mannen in blinde
woede de vlaggen aan flarden
Maandagochtend werd een mitrail
leurpost aan de Nieuweweg opge
steld, die echter enige uren later
weer verdween, 's Middags gingen
we met onze kinderen langs de
Klompersteeg naar De Klomp,
angstvallig het midden van de weg
houdend ter vermijding van de
landmijnen. Met ontroering zagen
we daar voor het eerst de soldaten
„Wij zullen niet rusten voordat het
grote doel bereikt is: dat Nederland te
doen geboren worden, dat bewijzen
moet dat de talloze gebrachte offers
niet tevergeefs zijn geweest, Wilhel
mina."
Dit was de tekst die o.a. by een bakker
op de winkelruit werd gehangen direct
na de bevrijding, alsook „Hedenmiddag
alleen hier nog gelegenheid Bon 444 van
biscuit in te leveren" een wel sprekende
tekst voor die tyd waarin brood nog zeer
schaars was; getuige de magere gezichten
die door de ruit zyn te zien.
FEBRUARI 1944
Ik zie een venster in de avond blinken
van veilig - warme lampeschijn.
Zou dan - ik durf het haast niet denken -
Zou dan de vrede weergekomen zijn?
Draagt niet mijn kamperfoelie reeds een schat van knoppen?
Was er vandaag niet iets van voorjaar in de lucht?
Hoord' ik op 't veld, waar boeren ploegden
Van lentevoog'len niet het blij gerucht?
Ik zie een venster in de avond blinken
van veilig - warme lampeschijn.
Plots is het donker - ach, hoe kon 'k vergeten,
Dat ieder venster moet verduisterd zijn?
D. Philips
lag angstig onder de vuurkoepel. De
vijand verlegde de stellingen, maar het
vuur volgde trouw: de ondergrondse
berichtte prompt de veranderingen, o.a.
Antoon v. Kessel, door de Duitsers, die
hem zochten, der Tönnie genoemd. Een
woedende Scharführer schreeuwde dit
mij toe, toen hij ons huis doorzocht
naar een geheime zender.
Een Duitse artilleriestelling bij
Prattenburg werd door de Engelsen
uit de reeds bevrijde Betuwe be
schoten.
In de namiddag van 26 april werd
door de Engelsen van de Kade uit vak
kundig een bres geschoten in de toren
van de Julianakerk, waarin een Duitse
uitkijkpost gevestigd was. De volgende
dagen heerste overal grote rust, waar
over ieder zich enigszins angstig ver
baasde.
Later bleek ons, dat op 30 april te
Achteveld een wapenstilstand ge
sloten was tussen Von Schwebel en
Bedell Smith, chef van de staf van
generaal Eisenhower, die, toen de
Duitse generaal Blaskowitz niets
van een bestand wilde weten, per
der vrijheid.
Hun jeeps trokken de zware beuke-
stammen door de Duitsers als barrière
op de rijksweg gelegd, weg als ware
het luciferhoutjes. Toen we over Het
Boveneind wilden terugkeren, dreigden
dronken SS-ers met het geweer. Thuis
gekomen kregen we de waarschuwing
de vlag te strijken, gezien de dreigende
houding van de SS. Wel hadden enige
Veenendalers de gehate tankversper
ringen vernield, maar 's middags scho
ten de SS-ers in 't wilde weg in de
straten.
Ook dinsdag 7 mei heerste de ter
reur. Toch weerhield dat de inwonefs
van Zuid niet door de bossen naar Eist
te sluipen, zó verlangend waren zij de
bevrijders te begroeten. Een detache
ment van het Polar Bear-regiment ver
scheen 's middags van Eist uit bij La
Montagne en maakte daar bivak. Een
Engelse verkenningswagen reed zelfs
door tot de Hoofdstraat tot schrik van
de SS.
Eindelijk ratelden woensdag 9 mei de
Canadese tanks over de Nieuweweg
MEI 1945
Na jaren ontplooit zich de vlag,
De kinderen gaan zingend door de straten.
Nooit zag men blijder gelaten:
Nooit, nóóit vergeten wij dié dag!
Waken wij? Of staan wij te dromen?
Na jaren ontplooit zich de vlag:
Nooit, nóóit vergeten wij dié dag,
De dag der bevrijding, eind'lijk gekomen!
D. Philips
Veenendaal binnen Herwonnen was
de vrijheid!
Op Hemelvaartsdag 10 mei zagen de
straten zwart van opgetogen mensen.
Waarnemend burgemeester J. H. van
Schuppen hield op een tank staande
een enthousiaste toespraak tot de be
vrijders en de juichende menigte, waar
na de nationaal-socialistische vlaggen
en de pox-tretten van Hitier en Mussert
onder grote hilariteit werden verbrand.
Een boekhandel in de Zandstraat ver
kocht de eerste krant: het bevrijdings-
nummer van Trouw. Overal vierde men
panisch feest, waarbij een ware dans
woede ieder aangreep. De dagen van
duisternis waren voorbij, die van licht
braken aan.
D. Philips
Vrijheid, nimmer kan gedijen
wie Uw recht met voeten treedt,
al de leugens der onvrijen
scheuren niet het waarheidskleed.
Aan het eind der wilde vlagen
maakt Uw ster den hemel stil,
Uw gericht deed alles dragen:
vrij is wie het wezen wil.
(Jan Engelsman)
