Automobielbedrijf „CROON" - Wageningen
TOYOTA
EEN GOEDE GEWOONTE!
HALEN
BETALEN
HEI B
'N FANTASTISCHE AUTOMOBIEL VAN JAPANS MEESTERWERK
Flinke hulp
in de huishouding
LUXORi
Teenagers in de zon
Het moordende
testament
DRUKWERK
SLIJPERS
POLIJSTERS
KLEEFSMAN
Laat nu uw oude bed
Waar geen vrije meningsuiting is, kan
wetenschap niet gedijen
„De Gelderse Vallei
Voor chemisch reinigen
VAN HOFWEGEN
In gebouw „Eltheto" te Veenendaal op vrijdag en zaterdag
11 en 12 juni a.s. Beide dagen van 10.00 tot 23.00 uur.
99 ITOYOTA
MOTORl
EVENALS ANDERE SEIZOENEN
overjarige japonnen en mantels
Deze verkoop begint donderdag 10 juni.
Hoofdstraat Veenendaal
JAC. VAN SCHUPPEN
Tijdelijk te Veenendaal
THEATER J
GROOT en KLEIN
Drukkerij „De Gelderse Vallei"
De geschiedenis van de atoombom (III)
Slijperij Swetselaar te Elst(U)
Gaarne verstrekken wij u inlichtingen.
Nieuwsblad „DE VALLEI*
woensdag 9 juni 1965
Auto-show
Hier kunt u kennis maken met alle Toyola-
modcllen die momenteel worden geimporteerd.
Wijdvertakte onderdelen-service organisatie. Demonstratiewagens ter beschikking.
Dealer voor Wageningen - Ede - Veenendaal e.o.
MENNONIETENWEG 15 - TEL. 08370-3234
WEER ALS NIEUW
MAKEN!
NA AFSPRAAK
'S MORGENS HALEN
'S AVONDS WEER THUIS
Gortstraat 39 - Veenendaal
Telefoon 2321
Hervormd Rusthuis te Rhenen
GEVRAAGD per 1 juli 1965
tevens assistente in de keuken
INTERN.
Behoorlijk loon en goede sociale
voorzieningen.
Aanmelden mondeling of schriftelijk bij de Di
rectrice, Kerkewijk 14 te Veenendaal.
VE
VEENENDAAI
Van donderdag 10 juni t/m zondag 13
juni
Donderdag, vrijdag 7.30 uur; zaterdag
7 en 9 uur; zondag 3 uur.
Catharine Spaak - Fabrizio Capucci in
Zij dansen de twist en de zon verhit
hun zinnen. Toegang alle leeftijden
Van zondag 13 juni t/m woensdag 16
juni
Zondag, maandag en woensdag 7.30 u.
Sidney James en Kenneth Connor in
Een griezelig huis vol griezels van men
sen. Toegang 14 jaar.
Binnenkort: IRMA LA DOUCE
DINSDAGS IS ONS THEATER GESLOTEN
Plaatsbespreken dagelijks van 1 tot 2 uui aan
de kassa, 10 cent. ook telefonisch nr 2376
VENÜEI.SEWEG - VEENENDAAL TEL 2376
Te koop scooter, Zundapp
Bella, 200 cc, km stand:
43.800. nieuwe banden, in
goede staat, verzekering en
belasting t/m maart 1966
Tevens te koop korte lede
ren jas. 2 helmen. Te bevr.
H. J. Wijnand, Haarweg 25,
Overberg (U.), tel. 03431-
Dictators jagen kernfysici weg
Angst voor Duitse atoombom bracht geleerde en staatsman
bij elkaar
Het is een bewezen feit, dat dictatoriale systemen de ontwikkeling van de weten
schap altijd in de weg hebben gestaan. Overal, waar de leidende partij de mening
aangaf, kwamen wetenschapsmensen in conflict met de hetzij kerkelijke, hetzjj
wereldlijke overheid. Galileï werd gevangen gezet omdat zijn opvattingen om
trent de rol, die de aarde in het heelal speelt, niet strookten met de „heersende"
mening. De Vlaamse geneesheer Vesalins moest stiekum lijken opgraven van „te-
rechtgestelden", omdat hem niet werd toegestaan om dode lichamen te ontleden...
Een dergelijke verhouding geleerde-overheid herhaalde zich in die Europese landen,
waar in de jaren vóór de tweede wereldoorlog de dictators het voor het zeggen
kregen.
„JOODSE FYSICA"
Met de opkomst van het nationaal-so-
sialisme nam de agitatie tegen de Joden
in Duitsland sterk toe. Het anti-semitisme
in Midden en Oost-Europa latent aan
wezig werd door Hitler en zijn trawan
ten tot ongekende hoogten opgevoerd Ook
onder de studenten kwamen „bruinhem-
den" voor. Zij brachten de anti-Joodse
propaganda tot binnen de muren van de
universiteiten De, zich noemende „natio
nale" onderzoekers keerden zich steeds
feller tegen de, zoals zij dat zeiden. „Jood
se Fysica". De relativiteitstheorie van
professor Einstein werd „Joodse bluf' ge
noemd, en allen, die deze nieuwe weten
schap aanhingen, werden voor „geestelijke
Joden" uitgekreten Wel probeerden de
leiders der universiteiten de politiek zo
lang mogelijk er buiten te houden, maar
toen Hitier eenmaal aan de macht was.
werd de situatie voor de Joodse geleerden,
die zowel in Göttingen als in» Berlijn
werkzaam waren, onmogelijk. Zij moes
ten tenslotte allen uitwijken. Mensen, zoals
James Franck, Edward Teller, Albert Ein
stein, Lise Meitner, Leo Szilard, zij ver
lieten Duitsland...^
De meesten van hen gingen via Kopen
hagen naarAmerika. De gevolgen van
het anti-semitisme in Duitsland zijn vér
strekkend geweest Ten eerste werden
daardoor want Joodse en niet-Joodse
geleerden hadden zeer vriendschappelijk
en jarenlang samengewerkt de achter
gebleven „Arische" natuurkundigen anti-
„Nazi" en weigerden zij serieus voor
Hitier te werken. Ten tweede wisten de
uitgeweken atoomonderzoekers dat had
den zij aan den lijve ondervonden dat
van Hitier niet veel goeds te verwachten
viel. Dit deed hun angst voor een Duitse
atoombom toenemen
Bovendien daalde het wetenschappelijke
peil in de Duitse universiteiten door de
gedwongen uittocht van de meest begaaf
den aanmerkelijk. „Göttingen bestaat niet
meer", zei de Duitse mathematicus Hil-
bert.
De Joodse intellectuelen waren verdwe
nen...., zij hadden hun kennis meegeno
menEen frappant voorbeeld hiervan
is wel de wijze, waarop de „kernsplitsing"
van Otto Hahn op 17 december 1938 naar
Amerika werd overgebracht: Otto Hahn
schreef zijn bevindingen aan zijn vroege
re. gevluchte, assistente, Dr Lise Meitner
Dr. Meitner bevond zich in een klein
plaatsje in Zweden Tijdens de kerstda
gen kreeg zij bezoek van haar neef. de
jonge natuurkundige O R. Frisch. die ook
uit Duitsland was gevlucht. De beide re-
fugé's begrepen de belangrijkheid van
Hahns vondst ten volle Zij deelden de
inhoud van de brief uit Berlijn aan Niels
Bohr mee. De Deen stond net op het punt
om naar Amerika te vertrekken Bohr
vraagt
EN
Aanmelden: Overdag van 9-5 uur: Vissersweg 22. Eist
(U): 's avonds van 6-10 uur: Beatrixstraat 7, Eist (U).
De meest variabele archiefkast. Uit voor
raad leverbaar.
KANTOORMACHINEHANDEL
Patrimoniumlaan 22, Tel. 2815
Zandstraat 3. Tel. 2274
VEENENDAAL
ETERE
DRUKWERK - ZOWEL IN KLEUREN
ALS ZWARTDRUK - VERDIENT DE
NODIGE AANDACHT
WACHT NIET TOT HEI uU l'STB
OGENBLIK DOCH BESTEL HET NU.
MOGEN WIJ U EENS GEHEEL VRIJ
BLIJVEND OFFERTE MAKEN?
DRUKKERIJ
PARALLELWEG 10 - VEENENDAAL
TTT .EFOON 083R9-2022*
van uw garderobe
Di Slul de Bruinepiein 29 - Veenendaal
Telefoon 3404
DONDERDAG MEEGEGEVEN, ZATERDAGS TERUG
kwam in Amerika in contact met zijn uit
geweken Joodse collega's, met wie hij op
zeer goede voet stond verscheidenen
van hen had hij tijdens de eerste Duitse
pogroms, in Kopenhagen een veilig on
derdak gegeven.
Hij deelde zijn Amerikaanse, vrienden
mee, wat Otto Hahn in Berlijn had gepres
teerd En op deze, zeer snelle manier kwa
men Enrico Fermi de man, die niet voor
Mussolini wilde werken en Leo Szilard
op de hoogte van het laatste nieuws op
het gebied van de kernfysica.
„Bourgeoisie-propaganda"
Ook in Rusland werd de wetenschap
aan banden gelegd Mét het aan de macht
komen van Stalin verdween de vrijheid
van handelen voor vele vooraanstaande
wetenschapsmensen Bekende natuurkun
digen, zoals Landau en Gamou trachtten
tevergeefs te ontsnappen. En Kapitza
mocht niet meer naar Cambridge waar
hij in staat was om veel nieuwe kennis
op te doen terugkeren. De nieuwe
theorieën werden „in strijd met de ideo
logie" genoemd, of „kerkelijke duister
heid". Zij werden terzijde geschoven als
„propaganda van de bourgeoisie" Twee
leerlingen van Niels Bohr, Victor Weiss-
kopf en Georg Placzek. werden als
„spionnen" uit de Sovjet Unie gezet. En
ook Fritz Houtermans en Alexander
Weissberg werden, hoewel zij uit dat land
gevlucht waren, naar Duitsland terugge
stuurd
Een brief voor de
president
„Weigert de heersers van deze aarde
en hun generaals om Uw werkplaatsen
binnen te treden, want zij zullen uw ge
heimen misbruiken terwille van macht".
Dat was het devies van de kernfysica,
de enigen, die op de hoogte waren van
de gevaren, verbonden aan een voor oor
logsdoeleinden toegepaste wetenschap
van atoomsplijting Dit principe huldigden
de uitgeweken geleerden, die tenslotte in
Engeland of Amerika hun toevlucht had
den gevonden Eugen Wigner, Edward
Teller. Leo Szilard en Victor Weisskopf
deden zelfs pogingen om mét hun colle
ga's overal ter wereld, zichzelf een vrij
willige geheimhouding op te leggen Con
tact hierover met Parijs had geen resul
taat. Toen kwam plotseling het bericht:
Duitsland verbiedt alle uitvoer van ura
niumerts uit het bezette Tsjechoslowakije.
De uitgeweken fisici wisten wat hun ach
tergebleven studievrienden waard waren.
Zij waren ervan op de hoogte, dat man
nen. zoals Otto Hahn, Werner Heisen-
berg en Karl Weizsackei - deze laatste
was immer» een vriend van Szilard
in staat waren om atoomenergie aan te
wenden voor de oorlog
Hun angst voor een Duitse atoombom
won het van hun vrees voor het vernie
tigingswapen zelf Zij beseften ten
volle, dat degene, die de bom het eerst
had. de oorlog zou winnen Zij waren er
van overtuigd dat m Duitsland aan de
bom werd gewerkt Zij wisten eveneens,
dat noch m Engeland, noch in Amerika
hiertoe pogingen werden ondernomen.
Szilard en Wigner namen een besluit Zij
zouden de Amerikaanse president Roose
velt waarschuwen Maar hoe
Zij vroegen Einstein om raad Mét Ein
stein stelden zij een brief op. bestemd voor
de president Een bankier. Alexander
Sachs een goede bekende van Roosevelt,
bezorgde de brief persoonlijk op het Witte
Huis
Op een zomerse dag van het jaar 1939
ontving de president van Amerika de ban
kier Sachs De zakenman, voorgelicht
door Einstein. Szilard en Wigner. zette
de situatie rond de „atoombom" uiteen..
„Dan moeten we handelend optreden",
was hei antwoord van de .heerset der
aarde" De genei aalt- kregen toegang tot
de werkplaatsen der geleerden
(Wordt vervolgd)
