ONTWIKKELING VAN RHENEN NA
1200 JAAR WAS GEWELDIG
,T>-
OUDE GREBBESTAD WERD TOURISTENOORD
Op 23 augustus weer aanwinst: nieuw schoolgebouw
Belangrijke data uit Rhenens
nabije verleden
Een der raadsleden van de oude Grebbestad Rhenen heeft onlangs de suggestie opgewor
pen om volgend jaar ter gelegenheid van het 1200-jarig herdenken van de komst van
Cunera naar Rhenen enige vorm van feestelijkheid tentoon te spreiden. Naar wij verna
men zijn er nog geen concrete plannen in dit opzicht. Wanneer men er echt wat aan gaat doen! J tJ
zal er, volgens een der bestuursleden van de Oranjevereniging, waarschijnlijk een over- ^dersc^idenaeJhts)
koepelend comité worden benoemd dat de plannen hiertoe gaat voorbereiden. Overigens paler;*ienvan de
zijn de vergeelde documenten, waaruit het historische feit uit het jaar 766 zou moeten
blijken nog niet afdoende geverifieerd, naar men ons verklaarde. De stad Rhenen is veel
jonger dan 1200 jaar want zij verkreeg pas in de veertiende eeuw haar stadsrechten. Hoe
het zij, een Cuneraherdenking of niet, het simpel aantonen van de oudheid van de stad aan
de Rijn gaf ons wat stof om de ontwikkelingen en dan speciaal uit het nabije verleden, met
daarnaast de impulsen voor de toekomstige groei eens nader te bezien. Temeer omdat
deze stad niet ten dode is gedoemd welk lot even oude stadjes (Workum, Hindelopen,
Zwammerdam etc.) beschoren lijkt te zijn. Integendeel, Rhenen bruist van energie zoals
een der gemeentebestuurders ons vol trots kon meedelen. Men lette daarbij op de moderne
woningbouw op de Lijsterberg, op de toeristische attracties, op de bouw van een fraai be
jaardencentrum en vele zaken meer.
BEGIN
1918 Gereedkomen woonwijk Vreewijk J
1933 Stichting Ouwehands Dierenpark
1940 Strijd op de Grebbeberg, evacuatie
van bevolking.
Grote verwoesting in binnenstad.
1945 Algeheel herstel na oorlogshande-
lingen.
1957 Nieuwe brug over de Rijn in ge-
1958
bruik.
Begin restauratie Cunerakerk.
1966? Gereedkomen nieuw bejaarden- J
centrum.
1975? Nieuw gemeentehuis in gebruik.
Nieuwsblad „DE VALLEI"
vrijdag 6 augustus 1965
6
r g duideltik zun de
Men pikt hier wel terdege een graantje
mee van de stroom, die zich 's zomers
Rhenenwaarts beweegt. Ook al met het
oog hierop verzochten de winkeliers om
althans in de zomermaanden ontheffing
van winkelsluiting op verschillende tij
den, hetgeen bereids werd toegestaan.
Van vele zyden optimistische geluiden
over Rhenens toekomst!
Werk
De arbeidende bevolking van Rhenen
zal evenwel, mede door het verbod van
verdere industrievestiging, toch moeten
blijven pendelen, voornamelijk naar
Veenendaal en Wageningen. Het schynt
dat de Rhenenaar bijzonder sterk aan
zyn stad is gehecht want het merendeel
wil wel in genoemde plaatsen het dage
lijks brood verdienen, maar peinst er
niet over er ook te gaan wonen. Honder
den Rhenenaren reizen (soms al meer
dan 30 jaar) van werk- naar woonplaats
AI mag Rhenen daarover ok niet "v
gen. De gemeente heeft de laatste ja
ren veel, zeer veel uit de grond ge
stampt. Men leefde op de toekomst,
want het bouwvolume van 1970 i" al op
genomen. Rhenen zal blijven groeien
volgens de wethouder, zo zelfs dat hij
voorziet dat het agrarische Achterberg
in de toekomst aan Rhenen zal zijn ge
groeid.
Die ene kilometer, die thans nog de
afbakening is, wordt ongetwijfeld benut
voor verdere woningbouw. Men heeft de
Lijsterberg praktisch volgebouwd met
moderne flats en eensgezinswoningen,
nu volgt de streek beneden aan de heuvel.
De ruim óOO woningzoekenden zullen uit
de brand geholpen worden. Hierbij zijn
bijna 200 noodgevallen. Rhenen bouwt
door, daar is geen houden meer aan
volgens wethouder Van Gesink. We moe
ten wel in noordelijke richting gaan,
want in het oosten is het niet toegestaan
i vanwege de recreatie en in het westen
willen we wel naar de Stokweg toewer
ken, hoewel dit ook al weer geen genade
vond in de ogen van de plannenmakers.
In 't Zuiden kunnen we niets beginnen,
dat is een andere provicie. Naar wet-
houder Van Gesink vernam heeft Wage
ningen wel degelyk plannen een satel
lietstad over de Rijn te gaan bouwen,
verbonden door een vast brug. Naast al
het moderne zal Rhenen ook zijn mooie
oude plekjes blijven behouden. Statig en
1 strak spant de aloude Cuneratoren haiar
vormen om de stad en is in wyde om
trek zichtbaar. De oude stadswallen zyn
nog aanwezig. Terwijl het moderne ver
keer zich door de Herenstraat slingert
schijnt het leven rond de Panoramamo
len en langs de Zuidwal te hebben stil
gestaan. Zo is het en zo moest het vol
gens de Rhenenaren blijven. Boven op
de Lijsterberg is ruimte voor het mo-
In 't begin van deze eeuw heerste,
zoals overal in den lande, ook in Rhe
nen een bittere armoede. De meeste
Rhenenaren waren werkzaam op het
land. in de steenfabriek of als hand
wever en sigarenmaker, allemaal baan
tjes, die voor de meestal vrij grote
gezinnen weinig materiele welstand
opleverden.
De bewoning in de oude binnenstad
was evenmin ideaal. Enkele nauwe
straatjes (Servetstraat, Grutterstraat)
tonen nog iets van deze woningellende.
Maar de bevolking van Rhenen, gemoe
delijk en met een sterk ontwikkeld
solidariteitsgevoel in dat niet zo roos
kleurige verleden, vocht zich door de
moeilijke jaren heen. Van een mid
denstand was toen nauwelijks sprake.
Slechts enkele kruidenierswinkeltjes
werden in de Herenstraat aangetroffen.
Opleving
Pas na de eerste wereldoorlog kon
van enige opleving worden gesproken.
Boven op de Berg (thans allang niet
meer de uiterst bebouwingsgrens) "er-
rees een grote arbeiderswijk het Vree
wijk. Nieuwbouw op grote schaal dus,
in die tijd een zeldzaam verschynsel. In
de twintiger jaren vestigden zich meer
middenstanders, er kwam een bankge
bouw, en ook meer industrie. Rhenen
kende in die dagen een groot aantal
middelgrote, kleine en piepkleine siga-
renbedrijven opgezet en geëxploiteerd
door raszuivere stadgenoten. Er kwam
een grote timmerfabriek, cocosweverij,
kortom er was sprake van een industrië
le opleving. Die helaas maar kort duur
de.
Als gevolg van de alom heersende
maatschappelijke crisis in de dertiger
jaren waren het vooral de sigarenbe-
dryfjes, die het loodje moesten leg
gen. Er ontstond een grote trek naar
het nabijgelegen Veenendaal waar ar
beid en brood was voor de werkloos
geworden sigarenmakers.
In de andere bedrijfstakken werd de
nood niet zo nypend, maar toch deed
zich het verschijnsel voor dat ook de
textielarbeiders naar Veenendaal gin
gen werken. Hetgeen heden ten dage nog
steeds wordt waargenomen, maar dan
om een andere reden. Niet gedwongen
door een maatschappelijke inzinking,
maar wel door het feit dat van over
heidswege op de stad Rhenen een zeker
stempel is gedrukt, zodat industrieves
tiging niet meer wordt toegestaan. Rhe
nen zal het Valkenburg van Midden-Ne-
Modern Rhenen! Fraaie woonflats ac
centueren de Lysterberg.
derland moeten worden zo schijnt het.
Want de horecabedrijven kwamen, een
wereldbekend Dierenpark trok en trekt
jaarlijks duizenden naar de Grebbestad.
Zoals de zaken thans staan zal Rhenen
een grote taak krijgen: De snel groeien
de bevolking van de Randstad verpozing
en recreatie verschaffen in de schone
dreven rondom de stad.
Structuur
Mede als gevolg van de boven ge
schetste levensomstandigheden in het
begin van deze eeuw, groeide in Rhe
nen de invloed van de links georiënteer
de politieke partijen. De socialistische
partijen zijn sterk vertegenwoordigd in
de gemeenteraad. Zeven van de vyftien
leden onderschrijven de socialistische
beginselen, tegenover zes van de christe
lijke partijen en een liberaal. Daarbij
bleek uit de cyfers van de laatst gehou
den volkstelling dat slechts een gering
percentage (8 pet.) opgaf geen kerkelij
ke gezindte te hebben.
Het merendeel bleek te behoren of
te willen behoren bij de Ned. Herv.
Kerk (74 pet.). Slechts 5 pet. is katho
liek en een nog kleiner percentage
(4 pet. gereformeerd). De streng-or-
thodoxe groeperingen steken daar met
7 pet. nog bovenuit.
Rhenen doet op eigen wijze en op
kleine schaal aan cultuur. Men heeft
een eigen Streekmuseum, dat allerwege
in de belangstelling staat. De gemeente
beijvert zich dit alles te stimuleren o.a.
door kortgeleden het subsidie, voor mu
ziekscholen nog weer te verhogen.
Het verenigingsleven is niet bijzonder
boeiend, hier geldt hetzelfde als overal,
de televisie is blijkbaar een te grote
concurrent. Dat neemt niet weg dat de
stad een prima zwembad heeft een goe
de ijsbaan, een pas gerestaureerd sport
veld en een instructiezwembad is in
aanbouw.
Toerisme
In het Streekplan voor de Utrechtse
Heuvelrug staat de omgeving van Rhe
nen aangegeven als bestemd voor re
creatiegebied. Het heeft er alle schijn
van dat na een aarzelend begin, Rhe
nen ernst begint te maken met de be
vordering van dit plan. Een zeer ijve
rig VW bestuur heeft ook dit jaai be
wezen by de tijd te zijn en zag kans
weer duizenden naar de Grebbestad te
lokken, waaraan het attractieve zomer-
programma dat na veel zwoegen was
opgesteld, niet vreemd was. Koffie-1
meisjes ian de invalswegen naar de
stad stelden de toerist-dank zr, deze
service-op zijn gemak. Nachtelijke Rijn
vaarten waren hoogtepunten en dagen
tevoren al uitverkocht. Zo groot was de
toeloop dat VW nog overweegt een ex
tra tocht in te lassen.
Het VVV kantoor op het Fred. v. d.
Paltshof wordt in de zomermaanden
dagelijks door tientallen toeristen be
zocht. De voorzitter van de VVV Rhe
nen, de heer A. J. Bovensehen, maak
te zelfs gewag van eei record recet
te aan folders, boekingen e.d. van
1500 per ochtend.
Dit kantoor, in 1945 .pgezet, kreeg
uitbreiding en is 's avonds in volle glo
rie verlicht. De gemeentelijke autoritei
ten zegden de VW alle medewerking
toe. Vanwege financiële moeilijkheden
moest helaas het subsidie met 1000.-
worden verlaagd tot 4 mille per jaar,
waarby dan nog de huur van het kan
toor moet worden afgetrokken, maar
als er iets te organiseren viel, was de
gemeente direct bereid aan de voorbe
reidingen mee tc werken door b.v. de
Dienst Gemeentewerken in te schakelen.
De toerist heeft Rhenen ontdekt, mede
door de aantrekkelijke folders, die jaar
lyks door Nederland zwermen. Dat WV
zelf de schouders onder I t werk wilde
zetten bewees de vereniging wel met
een ingevoerde contributieverhoging,
waardoor deze baten tot 2300,- oplie
pen.
Plannen tot oprichting van een jacht
haven (een watersportvereniging was er
de voorloper van) completeren de acti
viteiten. Men /erwacht dat Rhenen in
de komende jaren, ook al door hel sty-
gende bezoek aan de in de nabijheid
gelegen fraaie campings, een overweldi
gend toeristenbezoek kan tegemoetzien.
Middenstand
Aan al deze levendigheid heeft de
groeiende middenstand van Rhdnen na
tuurlijk voordelen. Hoewel de zakenlie
den vertelden dit seizoen ondanks het
slechte weer niet ontevreden te zijn
is men in sommige branches van me
ning dat de toeristen teveel voorbijtrek
ken en niet in de binnenstad blyven
hangen. Speciaal in de sigarenwinkels
hoorden we dit geluid. Daarentegen
kunnen de slagers en de banketwinkels
bogen op een goede omzet bij de toerist.
De Grebbestad Rhenen als het ware in en zo zal dat wel blyven volgens wet
houder Van Gesink, die met jaloerse
één greep samengevat door een lucht-
fotograafin het jaar 1929.
(foto K.L.M. Aerocarto N.V.)
blikken naar de Betuwe ..eek waar de
plaats Kesteren (veel kleiner dan Rhe
nen) zich nag verheugen in de komst
van nieuwe bedrijven, gepaard gaande
met een verhoging van het tempo .in de
woningbouw.
i
t
t
t
derne. Op 23 augustus zal Rhenen weer
een nieuwe lagere school rijker zijn.
Het oude Rhenen met zyn schilderach- Een kleuterschool met instructiezwem-
tige straatjes wordt door de toerist be- bad volgen nog dit najaar. En als klap
wonderd. Opname werd gemaakt in de °P de vuurpijl volgend jaar het gereed-
Servetstraat. (Zie vercjer pag. 7)
