Dorp aan de Grift (IV)
rb
een feest vooraf...
Veel liefs van
EDERVEEN
Nederlandse R. Katholieken door
Paus Paulus vermaand
10
Samenhang van feiten en verschijnselen
in de geschiedenis
Hoog bezoek aan Emmikhuizen
Een meesterlijk portret
van Vchuppen
e
Nieuwsblad „DE VALLEI"
vrijdag 17 september 1965
Verrassend is het bij historisch onderzoek telkens weer te bemerken, hoe de grote geschiedenis van
landen en volkeren vaak haar weerslag vindt in de kleine historie van een buurschap, dorp of streek,
die als een seismograaf de fijnste trillingen optekent, veroorzaakt door de grote gebeurtenissen elders.
De plaatselijke geschiedenis wijst dan naar het epicentrum van de aardbevingen, grondverschuivingen
en catastrofen.
Een ander beeld dringt zich op. Wanneer in het grote meer der geschiedenis heftige beroering ontstaat,
vormen zich kringen, die zich in steeds fijner wordende rimpelingen tot de oevers der locale geschie
denis voortplanten.
Verwonderlijk lijkt het mij daarom, dat een zo diepzinnig denker als Siegfried Kracasser in zijn boek
Zeit und Geschichte kan schrijven, dat „gelijktijdige gebeurtenissen in wezen meestal niet synchro
nisch zijn". Bij de beoefening van plaatselijke geschiedenis blijkt mij telkens weer het tegendeel. Ten
bewijze enige feiten uit de geschiedenis van Veenendaal. Zijn het niet de strooptochten der Geldersen
geweest, die de scheepvaart op de Grift bemoeilijkten, zelfs verlamden, met het gevolg dat de vaart
dichtgroeide? Zien wij in het initiatief van de werkers van het eerste uur als Frans van Nijenrode
niet het beginnend vroeg - kapitalisme? De Schotse oorlog en de daarop volgende vrede liet zich scherp
gevoelen in Veenendaal.
Zo weerspiegelt „la petite histoire" van een dorp de grote gebeurtenissen en de zich baanbrekende
gedachten elders.
HET GROTE KADER
De beoefenaar van regionale en locale
historie wordt steeds bedreigd door het
gevaar zich in allerlei anecdotes en pre
cieuze details te verliezen, zodat hij de
grote lijn niet ontwaart en de feiten en
toestanden niet plaatst in het kader van
de landsgeschiedenis.
Hoe interessant en boeiend la petite
histoire ook moge zijn voor de bewoners
van plaats of gewest waar zij zich af
speelde, hoezeer zij bij hen de liefde voor
het eigene kan opwekken, toch blijft zij
geïsoleerd staan, als zij niet gezien wordt
als deel van een grotere organische een
heid. Altijd rust op de gewestelijke of
plaatselijke geschiedschrijver de plicht de
feiten te zien als reflectie en weerslag
van de grote geschiedenis. Dan eerst ver
schaffen zij inzicht in leven en streven,
werken en strijden van een menselijke ge
meenschap, die - vooral na de middel
eeuwen - uiteraard over de grenzen van
plaats of gewest reikt. Want als de weten
schap der geschiedenis naar Rogier stelt
een uiting is van de onverbiddelijke drang
in de mens naar de waarheid, dan is een
dergelijke vernauwde geschiedschrijving
een verminkte waarheid. Veronderstelt
het begrip geschiedenis in de betekenis
van „het-eens-gebeurde" niet een reeks
onderling verbonden en vaak gelijktijdige
feiten? De grote cultuur-historicus Jacob
Burckhardt schreef in zijn beroemde boek
Wereldhistorische beschouwingen: „Alles
wat ook maar in de verte tot de kennis
hiervan (van het verleden namelijk) kan
bijdragen, moeten wij met alle krachts
inspanning en zelfopoffering bijeen zien
te verzamelen", maar hij liet er op vol
gen „tot wij er in geslaagd .zullen zijn
vergane geestelijke horizonten geheel te
reconstrueren".
Samenvattend zou ik durven stellen, dat
geen enkele gebeurtenis, geen enkel ver
schijnsel in het verleden op zich zelf staat.
Altijd is er samenhang tussen, vaak
van oorzaak en gevolg. Er lopen onzicht
bare draden om dicht bij huis te blijven
bijvoorbeeld van Emmikhuyzen naar el
ders en het lijkt mij de taak voor de
schrijver over locale geschiedenis die
lijnen zichtbaar te maken.
Hoog bezoek aan
Emmikhuizen in 1535
Ik kwam tot bovenstaande beschouwing,
toen ik de gebeurtenis overdacht, die op
13 mei in het jaar 1535 te Emmikhuizen
plaatsgreep.
De winter van 1534 op 1535 was voor
bijgegaan. Als een boze droom was hij
weggezonken in de herinnering der men
sen. Het zoete, nieuwe leven was op
nieuw ontwaakt, losgedooid uit de knel
lende ijzige omarming van de winter. De
wegen waren weer begaanbaar, de reis
koetsen rolden weer door het bloeiende
land.
Op 13 mei reisde een zekere Laurentius
Hertoge, een hooggeplaatst persoon, van
Utrecht naar Emmikhuizen. Zo'n reis was
geen sinecure, want de reiswagens waren
verre van gemakkelijk en geriefelijk. Op
de asdammen rustte onmiddellijk de wa
genbak. Eerst later werden veren aange
bracht. Een overlevering verhaalt, dat de
eerste koets met veren in ons land werd
gebruikt door Louise de Coligny bij haar
huwelijk met Willem van Oranje in 1582:
Een nieuw ambt
Wat was het doel van Hertoge's reis op
die meidag?
Hertoge was in 1530 tot wijbisschop van
Utrecht benoemd. Wij maken hier kennis
met het instituut van de wijbisschoppen.
De groei van de bevolking en de toena
me van de werkzaamheden van de
Utrechtse bisschop als wereldlijk vorst -
hij was namelijk tevens vorst van het uit
gestrekte gewest Utrecht - deden de be
hoefte gevoelen aan een helper. In de tijd
van Willibrord en Bonifacius was het de
koorbisschop, later de hulpbisschop en
tenslotte de permanente wijbisschop, die
deze hulp verschafte.
Gedurende eeuwen was het niet de
eigenlijke bisschop - die had het veel te
druk met politieke zaken - maar diens
wijbisschop, die door het uitgestrekte bis
dom reisde om kerken en altaren te wij
den - de oude kerk aan de Markt alhier
is ook door een wijbisschop gewijd - te
vormen, de lagere en hogere wijdingen
toe te dienen, te visiteren, kerkelijke
straffen op te leggen en absoluties te ver
lenen, constateert dr. J. F. A. N. Weyling
in zijn proefschrift over dit ambt. Slechts
met de wijbisschop kwam de bevolking
in directe aanraking. De plaats, die de wij
bisschoppen in de kerkgeschiedenis in
nemen, is daardoor een niet onbelangrijke.
George van Egmond
De .Utrechtse bisschop was destijds Ge
orge van Egmond uit het befaamde ge
slacht der Egmonds, die naast de abdij al
daar hebben gewoond, deze zeer hebben
begunstigd, maar ook vaak bestreden. De
familie was zeer Kabeljauws, invloedrijk
en gerespecteerd. Twee Egmonds zijn stad
houder van Holland geweest - één hertog
van Gelre. George nu was een oom van de
bekende Lamoraal, die in 1568 op Alva's
bevel ter dood werd gebracht.
George werd niet meer in beslag geno
men door de plichten van wereldlijk
vorst, want de wereldlijke heerschappij
over Het Sticht was in 1528 aan Karei V
overgegaan. Hij zou zich dus geheel aan
de geestelijke belangen van zijn bisdom
hebben kunnen wijden. Toch geschiedde
dit niet, want allerlei ondergeschikte
functionarissen deden alle werk wat zij
jaren lang reeds hadden gedaan. De bis
schop zelf was zodoende werkloos en niet
energiek genoeg de bakens te verzetten.
George van Egmond was een vroom,
ernstig en geleerd man, maar het bisdom
is daarmee weinig gebaat geweest. Heel
zijn episcopaat vertoefde hij buitenslands
en vrijwel alle besluiten en voorschriften,
die zijn naam dragen, moeten buiten hem
om zijn gegaan.
Zijn portret
Op de tentoonstelling in 1955 in het Cen
traal Museum te Utrecht gehouden, de
werken tonend van Jan van Scorel, werd
ik getroffen door het meesterlijke portret,
dat Van Scorel van hem heeft vervaar
digd. Door vriendelijke bemiddeling van
Mej. Dr. M. Elisabeth Houtzager, direc
trice van genoemd museum, mocht ik een
foto van die beeltenis ontvangen, die ik
in „De Vallei" mag doen reproduceren.
Het portret stelt George voor, vóórdat
hij in februari 1535 tot bisschop van
Utrecht werd gewijd. Hij draagt dan ook
burgerkleding: donkergroene paltrok en
zwarte tabbaard, een kleine vierkante ba
ret op het hoofd met het scherp gesneden
gelaat, de ogen in de verte starend, de
fraaie welgevormde handen rustend op
een donkerrood gedamaseerd fluwelen
kussen, liggend op een tafel.
Het brede formaat van de beeltenis, in
een driehoek opgebouwd, is bij Van Sco
rel zeldzaam. De typering van de kop is
zo krachtig en levensecht, alsof wij voor
de man aan tafel zijn gezeten..
Hij is niet frontaal gezien, maar ietwat
schuin in de ruimte gezet, waai'door het
Portret van George van Egmond door
Jan van Scorel. (Privé bezit).
GESLAAGD VOOR HOOFDAKTE
Bij de gehouden examens voor de
hoofdacte op de Prot. Chr. Kweek
school voor onderwijzers te Ede slaag
den deze week een aantal streekge
noten t.w. de heren C. van de Boven-
kamp en R. van Wely uit Veenendaal,
E. Blaauwendraad uit Ederveen en mej.
M. S. H. Schinkel uit Scherpenzeel.
Het examen duurt nog voort.
„WAARHEID EN LEUGEN
AAN HET ZIEKBED"
Woensdagavond 22 september belegt de
C.P.B. afd. Ederveen haar eerste bijeen
komst in het nieuwe seizoen in het Groe
ne Kruisgebouw. J. H. Rademaker, arts te
Ederveen spreekt deze avond over een
onderwerp, dat zeker de interesse van de
dames zal hebben nl. „Waarheid en Leu
gen aan het ziekbed". Belangstellenden
zijn op deze avond hartelijk welkom.
portret heel natuurlijk aandoet. Eén ding
slechts stoort: de enge begrenzing aan de
bovenkant.
Dr. Hoogewerff dateerde het portret
1532 of iets later, jonkvr. dr. C. M. de
Jonge 1527-1529 tijdens Scorels verblijf te
Haarlem.
Terug naar Emmikhuizen
Keren wij terug naar Emmikhuizen en
naar Laurentius Hertoge. De vraag rijst.
Gezicht van de Emmikhuizerberg af in de
richting Renswoude langs de Emmikhui-
zerlaan.
wat bewoog de laatste op 13 mei 1535 naar
Emmikhuizen te reizen? Het antwoord
hierop volge jn een komend hoofdstuk.
D. Philips
de grote keuze...
de exclusieve modellen...
de speciale afdeling...
maken het uitzoeken van de
bruidsjapon tot een feest
vooraf!
f' Hoofdstraat 89 - Veenendaal
Gemeenschappelijke dienst
De avonddienst op zondag 19 sep
tember a.s. in de Herv. kerk te
Renswoude is een gemeenschappe
lijke dienst van de Herv. en Geref.
kerk ter plaatse. Weliswaar is de
Geref. kerk de uitnodigende partij,
maar omdat er in de eigen kerk te
weinig plaatsen zijn, „ontvangt" zij
in de Hervormde kerk.
De Geref. predikant ds. B. Slin-
genberg zal als liturg optreden, ter
wijl zijn Hervormde collega, ds. L.
van de Peut, de prediking verzorgt.
Beide kerkeraden zullen van de ge
meenteleden graag reacties op deze
bijzondere dienst ontvangen.
OTpbfe
Beroepen
Ds. C. Langbroek, Chr. Geref. pre
dikant te Veenendaal is beroepen te
's-Gravenhage-West.
Op tweetal
Ds. J. Keuning, Chr. Geref. pre
dikant te Veenendaal werd op twee
tal geplaatst door de Chr. Geref.
kerk van Bunschoten.
Jeugdweekend
De Hervormde meisjes- en jonge-
lingsvei'eniging te Ederveen orga
niseren op zaterdag 2 en zondag 3
oktober a.s. een jeugdweekend voor
Herv. jongeren uit het gehele land.
's Zaterdags is er een gemeenschap
pelijke broodmaaltijd in het jeugd-
gebouw, waarna dia's worden ver
toond van Oostenrijk en Zwitser
land.
Na een broodmaaltijd op de zon
dagavond volgt de bespreking van
een preek, die de jongelui in de loop
van de dag hebben beluisterd. Voor
het overige logeren de jongelui van
buiten Ederveen op gastadressen.
Kerkelijke muziekavonden
Ook het komende winterseizoen is
er weer een reeks van concerten in
de Chr. Geref. Pniëlkerk te Veenen
daal. De eerste muziekavond is a.s.
zaterdagavond met medewerking
van Simon C. Jansen, die het orgel
zal bespelen en de sopraan Annette
de la Beye.
Zaterdag 23 oktober bespeelt de
Kampense organist en koordirigent
Klaas J. Mulder het orgel. Een
Kerstprogramma verzorgen op 12
december het Haags Knapenkoor
o.l.v. Marius Borstlap, begeleid door
Piet Kraak op het orgel.
Kwart miljoen nodig
In de week van 20 tot 27 sep
tember a.s. gaan in Scherpenzeel
een vijftigtal vrijwilligers op pad
om de vrijwillige bijdragen voor de
Herv. kerk binnen te halen. Een
kwart miljoen is er nodig en men
denkt dit bijeen te brengen als alle
1200 gemeenteleden één procent van
hun jaarinkomen offeren.
Chr. ger. mannen
gaan jaarvergaderen
De bond van Chr. Geref. mannen-
verenigingen zal op zaterdag 25 sep
tember a.s. in Veenendaal zijn jaar
vergadering houden. De voorzitter,
ds. I. de Bruyne te Rotterdam-C.
zal het openingswoord spreken met
als thema „Verwachting en haast".
Andere sprekers zijn ds. C. Lang
broek over „Onze jongens in mili
taire dienst en hun geestelijke ver
zorging" en ds. W. van 't Spijker
te Utrecht over „Kompas en route
beschrijving". Ds. J .Keuning te
Veenendaal zal de vergadering, die
gehouden wordt in de Bethelkerk
aan de Beatrixstraat, sluiten.
Bejaardenmiddagen
De eerste door de Herv. gemeente
te Scherpenzeel georganiseerde be
jaardenmiddag van dit seizoen
wordt gehouden op woensdag 22
september a.s. Eén der plaatselijke
predikanten zal een meditatie hou
den, terwijl de middag voorts wordt
verzorgd door het Bejaardenkoor uit
Wageningen, o.l.v. Jac. van Leer-
sum met zang, Reclamatie en sa
menspraak.
Iedere bejaarde - en niet uit
sluitend de Hervormden - is op deze
middagen welkom. Na 22 september
a.s. volgen nog zeven van dergelijke
middagen.
Ook in Renswoude wordt 22 sep
tember a.s. een bejaardenmiddag ge
houden, een z.g. praat- en spelsa-
menkomst. Zowel in Renswoude als
in Scherpenzeel worden bejaarden
die slecht ter been zijn per auto op
gehaald en weer thuisgebracht.
Kringvergadering
De kring van Chr. Geref. vrou
wenverenigingen „Veenendaal en
omstreken" houdt op woensdag 22
september a.s. de eerste vergadering
van dit seizoen in de Pniëlkerk te
Veenendaal. Spreker is ds. C. den
Hertog te Harderwijk met als on
derwerp „De tekst van de Bijbel".
Eeuw zondagsschoolwerk
In het komende najaar zal het
eeuwfeest van het zondagschool
werk in Nederland worden gevierd.
De grondlegger van dit werk was
Abraham Capadose, die in 1832 in
Scherpenzeel woonde, zo lezen we
in de kerkbode van o.a. Scherpen
zeel.
Predikantensalarissen
omhoog
De generale synode van de Geref.
kerken heeft er bij de kerkeraden
op aangedrongen de aanvangssala
rissen van predikanten per 1 janu
ari van dit jaar te brengen op 9000
gulden met 20 jaarlijkse verhogin
gen van 150 gulden. Tot nu toe gold
een aanvangstraktement van 8250
gulden met jaarlijkse verhogingen
van 125 gulden.
Boven dit salaris dient volgens de
synode nog te worden verstrekt: vrij
wonen, vier procent vakantietoeslag,
kindertoelage en de premies voor
AOW, AWW en AKW.
Verder besloot de synode er nog
bij de kerkeraden op aan te drin
gen om, als het even kan, boven het
minimumsalaris uit te gaan en te
streven naar een beloning, die over
eenkomt met de salarisschaal voor
M.O.-leraren.
Gemeentevergaderingen
De Gereformeerde kerkeraad van
Rhenen heeft vastgesteld, dat ver
gaderingen van gemeenteleden niet
meer beantwoorden aan het doel
waarvoor ze worden belegd.
Om toch het saamhorigheidsge
voel tussen de gemeenteleden in
stand te houden zal een proef wor
den genomen met lezingen. De voor
zitter van de kerkeraad, ds. H. Vol-
ten, heeft zich bereid verklaard, bij
voldoende animo, een drietal lezin
gen te houden over „De kerk in de
moderne wereld".
Predikant in de leer
Ds. G. Kaastra, Herv. predikant te
Amerongen zal van 20 september
tot 1 oktober a.s. een predikanten
conferentie bijwonen op Hydepark,
het Herv. theologisch seminarie te
Driebergen. Deze conferenties zijn
bedoeld als een zekere nascholing
voor de predikanten.
Bijbelcursus
De Herv. kerk te Amerongen start
met een bijbelcursus. De werkwijze
gaat in de geest van vraag en ant
woord. Daarna zal de stof mondeling
worden besproken.
Gevestigde dogma's op de helling
Het is gevoegelijk bekend dat met name door de Nederlandse Rooms Ka
tholieken vrij ingrijpende zaken aan een open discussie worden onderwor
pen. Sommige Rooms Katholieke christenen in ons land gaan zover in hun
„vernieuwingsdrang" dat ze eeuwenoude kerkelijke dogma's en voorschrif
ten openlijk op hun waarde zijn gaan toetsen. Paus Paulus heeft in een
zaterdag j.l. verschenen encycliek, die 6000 woorden bevatte de opvattingen
van de Nederlandse Rooms Katholieken afgewezen.
STRENG
De encycliek van Paus Paulus
wordt door ingewijden bijzonder
streng van toon genoemd. Vooral in
de passages, die een der meest diep
zinnige theologische kwesties be
treffen, n.l. de leer van de z.g. trans
substantiatie en de verering van de
eucharistie. De opvattingen van
sommige Nederlandse Katholieken
over deze zekere waarheden kun
nen niet anders dan onrust onder
de gelovigen veroorzaken, aldus
Paus Paulus in de encycliek.
Sommigen schijnen in twijfel te
trekken dat door de consecratie de
ouwel en de wijn op het altaar
WERKELIJK veranderen in het li
chaam en bloed van Christus. Als
of het een ieder vrij zou staan om
een door de kerk reeds vastgestelde
leer in twijfel te trekken of uit te
leggen op een wijze die de oor
spronkelijke zin geweld aan doet,
zo voegt de Paus eraan toe.
De Paus zet dan uiteen dat door
de consecratie de ouwel en de wijn
op het altaar wel degelijk verande
ren in het WERKELIJK bloed van
Christus. De ouwel is niet meer een
uit meel en water gemaakt deeg,
maar het lichaam van God en de
wijn verliest haar gewone karakter
en wordt het bloed van Christus.
Het concilie \/an Trente, gehouden
in 1550 heeft dit duidelijk omschre
ven en vastgelegd.
Het gaat niet aan, zo gaat de en
cycliek verder, om de nadruk te leg
gen op de symbolische betekenis
van de eucharistie, alsof dit genoeg
zou zijn om de tegenwoordigheid
van Christus in het sacrament uit
te kunnen drukken.
Progressieve Nederlandse Rooms
Katholieken bespreken onderling
nog meerdere eeuwenoude gevestig
de en aangenomen voorschriften.
Het celibaat van de geestelijken,
het huwelijksleven van de christe
nen, de liturgie in de kerk, het sa
crament van de biecht, al deze za
ken worden aan de orde gesteld.
In een tijdschrift schreef de Ne
derlandse Jezuitenpater Schoenma
ker dat Nederland de meest ernstige
godsdienstige crisis doormaakt die
het land sinds de Hervorming heeft
gekend. Pater Schoenmaker noemt,
in dit zeer scherp geschreven ar
tikel, de Nederlandse Katholieken
meer verworden dan de meest voor
uitstrevende Katholieken in het
communistische Oost-Europa.
De gehele wereldpers heeft de uit
voerige encycliek van Paus Paulus,
in meerdere of mindere mate sen
sationeel weergegeven. Dat de
Rooms Katholieke christenen in Ne
derland door hun kritische instel
ling t.o.v. gevestigde leerdogma's
hun andersdenkende mede-christe
nen een trede tegemoet komen op
de ladder van de oecumene behoeft
geen nader betoog.
Ik voelde, dat hij me steeds meer in het
nauw dreef. Ergens vond ik het niet eer
lijk, als ik zou accepteren, want ik zo het
idee, dat iedereen zou denken, dat ik hem
om zijn geld trouwde. Ik hield immers
helemaal niet van hem? Dus ik besloot een
stunt uit te halen, Ik-_ciacht: dat doet hij
natuurlijk nooit en dan houd ik voet bij
stuk. Zijn we meteen klaar en smeert-ie
'm wel. Dus vroeg ik hem voor de derde
keer: Ik mag dus werkelijk zelf mijn
bruidsschat, zoals u dat noemt, bepalen?
Hij knikte en zwaaide nog eens met zijn
chequeboek. Mooi, besloot ik en ik begon
te lachen. Ik weet het nog als vandaag.
Dan vraag ik honderdduizend gulden en
geen cent mindei'".
Ronnie kwam half overeind en keek met
grote ogen naar de vrouw. Meteen begon
hij te lachën. „Jeetje, YolandaEn hij
verklaarde je natuui'lijk voor gek".
Ze schudde haar hoofd.
„Hij knipperde wel even met zijn ogen,
maar toen schroefde hij zijn vulpen los.
.Honderdduizend gulden. Best, je zult ze
hebben. Ik zal je twee procent voorschot
door Maartje Zeldenrijk
geven. Kun je aardige kleren kopen en zo.
Dat is afgesproken. Op de avond van onze
trouwdag krijg je acht en negentigduizend
gulden van me. In baar geld. Hier is de
cheque".
„O, Yolanda, was je er niet van onder
steboven?"
„O nee, helemaal niet. Ik beschouwde
het altijd nog als een mop. Ik dacht: Ja,
die is daar crazy en zal me zo maar twee
duizend gulden geven. Ik lachte zo'n
beetje en antwoordde: Een cheque uit
schrijven is geen kunst. Wie garandeei't
me, dat ik het geld krijg? Je houdt me
voor de gek".
„En toen?"
Hij werd een beetje nijdig, greep me bij
m'n pols en zei: „Ga mee, kaboutei'tje,
dan zal ik er persoonlijk op toezien, dat
het geld je uitbetaald wordt. Enfin, we
gingen naar een bank op het Rokin en
daar telden ze me indei'daad twintig brief
jes van honderd gulden uit".
„En van pure dankbaarheid viel je hem
toen om zijn hals".
„Dacht je? Ik vertrouwde het nog steeds
maar half. Hij zei: Vooruit, steek dat geld
in je tas. Dat is nu van jou. En, nu we
tocïi onderweg zijn, kunnen we meteen
ringen kopen. We gingen naar buiten en
bij een juwelier in de Kalverstraat kocht
hij de ringen".
Ze stak een hand uit.
„Ik draag hem nog steeds". Ze zuchtte.
Hij keerde zich naar haar toe en bekeek
de ring en daarna de vrouw aandachtig.
„Dus toen was je plotseling verloofd?"
Ze knikte. „Ja. Die zes weken, voor we
trouwden, wai'en net een di'oom. Hij kocht
m'n kontrakt af en nam me overal mee
heen. Als hij naar de fabrieken moest -
er was er één in Enschede, waar hij vaak
heen ging - liet hij me in de stad winke
len.
Hij leerde me auto rijden en ik maakte
kennis met zijn familie, voornamelijk
ooms en tantes, zijn ouders waren al jaren
dood. En een broer ontmoette ik, die ook
in de zaak zit. Ze waren allemaal erg
vriendelijk.
In die dagen leerde ik ook Augie ken
nen. Die was zijn speciale vriend. En we
gingen natuurlijk ook naar mijn familie.
Daar heb ik wel tegenop gezien, omdat
mijn vader gewoon arbeider is. Maar Ber
nard vond het heel gewoon en was tegen
mijn vader en moeder net zo aardig als
tegen iedei-een. Mijn moeder was al dade
lijk weg van hem. En hij mocht haar ook
graag. Ja, hij was nog uitgekookt op zijn
manier. We zijn heel wat keertjes in Pur-
merend geweest en
Hij kwam met een ruk overeind. „In
Purmerend, zeg je?"
Ze begon te glimlachen. „Dat vind je
gek, he? Yolanda Zolban is natuurlijk mijn
artiestennaam. In wei'kelijkheid heet ik
gewoon Jopie, Johanna Peters. Ik ben van
mijn leven nog nooit in Hongarije ge
weest".
Zijn gedachten werkten bliksemsnel.
Jopie Peters. Wacht eensnu wist hij
het: Peters, allicht. Hij begon te lachen.
„Jeetje, Yo, wat is de wereld verschrik
kelijk klein! Hier liggen we nu, meer
dan duizend kilometers van Purmex-end, en
we zijn er beiden gebox-en en getogen.
Joop, kleine kattekop, je wieg heeft ge
staan in de Vooruitstx-aat en later zijn
jullie vei'huisd naar de Kanaalkade, vlak
bij de sluis!"
Ze keek hem met grote ogen aan. „Nee"
prevelde ze.
„Ja, malle meid! Jij met je hongaai'se
naam! Je kwam me die eerste avond bij
Volland al zo bekend voor, maar toen de
baas zei, wie je was, dacht ik: dat kan
natuurlijk niet. Een hongaars vluchtelin-
getje waarschijnlijk. Als je me nou toch..
Je vader werkt in Amsterdam op een
scheepswerf. Je zuster Truus is getrouwd
met een graanhandelaar in Wox'merveer
en je broer is ei'gens in Friesland onder
wijzer".
Ze zat overeind met haar handen in de
zij en keek nog steeds verbaasd naar de
lachende jongeman. „Wie ben jij dan?"
„Nou, dat weet je: Ronnie Beelen. Ro
nald. M'n broer Arie woont nog steeds in
Purmerend. Werkt op een drukkerij. En
m'n moeder woont sinds een paar jaar in
bij m'n zus. Die woont in een dorp bij
ZwolleBerkum, maar daar zul je wel
nooit van gehoord hebben".
Ze dacht na. „Wacht eens, ergens komt
het me bekend voox\ BeelenWas je
vader vroeger niet bij het spoor?"
„Klopt. Herinner je je mij niet meer?"
Ze dacht opnieuw na, maar schudde na
enige tijd haar hoofd. ,Niet bij mijn weten.
Je vader wel. Je broer kan ik me ook nog
wel herinneren. Waar was jij op school?"
„Singeltje. En jij? Op de openbai'e
school?"
Ze knikte. „O, Ronnie, ik moet la
chenZe schaterde het uit. Kennen
we elkaar al meer dan een jaar en komen
nu pas tot de ontdekking, dat we allebei
uit Purmereutel komen. Ons dierbare
stadje".
Hij schudde zijn hoofd. „Je bent er zeker
een hele poos niet meer geweest, he?
Moet je toch eens doen. Je kent de stad
niet meer. Ze zijn een hele nieuwe woon
wijk aan het bouwen in Overwhere. Over
enkele jaren is die groter dan de oude
stad".
,Ik kom er nooit meer. Vader is erg oud
geworden. Hij woont nu bij Truus in, in
Wormerveer. Moeder is drie jaar gele
den gestorven. Dusik heb geen ban
den meer met Purmerend, zie je?"
Ze kwamen bijna gelijktijdig overeind.
„Alle mensen, zegik kan er nog niet
over uit, Yo. Maarhoe ging het ver
der met je Croesus?"
Samen liepen ze terug in de richting
van de bungalow. S
„O, we trouwden in mei. Heel deftig na
tuui'lijk, dat wilde Bernard zo. In Wasse
naar. En hij hield zijn woord. Die dag gaf
hij me acht en negentigduizend gulden,
maar ik wilde het natuurlijk niet. Zoveel
geld. Hij heeft het toen op een boekje ge
zet en maakte er de bepaling bij, dat al
leen ik het geld er af kon halen. Zo be
gonnen we ons huwelijk".
Ze zuchtte en zweeg en toen ze bleef
zwijgen, vroeg hij: „Was je dan niet ge
lukkig? Mij dunkt, het moet voor jou toch
een hele overgang geweest zijn. Zo maar
ineens midden in de luxe. Een gefortu
neerde vrouw
Ze haalde haar schouders op. „Wat is
geluk? Kun jij het definiëren? Ik weet het
niet. Lach me niet uit, maar ik weet het
vandaag de dag nog niet, wat geluk is.
Natuurlijk was hij geweldig lief voor me.
Dat ontx'oex'de me en wat gebeurt er dan?
Je ziet alleen de goede eigenschappen en
je begint hem sympathiek te vinden. Aar
dig. En ook lief. Maar ik weet nu, dat dit
toch niet voldoende is. Wat ik achteraf
eigenlijk altijd al verwacht had, gebeurde.
Na een half jaar had hij genoeg van me.
Och, ik wil geen kwaad van hem zeg
gen. Hij had beslist vele goede eigenschap
pen en hij kon alles missen. Zijn laatste
cent zou hij je geven. Zo was hij. Maar
hij was geen man voor één vrouw. Die ty
pes heb je. Ik kan het hem nu nog niet
kwalijk nemen.
Ons huwelijk was natuui'lijk een kome
die, een stommiteit. Na een half jaar be
seften we dit allebei. Enfin, we bleven
gelukkig beiden nuchter en met beide be
nen stevig op de grond staan.
Geen scènes of iets dergelijks. In onder
ling goedvinden besloten we ieder onze
eigen gang te gaan. Scheiden wilde hij
niet, want dat zou de naam van de zaak
geen goed doen.
Hij was bovendien nog optimistisch en
zei: O, ik word wel weer een keer gek op
je en dan beginnen we van voren af aan".
„En gebeurde dat?"
Ze schudde haar hoofd.
(wordt vervolgd)
