„Christelijke gemeente zoals die van Jeruzalem
trekt jaarlijks 150.000 pelgrims
Eenheid
De paasochtend van het jaar 1949
scheen de gereformeerde en Lutherse
traditionalisten in het gelijk te stellen:
hebbe toen niet de eerste zeven broe
ders in het witte dorpskerkje de defi
nitieve (de monniken myden de term
„eeuwige") geloften van gehoorzaam
heid, kuisheid en gemeenschap van
goederen uitgesproken? Hoe kunnen
zij dat in overeenstemming brengen
met de beginselen van Luther en Cal-
vijn?
Men verwijst altijd naar de jongere
Luther, antwoordt de prior. Inderdaad
verbrak hij zijn geloften en vond de mo
nastieke instelling als dusdanig fout. Het
monachisme moet toen wel buitenge
woon broos zijn geweest, dat het in en
kele jaren tijd kon worden weggevaagd
vx i de kaart van protestant Europa.
Maar doorgaans vergeet men, dat Lut
her in zijn laatste levensjaren de vroe
gere positie sterk betreurde; een terug
weg zag hij toen niet meer. Onlangs ont
dekte late geschriften van de grote Her
vormer tonen ondubbelzinnig aan, dat
hij van een herstel van het monachisme
droomde.
Hoe het ook zij, de protestantse mon
niken van Taizé - er zijn er nu al vijfen
zestig en zij komen uit een dozijn ver
schillende landen en uit twintig protes
tantse kerken!- kunnen hun professie,
die zij gewoonlijk doen na een noviciaat
van drie jaar, wel verantwoorden. In
hun ogen is het monastieke leven in de
eerste plaats een oord van vernieuwing,
waarvoor de drie geloften plaats maken.
De kuisheid van het celibaat, zeggen
zy, kan enkel worden beleefd in intieme
eenheid van God; zij is een oefening
van openheid voor allen; vijftien jaar
geleden beseften wij het zelf niet maar
het is duidelijk, dat wij door met man
nen van een liefde te zijn, geopend zijn
geworden voor oecumenische dimensies.
Gehoorzaamheid is erkenning van een
gezag, niet autoritarisme; zij schept
eenheid in een groep en maakt haar
meer gemeenschap; de taak van de o-
verste, van de prior, is allereerst pasto-
reel.
Gemeenschap van goederen - ,,van
armoede durven wij nog niet te spreken,
dat ware te arrogant"! - is een kwestie
van solidariteit, eerst met de jongere
generaties, die alleen in de autenticiteit
een werkelijk teken kan herkennen ver
volgens en vooral met tweederde van de
mensheid, die zo arm is, dat zij honger
lijdt.
Herhaaldelijk heeft dominee Schutz
al onderstreept, dat Taizé niemand de
les wil lezen. Hij hoort dan ook niet
graag zyn gemeente betitelen als een
poging tot vernieuwing van het monas
tieke leven. Maar impliciet is de „com-
munauté de Taizé" dat toch. Dat zij pro
testants is, doet niets ter zake. Zij sluit
aan bij een vijftien eeuwen oude chris
telijke levensvorm, met meer frisheid
en soepelheid dan ooit tevoren, zou men
zeggen Inderdaad moet zij geen reke
ning h >uden met de indijkingen van het
kerkelijk recht en evenmin met de hei
lig" gewoonte.
h ior Schutz heeft in 1952-'53 een ju-
v l van een regel geschreven, een „Rè-
de Taize", die men in de boek-
andel kan kopen. Het is geen recepten-
uoek en bevat geen casuïstiek; het
schept het geestelijke en morele klimaat
van een kloostergemeente:
,,La présente règle renferme le mini
mum en dehors duquel une communau-
té ne peut s'édifier en Christ et s'abon-
ner au même service de Dieu." blz. 10.
Al de rest laat zij over aan de naasten
liefde en aan de zich vormende gewoonte
maar die altijd moet kunnen worden ge
wijzigd. ,,Sinon bien vite il (d.i. le cou
tumier) étoufferait la règle et nous re-
placerait sous la loi" - blz. 72.
Kortom, zoals overal elders in dit klei
ne kloosterdorp op de heuvel ervaart
men een grote bezieling. En bij deze al
lesbehalve sentimentele geestdrift kun
nen heel wat katholieke kloostergemeen
ten met vrucht in de leer gaan. Voor een
bezinning op de drie geloften kan Taizé
hen ongetwijfeld nuttige wenken geven.
Een frisse eigentijdse nadering vindt
men bijvoorbeeld in het eerste boek
van prior Schutz, ,,Vive l'aujourd'hui
de Dieu (Presses de Taizé), dat dit jaar
in het Nederlands verscheen (bij Ten
Have te Amsterdam) onder de meer pro
zaïsche titel „Deze dag is van God".
Voor wie hier ook maar een paar da
gen vertoeft, lijdt het geen twijfel, dat
Taizé niet alleen het protestantisme of
het oecumenische iets aanbrengt: het
produceert waarden die alle christenen
zonder onderscheid van kerk of confes
sie betreffen. Eén voorbeeld: de gelof
ten van armoede, die men vooralsnog
uit bescheidenheid „gemeenschap van
goederen" heet.
Het was de prior en zijn eerste gezel
len sterk opgevallen, dat de jongere ge
neraties argwaan koesteren tegenover
het gewicht van instellingen en veeleer
om authenticiteit vragen.
Het dwong hen, zeggen zij. tot een te
rugkeer naar de evengelische bronnen
Als de kerk (en met die term bedoelen
zij de niet zichbare eenheid van alle
christelijke kerken met inbegrip van de
rooms-katholieke) minder aanvaard
baar wordt wegens verouderde tekens,
dan moet zij die uitwendige tekens ver
zaken, vooral als zij uit een andere tyd
komen en onverstaanbaar zijn geworden.
Wat de roomse kerk betreft, lijkt ons
dit niet alleen een zaak van weinig apos
tolische omgangsvormen, van monsig-
nori met rode biesjes aan hun toga (of
clergy pak), van bisschoppen met edel
stenen in hun tingen, gouden borstkrui
zen, pompeuze aanspreektitels, wapen
schilden, paleizen, dure auto's en ande
re status-symbolen.
Het gaat om een algehele instelling
van teveel katholieken, die de moraal
vereenzelvigen met het zesde gebod en
heb- en schraapzucht als de heidenen.
Niets daarvan is ons in Taizé verweten,
maar de conclusies liggen voor de hand.
Hoe het ook zij, de jonge gemeenschap
heeft de lessen van zoveel eeuwen mo
nastieke geschiedenis geleerd; zjj wil
de spanningen tussen de persoonlijke
gelofte van armoede en collectieve rijk
dom van een klooster voorkomen. On
danks zijn grote naam heeft Cluny er
immers toe bijgedragen een hele sector
van Midden-Frankrijk te ontkerstenen,
omdat zijn grote grondbezit de boeren
gezinnen steeds verder heeft verpau
perd. Een gevolg was niet slechts, dat
bij de Franse revolutie de gevestigde
orde weinig steun vond in deze West-
bourgondische streken, maar ook dat
nu amper de helft van de bevolking is
gedoopt. Het hele gebied is missieland
geworden; doch het heftige anticlerika-
lisme was minder oorzaak dan gevolg.
Op 1 december 1962 heeft dus de com
muniteit van Taizé - onder de indruk
van Johannes' encycliek PACEM IN TER
RIS, zegt prior Schutz - zijn landerijen,
vee en landbouwwerktuigen ingebracht
voor de oprichting van een coöperatief
(COPEX)de andere partners waren vijf
jonge rooms-katholieke gezinnen. Zij
volgt op een eerste thans bloeiende coö
peratie van melkproducten, die door Frè
re Alain (de broeders van Taizé nemen
de eigen voornaam als kloosternaam)
was opgericht, nadat in 1954 de bestaan
de melkcentrale het ophalen van melk
had afgeschaft; 1.200 boerderijen zijn
nu aangesloten bij deze „Union Laitière
Grosne-et-Guye."
Maar het was hun niet genoeg. Een
van de geestelijke aanwijzingen van
de Regel indachtig besloten zij in ja
nuari van het vorig jaar tijdens de Ge
bedsweek voor de Eenheid, afstand te
doen van al hun eigendomsrechten op
hun inbreng in de landbouwcoöperatie
zij schonken dus vee en machines een
voudig weg en behielden twee symbo
lische aandelen van elk 500 F. fr.
De coöperatie wordt als een soort van
model uitgebouwd, die ook door niet
christenen kan worden overgenomen, .hoe
wel de inspiratie in dit experiment toch
wel belangrijk is."
De droom van Taizé, zo zegt de prior
nog, is een gemeenschap van christenen
aan het worden zoals de gemeente van
Jeruzalem er een moet zijn geweest.
De kerk heeft geen toren maar feestelijk beieren de klokken vanuit een
gebinte: zij heten Joie, Simplicité, Miséricorde en de zwaarste
Pacem in Terris.
Het is dus een kwestie van aanwezig
heid in de moderne wereld, niet van
missionering of prediking, minder en
minder trouwens geloven de jongere
generaties die toch de wereld van mor
gen zullen bevolken, in abstracties; zij
willen daden, feiten, tekens van een on
dubbelzinnige, persoonlijke inzet.
Het treft de bezoeker overigens direct,
dat de gemiddelde leeftijd van de mon
niken van Taizé eerder beneden dan bo
ven de dertig moet liggen. Uit meer dan
tien landen zijn zij hierheen gekomen; er
zgn geen bijzondere voorwaarden van vor
ming of afkomst. Zij worden aanvaard
indien zij een evenwichtige persoonlijk
heid bezitten („une solidité humaine",
zegt de prior) en met het oog op de oecu
menische gerichtheid van de gemeen
schap een soepele geest. Een apart no
viciaat bestaat niet; van meet af aan
zijn zij opgenomen in de grote gemeen
schap nemen deel aan de drie dagelijk
se offices (met zaterdagavond een nacht
office en zondagavond een eucharistie
viering) en zijn, elk volgens aanleg, in
geschakeld in de arbeid.
Zij werken in de drukkerij, in de coö
peratieve boerderij, in de keuken anderen
schrijven boeken, maken glasramen of ke
ramiek of etsen, zijn architect of platte
landsdokter. Wie daartoe in staat is,
moet voor zijn beroep gaan studeren aan
de universiteit te Lyon, theologie of so
ciolcgie (Waarom sociologie? De kennis
van de mens is een belangrijke weten
schap, meent de prior, vooral voor de
oecumenische beweging; zij helpt ons
de passionele kanten van de persoonlijk
heid te ontladen, dus al wat tot conflict
prikkelt,)
De bedoeling is, dat de monniken te
Taizé zelf hun standplaats hebben. Het
is niet uitgesloten, dat de communiteit
met hetzelfde groeiritme eerlang te groot
wordt en dat een tweede gemeenschap
zal worden opgericht, misschien in Ameri
ka, misschien elders niemand weet waar:
de broeders worden dringend overal ge
vraagd. Zowel om de menselijke erva
ringen van de gemeenschap te verrijken
als om solidariteit te betuigen, is thans
een twintigtal uitgezonden „en mission"
en die leven aldus enkele tijd temidden
van het proletariaat te Algiers, Abidjan,
Coventry, Lyon. Misschien zullen zij na
twee, drie jaar eenvoudig terugkeren of
wel worden afgelost door anderen. Een
gelijkaardig beurtsysteem is ook van
kracht in Taizé zelf. Bijvoorbeeld is er
geen centrale refter; de maaltijden wor
den gebruikt in groepen van zeven a
acht en om het jaar worden deze „huis
houdens" opnieuw gemengd.
's Ochtens komen zij bijeen voor een ka
pittellater op de dag vergadert de raad
(conseil) van de geprofesten, waaraan
de prior alle belangrijke kwesties voor
legt vooraleer alleen te beslissen.
Bovendien hebben zij de biecht en de
mis, hoewel in een andere theologische
belichting dan bij de rooms-katholie-
ken.
Niettemin is het verbazingwekkend, dat
protestanten uit zoveel verschillende
belijdenissen tot zulk een eenheid ko
men.
„Dat doet het samenleven", zegt broe
der prior, „en vooral het samen bidden".
Binnenkerkelijk is het oecumenisme al
dus uitgegroeid tot een groot succes.
Met „binnenkerkelijk bedoelen wij niet
alleen de toenadering tussen gereformeer
de (Calvinistische) en Lutherse kerken
van Frankrijk d.w.z. tussen de ruim
700.000 Franse protestanten; en niet al
leen de groeiende belangstelling van al
le uit de hervorming voortgesproten ker
ken "n Europa en de Verenigde Staten;
maar daarin betrekken wij ook de ortho
doxe kerken, die in Taizé de eerste
steen hebben gelegd voor een eigen cen
trum (patriarch Athenagoras schonk de
protestantse monniken twee prachtige
ikonen), en de rooms-katholieke: ook zij
ziet in Taizé zowel een teken als een een
trum van verzoening (De broeders Ro
ger Schutz en Max Thurian behoorden
tot de allereerste waarnemers, die door
paus Johannes werden uitgenodigd het
concilie bij te wonen)
Alles hier in Taizé ademt trouwens een
concreet streven naar de eenheid van de
christenen uit. De prachtige Verzoenings
kerk, waaraan een jaar lang zestig
Duitse jongelui van „Aktion Sühnezei
chen" hebben gewerkt („Wij hadden een
grote kerk nodig", zegt de prior, „kon
den deze niet bouwen en opeens kwam het
Duitse aanbod"!) bevat ook een crypte
voor de rooms-katholieke en orthodoxe
erediensten. De liturgie benadert zo dicht
mogelijk die van na de reformatie, en
dus praktisch de Roomse; het Avond
maal heet zelfs gewoonweg Mis. Het of-
fi ie is oud monastiek, in zover, dat de
volgende editie van het „Office de Tai
zé" (ook al op de eigen persen gedrukt!
met een rooms-kerkeiijk imprimatuur
zal verschijnen. Voor alles is er de wei
gering om mensen uit roomskatholieke
gewesten in de protestantse belijdenis op
te nemen, zijn er de steeds talrijker
wordende contacten en zijn er de eigen
theologische studiën.
Om dit alles is Taizé een soort var
evangelisch mirakel, zo fris als een bron
in de bergen. Wat men er ervaart is
niet in woorden te vertellen. Men moei
het meemaken. En dan zal men even no
de als w(j zelf, van hier vertrekken, te
rug over de heuvelen van het Charollai'
met in de verte de blauwe kammen var
de Cevennen en bij helder weer de groe
ne kraters van de Auvergne, doch ze
ker van dit: Taizé is niet enkel een we
reldberoemde naam, maar kort en bon
dig, aan de overzijde van de gespletei-
christenheid een geestelijke lente.
GLIDO VAN HOOF.
(Copyright Opera Mundi)
Minderbroeders, die de mis opdragen
lil
Buiten het oude doip is de Verzoeningskerk gebouwd naar het ontwerp van een monnik. Men komt er
voor de verzoening van vader en zoon, echtgenoot en vrouw, gelovige en ongelovige, christen en
gescheiden broeder.
Het officie wordt meestal gezongen in de door 60 Duitse jongens gebouwde Verzoeningskerk.
