Waarheid en verdichting
Blokkadelijn in het oosten
MOEDERDAG,
HENNY JANSEN
Werkweek voor Lyceïsten
Resultaten verliehtings-aetie A.N.W.B.
Nieuwsblad „DE VALLEI"
vrijdag 6 mei 1966
DORP AAN DE GRIFT IX
m
DROGISTERIJ EN PARFUMERIE
Garage Vonk opende
bedrijf in Ede
M.A.C.-nieuws
Capitulatierit
Voor
Baby
RHENEN
Bouw landbouwschuur kan
voorlopig niet doorgaan
EDERVEEN
Uw bril een sieraad!
Ik zie 't al
Menig geschiedeniswerk is vaak een groot sprookjesboek. Ware feitenver
schijnselen en toestanden wisselen in die boeken af met verdichtselen, voor
vallen en daden van mensen, die NIET gebeurd zijn, maar door de schrijvers
gewenst werden. Waarom verhalen die schrijvers deze fabels en anecdotes,
die ze dikwijls nog van anderen overschrijven f Is het om meer spanning in
het geschiedenisverhaal te brengen, om het boeiender te maken, sensationeler f
En toch ia dit in het geheel niet nodig. Want bij het ontsluieren van de ge
heimen van het verleden om te weten „wie es eigentlich gewesen" hoe het
eigenlijk was toegegaan, om het woord van de jonge Ranke aan te halen,
blijkt telkens weer, dat de feiten en toestanden van weleer in hun verrassende
schakeringen, onverwachte wendingen en raadselachtige verwikkelingen, in
hun mysterieuze betekenis en oneindige gecompliceerdheid, véél rijker, boeien
der en fascinerender zijn dan de menselijke verbeelding kan scheppen, al is
het waar, dat algehele zekerheid i« de geschiedenis buiten het bereik van de
menselijke geest valt.
Toen lk indertijd de geschiedenis
van Veenendaal uit gedrukte en boven
al ongedrukte bronnen dat zijn de
oude archiefstukken ging bestude
ren, stiet ik al spoedig op overleverin
gen die historisch niet houdbaar ble
ken. Om maar enige dingen te noemen:
Cunera, de vrome maagd en martela
res van Rhenen, zou op Prattenburg
vermoord zijn, omdat een schrijver in
de vorige eeuw dat zo wenste, hoewel
dit volgens de handschriften te Rhenen
plaats vond. Moest Prattenburg door
dit bedenksel meer historische allure
krijgen? Het volksgeloof voltooide het
door in het duister een witte dame in
de tuin te zien en het geritsel van haar
satijnen kleed te horen en lichten te
zien ronddwalen vooral in de paarde-
stal.
Een tweede fabel: Er zou een kloos
ter te Emmikhuizen geweest zijn,
waarvan de monniken langs de Mun-
nikenweg in Veenendaal ter kerke gin
gen Alsof zij in dat denkbeeldige
klooster geen eigen kerk bezaten
Er is echter nooif een klooster op Em
mikhuizen geweest en genoemde weg
heet niet naar het wandelen der mon
niken, maar naar het feit dat hij de
grens vormde van de landerijen der
Karthuizers, wier klooster niet te Em
mikhuizen stond, maar te U' recht aan
de Vecht.
Een derde bedenksel is dat van de
overgang van geheel Veenendaal op|
één gezin na, met zijn pastoor naar de
Reformatie, hoewel Theodorus Sili-
ginous géén pastoor, maar reformato
risch predikant was, die achtereenvol
gens te Ooltgonsplaat, Hulst en Leer
dam stond vóór hij hier kwam. En al-
die-gezinnen-op-één-na bleken meer
belangstelling voor de herbergen en
markten tijdens de reformatorische
diensten te hebben dan voor die bij
eenkomsten, zoals de eerste predikant
zelf klaagde.
Dergelijke fantasieën moesten als
sneeuw smelten voor de zon stralend
uit de archiefstukken, maar toch leiden
zij hardnekkig een lang leven, zelfs
tot de dag van heden. Vergissingen is
gewoonlijk een korter bestaan bescho
ren. Johan Blaeu, zoon van de beroem
de Willem Blaeu, die een grote wereld
atlas samenstelde, door Johan voltooid,
laatstgenoemde nu heeft in 1649 in zijn
Toneel der steden van de Vereenigde
Nederlanden en van 's Konings Neder
landen geschreven: „Rhenen heeft eene
Kerk; dewelke den Zaligmaaker toege-
wijdt is; en wiens eerste steen „door
Thomas Gramaye en Johan Calvus is
geleit". Bedoelde kerk is niet de Rhe-
nense, maar onze oude Salvatorkerk
aan de Markt, Hugo van Rijn merkte
die fout op in zijn Historie ofte Be
schrijving van 't Utrechtsche Bisdom
1769, maar wist het rechte niet en vol
stond daarom met te zeggen dat hij
niet wist ,waar Blaeu dat uyt getrok
ken heeft."
Dat het verhaal van de lotgevallen
der mensen boeiender is dan de stout
ste fantasie, bewijst bijvoorbeeld vol
gende opsomming: het zwerven der
Engelse troepen in de tachtiger jaren
van de 16e eeuw, de tocht der Vee-
Het ideaal van alle tekenaars in de
18de eeuw was een gebouw natuur
getrouw en zuiver topografisch af te
beelden. Zo maakte Abraham de Haen,
leerling van Cornelis Pronck, in 1731
van Harselo een grijs gewassen teke
ning in Oostindische inkt, die het kas
teel op fascinerende wijze weergeeft
als een onneembare burcht en een toon
beeld van kracht. De zware massa's
van torens en muren spreken nog sug
gestiever door de boeiende aanwending
en afwisseling van licht- en schaduw
partijen
Het is of de burcht trots het devies
van Erasmus nazegt: Cedo nulU: ik
wijk voor niemand. En toch verdween
hij
nendalers naar de Rhenense markt,
de overval bij Remmerstein, de terug
keer van vrouwen en kinderen naar
de Grebbe, de tocht der mantien naar
Wolfheze, het neerschieten van Gijs-
bert Jansz. Hespell, de borgstelling
van Claes Gerritsz., de terugkeer der
mannen uit Wolfheze, de tocht der
overblijvenden tiaar Doesburg en
Bjronkhorst en hun gevangenschap
aldaar.
Op het eerste gezicht lijken dit hoofd
stukken uit een roman, het zijn echter
episoden uit de Veenendaalse geschiede
nis, door mij in het oud-archief gevon
den.
toch in slagen het sterke slot te passe
ren, dan wachtten die vrijbuiters nieu
we moeilijkheden bij Dikkenes, Brux-
voort, Nergena, Steenbergen, waar hun
een halt werd toegeroepen.
Als zulk een gewapende troep het op
andere plaatsen probeerde overal werd
de doorgang versperd door versterkte
boerderijen of échte kastelen bijvoor
beeld aan de Kade door de sterkte De
Hanepol, waarover ik reeds schreef.
Meer naar het noorden lag Crauwel en
oostwaarts Kernhem, De Koekeld en
Horst. Als een bende meende de Zwar
te Venen bij Ederveen te kunnen for
ceren, vond zij de Walburg op haar
weg aan de huidige Walburgsteeg ge
legen. Thans is de Walburg een schil
derachtige boerderij met restanten bos
in de omgeving. De oude naam luidde
Wallentorch. Ook de Bruynhorst was
een obstakel.
Nergena.
De fraaie tekening in Oostindische
inkt die C. Pronck in 1731 van Nergena
maakte geeft een beeld van het huis
zoals het in de 18e eeuw was. Het werd
toen gekarakteriseerd als „een nieuwer-
wetsch Heerenhuis, Lustplaats bij het
Rhenensche Veer. Johan Carel Baron
van Eek is er bezitter van. „Oorspron
kelijk was het een soort kasteel. In
1340 werden voor de versterking van
het huis 4000,besteed door het her
togdom.
Uit 1429 stamt een bericht inhouden
de dat de broeders Arnoud en Willem
van Egmond de Gelderse hertog was
uit de familie Van Egmond een ver
drag sloten over het onderhoud van
Nergena. Later heeft de hertogelijke
familie het huis verkocht en niet in
leen gegeven, want het ontbreekt in de
Gelderse leenregisters.
Van 15901654 was Lubbert Baron
van Eek er bezitter van. Om zijn voor
naam huis en bezit werd hij ambts
jonker van Ede, bestuurder van een
landelijk deel van een plaats. In 1647
werd het beschreven als een huis met
hof, boomgaard, een grote oppervlakte
bouwland, een kleiner perceel weiland
en een groot bos, een sterrebos met een
vijver, dat op de topografische kaart,
verkend in 1869, herzien in 1906 en ge
deeltelijk herzien tot 1930, nog voor
komt. Op die uit 19541957 komt het
niet meer voor. Om het vijvertje zijn
gebouwen verrezen.
In 1749 woonde Willem Maassen op
Nergena, dat later uiteenviel. Het kas
teel was toen al afgebroken en vervan
gen door een landhuis als op de teke
ning van C. Pronck.
Het zijn grote hoeven die hier aan
de Kraatsweg en de Lange steeg lig
gen. Uit bodemvondsten bleek dat deze
streek reeds in de Frankische tijd be
woond en in cultuur gebracht werd.
Wellicht stammen de invloedrijke boe-
renafmilies als de Steenbergers die
oorspronkelijk Teunissen heetten de
Jochemsena, de Kroesborgens enz. af
van boeren uit de tijd van Karei de
Grote.
In een volgend hoofdstuk hopen we
te zien hoe wederzijds Het Sticht zich
beveiligde tegen de Geldersen.
D. Philips
-V Y
te-p&r umtM
NERGENA. Gewassen pentekening in
Oostindische inkt 1731 door C. Pronck.
Bovenstaande gedachten kwamen bij
mij op bij het schrijven over de ge
schiedenis der zandr'ggen en die van
het kasteel Harselo. Als die nu al zo
rijk aan avonturen is, hoeveel te meer
de historie van een dorp, een stad, een
streek, een gewest, een land
Blokkadelijn in het oosten.
Toen ik na over Harselo geschreven
te hebben nog eens een bezoek bracht
aan „De Poort" bleek mij tot mijn spijt
dat de schaapskooi aan het begin van
de Harsloweg gesloopt was. Bij infor
matie vernam ik dat de eigenaar, de
heer Steenbergen, haar wegens bouw
valligheid had laten afbreken. De oude
mooie bakstenen, afkomstig van het
voormalige kasteel Harselo, klooster
moppen genoemd naar het bakken er
van door Friese kloosterlingen, werden
verkocht aan de hervormde kerk te
Ede voor de restauratie van dat ge
bouw. Men staat beteuterd te kijken
als men zo'n mooie karakteristiek ge
bouwtje plots verdwenen ziet, zonder
dat Monumentenzorg, schoonheidscom
missie, gemeentebestuur of welke in
stantie ook er iets van weet
In het vorige hoofdstuk zagen wij
dat Harselo aan Stichtse benden het
binnendringen in Gelderland belette.
Mocht zo'n bende op strooptocht er
De leerlingen van de 4e klasse van de afdelingen hbs. gymnasium en mms van
het christelijk lyceum te Veenendaal zijn dinsdag 26 april j.l. vertrokken naar
Rotterdam en Brielle voor een zgn. Werkweek. Gesplitst in twee groepen, 1 be
staande uit leerlingen van de a-afdelingen en de mms en de andere gevormd
door de leerlingen van de B-afdelingen, zullen zjj daar tot en met vrydag door
brengen met excursies en lezingen.
Lezingen worden ondermeer gehou
den over De leefbaarheid van de grote
stad, De kerk in de grote stad, Politiek
in de Rijnmond en Moderne kunst. Ver
schillende belangrijke werken in en om
Rotterdam, als de Metro zullen bezocht
worden. Vrijdagavond om half negen
hoopt men, een schat aan ervaringen
rijker weer in Veenendaal te arriveren.
Deze werkweek, de achtste, wordt ge
houden onder het motto: de school gaat
door, alleen elders en anders dan nor
maal. Het is vooral een methode, om de
BRANDJE.
By de Bergweg is zondagmiddag
brand geweest. Het was net half vijf ge
weest toen de brandweer gealarmeerd
werd voor een bermbrandje. Voordat de
brandweer het vuur geblust had, is on
geveer 100 m3 Helmgras verbrand. Om
trent de oorzaak van de brand en de
verblijfplaats van eventuele schuldigen
tast men volkomen in het duister.
leerlingen met de neus op de feiten van
alledag te drukken. Iedere dag wordt
begonnen met het gezamelijk le
zen van de krant en het bespreken van
het wereldgebeuren.
f
J wat u zoekt vindt u bij
Zandstraat 7 Veenendaal
ER ZAT EEN LUCHTJE AAN.
Vrijdag meldde meneer Van de H. dat
hij op de Markt een kip gekocht had,
die een niet zo frisse geur verspreidde.
De politie schakelde de Keuringsdienst
van Waren in, die de zaak onderzocht.
Het bleek, dat het beest by de heer
Van L. uit Ermelo gekocht was, die nog
meer kwalijk riekende exemplaren bezat.
Hij had er ook nog meer aan Veenen-
dalers gesleten, wat wel bleek uit het
feit, dat er zelfs iemand op het politie
bureau verscheen, die er vier gekocht
had.
De politie raadt iedereen aan voor
zichtig te zijn met het kopen van kip.
Woensdagmiddag j.l. werd aan de
Veenderweg de nieuwe vestiging van
Garage Vonk n.v. officieel geopend. De
firma Vonk heeft een bestaande gara
ge opgekocht en deze geheel gemoder
niseerd. Het gereedschap is met de
laatste technische snufjes uitgebreid,
zodat alle service verleend kan wor
den.
De heer Lucas, een fransman, die zeer
goed Nederlands spreekt, de directeur
van Citroen Mobiles n.v. in Nederland,
opende met een aardige toespraak deze
nieuwe Vonk vestiging. Hij vertrouwde
dat ook het bedrijf in Ede een ^oede
naam onder klanten zou krijgen.
Voorts werd er gesproken door een ver
tegenwoordiger van Caltex benzine
maatschappij. wethouder Jansen van
Ede, een vertegenwoordiger van de Bo-
vag e.v.a. De heer Vonk jr. dankte alle
sprekers en de andere aanwezigen voor
hun komst.
De vestiging van Vonk bestaat uil
een werkplaats en een showroom, die
samen ongeveer 700 ca. beslaan. Bij de
gebouwen ligt een parkeerterrein dat
ongeveer even groot is. Vóór de garage
is een splinternieuw Caltex-service sta
tion ingericht, waar iedere automobilist
de dorst van zijn wagen kan lessen.
In verband met de opening werd er.
tot j.l. zaterdag een show gehouden in
de showroom, waar alle Citroen mo
dellen, van de kleinste personenwagen
tot de grootste bedrijfswagens te be
wonderen waren.
De heer A. E. Lucas, directeur Automo
biles Citroen N.V. opende woensdag
middag het nieuwe bedrijf van garage
Vonk te Ede aan de Veenderweg.
I)e Wageningsc automobielclub orga
niseert op zaterdag 7 mei a.s. de 15e
Capitulatierit, waarvoor de start van
af 13 uur plaats vindt by Nol in 't
Bosch te Wageningen.
Er wordt in drie c ..egoriën gereden.
Categorie A is een kaartlee- t voor rij
ders met veel ervaring over een af
stand van 150 km. In de B-klasse zul
len rijders met minder ervaring voor
een kaartleesrit over 120 km starten.
De C-klasse tenslotte is een oriëntatie-
rit over 70 km, voor rijders, die een
plezierige rit met aardige puzzels en
valstrikken willen rijden.
Dit jaar is voor het eerst een start
bewijs nodig voor het deelnemen aan
de capitulatierit. Deelnemers in de B-
en C-klasse kunnen deze zonder meer
verkrijgen als zij een Nationaal Start
bewijs categorie 1 aanvragen by de
KNAC. De kosten hiervan bedragen
2,50. Ook bij de start zijn ze verkrijg
baar. Een pasfoto is noodzakelijk.
Iedere deelnemer ontvangt een blijven
de herinnering aan deze tocht.
Nachtrit
Door de MAC Veenendaal wordt in
de nacht voor Hemelvaartsdag 18 op
19 mei de traditionele nachtrit geor
ganiseerd, Gestart wordt by hef sport
park Panhuis te Veenendaal vanaf
21.01 uur.
De deelname aan deze rit staat open
voor auto's, motoren en scooters. De
voorinschrijving is geopend tot 11 mei
a.s., inschrijven bij de start is moge
lijk vanaf 20.15 uur. Door de vereni
ging is een collectieve verzekering af
gesloten, zodat men geen polis of be
wijs bij zich behoeft te hebben.
Het is mogelijk om met een team
van drie rijders te starten.
Door de Koninklyke Nederlandse Toeristenbond ANWB
werd in de week van 15 tot 19 maart ondermeer in Veenen
daal een aantal voertuigen gecontroleerd op de verlichting.
Dat een dergeiyke controle niet overbodig is blykt wel uit
het onderstaande staatje, waarin staat, dat van de 282 in
Veenendaal gecontroleerde wagens er 274 een bystelling van
de verlichting nodig hadden.
De landeiyke cyfers hebben betrekking op de gehele actie,
die op 28 september 1965 begonnen is.
Aantal
gecontro
leerde
voertuigen
Aantal
voertuigen
waarvan
een of beide
koplampen
zijn
bijgesteld
AantaL
voertuig®
waarvan
een of beide
koplampen
te hoog
bleken
te zyn
ingesteld
Aantal
voertuigen
waarby een
reparatie
aan de
licht
installatie
is
uitgevoerd
Aantal
ver
nieuwde
gloei
lampen
equipe A te:
Veenendaal
282
274
190
52
27
equipe B te:
Wageningen
611
569
375
127
52
equipe C te:
Ede
709
677
418
164
65
totaal 24e week
1602
1520
983
343
144
totaal resultaat
over de voor
gaande 23 weken
35137
33173
22789
7125
2252
totaal
36739
34693
23772
7468
2396
POEDER - CREME - OLIE - ZEEP
POSTDUIVENNIEUWS.
De E.V.P.V. „De Luchtreiziger" te
Veenendaal nam afgelopen week deel
aan de wedvlucht vanaf Bergen op
Zoom, 105 km. 302 duiven namen hier
aan deel. Zij werden om 8 uur losgelaten.
De eerste meldde zich by de heer F.
Spies om 9.35 uur en behaalde een snel-
De verdere uitslag is: F. Spies, 1, 23,
heid van 1095,5 meter per min.
32, 44; G. Fasse, 2, 3, 4, 6, 27, 46; R. J.
v. Kooten„5, 14, 22, 48; H. v. Kooten 7,
37, 39, 43, 49; K. v. d. Heuvel, 8, 24; R.
H. C. Schuurman, 9, 16, 53, 57; J. v. d.
Sluis, 10, 13; W. J. v. Dam 11, 21, 29,
34, 38, 52, 60; H. Drost, 12, 58; O. Neke-
man, 15, 35; W. Slotboom, 17, 47, 51, 59;
J. A. v. Eden, 18; A. v.Barneveld, 19;
H. de Vos, 20, 28, 42, 45, 55; H. Beyk,
25, 54; A. v. d. Bovenkamp, 26, 31, 40,
56; H. v. Barneveld, 30, 36; W. Brou
wers, 33; G. J. Bovenschen, 41; M. Hei
kamp, 50.
Aanstaande zaterdagmiddag van 2 tot
3 uur inkorven voor Vilvoorden, klokken
aanslaan 4 uur.
TWEE DUITSERS TEGEN ELKAAR.
Zondagmiddag waren twee duitsers in
hun auto's op weg naar hun Heimat.
Toen zy ter hoogte van Veenendaal
reden, wilde de achterste de voorste in
halen. Terzyde van de voorste wagen
gekomen draaide deze ook naar links,
met het gevolg, dat de ander hem niet
meer kon ontwijken.
Beide auto's liepen schade op, maar
de eigenaars zullen in eigen land aange
komen de schade regelen.
Garage
W. Waayenberg
Dr. Slot de Bruïne-
straat 3, tel. 08385-
2771-4251. Veenendaal
LICHTE AANRIJDING
Zaterdagavond plm. 7 uur vond op de
kruising Herestraat-Koningstraat een aanrij
ding plaats. De automobilist J.v.K. uit Alk
maar wilde linksaf de Koningstraat inrijden.
Een bromfiets kon de afslaande auto niet ont
wijken en botste er tegen op. Beide voer
tuigen liepen lichte materiële schade op
Naar aanleiding van het raadsbesluit
van 26 april 1966 tot gegrond verkla
ring van het beroepschrift van N.V.
Brinkhout heeft de burgemeester zich
nader bezonnen op de vraag of er voor
hem aanleiding bestaat met toepassing
ran artikel 76 der gemeentewet dit be
sluit niet ten uitvoer te brengen, omdat
het strydt met de wet.
Bij die overwegingen heeft de burge-
meeste zich laten leiden door het
standpunt, dat de Kroon ten aanzien
van de uitleg van de begrippen rond de
agrarische bestemming van grond in
neemt.
Een zee duidelyke beslissing komt
voor in Haar Besluit van 25 maart '61,
waarin wordt overwogen, dat een
graanmalery annex opslagplaats voor
agrarische produkten geen verband
houdt met een agrarische b.stemming.
De gevoelens van de burgemeester ter
zake, waal-van de raad middels een
schrijven op de hoogte wordt gebracht,
zyn eveneens ter kennis gebracht van
gedeputeerde staten.
Hangende de beslissing van de Kroon
tot schorsing of vernietiging van ge
noemd raadsbesluit kan de bouw van
de „landbouwschuur" geen doorgang
vinden.
PLATTELANDSVROUWEN
GINGEN UIT.
Woensdag gingen de plattelandsvrou
wen van de C.P.B. afcl. Ederveen met
een bus naar Amsterdam waar in het
Concertgebouw een bondsdag gehouden
werd. De dertig dames uit Ederveen
waren goed op tyd. Er was veel belang
stelling voor deze bondsdag want er
bleken totaal ca. 2300 personen aan
wezig te zyn. De bondspresidente Mevr.
v. Leeuwen had het geheel goed in han
den, het programma werd vlot afge
werkt, afwisselend was er samenzang en
orgelspel van P. v. Egmond. Het was
voor de dames zeer leerzaam deze dag
en ieder was bly meegegaan te zyn want
alles, ook de zeer boeiende sprekers, was
boven verwachting.
Na deze bondsdag, die om kwart voor
vier afgelopen was, maakte men een'
rondrit door de prachtige bloembollen-
velden. De tulpenbollen waren nog niet
geheel in bloei. De dames konden niet
nalaten om voor een zacht prysje een
bos tulpen te kopen, zodat het gehele
gezelschap er fleurig uit kwam te zien.
Hierna zocht men de „Gouden Leeuw"
in Voorschoten op voor de maaltyd.
GROENE KRUIS
HIELD LEDENVERGADERING.
Donderdagavond werd er in het
Groene Kruisgebouw te Ederveen de
ledenvergadering gehouden van Het
Groene Kruis. De voorzitter, dr. Hey,
heette allen hartelijk welkom en was
bly dat de leden nu voor het eerst eens
konden vergaderen in een eigen Groene
Kruisgebouw. Jammer dat er ook dit
maal zo weinig belangstelling was, van
730 leden waren er 12 aanwezig.
Uit het jaarverslag van de penning
meester bleek dat er op de begroting
van 1966 3500,tekort was. Besloten
werd om de begroting te kunnen dek
ken, de contributie te verhogen van
10,tot 15,Alleen voor inwonende
gezinsleden die meerderjarig zijn blyft
de 10,gehandhaafd. Het aftredende
bestuur werd herkozen. Voor de penning
meester vac. J. Scharrenburg, werd ge
kozen G. v. Heerdt, waarmede het be
stuur weer voltallig zal zyn.
Na de rondvraag, die weinig opleverde,
werd de vergadering gesloten.
OPTICIEN SPECIALIST
Prins Bernhardlaan 4 (Zwaaiplein)
Veenendaal - Telefoon 3784
Leverancier voor alle ziekenfondsen
