Van aarde
en maan
Geen robot kan de
mens vervangen
DE DENKERS
Kolencrisis tast het
Ruhrgebied aan
mÉËMêéËmm,
En er is geen geld voor
de saneringsplannen
Natuurzuivere
Ochtend
In 5Vz minuut
Staalindustrie
Juwelier Schipper
getuigt wel
Ongeregeldheden
in Oakland
Rosenthal landde
niet op porselein
Krantenstaking in
Milaan
Zeg
het met
bloemen
frisse King Pepermunt,
het beste dagelijkse middel
ter opwekking en verkwikking.
Proces Dominas
Op een januari-avond In 1609 zag voor
't eerst een mens de maan door een kyker.
Die mens was Galileo Galilei. De kyker
had hij zelf gemaakt. De vergroting be
droeg niet meer dan dertig maal. Galilei
zag dat de schaduwen die men met het blo
te oog op het maanopervlak ziet, grote
donkere vlakten waren. Hy geloofde dat
het zeeën waren en noemde ze zo. En
„zeeën" zijn het tot op de dag van vandaag
gebleven, ook al staat allang vast, dat er
geen druppel water op de maan is.
Astronomen na Galilei ontdekten, dat de
maan ook geen atmosfeer had. wy weten
nu dat onze naaste buur in de ruimte een wereld is als de onze, maar dan een kale en
dode wereld, onbeschermd tegen de hitte van de zonnestraling en tegen de moordende
kou van de ruimte het verschil tussen licht en schaduw.
Wij weten nog meer van de maan, maar eigenlyk weten wy nog maar weinig. Wy
zullen onze kennis sterk moeten vergroten eer wy rond 1969 de eerste mensen op een re-
tourreis naar boven sturen.
5
Eugen Semichov, schrijver van dit
artikel en fotograaf achter de
borstwering van Cape Kennedy.
T\at wy weten uit astronomisch en spec-
trografisch onderzoek, aangevuld met
kennis uit de Russische en Amerikaanse
maansondes, is dat de maanbodem steen
achtig is en vermoedelijk van vulkanische
oorsprong. Surveyor toonde op het opper
vlak geen stof aan, maar het is niet be
kend of dat over de hele maan precies
zo is.
De maan cirkelt al rond de aarde
sinds het begin van de wereld. In dwars
doorsnede is onze buur ongeveer een
kwart van de aarde. Aarde en maan trek
ken elkaar p,an met enorme kracht en
worden door eenzelfde enorme kracht van
elkaar gehouden, in een perfect even
wicht. Eb en vloed op aarde zijn het
werk van de maan. De nieuwste uiterst
gevoelige instrumenten hebben zelfs aan
getoond dat onze bergen zij het in ui
terst geringe mate aan deze eb- en
vloedbeweging meedoen. Op haar beurt
rukt de aarde met een nog veel grotere
kracht aan de maan. En staan aarde en
zon in dezelfde lijn, dan is hun gecombi
neerde trekkracht groot genoeg om maan-
bevingen te doen ontstaan, waarbij
„aard"-verschuivingen optreden en sple
ten ontstaan in de bodem.
Ms
gen paar jaar geleden zag de Russi-
sche maanonderzoeker Nikolai Kozy-
rev door zijn kijker in de krater Alphon-
sus zo'n maan-beving. Een duidelijke ro
de vlek gloeide erop. Men neemt aan, dat
er een spleet was ontstaan waardoor gas
sen uit het binnenste van de maan naar
buiten kwamen. Gas koelt af, wanneer
het plotseling uitzet. Het maangas, zo
nam men aan, bedekte de grond in de
krater als een dunne laag sneeuw, die
door de sterke ultra-violette straling rood
oplichtte. Een dag later was het ver
schijnsel verdwenen. De zonnestraling had
de „sneeuw" doen verdampen.
[instens 300.000 Amerikanen (er zeker
evenveel Russen) zijn dagelijks aan
het werk om de geheimen van de maan
te helpen ontsluieren. Zij allen worden
aangetrokken door het onbekende van het
gigantische avontuur. Zij weten heel goed,
dat de ontdekking van de maan een on
derneming is die stap voor stap moet
worden voorbereid.
Zij weten ook, dat desondanks de laat
ste stap het betreden van de maan
door een mens de meest riskante van
alle is.
Qefascineerd door de omvang en de ri
sico's van deze grootste onderneming
uit de zestiger jaren van de twintigste
eeuw legde de Franse journalist Eugen
Semichov al zijn andere werk neer en
vertrok naar de Sovjet-Unie om te probe
ren er een kijkje te nemen achter het
„ruimtegordijn" in dat land. Dat lukte.
Daarna ging hij voor een veel uitgebrei
der trip naar de Verenigde Staten. Hij
zag raketten opstijgen van Cape Kenne
dy, leefde met de astronauten in hun
kwartieren in Houston, Texas, en kwam
verdoofd terug van het raketten-proefter-
rein in de Mojavewoestijn.
Zijn indrukken legde hij vast in een se
rie artikelen en vele foto's. Het eerste
van deze artikelen vindt de lezer hier
naast afgedrukt.
De mens in de ruimte kan slechts in leven blijven in een kostuum dat
zoveel mogelijk de aardse atmosfeer in zijn directe nabijheid in stand
houdt. Het is een beeld waaraan wij in de zestiger jaren gewend zijn geraakt.
Maar hoevelen zouden nog slechts twintig jaar geleden hebben geloofd dat
een dergelijke afbeelding binnen korte tijd een dagelijkse werkelijkheid en
niet de verbeelding van een strip-ontwerper zou zijn?
START OP DE CAPE
tf et is de dag vóór de lancering. De „Cape' lig\
te bakken in de gloeiende zon - een onafzien
baar stuk vlak land aan de oostkust van Florida.
Het is nog jong land. Zo jong, dat op een dag als
deze ratelslangen en zelfs krokodillen zich uit de
kreken een weg zoeken tussen de spaarzame strui
ken langs de betonnen banen, waarop in rijen de
rode rakettorens staan. Torens - en bunkers. En
iets verder weg, beschermd door aarden wallen,
de brandstof depots. Dat is de bebouwing. Er is
nog iets, midden op de Kaap: een klein monu
ment, waaronder een capsule begraven ligt met
de film van de eerste bemande ruimtevlucht.
Eerst over 500 jaar mag de capsule worden ge
opend.
Het is de dag vóór de lancering; twee mannen zullen
worden afgeschoten. Het is voor de verslaggevers een
razend-drukke dag. Op Cocoa Beach, de nederzetting die
terzijde van de rakettenbasis uit de grond geschoten is,
geeft de NASA de ene persconferentie na de andere. Public
relationsmensen delen stapels vellen met nieuwe informatie
uit. Het is langs North Atlantic Avenue een heen- en weer-
rijden van journalisten, allen met een speciale badge op hun
colbert en persdoorlaatbewijzen op de voorruit van hun
wagen. In de kamers van het motel op Cocoa Beach klinkt
het tikken van de schrijfmachines. De middag gaat voort.
De avond valt. Terwijl de silhouetten van de palmen wor
den opgenomen in de schemering, ruist de branding
dichtbij luider. En in de verte schittert het felle licht
op de lanceerbasis, rond een van de torens. Het aftellen
is begonnen. In de hard-zwarte lucht staat de maan helder.
Zij schijnt over de Kaap en ook over Baikonoer, de
goed-geïsoleerde Sovjet-basis in de Kirgiezensteppe, van
waar de Russen hun ruimtevaarders lanceren.
mmmm
Een proefmodel van de giganti
sche Saturn-raket wordt gelan
ceerd, balancerend op een staart van
vuur. Geen wonder dat de vogels op
de „Cape" geschrokken op de vlucht
slaan.
Duizenden kilometers naar het noord
westen, in een bloeiende vallei van Cali-
fornië, is het nog helder licht. Jet Pro-
pulsion Laboratory in Pasadena is een
stad op zichzelf. Hier zijn de camera-
dragende Rangers geconstrueerd en hier
heeft de staf de beelden van deze ver
kenners ontvangen. Maar JPL doet meer.
Zijn staf bestaat uit mensen die ervoor
worden betaald in een stoel en met de
benen op hun bureau te zitten, een si
gaar te roken en te denken. Te denken
over wat het maanoppervlak voor verras
singen in petto kan hebben en hoe de
mens zich daarbij kan aanpassen.
Uit JPL in Pasadena kwam de veron
derstelling, dat de maanbodem voor een
belangrijk deel overdekt zou zijn met
stof en dat hij in ieder geval van nog
al poreuze aard zou zijn. Het was niet
meer dan een veronderstelling en de Sur
veyor heeft op de maan tot dusver geen
stof gevonden. Ik heb gevraagd of het
niet mogelijk zou zijn de hele maanver-
kenning door robots van het type Survey
or of Lunar Orbiter te laten doen. Het
antwoord luidde: nee. Men kan in een
machine niet zoveel logica inbouwen dat
zij in staat is een veelheid van mogelijk
heden tegen elkaar af te wegen en con
clusies te leveren over de taken van nieu
we machines.
Wie de Ranger-beelden heeft gezien
(Ranger-9 alleen al had zes camera's die
alles bij elkaar gedurende de laatste 23
den), kan niet ontkomen aan de indruk
minuten van de vlucht 5.814 foto's lever
met ontzaglijke vaart op het maanopper
vlak af te vallen om daar te pletter te
slaan. Maar Ranger was niet gebouwd
om zich af te remmen. Surveyor wel. En
LEM (het maanvoertuig van de Apollo-
capsule van de toekomst) zal zijn ge
bouwd om af te remmen èn weer op te
stijgen.
Het is nu vroeg in de morgen op Cape
Kennedy. De zon is nog maar juist boven
de horizon, maar het is nu al warm. De
rakettorens trillen in de warme lucht.
Een van die torens het is uit de ver
te duidelijk te zien zakt langzaam ach
terover. De witte raket met de donkere
neus aan de top komt vrij. In dat puntje
zitten twee mannen. Zij wachten op de
stuwkracht van miljoenen paarde krachten,
die hen binnen enkele seconden buiten de
aardatmosfeer zal brengen.
Al het technisch personeel heeft de
startplaats verlaten. De dichtstbijzijnde
toeschouwers zitten in betonnen onderko
mens, 200 meter van de raket. Niemand
mag binnen twee kilometer van de start
plaats onbeschermd staan kijken.
Alle systemen zijn GO (gereed en in
orde). Het is een kwestie van enkele se
conden nog. Op de persheuvel staan de
journalisten zwijgend achter een borst
wering, waarin telefoons zijn ingebouwd.
Hun lijnen zijn al open naar de agent
schappen heel de wereld rond. Ieder
een kijkt.
START! Uit de voet van de raket barst
een oranje wolk die zich geluidloos een
weg zoekt langs de grond. Een seconde
later bereikt ons het geluid, een vreemd
en onaards geratel van een diepe hees
heid. De raket wordt vastgehouden tot de
stuwdruk op 77 procent van haar maxi
mum is gekomen. Op T plus 3 (drie se
conden na „ignition") vallen de metalen
klampen weg van de raket.
Het projectiel houdt zich statig in even
wicht op zijn staart van vlammen; lang
zaam rijst het omhoog. Dan volgt de ac
celeratie. Het klimt de blauwe lucht in,
sneller en sneller, de donder achter zich
latend. In een oogwenk is de raket nog
maar een lucifersstokje, dan helemaal
niets meer behalve een lange condens-
streep die nog een minuut lang het spoor
aangeeft.
Vijf minuten en dertig seconden later
spoeden zich de twee mannen met een
snelheid van 28.000 kilometer per uur in
hun baan rond de aarde, honderden kilo
meters hoog. Zij zijn gewichtloos.
Onder hen strekt zich van horizon tot
horizon de aarde uit in een blauwe nevel.
Boven en naast zich hebben zij de einde
loze zwarte ruimte, bezet met miljarden
lichtpunten. De sterren, zwijgende getui
gen van hun tocht in een omgeving die
dood is en steriel en oneindig vijandig
voor de indringer, de mens.
(Van onze correspondent)
BONN Bijna drie miljard mark
per jaar moeten de Westduitse be
lastingbetalers nu al opbrengen
voor de subsidiëring van de sinds
1957 noodlydende steenkolenmijnen
aan Rijn en Roer. En ook met deze
nog steeds stijgende sommen is er
nog geen enkel uitzicht dat het ten
slotte zal gelukken de steenkolen-
winning te saneren.
De bondsregering en de landsrege
ring van Noordrijnland-Westfalen te
Duesseldorf zijn inmiddels afgestapt
van hun oorspronkelijke raming, dat
jaarlijks hoogstens 120 miljoen ton
steenkolen zouden kunnen worden
verkocht. Zij hebben thans een cijfer
aangenomen, dat deskundigen der
Kolen- en Staalgemeenschap voor
veel realistischer houden: 100 mil
joen ton per jaar en wel 30 miljoen
aan de staalindustrie, 40 miljoen aan
de elektriciteitsbedrijven, twintig mil
joen voor huisbrand en tien miljoen
ton voor overige industrieën. Dit be
tekent, dat de steenkolenwinning nog
maals met twintig miljoen ton per
jaar zal moeten worden verminderd.
En dat betekent dan weer, dat nog
meer mijnen zullen moeten worden
stilgelegd.
Een ware sensatie was dezer da
gen een publikatie van de „Dort-
munder Rundschau" te Dortmund,
een blad dat nauwe betrekkingen
onderhoudt met de I. G. Energie,
tot voor kort bekend als de Mijn-
werkersbond. Uit die koker stamt
vermoedelijk de lijst van nog ze
ventien kolenmijnen aan de Roer,
die als gevolg van de verdere ver
mindering van de steenkolenwin
ning nog zullen worden gesloten. Op
de lijst staan de namen-van enkele
mijnen, die tot de modernste van
Europa behoren, zoals de „Minister
Stein" en „Germania" van de Gel-
senkirchener Bergwerks A.G., de
mijn „Osterfeld" van het hoogoven-
bedrijf Oberhausen A.G. en.de mijn
„Hugo" van de firma Mannesmann.
Nadat begin september dq eveneens
zeer moderne mijn „Graf Bismarck"
te Gelsenkirchen werd stilgelegd,
hecht men in de „kolenpot" niet al te
veel geloof meer aan dementi's. By de
„Graf Bismarck" sproten de moei
lijkheden zeker niet voort uit de hoge
exploitatiekosten, want de mijn was
bijna volautomatisch. Het ging ook
daar om het centrale probleem: de
onmogelijkheid van een voldoende
afzet. De crisis dateert al van 1957.
Zij is geen probleem van vandaag of
gisteren. Bij de mijnen liggen mo
menteel twintig miljoen ton steenko
len en cokes, waarvoor geen afne
mers te vinden zijn.
Vermoedelijk heeft de I. G. Energie
aan de publikatie van de lijst meege
werkt om de ondernemers uit hun
tent te lokken. Dat is niet gelukt.
De Bond van Roermijnen heeft ge
reageerd met de verklaring, dat er
ten aanzien van de gene inde zeven
tien mijnen nog niets is beslist, om
dat het wachten is op verdere subsi
diemaatregelen van de staat (die in
geldnood verkeert!) en de landsrege
ring te Duesseldorf (wie het financi
eel al niet beter gaat dan Bonn!).
Overigens herinnerde de bond eraan,
dat opnieuw mijnen zullen moeten
worden gesloten om aanbod en vraag
met elkaar in overeenstemming te
brengen. De directies van de in de
„Dortmunder Rundschau" genoemde
ondernemingen ontkenden eveneens
de juistheid van de publikatie. Maar
zoals gezegd: men hecht aan derge
lijke tegenspraken niet al te veel
waarde meer.
Overigens is dit niet het enige
vraagstuk, waarmede men aan de
Roer te kampen heeft. Ook in de
staalindustrie is een recessie merk
baar. Deze industrie is evenwel van
mening, dat zij zichzelf kan helpen.
Zij stichtte inmiddels vier „staalkan-
toren", die bij toekomstige opdrach
ten met elkaar zullen concurreren,
in plaats van de 31 staalproducenten
zelf. Deze bureaus willen ook de pro-
duktie regelen, de prijzen stabilise
ren, de kosten drukken en de investe
ringen op elkaar afstemmen. De
staalindustrie hoopt in vijf jaren de
moeilijkheden te boven te zijn. Zij
heeft slechts de hulp van de bonds
regering ingeroepen tegen de hoge
Westduitse cokesprijzen, in vergelij
king met de Amerikaanse import, en
een verhoging van de omzetbelasting
met drie procent, om deze aan te
passen aan het Franse systeem.
Andere „crisishaarden" in het
Ruhrgebied zijn die industrieën, die
nauw met de mynen en de staalindus
trie zijn verbonden. Sinds korte tijd
zijn ook moeilijkheden ontstaan in
het bouwvak, dat begint te lijden aan
de kredietbeperking der regering en
de vermindering van de openbare uit
gaven door de staat, de gemeenten
en de deelstaten.
Omdat het geld in West-Duitsland
ADVERTENTIE
bijzonder krap en daardoor duur is,
wordt ook door het particuliere be
drijfsleven veel minder geïnves
teerd. Dit is natuurlijk een ernstige
tegenslag voor de regering van
Noordrijnland-Westfalen, die pro
beert nieuwe industrieën naar het
Ruhrgebied te halen om werkgele
genheid te bieden voor ontslagen
mijn- en staalwerkers. De rem op
de Westduitse conjunctuur ver
scherpt daardoor de algemene toe
stand in het Ruhrgebied zodanig,
dat de kapitaalarmoede hard begint
aan te komen.
Enige verwachtingen koestert men
nog van de „Aktionsgemeinschaft
Deutscher Steinkohlereviere GmbH",
die met hulp van de industrie pogin
gen wil ondernemen om het Ruhrge
bied te saneren. Deze „Aktionsge
meinschaft" zou met een eigen kapi
taal van 200 miljoen mark en kredie
ten van de Bondsregering van 400
miljoen mark een poging willen doen
nieuwe industrieën in het Ruhrgebied
te vestigen.
Het geld zit evenwel niet meer zo
los in de portemonnaie als vroeger.
De pfennig wordt in West-Duitsland
weer omgedraaid. De 200 miljoen van
de industrie zijn nog niet bijeen en de
regering te Bonn zal vermoedelijk
niet in staat blijken te zijn zich aan
haar oorspronkelijke toezegging te
houden. Zodoende nemen in het Ruhr
gebied de zorgen overal toe.
De Nederlandse kroongetuige in het
proces-Dominas juwelier Herman
Schipper van de Heiligeweg in Am
sterdam behoort, zo heeft hij ons
vanmorgen verzekerd, niet tot de land-
noten die blijkens berichten uit Duits
land hebben geweigerd te verschijnen
voor de rechtbank in Dortmund. „Ik
heb nog geen dagvaarding ontvangen,
maar die kan elk moment komen het
ligt zeker niet in mijn bedoeling om
weg te blijven: ik voel mij verplicht te
gaan."
Volgens commissaris Landman van 't
bureau Singel in Amsterdam, die al een
keer is gehoord in Dortmund, samen
met zijn hoofdinspecteur Valken, be
vindt zich onder de Nederlandse getui
gen iemand met een zwak hart die op
ziet tegen de emoties van een dergelijk
verhoor. Verder zou een Volendams
meisje van haar vader geen toestem
ming hebben gekregen om alleen de reis
te maken.
De beide Amsterdamse politiemannen
moeten op 2 november opnieuw ver
schijnen in Dortmund. Zij weten van
tevoren echter niet, waarover de recht
bank hen dan zal ondervragen.
OAKLAND Californië) Groepen
opstandige negers hebben gisteravond
in een wijk van Oakland ernstige ver
nielingen aangericht. Zij gooiden ruiten
in, mishandelden blanken en wierpen
met Molotof-cocktails. Uiteindelijk wist
een politiebrigade van ongeveer 60
man, gewapend met geweren, de stra
ten schoon te vegen.
's Middags hadden jeugdige neger
scholieren op een middelbare school te
Oakland vijf leraren een pak slaag ge
geven. Er werden toen ook grote ver
nielingen in het schoolgebouw aange
richt.
Daarna trokken groepen jeugdige ne
gers door de straten van de stad, waar
bij het 's avonds tot nieuwe ongeregeld
heden kwam totdat de politie erin slaag
de de scholieren te verspreiden.
Volgens de politie bevonden zich on
der de 27 arrestanten dertien minder
jarigen. Zij zullen worden vervolgd we
gens opzettelijke brandstichting, het hei
melijk in bezit hebben van gevaarlijke
wapens, het werpen van brandbommen
en wegens andere overtredingen.
SELB (Duitsland) Militaire vlieg
tuigen hebben de Duitse porseleinfabri
kant Philipp Rosenthal gedwongen met
zijn particulier vliegtuig te landen op
een vliegveld in Tsjecho-Slowakije, is
door zijn fabriek bekend gemaakt.
Een woordvoerder zei dat Rosenthal,
die aan het hoofd staat van de grote
porseleinfabriek van de zelfde naam in
de Beierse plaats Selb nabij de grens
met Tsjecho-Slowakije, zyn directie
vliegtuig aan de grond moest zetten op
het vliegveld Dobrony bij Pilsen.
Op de fabriek neemt men aan, dat
Rosenthal per ongeluk over de grens
is geraakt ten gevolge van een defect
aan zijn radar, dat hij omstreeks
vyf uu hedenmiddag had gemeld. Be
halve Rosenthal waren aan boord zijn
secretaresse en drie vrienden.
9 Tijdens een feestelijke bijeenkomst
in „De Doelen" in Rotterdamzal de
Nederlandse Gidsenbeweging morgen
afscheid nemen van haar voorzitster,
mej. mr. B.C.M.J. Twaalfhoven.
MILAAN In Milaan zijn geen
kranten verschenen. De drukkers zijn
voor 24 uur in staking gegaan om van
hun solidariteit te getuigen tegenover
hun collega's bij een sportkrant. Deze
krant gaat verhuizen naar een andere
stad, waardoor een aantal drukkers
op straat kan komen te staan. De gro
te Italiaanse kranten „Corriere della
Sera" en „II Giorno" werden even
eens door de staking getroffen.
ADVERTENTIE
t Is maar
hoe u de
herfst ziet...
Pessimisten zien het als het einde
van de zomer - optimisten als het
mooiste jaargetijde. Met een geheel
eigen bloemenpracht in warme kleu
ren. Zoals u die bijvoorbeeld ziet in
de vele soorten chrysanten. Ze geven
fleur aan elk interieur!
<5?
