Geschiedenis van kerk begon
reeds in de Middeleeuwen
Winstkans voor V.V.D.
bij verkiezingen
„Sensationele onthullingen" bij
revisie proces-\ an der Lubbe
Mr. Cals minister van Staat
Prinses Margriet en mr. Pi eter van Vollenhoven
trouwen 10 januari in Haagse Grote Kerk
Haarlemse advocaat kondigt aan:
GEKORTWIEKT
VERTOORND
VERGIFFENIS
BEELDENSTORM
RESTAURATIES
N.I.P.O.-enquête toont aan:
Nieuwe baan voor
Dick Houwaart
AARZELING
KLOKKEN
NOG NIET VAST
Mej. Klompé in
wij (1 ingsdienst
0 Eind februari zal Jutphaas een pri
meur voor ons land krijgen in de
vorm van een drive-in wegrestaurant
in Amerikaanse stijl. Het komt aan de
Nedereindseweg op gezichtsafstand
van de rijksweg Utrecht - 's-Hertogen
bosch.
Alleen op zaterdag en zondag? Er zijn wagens
SHELL
BIEDT
MÉÉR!
K
ZATERDAG 10 DECEMBER 1966
Eén maand voor de grote dag
(Van een onzer redacteuren)
krbeiders van Gemeentewerken te Den Haag hebben
dezer dagen een nieuw wit stenen pad gelegd naar
de ingang van de Grote of St.-Jacobskerk, waar 10 januari
het kerkelijk huwelijk zal worden gesloten tussen prinses
Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven. In de roem
ruchte historie van deze kerk is de aanleg van een tegel
pad nauwelijks van enige betekenis. Het is ook niet de
eerste keer dat de hoogbejaarde tempel feestelijk wordt
aangekleed voor de ontvangst van een Oranjetelg. Drie
stadhouders, koning Willem II en prinses Beatrix werden
er gedoopt. Respectievelijk in 1901 en 1937 hadden er
de huwelijksinzegeningen plaats van koningin Wilhelmina
en prins Hendrik en van prinses Juliana en prins
Bernhard.
Met de pracht en praal van vorstelijke adeldom werd de
kerk reeds in de middeleeuwen geconfronteerd, toen her
tog Philips van Bourgondië er het negende kapittel der
Orde van het Gulden Vlies hield. Het waren de hoogte
punten uit een geschiedenis, waarin de St.-Jacobskerk
zich overigens moeilijk staande hield. Behalve dat de
beeldenstormers in 1573 het interieur van de kerk grondig
aan puin sloegen, werd zij herhaaldelijk door de bliksem
getroffen en door een woedende vuurzee in de as gelegd.
Het begin van de geschiedenis van de Grote of St.-Jacobskerk valt samen met
de wordings- en ontwikkelingsgeschiedenis van het dorp 's-Gravenhage en op
Eyn beurt met de stichting van het grafelijk kasteel. Voor de bouw van dit kasteel
waren arbeiders nodig, die samen een buurt vormden. Omstreeks 1250 kreeg deze
buurt een bidkappelletje, dat na uitbreiding van de buurt in 1280 door toe
doen van graaf Floris V vervangen werd door een houten parochiekerkje. De
parochie behoorde onder het geestelijk gebied van de bisschop van Utrecht. De
kerk van Monster werd bestempeld als de moederkerk, die alle kosten en lasten
van het houten gebouwtje in Die Haghe voor haar rekening nam, want de St.-Ja
cobskerk „had geen tienden noch land om eenigen omslag op te doen". Waar
schijnlijk na een brand In 1402, werd door hertog Albrecht de houten kerk door
een stenen vervangen, met een klokkenhuis. De toren werd pas gebouwd in 1423.
Waarschijnlijk door gebrek aan fi
nanciën, raakte de kerk spoedig in ver
val. Hertog Philips van Bourgondië
ging het voortbestaan van de Jacobs-
kerk kennelijk zeer ter harte, want hij
verleende vergunning voor het houden
van collectes en het heffen van een be
lasting onder de Haagse bevolking.
Ook de politiek zo weinig succesvolle
Jacoba van Beijeren was begaan met
het lot van de kerk. Meermalen deed
zij letterlijk een forse duit in het zak
je en toonde zij een levendige belang
stelling voor de herstelwerkzaamheden.
Van alle branden, waardoor de kerk
getroffen werd, is die van 29 december
1539 de ergste geweest. Tijdeijs een
heftig onweer, sloeg de bliksem in de
toren en zette spoedig de hele kerk in
lichterlaaie. Aangewakkerd door een
heftige storm, sloegen de vlammen
over naar talloze huizen in de omge
ving, die tot de grond toe afbrandden.
De ramp was zo omvangrijk, dat kei
zer Karei V bij octrooi van 31 decem
ber 1545 vergunning verleende geduren
de nog eens zes jaren een dubbele ac
cijns te heffen op wijnen en bieren.
Uit het vorenstaande blijkt hoe
sterk het kerkelijk en maatschappe
lijk leven destijds met elkaar verwe
ven waren.
De dubbele accijns werd voor het
eerst geheven in 1517. De kooplie
den waren er niet zo erg blij mee,
zodat veelvuldig werd geprobeerd
deze belasting te ontduiken.
Op zekere dag probeerde een schui-
tenvaarder bier binnen te smokkelen
in Delft. De baljuw van Den Haag
kwam zulks ter ore en hij gaf opdracht
aan de schout van Delft de man in de
kraag te pakken en hem over te bren
gen naar Den Haag. De Haagse bur
gers namen dat niet en ontzetten de
schuitenvaarder, die in paniek de St.-
Jacobskerk binnenvluchtte, waar juist
een mis werd gecelebreerd.
Toen de baljuw van het tumult en de
ontsnapping hoorde, besloot hij in ge
zelschap van de procureur-generaal en
diens dienaren de schuldige te vangen.
Met vastberaden tred stapten de man
nen de kerk binnen, gevolgd door een
menigte woedende Hagenaars. De gees
telijkheid was dermate vertoornd over
dit optreden, dat zij de mis staakte en
gemene zaak maakte met het volk.
De procureur-generaal, zijn substituut
en de schuitenvaarder werden in de sa
cristie opgesloten. De volgende dag
werd het drietal vrijgelaten, maar pas
nadat de autoriteiten plechtig hadden
beloofd de schuldige schuitenvaarder
niet gerechtelijk te vervolgen. De smok
kelaar kon ongedeerd heengaan.
In zijn grandioze boek „Herfsttij der
Middeleeuwen" schrijft prof. Huizinga,
dat in die dagen „alle dingen des le
vens een pronkende en gruwelijke open
baarheid hadden."
De geschiedenis van de St.-Jacobs-
kerk brengt ons in kennis met een
voorval, dat de bewering van prof.
Huizinga duidelijk illustreert. Om
streeks 1460 was een niet nader ge
noemd conflict gerezen tussen het gilde
der volders en de overheid. Teneinde
hun eisen kracht bij te zetten, ver
schafte een aantal volders zich heime
lijk toegang tot de St.-Jacobskerk.
De volders begaven zich naar het al
taar van St.-Quirinus, hun schutsheili
ge, braken met geweld de kist van het
gilde open en namen er het gildezegel
uit. Vervolgens probeerden zij Den
Haag te verlaten, maar werden b(j de
poort gearresteerd.
Enkele dagen later werd 72 leden
van het gilde bevolen zich blootshoofds,
barrevoets en ongegord aan het Zuid
einde te verzamelen. Zij moesten een
ontbloot zwaard of lang mes in de hand
dragen en zich begeven naar de stad
houder en zijn raad. Daar aangekomen
moesten zij op hun knieën om vergiffe
nis smeken voor hun misdrijf. Twee
uur later moest dezelfde ceremonie
herhaald worden bij schout en schepe
nen van de stad.
De Middeleeuwer had openbare te
rechtstellingen nodig om zijn zucht
naar wraak te bevredigen; de ridders
genoten meer van hun rijkdom naar
mate deze feller afstak bij de armoede
van anderen.
Ter gelegenheid van het negende ka
pittel der Orde van het Gulden Vlies,
woonde Philips van Bourgondië de
avond vooraf een vesperdienst bij in
de St.-Jacobskerk. Hij reed aan het
hoofd van een stoet van zestien ridders,
die allen gekleed waren in rood schar
laken mantels, rijk met bont en de te
kenen der orde versierd. Het koor in
de kerk was behangen met kostbare
Vlaamse tapijten, voorstellende de ge
schiedenis van Gideon, geweven in le
vendige kleuren.
Maar de volgende dag, voor de mis
van de afgestorvenen, droegen de rid
ders zwarte, onheilspellende mantels,
uiterlijk kenteken van een sombere
plechtigheid zonder welk accent de ge
storvenen nooit geëerd konden worden.
Toen in 1372 de abt van Egmond in
de St.-Jacobskerk de doop toediende
aan een dochter van de graaf van Beij
eren, was de vader omringd door rid
ders. De stoet naar de kerk werd opge
luisterd met muziek van voetvolk en
ruiters. Pages verlichtten dit adembe
nemende schouwspel met flakkerende
flambouwen.
Bij droevige gebeurtenissen geschied
de het ook vaak, dat het altaar de doop
vont en zelfs het kerkhof van de St.-
Jacobskerk met zwart laken overdekt
waren. Vreemd genoeg was het kerk
hof ook een plaats, waar de boeren hun
vee plaatsten. Misdadigers genoten er
een vrijplaats.
Veel schone zaken in de St. Jacobs-
kerk zijn door de beeldenstorm verlo
ren gegaan. Voor de verwijdering van
alles wat „naar paapsche superstitiën
smaakte", vroegen de beeldenstor
mers eerst vergunning. Na hun actie
werden de ornamenten, kelken en wim
pels in het openbaar verkocht. Uit de
opbrengst werd het herstel van de to
ren en de beschadigde kerk bekostigd.
In 1574 werd de St. Jacobskerk pro
testants bezit. Jan Pietersz. van Cas-
tricum was de eerste beroepen predi
kant.
Het uiterlijk van de St. Jacobskerk
heeft waarschijnlijk reeds in de vijf
tiende eeuw zfln uiteindelijke aanzien
gekregen. Het aanvankelijk kleine koor
werd vervangen door een veel groter
en hoger, met een omgang en een
daarbij aansluitend dwarsschip. Dit
dwarsschip werd echter niet voltooid en
de voorgenomen bouw van een nieuw
schip bleef achterwege.
Na de beeldenstorm mocht alleen de
uit 1550 daterende preekstoel dienst
blijven doen. Het koor werd groten
deels buiten dienst gesteld en als be
graafplaats benut.
Zoals gezegd, wer de toren gebouwd
in 1423 en deze behield sindsdien
zijn vorm. Alleen de spits dateert uit
het einde der 19de eeuw. De oorspron
kelijke klokken werden op last van
prins Willem I in 1575 tot kanonnen
omgegoten. De huidige klokken dateren
van 1686. Sinds 1810 is de toren in be
heer en onderhoud bij de burgerlijke
gemeente.
Sinds 1878 hebben drie grondige res
tauraties plaats gehad. Bij de laatste
restauratie, die duurde van 1957-1963
onder de kerkelijk architect Phil. J. W.
C. Bolt, werd de St. Jacobskerk aan de
buitenzijde in de oorspronkelijke staat
hersteld. Binnen kwamen de zijgale
rijen te vervallen. De ramen in het
schip werden geheel vernieuwd en
voorzien van cordele-glas. Het bestaan
de bankenplan moest plaats maken
voor een naar het koor gericht stoelen-
plan.
De vloer in het middenschip werd
voorzien van een vloerverwarming, af
gedekt door plavuizen. Het koorhek
werd verwijderd en gebruikt als afslui
ting van de beide koorkapellen. De
kansel tenslotte werd uit het schip ver
plaatst naar een van de vieringpijlers.
Opvallend is, dat het getal zes bij de
bouw van de kerk een belangrijke
rol heeft gespeeld. Zo is bijvoorbeeld
de toren op een zeshoekige basis
opgetrokken. Tot ongerief van velen,
werden in vroeger tijden allerlei
bouwsels tegen de kerk aangebouwd,
die de architectonische schoonheid
van de kerk geweld aandeden. Een
van die gebouwtjes werd bestemd tot
anatomie- of ontleedkamer. In later
jaren schouwde men er drenkelingen.
De St. Jacobskerk bevat vele gedenk
tekens, zoals het praalgraf ter ere van
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG De VVD zou 12 pro
cent (900.000) van de stemmen hebben
gekregen, als er in november Tweede-
Kamerverkiezingen waren gehouden.
Dit blijkt uit een enquête, die het
NIPO vorige maand voor de NCR V-te
levisie heeft gehouden. Bij de verkie
zingen in 1963 kreeg de VVD 10,3 pro
cent van de stemmen en daardoor 16
zetels in de Tweede Kamer.
Van alle stemgerechtigden bleek 5,5
procent zeker te zijn van een keuze
voor de VVD bij de verkiezingen op 15
februari a.s., terwijl 6 procent deze
partij meer kans op hun stem gaf dan
enige andere partij.
De Liberale partij heeft blijkens het
onderzoek .bovendien een kleine kans
op 15,5 procent van de stemmen der
overige kiezers. Hierdoor komt 't deel
van het kiezerskorps, dat tenminste
iets voor de VVD voelt, op 27 procent.
Als de VVD niet de stemmen zou
krijgen van de mensen, die de libera
len op dit ogenblik de meeste kans op
hun stem geven, zonder helemaal ze
ker van hun keuze te zijn, zouden die
stemmen vooral gaan naar PvdA en
CHU en In mindere mate naar KVP
en ARP.
DEN HAAG De Amersfoort.se jour
nalist I). F. Houwaart, die twee maan
den geleden wegens een conflict met
het NCRV-bestuur ontslag nam als
hoofd van de televisie actualiteitenru
briek „Attentie", is benoemd tot hoofd
redacteur van het Dagblad van het
Oosten te Almelo. De thans 89-jarige
heer Houwaart volgt daar als zodanig
de heer H. Greven op, die wegens een
conflict met de directie onlangs zijn
functie neerlegde.
Dick Houwaart is in de dagbladjour
nalistiek geen onbekende Hij werkte
onder meer bij de Nieuwe Haagse Cou
rant en later als chef van de streekre-
dactie bij de Amersfoortse Courant-Ve-
luws Dagblad. In 1964 werd hij be
noemd tot chef van NCRV's „Attentie".
De heer Houwaart was voor de CHU
gemeenteraadslid van Amersfoort en
redigeerde geruime tijd het CHU-week
blad. Hij kwam in conflict met mr.
Beernink en kort na zijn ontslagne
ming bij de NCRV meldde hij zich als
lid van de PvdA.
De heer Houwaart zei bijzonder ver
heugd te zijn terug te keren in de dag
bladjournalistiek na zijn onprettige er
varingen in Hilversum en Bussum. In
de loop van volgend jaar hoopt hij in
Almelo in dienst te treden. Binnenkort
verschijnt van zijn hand een boekje over
zijn politieke ervarngen bij de CHU.
Zou de VVD de stemmen winnen van
de kiezers, die wel iets voor deze par
tij voelen, maar toch een andere par
tij meer kans op hun stem geven, dan
zouden die stemmen vooral komen van
PvdA en KVP en in mindere mate van
CHU en ARP.
De enquête wees uit, dat iets meer
dan de helft van de kiezers voor slechts
één partij iets voelt. Twintig procent
van de kiezers aarzelt tussen twee par
tijen, 8 procent tussen drie partijen, 5,5
procent tussen vier partijen en nog eens
8 procent weet nog niet welke van vijf
of meer partijen hun stem zal krijgen.
Mr. E. H. Toxopeus, fractieleider van
de VVD in de Tweede Kamer, zal
maandagavond 12 december om 21.20
uur via Nederland 2 in het t.v.-pro-
gramma NIPO-these zijn oordeel over
de uitslag van de enquête geven.
0 De heer J. B. Scholten, die verleden
week op 84-jarige leeftijd in Haren
is overleden, heeft het grootste deel
van zijn vermogen (nl. zeven miljoen
gulden) nagelaten aan de „Stichting
J. B. Schol ten-Fonds", dat het lenigen
van sociale en culturele nood en het
stimuleren van sociale en culturele ac
tiviteiten in de provincie Groningen ten
doel heeft.
Jacob van Wassenaar, heer van Ob-
dam, die als admiraal der vloot op 14
juni 1665 zijn schip in de lucht deed
vliegen, omdat hij niet in de handen
van de vijand de Engelsenwilde
vallen.
Veel meer dan nu, werd het leven in
de Middeleeuwen beheerst door het lul
den van de kerkklokken. De klokken
verkondigden rouw, biydschap, oorlog,
vrede en gevaar.
In de geschiedenis van de St. Jacobs
kerk lezen wij, dat met hoeveel meer
statie men begraven werd, met des te
meer „posen" werd geluid. In 1577, zo
vermeldt de boekhouding, werd een
zandloper van een half uur aangekocht
ten behoeve van de klokkenluider, die
in geval van een dode precies een half
uur de klokken deed klinken.
Een ander bewijs van de stelling, dat
de kerk in het openbare leven een be
langrijke plaats innam: Jaarlijks wer
den de visbanken ten stadhuize in het
openbaar verhuurd. De helft van de op
brengst werd aan de kerk uitgekeerd.
De St. Jacobskerk, die door haar
uiterlijk en roemrijke geschiedenis stel
lig luister bij zal zetten aan het huwe
lijk van prinses Margriet en mr. Pie
ter van Vollenhoven, heeft door alle
tijden heen als oriëntatiepunt gegolden.
In het verleden heeft, dat sterker
gegolden dan nu, getuige de volgende
versregels:
„Daer staet een toren op tot aen de
lucht verheven,
die aen den reijser kan van ver een
teijcken geven.
Hoe dat hij afgedwaelt in bergen of
in da),
zijn wegen seecker in Den Haegh
toenemen sal".
(Van onze Amsterdamse redacteur)
AMSTERDAM Volgens mr. B. W. Stomps uit Haarlem zullen „sensationele
gegevens" aan het licht komen ttydens het aangekondigde revisieproces over de
zaak-Van der Lubbe, binnenkort in Berl\jn. „Op dit moment mag ik nog geen
onthullingen doen, maar de wereld zal er straks van staan te k(jken wat daar
aan het licht komt", zei h(j ons.
In 1983 heeft mr. Stomps geprobeerd de Nederlandse hoofdverdachte in het Rijks
dagbrandproces te verdedigen. Marino# van der Lubbe wilde hem echter niet
accepteren. Deze advocaat heeft toen de zittingen als waarnemer bijgewoond en
is ook nog als getuige gehoord.
De over Marinus van der Lubbe uit
gesproken doodstraf wordt thans be
schouwd als startpunt van de „Un-
rechtjustitz" der nazi's. De uitspraak
was gegrond op een haastig in elkaar
gegooide wet die tot stand kwam pre
cies een dag na de arrestatie van Ma
rinus van der Lubbe. Daarmee werd
het mogeiyk gemaakt politieke misda
digers ter dood te veroordelen. Men
noemt deze wet dan ook de Lex Lubbe..
Sinds 1945 strijdt mr. Stomps voor de
rehabilitatie van de 10 januari 1945 ont
hoofde Marinus van der Lubbe uit
naam van diens enige, nu nog levende
broer, de 61-jarige Johannes van der
Lubbe uit Amsterdam. Beiden betreu
ren het, dat juist nu een televisiedocu
mentaire wordt gemaakt over het Rijks
dagbrandproces door de Hessischer
Rundfunk in Frankfurt.
De Nederlandse acteur Jules Hamel
werd gevraagd voor de rol van Mari
nus van der Lubbe. Hij heeft daarin
pas toegestemd na zich ervan te heb
ben overtuigd, dat het hier een waar
heidsgetrouwe weergave betreft. Het
script dat werd geschreven na twee
jaar voorbereidend speurwerk blijkt
te zijn gebaseerd op de originele pro
cesstukken, die enige tijd geleden zijn
teruggevonden op een zolder in Berlijn.
Het proces-Van der Lubbe bleek te
zijn gesténografeerd een unicum des
tijds. Het officiële verslag omvatte
14.000 pagna's tekst. Ook is al het ge
sprokene vastgelegd op grammofoonpla
ten. Die hebben de Russen in 1945 buit
gemaakt. Een samenvatting van dat his
torisch materiaal werd later uitgegeven
op een LP in Oost-Duitsland. Een exem
plaar hiervan bevindt zich ook in de dis
cotheek van de Hessischer Rundfunk te
Frankfurt. De acteurs die dagelijks
repeteren voor de documentaire van 2x
twee uur hebben uiteraard veel ge
luisterd naar deze authentieke opnamen.
Volgens Jules Hamel komt Van der
Lubbe heel anders tevoorschijn dan bij
de voorstelling, die men van hem heeft.
Op alle foto's hangt hij versuft voor
over, wezenloos, in de beklaagdenbank.
Het is vrijwel niet bekend, dat Marinus
van der Lubbe meermalen fel van zich
heeft afgebeten. Tijdens het proces in
Leipzig dat meer dan twee maanden
heeft geduurd heeft deze hoofdver
dachte onder meer een kwartier lang
DEN HAAG De minister-president, prof. dr. J. Z\jlstra, heeft vrijdagmiddag
op het ministerie van Algemene Zaken onderscheidingen uitgereikt aan de oud-
ministers en staatssecretarissen van het kablnet-CaJs. Oud-minister-president mr.
J. M. L. Th. Cals is door H.M. de Koningin benoemd tot minister van Staat.
Bij K.B. van 30 november is benoemd tot commandeur in de orde van de Neder
landse Leeuw: de heer J. G. Suurhoff, oud-minister van Verkeer en Waterstaat
(bij bevordering).
Commandeur in de orde van Oranje-Nassau werden: dr. ir. A. Vondeling, oud-
vice-minister-president, oud-minister van Financiën; dr. I. Samkalden, oud-mi
nister van Justitie; drs. P. C. W. M. Bogaers, oud-minister van Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening (bij bevordering); ir. S. A. Posthumus, oud-staatssecre
taris van Verkeer en Waterstaat en de heer C. Egas, oud-staatsscretaris van Cul
tuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk.
Tot Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw zijn benoemd: drs. J. M. den
Uyl, oud-minister van Economische Zaken; mr. M. Vrolijk, oud-minister van Cul
tuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk; mr. M. van der Stoel, oud-staatssecre
taris van Buitenlandse Zaken; drs. Th. J. Westerhout, oud-ataatssecretaria van
Binnenlandse Zaken en dr. W. L. G. S. Hoefnagels, oud-staatssecretaris van Fi
nanciën.
Met uitzondering van oud-minister Suurhoff, die in het ziekenhuis verblijft, waren
alle oud-ministers en staatssecretarissen aanwezig.
gesproken over zijn ideële drijfveren.
Mr. Stomps voegt hieraan nog de me
dedeling toe dat hij bij die gelegenheid
heeft verklaard niet alleen te zijn ge
weest bij de brandstichting: er liepen
ook anderen rond in het gebouw.
Overigens heeft mr. Stomps de Hes
sischer Rundfunk gevraagd het script
van de documentaire te mogen in
zien. „Ik ben namelijk bang dat on
danks de ongetwijfeld oprechte be
doelingen, er toch een scheve voor
stelling van zaken uit zal komen. Men
had beter kunnen wachten tot na de
revisie."
De datum voor dit herzieningsproces
kon nog niet worden vastgesteld. De
Berlijnse procureur-generaal, dr. H.
GUnther, heeft de politieke strafkamer
van de rechtbank aldaar verzocht deze
zaak begin volgend jaar op de rol te
willen plaatsen. HU besloot hiertoe op
grond van een brief, die mr. Stomps
richtte aan de Bondskanselier. De Haar
lemse advocaat wil zelf in Berlijn als
getuige worden gehoord. De Duitse tv-
documentaire is inmiddels aangekocht
door de NCRV. De Nederlandse kijkers
zullen waarschijnlijk pas medio maart
beide avondvullende programma's op
het scherm krijgen.
Naast de hoofdrol van Jules Hamel is
die van de president het belangrijkste.
De Hesssicher Rundfunk contracteerde
hiervoor de Duitse acteur Paul Walther
Jacob, die zelf tijdens de oorlog in Zuid-
Amerika verbleef en pas In 1950 terug
keerde naar Europa. Van Senatsprasi-
dent Bünger is bekend, dat htf in feite
geen strafrechter was, maar meer ge
oriënteerd op administratieve procedu
res.
De nazi's kozen hem omdat hij ge
makkelijk te overbluffen leek door
Görlng en Goebbels. Dat gebeurde ook
inderdaad. Volgens mr. Stomps was hij*
„een man, die op zijn post bleef om te
redden wat er te redden viel". Maar dr.
Büngr liet zich niettemin opzij drukken
door de „nieuwe opvattingen" over het
recht en onrecht in het toen nog prille
Derde Rijk. De andere verdachten in
het proces sprak hij allemaal vrij. Al
leen Van der Lubbe heeft hij geofferd
op het altaar van Hitier.
Regisseur Tom Tölle heeft over deze
documentaire gezegd, dat hij het be
langrijk vindt zijn kijkers met dit begin
van de rechtsverkrachting te confronte
ren. Volgens hem kan de kunst er op die
manier toe bijdragen dat dergelijke ca
tastrofale gebeurtenissen niet in het
vergeetboek raken, zoals dat bijvoor
beeld wel is gebeurd na 1918.
(Van onze Haagse redactie)
In de Licht-der-Wereldkerk in Rijs-
A wijk wordt 22 december een mid-
dagpmzedienst gehouden, die in het
teken van Kerstfeest zal staan. Mej.
dr. Klompé zal de schriftlezing tijdens
die dienst verzorgen. Zij doet dit in
haar functie van minister van Cultuur,
Recreatie en Maatschappelijk Werk.
De dienst is namelijk georganiseerd
op verzoek van het ministerie, dat
in een Rijswijks flatgebouw huist. De
organisatoren hebben toen mejuffr.
Khmpé voor de schriftlezing ge
vraagd. Een functionaris van de be
lastingdienst zal enkele kerstliederen
zingen.
Of minister Klompé middagpauze
heeft, als de dienst wordt gehouden,
is overigens niet helemaal zeker. Die
dag begint de Tweede Kamer namelijk
's ochtends om elf uur te vergaderen
en misschien moet de minister daar
bij zijn. Hoe laat de middagpauze dan
begint, hangt van de loop van de
debatten en van voorzitter Van
Th iel af.
De Kamer heeft het nu bar druk.
Daarom schiet het kerstreces er dit
jaar bij in. Meteen na Kerstmis,
woensdag 28 december, is het weer
vergaderen geblazen, „met voortzet
ting des avonds", zoals dat heet.
0 Om de Benelux meer inhoud te ge
ven dan thans uit de praktijk blijkt,
komen zaterdag 10 december in Baar-
le-Nassau de colleges van Burgemeester
en Wethouders van dertig Belgische en
Nederlandse grensgemeenten bijeen.
0 Het Centraal Bureau voor Afgifte
van Rijvaardigheidsbewijzen te
Rijswijk heeft een soepele overgangs
regeling getroffen voor degenen, die
van 2 tot en met 21 januari rij-examen
doen. Het bureau meent, dat van deze
kandidaten, die volgens het nu nog gel
dende verkeersreglement les hebben
gehad, niet kan worden verwacht, dat
zij een gedetailleerde kennis van de
per 1 januari gewijzigde regels en bor
den bezitten. Wel zal van hen worden
verwacht, dat zij op de hoogte zijn van
de belangrijkste wijzigingen.
0 Dr. A. J. H. Bartels, staatssecreta
ris van Sociale Zaken en Volksge
zondheid, heeft zich niet beschikbaar
gesteld als KVP-kandidaat voor de ko
mende Kamerverkiezingen. Reeds eer
der heeft minister dr. G. M. J. Veld
kamp laten weten daartoe niet genegen
te zijn.
0 De kiesraad heeft besloten om als
nog in het kiesregister in te schrij
ven de „Nationale Federatie", die een
verzoek om ingeschreven te worden
reeds 22 november heeft ingediend. De
ze nieuwe politieke groepering is wel
geteld de 37ste partij, die zich in het
kiesregister heeft laten registreren.
0 De AR-kiesverenlging „Nederland
en Oranje" te Assen wil ex-minis-
ter J. Smallenbroek op de tweede
plaats van de verkiezingslijst laten
plaatsen, achter minister Biesheuvel.
Dit blijkt uit de groslijst, waarover
uitvoerig is vergaderd. De heer Smal
lenbroek werd door het versterkt cen
traal comité op de advieslijst geplaatst.
0 In de afgelopen weken is in ons
land een aantal afdelingen opge
richt van de nieuw gestichte partij
D'66, die aan de komende verkiezingen
gaat meedoen. Op het ogenblik zijn er
in totaal ongeveer 25 afdelingen.
0 De directeur van het Europese Cen
trum voor Ruimte-technologie
ESTEC, de Zwitser A. Kesselring,
heeft per 1 januari 1967 ontslag geno
men. De ESTEC, waarin tien landen
deelnemen, heeft vestigingen in Delft
en Noordwijk. De heer Kesselring was
sinds 1 januari van dit jaar directeur.
Hij had een proeftijd van één jaar.
0 De 183.000 pensioengerechtigden
van het Algemeen Burgerlijk Pen
sioenfonds zullen vanaf 1 april 1967
voortaan hun pensioen via een compu
ter ontvangen op een bank- of girore
kening. Dit betekent voor deze mensen,
dat zij voortaan niet meer telkens op
een vastgestelde dag in de rij op het
postkantoor zullen behoeven te staan.
0 In 1965 werden (na aftrek van de
vernietigingen) 1.337 vonnissen van
faillietverklaringen uitgesproken, dat
is 9 pet. meer dan in 1964. Bij een ge
middelde van ruim 10 per 100.000 inwo
ners voor heel Nederland, gaven de ar
rondissementen Zwolle en Zutphen bei
de een verhoudingscijfer van 6 en
's-Hertogenbosch en Maastricht van 14.
0 Het Tweede-Kamerlid de heer Beer
nink (CHU) heeft de minister van
Buitenlandse Zaken schriftelijk ge
vraagd welke betekenis de bewindsman
hecht aan de verklaring van de Indo
nesische minister van Binnenlandse
Zaken, generaal Rachmat, die in het
Indonesische parlement heeft ver
klaard, dat er in 1969 in West-Irian
geen volksstemming zal worden ge
houden, omdat de bevolking van dit
gebied dat niet wil.
0 H.M. de Konnigin en Z.K.H. de
Prins der Nederlanden hebben een
bedrag ter beschikking gesteld van het
Nederlandsche Roode Kruis, bestemd
voor algemene hulp aan Italië.
0 Eerbetoon aan de duizenden, die
zich belangeloos beschikbaar stel
len voor de Bloedtransfusiedienst van
het Rode Kruis, heeft de vorm gekre
gen van een film, die onder de titel
„Bloed" vrijdag zijn première beleef
de in het Seinpost-theater in Den Haag.
De rolprent, die een vertoningsduur
van een kwartier heeft, toont in kleu
ren hoe de Bloedtransfusiedienst werkt.
0 Het 26 jaar oude passagiersschip
„Seven Seas" is vrijdag in Rotter
dam officieel studentenwoonschip ge
worden.
0 Ter gelegenheid van het 125-jarig
bestaai. van de Technische Hoge
school te Delft, zal van 5 januari tot
en met 4 februari 1967 of zoveel lan
ger als de voorraad strekt op alle
postinrichtingen in Nederland een door
de heer P. C. Cossee te 's-Gravenhage
ontworpen bijzondere frankeerzegel in
de waarde van twintig cent, zonder bij
slag, verkrijgbaar zijn.
0 Het zeventig jaar bestaande nieuws
blad „De Bussumsche Courant"
wijzigt per 1 januari 1967 zijn naam in
„Goois Nieuwsblad". De oude naam
blijft als ondertitel gehandhaafd. De
directie motiveert de naamsverande
ring met het stijgend aantal abonnees
buiten de lokale sfeer, speciaal in het
noordelijk deel van het Gooi.
ADVb.H i ENTIE
die vooral in de week-ends bergen kilometers verzetten. Dat stelt
bijzondere eisen aan motor en smering. Gelukkig is er nu één
motorolie voor alle typen auto's... voor alle temperaturen... voor
alle rijstijlen... voor alle rij-omstandigheden. Shell Super Motor
olie overtreft de zwaarste eisen; geeft altijd de maximale be
scherming. Shell Super Motorolie - voor smering in veelvoudl
