VER VAN DE VALLEI Van R henen tot Nulde 10-12-'66 Jeugdige kampioen Tal's „brillancy" b b b s m ÉS fli lH fjf Hf B 8 B ffi ui Hl B gf Hl m 11 ii ii iü 18 ui m iü s iü i§ S IH 8 ggg iü I W 11 i i i i Of w i m a w\ JU B 1A IIP s B I 9 ■p.- Grote puzzel s OPLOSSING PUZZELS Op zoek naar door Napoleon geroofde Tsaren-schat De kerstman m J! IS Hl Ui 11 liü üf 8 s 11 li Hf 3 m iü g mi s s m 9 m M - Tn zijn Olijftack voor Gustaaf Adolph waarmede Vondel zijn vurig verlangen naar vrede uit zong toen die Zweedse koning Keulen bedreigde „om syne Ma jesteit te bewegen datse Keulen, syn geboortstadt, verschoone," ontvallen de dichter de woorden. Een heimelick treek Verleit het hart naar mijn ge boortstadt Keulen. Een innig verlangen voert zijn gevoelens onweerstaanbaar naar die plaats. Ver van de Vallei; nu wonend in het oude graafschap Hoorne herinner ki mij die woor den. Mijn gedachten wieken als snelle vogels naar het noorden waarheen ik vaak sta uit te sta ren, hoewel mijn wieg er niet stond. De Gelderse ValleiDie is ver voorbij Roggel, Meyel en Lies- sel, ver boven de Peel, die niet meer het land van Antoon Coo- len is, het land van de klot- of turfgravers, van de goede moor denaar, van Godefridus van de Breemortel, van Vuil Leenke, de Akkebuut, Sijmen e nDrika ele- mans en zoveel andere turfste kers, hun vrouwen en kinderen. De Peel is van aanschijn ver anderd door de industrialisatie en de landbouwcoöperatie. De men selijke misère is er verleden tijd geworden zoals het pauperisme en de kinderarbeid in Veenendaal. Maar in het Ding- of Rechthuis te Deurne toont de medicus-pic- tor Hendrik Wiegersma de blij vende tragiek van de mens, ge slagen door lot, leed en ellende, in zijn donkere kleuren gemaakte schilderijen van boeren en boe rinnen, een drinker, zangers, een zieke, het document. Zoals hij als geneesheer het wezen van de mens doorgrondt hij is nu 75 jaar en houdt nog praktijk met veel buitenlanders onder zijn pa tiënten zo doet hij 't ook als kunstenaar. Hij ziet de mens ge tekend door hartstocht, instinct en sinistere begeerten, maar weet in zijn portretten ook de adel van de mens te beelden. \7"er boven de Peel van Coolen en Wiegersma boven de grote rivieren ligt de Gelderse Vallei,, wier trekken ik in den vreemde als een bemind gelaat scherper zie dan voorheen. Het machtige massief van de Grebbeberg markeert het begin. De Grebbedijk weert het Rijnwa ter dat in het verleden er vaak doorbrak en de Vallei inundeerde, het laatst in 1855 toen Veenendaal door het water bedolven werd. De zuil aan de Stationssingel her innert aan die vloed: Ontembaar brak het water door de dijken, Van huis en hof en have moest men wijken, Verbijsterd door der golven dof gegrom, Die klommen tot de hoogt' van deez' kolom. Van de Grebbedijk uit ver breedt de Vallei zich als 'n waai er. Ik heb het woord uit 't boek van de Surinamer Albert Helman wel eens gevarieerd door con dor te vervangen door buizerd, om daarmede de Vallei te ken schetsen: „Waar zelfs een bui zerd verwonderd is over zoveel groen" van de Grebbedijk komt en Zijd- se hoogten of van de Dominees- berg af spreidt de Vallei zich kleurenrijk open. Daar dalen de heuvels steil af. De westzijde is daardoor interessanter dan de overzijde waar de bodem geleide lijk naar het Veluwse heuvelland rijst. Op de straatweg bij Nudenoord het dal inkijkend bemerkt men terstond dat het geen eento nig landschap is, alsof er 'n gi gantische wals de bodem geëga liseerd heeft. Een zandrug loopt in de richting van de Haarwal, onderbroken door een weg die van de Grebbendijk komt en Zijd- vang heet, waarschijnlijk 'n ver vorming van zijdwende, zijdwen, in de betekenis van een binnen dijk die terzijde langs het land voert; voorts onderbroken door de Grift, maar zich aan de over zijde daarvan voortzettend in de richting Achterberg. Van de Nu de uit ziet men de bodem flauw stijgen, maar toch zodanig, dat huizen en bomen aan de kim al leen maar tendele zichtbaar zijn. Bij de Grebbesluis ziet men de rug naar het westen glooien en tekenen de hoge delen van de Eemval zich duidelijk tegen de horizon af als een afzonderlijke kam. Trekt men de Vallei verder bin nen langs de Veensteeg, dan ziet men het terrein méér golven: de ruggen van Bennekom - Nergena Schoonhoven, v. Hoekelum - Dik- kenes - Harselo en van De Hul- Grampel lopen door het landschap en komen in de Meentweg samen, zich verenigd voortzettend tot in de Middelbuurt van Veenendaal. Die Meentweg bood naast de cor ridor bij de Grebbeberg eeuwen lang de enige passage van de Ka de af door de venen. p de hoek van Kraatsweg en Kade ligt de Hongerkamp, hoogst- waarscijnlijk de plaats van een oud zigeunerkamp. De Kade was oorspronkelijk een dijk langs de meien of maden, een oud woord voor graslanden. T^ens raakte ik daar 's avonds verdwaald in niets dan mist en duister .zoekend naar de Spits- bergenweg, en in de stilte hoor de ik overal het gemurmel van de stromende greppeltjes. Een heel oude weg komt op de ade uit: de Maanderbuurtweg, voerend door de buurtschap Ma nen, lopend op een hoge zandrug. Namen als Plankenbrug, Veld- heim, Haverkamp en Grootheest vinden we hier, waarvan de laat ste op al heel oude kaarten staat. De Maanderbuurtweg raakte de ade bij het Pakhuis, lang gele den een opslagplaats van wol van de Veluwe in karren aangevoerd. Schepen met goederen voor Ede en andere plaatsen op de West- Veluwe voeren door de wijk pa rallel aan de huidige Buurtlaan, en -steeg naar het Pakhuis om daar uitgeladen te worden. Nu is het een grote boerenhoeve waar men in de weilanden nog sporen vindt van een soort slotgracht. De ade verder volgend langs de Hanepol belanden we in de Zwarte Edervenen, de Oude Dijk of de Meikade nemend. Overal in Ederveen een menigte van boe- renhofjes zich in het geboomte verbergend, waarna de Walburg de schilderachtigste is. Stroken groen langs de wegen en namen als Grote en Kleine Poel, Goorsteeg, Zeksteeg en Scheigruppel herinneren met 't parallel gaan van wegen en wa terlopen aan het oude veenbe- drijf. Boven Ederveen bij Over- en Nederwoud de wouden zijn verdwenen en bij Barneveld verwijdt de Vallei zich en betre den wij het land der beken: Gro te en leine Valkse-, Modder-, Asschatter-, Molen- en Barneveld- sebeek, die moeilijk te volgen zijn omdat er geen wegen lans voeren. Alleen van de talloze brugjes af zijn ze gade te slaan. Het interessantste en boeiend ste deel van de Vallei ligt boven de spoorlijn Amersfoort - Apel doorn, het gebied van Nijkerk, bij de Veenendalers weinig be kend, zelden bezocht en door hun schrijvers vergeten. Nijkerk is 'n oude plaats, in 1222 gesticht en in 1413 tot stad verheven, een Utrecht. Want evenals Tart- grensvesting tussen Gelder en horst, Harseld, Nergena, de Ha nepol en andere versterkte hui zen moest Nijkerk de Stichtse benden weren, 'tgeen niet steeds lliWWWMWWB«8llJllMliMIOIWIMiOBIIia»IIIIWOM! Mi lukte: vaak werd het overmees terd en platgebrand. TAe driehoek Nijkerk - Putten - Voorthuizen is landschappe lijk het aantrekkelijkst. We ko men er binnen langs de Appelse molen en raken direct in de bos sen, op de heidevelden en bij de indrukwekkend grote hofsteden, gelegen tussen hoge ruisende po pulieren. Oude namen dragen ze: Hennekeler, Beulekamp, Bloe- mendaal, Heil, Renselaar, Bla- rinckhorst, Neude, Ehrental, Boe yen, Rookhuizen, Weelderen, om er maar enige te noemen: Ehren tal dateert uit 1622 en is een ju weel onder de hofsteden, die har monisch in het landschap liggen opgenomen. In de heidevelden weerspiege len vennetjes de wolkenhemel, zoals het Moordgat waarvan Jac. Gazenbeek de sage verteld heeft in zijn boeken Fluisteringen van het verleden en Het wilt en bijs ter lant van Veluwe. Terzijde van de Denverdense weg ligt de Kruishaarschans, een onregelma tige vierhoekige en ongeveer 4 m hoge omwalling met delen van een buitengracht een Saksische sterkte uit de 5e eeuw. TTet IJsselmeer is niet ver meer. Langs de landgoede ren Salentein, oorspronkelijk een boerderij uit begin 16e eeuw, la ter van hoektorens voorzien, Ol- denaller, ontworpen door Jacob van Campen en Vanenburg, be reiken we de buurtschap Nulde aan de zee, het oude Nutlo, bos dat gewin oplevert, waarvan nog perceeltjes resten. Van Rhenen tot Nulde, de Gel derse Vallei, aaneenvoeging van boeiende landschappen, land schappen wier beeld bewaard blijft in mijn dankb.are herinne ring... Heynthuysen (L.) D Philips. Het document door Hendrik Wiegersma 1932. Museum Dinghuis Deurne (N. B.). Topgeveltje met gebogen ramen te Heythuysen (L.). Winterlandschap bij Veenendaal. MOSKOU In Rusland zullen naspeuringen wor den gedaan naar de schat ten uit de tsarentijd die Napoleon in Mes kou roof de en met zich mee voerde bij zijn terugtocht uit Rus land in 1812. Er zijn aanwijzingen dat de buit van Napoleon des tijds in een klein meer on 190 kilometer ten zuidwes ten van Moskou is ge gooid. Er zouden schatten aan goud, zilver, juwelen, relikwieën, wapens, pelsen en versieringen uit het Moskouse Kremlin kunnen liggen. In de herfst van 1812, nadat Napoleon in brandend Moskou zijn grootste nederlaag had ge leden, verdwenen met hem de schatten van de tsaar. Achtervolgd door de Rus sen moest hij in de barre winterse koude de terug tocht aanvaarden waarbij een ontelbaar aantal van zijn mannen aan de ontbe ringen stierf. Zijn krijgs- materieel begaf het gro tendeels en zo kwam het dat Napoleon vóór Polen te hebben bereikt zijn krijgsbuit moest achterla ten. Sindsdien is het ge roofde spoorloos. Het Russische blad Kom somol Pravda is de initia tiefnemer. Het blad heeft al in 1960 het bedoelde meer laten onderzoeken, waarbij aan het licht kwam dat op de bodem er van magnetisch materiaal aanwezig was. Bovendien is het zilvergehalte van het water zeer hoog: 100 keer zoveel als normaal. Kikvorsmannen die tot op de bodem afdaalden moesten echter ervaren dat een modderlaag van ruim tien meter dikte een eventuele berging der schatten onmogelijk maak te. Men overweegt nu het meer leeg te pompen het geen 33.000 roebel zou kosten. De Komsomol Pravda ijvert, blijkens een giste ren verschenen artikel, voor de berging en tracht zich thans de medewer king van historici, geolo gen en andere deskundi gen te verzekeren. Zierezee, zierezee wat is dat voor een rare slee die daar aan ons voorbijgaat? Je weet het al, je weet het al het is de kerstman, die daar gaat zijn puntmuts heeft een witte bal, een rendier trekt hem als een paard. Hij heeft cadeautjes, zakken vol, die liggen achter in de slee. Molen bij Doesburg (Ede). O m Uins Oldenaller bij Nijkerk Nog een week en dan is het weer Kerstmis. Overal is het al te merken langs de winkelstraten ziet men kerstetalages, kerstbo men worden weer te koop aange boden en overal branden de ad- ventssterren. Ook in de natuur is het te merken. De oudere men sen spreken altijd over de donke re dagen voor Kerstmis en inder daad het is deze dagen al vroeg donker. Volgende week krijgen jullie kerstvakantie, dit jaar hoeven jullie dan niet meer naar school. Als je je in die vakantie eens verveelt, dan heb ik een goed idee om de tijd door te komen. Schrijf eens een brief jé hoe je de kerstdagen hebt doorgebracht, of maak een verhaaltje of een ge dicht. De mooiste komen in „De vallei voor de Jeugd" te staan. De komende week zijn weer heel wat jarigen. Ik wil ze alle maal hartelijk feliciteren en een heel gezellige dag toewensen. Het zijn: Zondag 18 december Ada Roks uit Eist, Ali van de Klift, Woute- Met Kerstmis komt hij ieder jaar en brengt het feest van 't licht de bomen staan getuigd weer klaar, de kerstman doet zijn plicht, rina Teimissen, Henk Tanln en tehenI,tn h ,n deboom Yvonne Boe uit Rhenen; ledereen ls bly. Maandag 19 december Wobke ter Hoeven en Juul van Ravens- waay; ~TT~\ J I Dinsdag 20 december Ellie Ker- seboom en Henny van de Brink; Woensdag 21 december Jan Hier vol&t weer eens een raad_ Hannink; seltje. Op de punten moeten woor- Donderdag 22 december Erik den yan yij.f jetters ingevuld WOr- van Kesteren, Gerard Verseput den Van boyen naar beneden en Janny Boers; vormen de eerste letters van de Vrijdag 23 december Annema- Woorden de naam van iemand, rie Huibers, Toosje Valkenburg die je volgende week kunt ver_ en Henny van de Klift uit Eist; wachten. Zaterdag 24 december Gert TT oosterse vrucht Oudshoorn, Anke Haalboom uit Rhenen en Jacqueline Boers. het laatste Dat waren ze dan weer. Allen een soort biet hartelijke groeten en tot de vol- iemand van adel gende week, stelen TANTE JOS. lange stok s laten zien k m i s dierentuin in A dam Rinkeling, Rinkeling zoons van Je nte wat is dat voor een tinkelding dat door de velüten rijdt? NVWJ.SHHH HCI :uapau Klappeklap, klappeklap -aq jbbu uaAoq uba "uaAau 'srjJB wat gaat er ginder stap voor stap 'uaaaui 'uauoj 'hbbjs 'ubaoj 'ajapa voor dat voertuig uit? ';oojh 'apuia 'iapup :2u;ssoido Am in Zuid-Holland provinciaal kampioen te worden valt niet mee; om kampioen te worden in de voorlaatste ronde met een score van 20 uit 11 is een grote prestatie. De jeug dige Hagenaar J. Weerheijm is hierin geslaagd en we zien hem graag in het a.s. kampioen schap van Nederland. Zijn voortreffelijke score belooft wat! Twee standen van hem willen we u tonen: 1. zw.: J. Weerheijm: 4, 8, 12, 16-19, 21, 22, 25. w.: H. F. J. Kinnegen: 15, 29. 33, 34, 36-40, 48. Wit heeft zojuist 45-40? en zwart wint nu via (25-30) (18-23) 29x7 (8-12) (21x45). Een voudig? Inderdaad, maar wit stond positioneel ook al ongunstig. 2. In de eerste ronde won Weerheijm met zwart van Varkevisser 32-28 (19-23) 28x19 (14x23) 37-32 (10-14) 41-37 (5-10) 34-30 <20- 25) 39-34 (14-19) 33-29 (10-14) 44-39 (17-22) 46-41 (11-17) 38-33 (6-11) 32-28 (23x32) 37x 28 (16-21) 43-38 (1-6) 41-37 (21-26) 37-32 (26x37) 32x41 (11-16) 50-44 (14-20) 30-24 (19x30) 35x24 (16-21) 41-37 (9-14) 37-31 (21- 27) 48-43 (7-11) 31-26 (14-19) 40-35 (19x30) 35x24 (13-19) 24x13 (8x19) en nu is de stand: m W/w. KW// /KW 46 47 48 49 60 zw.- 2-4, 6, 11, 12, 15, 17-20, 22, 25, 27. w.: 26, 28, 29, 33, 34. 36, 38, 39, 42-45, 47, 49. Veel dammers hebben gauw de neiging om bij een foutzet, die verlies oplevert, te zeggen, dat ze geblunderd hebben. Dit houdt dan meestal een soort excuus in. Is dat op zichzelf reeds onjuist blunderen is een zwakte! vaak spreekt men van een blunder, terwijl het in feite geen blunder is. Zo ook hier: door zwarts laatste ruil (13-19) (8x19) is er een sterk gewijzigde stand op het bord gekomen. Een stand, waarin wit het moeilijk heeft: 42-37 is onspeelbaar, 47-41 is positioneel zwak en zwart kan sterk vervolgen met (20-24) en (15x24) of (25x14). Wit heeft positioneel één goed lijkende zet, n.l. 38-32, 43x32. Wit speelde deze zet ook en toen won zwart door (19-23) (22-28) (12-18) (17x49). Voor ons heeft Weerheijm, evenals in het eerste frag ment op zeer goede wflze gewonnen! Afstappende van deze jeugdige kampioen en zijn goede spel, komen we bij het Russische kampioenschap. 1 2 3 4 6 /"Onmiddellijk na de schaakolympiade togen een aantal schaakmeesters naar Mallorca voor een nieuw festijn. Het concours te Palma, waar onze landgenoot Harry de Graaf als hoofdarbiter fungeert, bevat zestien deelne mers en is momenteel nog in volle gang. Michael Tal is de grote favoriet; zijn spel imponeerde enorm en in de eerste vier rondes won al zjjn partijen. Zijn volgende „brillancie" zal ongetwijfeld de ronde door de wereldpers doen! Wit: M. Tal (U.S.S.R.) Zwart: R. Wade (Engeland) Palma 1966 Siciliaans, Drakenopstelling 1. e2e4, c7—c5 2. Pgl—f3, d7—d6 3. d2— d4, c5 x d4 4. Pf3 x d4, Pg8—f6 5. Pbl—c3. g7g6 6. f2—f3, Lf8g7 7. Lel—e3, Pb8—c6 8. Ddl—d2, 0—0 9. Lfl—c4, Lc8—d7 10. h2— h4 De scherpste en kansrijkste methode om de „Draak" te bestrijden. 10Ta8c8 11. Lc4b3, Dd8a5 Dit achten de Engelsen, die met de zwarte opstelling enkele opmerkelijke successen hebben geboekt, de aangewezen volg orde. Op 11. Pe5 kan volgen 12. h5, Ph5: 13. g4, Pf6 14. Pd5!, Pd5: 15. ed5:, f5 16. Dh2 en wit komt in de aanval, aldus een recente partij Green-Whiteley. 12. h4—h5! Dit pion offer is de consequentie van de witte spelvoe- ring. 12Pf6 x h5 13. g2—g4, Ph5—f6 14. 0-0-0, Pc6e5 15. Le3—h6, Lg7 x h6 Met deze stelling had Keene in de studentenolym piade te Oerebro 1966 goede ervaringen opge daan tegen Spassov. In deze partij volgde: 16. Dh6:, Tc3: 17. g5, Ph5 18. bc3: en nu had zwart met 18. Dc3: 19. Kbl, Pc4! kunnen winnen, aldus Keene. Het is aannemelijk dat Tal deze partij heeft onderzocht en op grond van dit onderzoek tot de conclusie is gekomen dat wit op dit moment beter met de toren kan terugnemen. De witte dame is dan ook nog bij de verdediging van de koningsburcht behulp zaam. 16. Thl x h6! Zwart moet onmiddellijk reageren. Er dreigt vernietigend 17. Tdhl en 18. Th7:! 16Tc8 x c3 Hoe kan zwart ster ker spelen. Te langzaam is 16. Pc4 17. Dh2!, Pb2: 18. Th7:!, Pd3+ 19. Kbl! en wit wint. Ook 16. Kg7 lijkt onbevredigend we gens 17. Th2! 17. b2 x c3, Tf8—c8 Schept tevens ruimte voor de koning. 18. Kclb2, b7b5 Dit kost nog een belangrijk tempo, maar direct 18. Pc4+ is evenmin overtui gend. Er volgt 19. Lc4:, Tc4: 20. Pb3 (20. Tdhl, Ta4!) 20. De5 21. De3, Lc6 22. Td4 en zwart heeft onvoldoende compensatie voor de kwaliteit. 19. Tdlhl, Pe5c4 Er is geen betere verdediging. 20. Lb3 x c4, b5 x c4 Thans staat ook zwart gereed voor een beslissende aanval langs de b-lijn. Tal heeft zqn kansen evenwel goed getaxeerd. o c o a Wv/, W>/ w/w. vy//v/v - WM r* «e wfm mm Mm V/vy/y/ r> o» D O O 0 n 46 47 48 49 50 Tsegolew Gantwarg zw.: 1-4, 6, 9, 11-16, 19, 21, 24-26. w.: 23, 27, 28, 31-40, 42, 45, 46, 48. Met een aardige combinatie maakte zwart een einde aan de partij. U probeert, geachte lezer, deze combinatie zo voor het bord te zien. Correspondentie betreffende deze rubriek aan P. Bergsma, Roordahuizum 309, tel. 05660-463 21. Th6 x h7! De langverwachte combinatie! 21. Pf6 x h7 Het geven van een tussen- schaak is zinloos op 21. Tb8 volgt 22. Pb3! 22. Dd2h6, e7e6? Merkwaardigerwijs mist Wade hier de beste verdediging. Juist was 22. De5 Hierop zet wit voort met 23. Dh7: Kf8 24, f4!, Dg7 25. Dh4! waarmee hij voortreffelijke aanvalskansen behoudt. 23. f3f4! Een zeer fijne zet! Wit verhindert dat de zwarte dame te hulp komt en bereidt tevens de beslissende omsingeling voor. 23. e6e5 Er is geen redding. Op 23. Tb8+ 24. Kcl, Dc3: volgt 25. Dh7:+, Kf8 26. Dh84-, Ke7 27. Pc6+! met damewinst. 24. g4g5! Dreigt mat in vier zetten! 24. Ld7e8 Maakt ruimte voor de koning op d7. 25. Pd4e6ü Nog een fraai slot. De pointe is dat 25. fe6: 26. Dh7:+, Kf8 27. Dh8+, Ke7 28. Th7+, Lf7 29. Df6+ alle tegenstand breekt. Zwart geeft het op. 1. burger, 8. verste viger v. ondergoed, 10. orkestje v. 6 spe lers, 13. vangwerk- tuig, 14. Trans Euro pa Express, afk., 16. hoofd der kelners, 18. iemand m. brandende sigaar, 20. soort v. sa- jetgaren, 21. deel vJ4. lichaam, 23. gevange nis (spreektaal), 24. varken, big, 25. iem. uit Z. Azië, 27. meetk. instrument, 28. tijds deel, 29. boeket, 30. op een andere wijze, 33. dikke zoete vloei stof, 36. vordering, 37. water-en-zeep, 40. lidwoord, 41. een ze ker ding, 42. roofdier, 44. plaats, 45. vlakte maat, 46. beteuterd, 48. bestrijden v. on kruid, 49. voor altijd, 50. stremming. VERTIKAAL: 2. voegwoord, bij - woord, 3. Fr. revolu tionair, 18e eeuw, 4. eerroof, 5. watergeest, (Germ, mythol.), 6. erg boos, 7. discipel v. Jezus, 9. buurman van Engeland, 11. al vorens, 12. benoeming 15. rode tafelappel, 17. zang, dans. 19. boksersterm, afk., 20. vrucht, 22. rijglijf, 24. afgesl. stand, maat- sch. kring, 26. recher cheur (barg.), 27. kl. baarsachtige vis, 31. klein onderdeel32 vordering, 34. reserve afk., 35. uitschot, ge spuis, 37. steenachtig, 38. deel v.e. bijbel, afk., 39. munteenheid, Spaans, 42. Zweedse munteenh. 43. meis jesnaam, 45. gewoon terecht, 47. -tein: nauwgezet gelovige. t.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1966 | | pagina 13