Het joodse geloof bleef
eeuwenlang onveranderd
Jood raakt eigenlijk
nooit uitgeleerd
zijn
een normaal
De heer R. D. van Essen heeft alles
in zijn huis om een volledige
Joodse eredienst te kunnen houden
Thenavh
V„-*-
v
-
Gevonden in
J11I iana-ziekenh uis
Gillende
naar "t
Kaartavond van
„Oranje Wit*"
DHH VAN ELST Sr.
Kerstzang van
„Con Aniore"
Bekendmaking
Kersttijd doet denken aan gebeurtenissen van 2000 jaar
geleden in Palestina, het Joodse land. Het is dan een wel
haast logische gedachtensprong naar het Jodendom van
deze tijd. Het Jodendom en het Joodse geloof, dat ook
met Veenendaal nauwe banden gehad heeft, getuige het
bestaan van een synagoge, ook al is deze reeds jaren als
f 'Jbriek in gebniik. Toch is er nog Joods leven in Veenen
daal. Met een van deze mensen hadden wij een gesprek.
Het is de voornaamste figuur in Veenendaal, een man
die zelfs alles in zijn huis heeft 0111 een volledige
Joodse eredienst te kunnen houden. We bedoelen de heer
R. D. van Essen uit de Van Limburg Stirumstraat. De
heer Van Essen is een patriarchale figuur, die herinne
ringen oproept aan de verhalen uit Genesis over Abra
ham, Izak en Jacob. Dat patriarchale zit niet in een lange
baard, zelfs niet in een rijzige figuur, maar in zijn hele
houding, manier van spreken en optreden. Misschien zit
het ook in de zestig eeuwen Jodendom, die achter hem
staan altijd nog een veertig meer, dan de christenen
achter zich hebben.
Tijdens een gesprek met de heer Van Essen krijgt men een indruk van het
hemelsbrede verschil, dat er is in denken tussen het christelijke en het Joodse
geloof. Men raakt er diep van doordrongen, dat het christendom iets geheel
anders is, dan een uitbreiding van het Joodse geloof. Langzamerhand moet in
de loop van die twintig eeuwen, dat het christendom bestaat, een verschil in
gevoelen en denken ontstaan zijn, dat niet zomaar verklaard kan worden. Het
is misschien 't duidelijkst om te stellen, dat het christendom geheel Westers is,
terwijl de Joden Oosters denken. De eeuwenlange afzondering, die de Joden
gehad hebben ook in Europa is hieraan waarschijnlijk niet vreemd.
Ook in ons land hebben in vroeger da
gen ghettos bestaan. Eerst na de Fran
se tijd hebben de Joden dezelfde bur
gerrechten gekregen als de andere in
woners van ons land. Voordien konden
ze geen lid zijn van de gilden en waren
diverse ambachten voor hen taboe. Ze
vormden aldus een „staatje" in iedere
staat, een geheel eigen wereld met ei
gen zeden en gewoonten. Niet minder
(eerder méér) dan de christelijke, wel
anders.
Dit andere blijkt ook nu nog tijdens
een gesprek met een orthodoxe Jood,
als de heer Van Essen is. Eén uit
spraak van hem tekent dit: „De wet
ten, waaraan wij onderworpen zijn,
hoeven wij alleen te houden. Voor an
deren gelden deze niet. Wij moeten aan
de wet voldoen, ieder ander behoeft
slechts monotheïst te zijn en te voldoen
aan de algemene wetten, als gegeven
in het verhaal rond de zonvloed."
Beelden
Als christen denk je wel wat van het
jodendom te weten. Direct echter blij
ken in een dergelijk gesprek misver
standen. Het punt van het maken van
afbeeldingen bijvoorbeeld. Er zijn
christelijke groeperingen, die fel ge
kant zijn tegen het maken van foto's,
zich beroepend op de decaloog: Gij zult
u geen gesneden beelden maken.
De heer Van Essen vertelde, dat het
de Jood beslist niet verboden is op de
foto te gaan. Slechts is het de Jood
verboden drie-dimensionale afbeeldin
gen te maken van geschapen dingen.
Indien er echter een verandering in
gemaakt wordt, zodat het niet meer
met het orgineel overeenstemt is het
wel toegestaan. Als voorbeeld kwamen
we op een sculptuur van een meisje.
Voor een Jood is het verboden dit te
maken, maar indien hij een afbeelding
van een zeemeermin maakt een fi
guur met een bovenlichaam van een
vrouw en het onderlichaam van een
vis is dit niet verboden. Een Jood
mag er wel naar kijken, de nadruk
wordt eigenlijk gelegd op het vereren
van oen beeld als „God".
Het vervullen van de wet wordt door
de heer Van Essen niet als een last ge
voeld integendeel „het is een na
tuurlijke behoefte, om als mens te kun
nen leven. Ik zou niet anders willen, ik
kan er niet buiten. Het geeft ook niet
veel moeilijkheden. Iets wat je met
liefde doet geeft dat nooit". Wel, brengt
het leven volgens de wet eigen moei
lijkheden mee, die de christen niet di
rect zal zien.
Een van die dingen is bijvoorbeeld
Een in de loofhut gedekte tafel tijdens
het „Loofhuttenfeest", dat herinnert
aan de tocht door de woestijn die het
Joodse volk gemaakt heeft onder lei
ding van Mo zes, na de uittocht uit
Egypte op weg naar Kanaan (Pales
tina).
het vlees. Het is voor een Jood niet
mogelijk vlees in Veenendaal te kopen,
omdat alles volgens heel bepaalde re
gels geslacht moet worden. Niet alleen
het doodmaken van het dier speelt
hierbij een rol, maar ook de keuringei-
sen zijn anders, dan de normale vlees
keuring aanlegt. „Indien uit onze keu
ring komt vast te staan, dat een koe
binnen het jaar gestorven zou zijn, dan
mogen we dat vlees niet eten. Een
noodslachting is dus onmogelijk voor
een Jood," aldus de heer Van Essen.
„Een slagër die een rituele slachting
verricht moet een Jood zijn. Hij moet
een grote en speciale kennis van de
dieren hebben om volgens onze wet te
kunnen slachten".
De heer Van Essen onthoudt zich van
alles, waar dierlijke stoffen in verwerkt
kunnen zitten, die hij niet eten mag.
Enkele Thora-rollen in een speciaal
daarvoor bestemde kast in.'t huis van
de heer Van Essen. De rollen zijn in
met gouddraad geborduurd fluweel
verpakt.
Hij noemde bijvoorbeeld gebak, waar
bij margarine gebruikt kan zijn. In die
margarine kunnen dierlijke vetten zit
ten, die hij niet nuttigen mag.
De Joodse „bijbel" is gelijk aan wat
wij het „oude testament" noemen/ de
„Thenach". Deze bestaat uit de Thora,
de 5 boeken van Mozes en de overige
boeken, waarbij de profeten weer apart
zijn van de rest. De heer Van Essen
vertelde desgevraagd, dat de christelij
ke vertaling zijns inziens vrij goed is.
Als er verschillen zijn in de Joodse en
christelijke opvatting van de bewoor
dingen van het oude testament ligt dit
volgens hem vrijwel altijd aan het ver
keerd plaatsen van een leesteken.
De Joden lezen het Hebreeuws door
middel van „toontekens", een noten
schrift, dat min of meer vergelijkbaar
is met de „cijferakkoorden" van Jo
hannes de Heer.
Leestekens komen niet voor. Hierdoor
kunnen verschillen ontstaan, die essen
tieel kunnen zijn.
Als voorbeeld noemde de heer Van
Essen de bekende tekst uit Jesaja 9:5
waar de vertaling van het" Nederlands
Bijbelgenootschap geeft:en men
noemt hem Wonderbare Raadsman,
Sterke God, Eeuwige Vader, Vrede
vorst". De Joden vertalen hier: „De
Wonderbare raadsman, de sterke God
en eeuwige vader noemt hem „Vrede
vorst". Duidelijk is dit een verschil in
het interpreteren van de toontekens
van de Hebreeuwse tekst. De Jood
maakt verschil tussen de wet en de
andere boeken. De vijf boeken van Mo
zes zijn direct door God gedicteerd; de
rest van het oude testament is geïnspi
reerd door God wat het menselijk
falen dus niet uitsluit.
Via de tekst uit Jesaja 9 komt men
gemakkelijk op Christus. Volgens de
christelijke opvattingen is deze tekst een
regelrechte profetie van de komst van
Jezus op aarde. We vroegen de heer
Van Essen wat hij van Jezus dacht.
„Jezus was een Farizeeër, een wet
geleerde. (De heer Van Essen bedoelde
het woord farizeeër in zijn oorspronke
lijke betekenis van iemand, die de
schriften bestudeerd had. Niet dus in de
gedevalueerde betekenis, die het in on
ze taal gekregen heeft. Er is tijdens dit
gesprek nooit sprake geweest van enig
schelden of minachting voor het stand
punt van de ander dit om misver
stand te voorkomen).
Jezus kende de wet en heeft deze
onderwezen. Hij was iemand, die zich
verdiept heeft in geestelijke zaken,
maar voor mij niet de stichter van het
christendom. Dat was Paulus die
heeft de leer van Jezus op zijn manier
geïnterpreteerd en ook verwerkt. Jezus
zgt ergens, dat hij geen tittel of jota
van de wet wil laten vallen, dus niet
dat de wet niet meer geldt.
Ook als Jezus zich de Zoon van God,
of de Zoon des Mensen noemt, dan is
dat niets bijzonders, het is een gewone
uitdrukking, die honderden malen in d«
Talmoed voorkomt.
De Farizeeërs gebruikten deze uit
drukking heel vaak. Jezus heeft nooit
gezegd: Ik ben de verwachte Messias,
overigens zou dat nog niets bewijzen
want in die onrustige tijd waren er
meer, die zich als de beloofde Messias
aandienden. Het verlangen naar bevrij
ding van het Romeinse juk was in die
tijd zeer sterk".
„Het Christendom heeft wel degelijk
grote waarde", aldus de heer Van Es
sen. „Het belangrijkste is wel, dat ze
het monotheïsme verspreid hebben. De
ze verspreiding is uitzonderlijk en wij
verwachten in het geheel niet van de
mensheid, dat ze Jood worden mo
notheïsme is voldoende. Als u vraagt
of ik Jezus een kwaad voor de mens
heid acht, zeg ik: Integendeel, er is
zeer veel goeds tot stand gekomen door
het christendom. Maar Jezus is voor
ons niet de Messias, hij was een gods-
dienstfilosoof en de geschriften uit die
tijd spreken nergens over hem zodat
het niet waarschijnlijk is, dat hij het
Joodse volk erg in beroering gebracht
heeft".
De Talmoed
„U gebruikte zojuist het. woord Tal
moed, wat is dat?" vroegen we de heer
Van Essen. „De Talmoed bevat de mon
delinge leerstellingen, die Mozes gelijk
met de wet op Sina heeft gekregen en
talrijke zeer oude commentaren en ver
klaringen erop. Het is een der belang
rijkste boeken van het Jodendom. Eeu
wenlang is het mondeling overgeleverd
maar ongeveer in het Jaar 300 na Chr.
is de Talmoed op schrift gesteld. De
oorzaak hiervan was, dat de Joden ver
strooid raakten en zo de overlevering-
gevaar liep."
De heer Van Essen haalt een exem
plaar van de Talmoed uit de kast om
te laten zien. Iedere bladzijde bestaat
uit drie delen, in het midden de tekst
van de Talmoed geschreven in het
aan het Hebreeuws verwante Aramees
met daaromheen twee in het He
breeuws geschreven commentaren van
beroemde jongere Talmoedisten, in de
vorm van een „kanttekening". Overi
gens maakt het voor een leek geen ver
schil of het Aramees, dan wel Hebreeuws
is, want de lettertekens zijn hetzelfde.
Het Aramees zou men een ontwikkeling
uit het Hebreeuws kunnen noemen, niet
ongelijk aan die van het Nederlands uit
het Germaans.
Het beleven van de godsdienst is een
dagelijkse zaak voor de ortodoxe Jood.
Driemaal per dag worden er gebeden
gezegd. Men zou dit een „huisgods
dienstoefening" kunnen noemen (in de
synagoge vinden ze echter ook plaats
Op de Sabbath de zaterdag de
Joodse rustdag, is het aantal gebeden
meer uitgebreid. Ook kan er op die
dag een officiële godsdienstoefening ge
houden worden.
Hiervoor moeten echter tenminste
tien mannen aanwezig zijn. De na
druk in het Joodse geloof ligt op de
mannen. Niet omdat de vrouw minder
waardig zou zijn, maar „de taak van
de vrouw is een andere. In de Tal
moed komt de uitdrukking voor: Het
huis is de vrouw, waarmee bedoelt
wordt, dat het huishouden de taak van
de vrouw is, terwijl de man godsdien
stige plichten moet vervullen. De
vrouw hoeft alleen een godsdienstoe
fening bij te wonen, indien er de tijd
voor is. De man heeft echter de ver
plichting deze dienst regelmatig bij
te wonen."
Om Sabbath te kunnen vieren nodigt
de heer Van Essen regelmatig Joden
uit, om in zijn huis een godsdienstoefe
ning te kunnen houden. De Sabbath be
gint op vrijdagavond ongeveer drie kwar
tier voor zonsondergang en duurt dan
24 uur. In die tijd mag men geen werk
zaamheden verrichten. Dat wil niet zeg
gen dat men stil moet zitten: het beoe
fenen van een balspel is echt niet ver
boden - ook zou er geen bezwaar zijn
om naar een voetbalwedstrijd te kijken.
Vroeger werd vrijdags voordat de
Sabbath begon een aantal kaarsen aan
gestoken, die bleven branden tot zater
dagavond. Tegenwoordig ontsteekt de
vrouw er nog twee, onder het uitspre
ken van een lofzegging: het moet op
de Sabbath lichter zijn dan op andere
dagen. Men mag namelijk geen licht
ontsteken op de Sabbath nu heeft
men dit veelal geregeld met een tijd-
schakelaar op het elektrisch licht. Het
licht gaat dan automatisch aan en uit.
De heer Van Essen voelt dit beslist
niet als een consequentie, want het is
alleen een Jood verboden op de Sab
bath te werken een ander mag dat
wel. Slechts indien die ander in het
huis binnen de poort is, mag het
niet. Zo mag men dus rustig gebruik
maken van elektrisch licht.
Thora
Een synagoge-dienst bestaat onder
meer uit het lezen van een groot deel
van de Thora, volgens een vast roos
ter. In een jaar leest men de gehele
Thora uit. Op hoogtijdagen komen daar
vaak nog andere delen van de Thora
bij. De Thora is geschreven op een per
kamenten rol. Omdat het te ingewik
keld is steeds een ander deel van deze
rol op te slaan heeft de heer Van Es
sen meer Thorarollen in huis op die
hoogtijdagen kan men dus van enkele
rollen achtereen gebruik maken om de
voorgeschreven gedeeltes te lezen.
De Thora moet geheel met de hand
geschreven worden. Om het gehele
Een voorbeeld van het fraaie regel
matige schrift uit de Thora. Ook hier
ligt de regelwijzer, in de vorm van
een handje aan een steel. Het niet
recht zijn van de kolommen is op
tisch bedrog".
Een opengeslagen Thora-rol, met daar
op een zilveren regelwijzer bij het be
gin van de regel. Het Hebreeuws
wordt namelijk van rechts naar links
gelezen. Duidelijk is op deze foto te
zien dat alle regels even breed zijn.
werk te schrijven heeft men ongeveer
een jaar nodig. Er bestaan allerlei ver
schillende voorschriften.
Zo moet de schrijver zich voor hij aan
het werk begint reinigen. Tijdens zijn
werk aan de Thora mag hij niet ge
stoord worden en mogen zijn gedach
ten niet afgeleid worden. Indien dit
toch gebeurt moet hij zijn arbeid sta
ken. De regels moeten zo geschreven
worden, dat ze allen even lang zijn.
Eventueel worden de lettertekens wat
verbreed om de regel vol te laten wor
den.
Dit werk, dat een behoorlijke studie
vereist, wordt in Nederland nog slechts
door één persoon uitgeoefend. Overi
gens is er hier niet zo'n grote behoefte
aan nieuwe, complete Thorarollen. Wel
maakt deze man veel korte teksten uit
de Thora, die de orthodoxe Joden aan
de deurpost hangen verborgen onder
een fijn bewerkt vaak zilveren „huls-
je".
Onveranderd
De beleving van het Joodse geloof is
door de eeuwen niet veranderd. Men
kent nog steeds de, in het Nieuwe Tes
tament vaak genoemde, Sabbathsreis:
de maximale afstand, die een Jood op
de Sabbath mag afleggen. Deze afstand
is 2000 el voorbij het laatste huis van
de bebouwde kom van de woonplaats.
„De goddelijke wetten mogen nooit
veranderd worden", aldus de motive
ring van de heer Van Essen over het
onveranderd blijven van zijn geloof.
„Er is echter wel eens wat veranderd
in de loop van de tijd. Soms hebben
Rabbijnen bepalingen gemaakt, die in
hun tijd noodzakelijk waren. Deze kun
nen natuurlijk wel herroepen worden.
Het wezen is echter niet veranderd".
Tijdens het gesprek bleek, dat een
Jood veel moet leren. „We komen
nooit uitgeleerd. Het leren is eigenlijk
een deel van onze godsdienst. Vaak
gaan we zaterdagsavonds indien de
Sabbath niet te laat is afgelopen
naar vrienden om gezamenlijk te stu
deren'.'.
„Wat betekende Kerst voor u?", was
een van onze vragen. Het antwoord
was: „Niets, wat betekent „Grote Ver
zoendag" voor u?".
Wij wilden nog even doorgaan in de
trant van: „Was het voor u geen fees
telijke dag, heeft u bijvoorbeeld wat
lekkerder gegeten dan anders of zo
iets?". Het antwoord hierop van de
heer Van Essen: „Nee, beslist niet.
We merkten het alleen, omdat ons
dienstmeisje niet kwam. Voor de rest
waren het uitgelezen dagen om wat
kleine karweitjes op te knappen. Enige
waarde heeft het voor ons beslist niet".
mm
- - i*"*" m
ÉK0ÉÉIH
jm Xmcm'mmmss-.
v" - -,'A
m mm m
TL
---
tX -T
v
W-* 1
-
"y-
- T.-
•f
- i*
v.yfrV.V-r
x..»
5
f:
*4 v
v A
.::v.v£*.««
X' V
-
1 -• -
X'
*>>- i.—
Heden, woensdag
VEENENDAAL
Legerzaal Leger des Heils 36 u: Jeugd
filmvoorstelling.
BIOSCOOP
Luxortheater Veenendaal 19.30 uur: „Vi
va Maria."
Morgen, donderdag-
Postkantoor 9 12 uur: Stand ,,Voor
het kind."
RHENEN
Gemeentehuis 20 uur: Raadsvergadering.
BIOSCOOP
Luxortheater Veenendaal 19.30 uur:
„Schoten verscheurden de stilte".
VEENENDAAL Een bruin koffer
tje; een paar lederen zwarte herenschoe
nen, laag model; een wollen sjaal, groen
geel-grijs en wit gestreept; een gebreide
wollen sjaal, kelur wit-blauw; een paar
bruine dameshandschoenen, lang model,
(stof); een pdar gebreide wollen dames
handschoenen, groen van kleur en een
paar damespantoffels.
Gevonden voorwerpen welke in het Juli-
anaziekenhuis te Rhenen, zijn achterge
bleven. Deze voorwerpen zijn terug te
bekomen, aan het bureau van politie te
Veenendaal.
Naast prettige dingen brengt elk jaar
nu eenmaal ook zijn zorgen en moei
lijkheden. De ervaring heeft ons dat
wel geleerd. Er kan verschil van me
ning bestaan over wat onder een „Ge
lukkig Nieuwjaar" verstaan moet wor
den, maar voor liefhebbers(sters) van
bloemen en planten ligt dit geluk toch
ook voor een deel op het terrein van
zijn of haar liefhebberij, het verzorgen
en opkweken van bloemen en planten,
hetzij in de tuin of binnenshuis. Als dat
allemaal lukt, dan geeft ons dat veel
genot en voelen we ons gelukkig met
het succes. Wat kunnen we dan intens
meeleven met elk brokje natuur, dat
we om ons heen zien ontwikkelen en
opgroeien naar het eindresultaat, de
bloem erf de vrucht. En zo kunnen wij
ons mooie apartje hebben buiten het
gejaag, geroezemoes en geraas van de
grote Wereld om. We zijn weer in de
tijd van het lengen der dagen terecht
gekomen, die ons een nieuwe lente
voorspellen. Het kan nog hard gaan
vriezen en er kan nog wel sneeuw ko
men, maar iedere dag is toch een beet
je langer dan zijn voorganger. We ho
pen er op, de overdaad na de donkere
wintertijd weer te mogen genieten. En
daarom wens ik de redactie, lezers en
lezeressen op dit ogenblik en op deze
plaats van harte een Gelukkig Nieuw
jaar.
Met Kerstmis hebben vele lezeressen
fraaie bloemplanten geoffreerd gekre
gen. Die feestdagen waren bepaald niet
bevorderlijk voor die planten, men kon
er te weinig tijd aan besteden. Mis
schien heeft de Kerstster Euphorbia
Pulcherrima iPoinsettia) intussen
reeds blad laten vallen en prijkt alleen
nog de rode bloeiwijze boven aan een
kaie stengel Is er nog blad aan de
stengel, neem dan subiet de bloemen-
spuit of -verstuiver in uw hand en be
sproei de plant eens per dag. In droge,
warme kamers is het heel goed er voor
de nacht nog even met de bloemenspuit
over heen te gaan. Let op! De rode
schutbladeren en de gele knopvormige
bloemknopjes zelf echter niet bespul-
ten, om smetten te voorkomen.
Wanneer straks die fraaie schutbla
deren afgevallen zijn en er nog maar
alleen een kale stengel is overgeble
ven ,moet deze tot 7 cm boven de aar
de worden ingekort. Zet het mes er ge
rust in, doch zorg er voor dat de snij-
wond direct wordt afgedekt met sigare-
as, houtskoolpoeder of wit zand, om
het verlies van melksap te voorkomen.
Zet de pot met dit kale stompje ergens
in de hoek van de kamer om te rus
ten. Een temperatuur van 10 graden
Celsius is in de rusttijd voldoende. Doe
er verder niets aan.
Laat het geval 'droog in de pot staan
tot maart. Zet dan de plant weer voor
een zonnig raam in de warme kamer
en begin matig te gieten met lauw wa
ter. Bij hergroei geeft men meer en
meer water en om de 14 dagen bemes
ting.
Nog beter ls het om de plant in
maart nieuwe grond te geven. Uw
bloemist heeft er de juiste grond voor
(gelijke delen oude koemest, bladaarde
en scherp zand (rivierzand). Vergeet
daarbij niet om een potscherf met de
bolle kant omhoog op het potgat te leg
gen.
Wie in het kostelijk bezit is van een
tuin(tje) kan de Kerstster in juni bul
ten ingraven op een beschut zonnig
plekje, waai" de pot. om de drie weken
wordt rondgedraaid om het over de
potrand heenwortelen te voorkomen.
In september wordt de plant weer in
een lichte zonnige kamer geplaatst en
het blad moet men dagelijks bespuiten
en eens per week wordt de plant be
mest. Dan wachten we rustig af of de
Kerstster (Poinsettia) door uw goede
zorgen nogmaals zal willen bloeien. Ik
weet, dat velen er groot succes mee
hadden.
De witte Cyclamen is tot een echte
kerstplant verheven en ik neem aan,
dat de groei er van door de kwekers
bepaald geremd wordt om ze met
Kerstmis speciaal in bloei te hebben.
De echte Cyclamen, een pronkstuk op
de venster-bank, geeft ons maanden
lang plezier als we deze in een niet te
warme of te droge kamer kunnen zet
ten. De beste resultaten kunnen worden
verkregen wanneer de kamertempera
tuur bij het raam ongeveer 13 k 14 gra
den Celsius is. Een temperatuur boven
VEENENDAAL
„meiden"^
bureau
De politie, die de
dagen voor oudjaar altijd heel attent is
op de naleving van de voorschriften, die
er gemaakt zijn in verband met vuur
werk en alles wat daarmee te maken
heeft, nam dinsdag bij de heer H. aan
het Panhuis in Veenendaal een partij
van dit spul in beslag.
De heer H. had een handelsvoorraad
van 11 kilogram aan Japanse donder
slagen, lady kickers, gillende keuken
meiden, rotjes enz., in huis. Volgens de
hinderwet mag niemand meer dan 5
kilogram van deze voorwerpen bezitten
en dan nog met vergunning van de
burgemeester.
ELST Vrijdagavond 30 december
is er wederom een grote schud- en kla-
verjasavond in cafe „de Morgenster".
Iedereen kan op deze avond proberen
een van de vele prijzen in de wacht te
slepen. Ook zijn er dit maal weer extra
prijzej} te winnen.
Elke kaartliefhebber kan hieraan
deelnemen.
15 gr. C. geeft kans op het geel wor
den der bladeren en verdrogen der
bloemknoppen. In centraal verwarmde
kamers is het moeilijk om Cyclamen
lang in bloei te houden.
Na de bloei zet men de Cyclamen in
een koele doch vorstvrije kamer, geeft
zeer weinig water en geen bemesting
meer. Het blad mag nu afsterven en
we wachten op nieuwe groei. Wanneer
zich nieuwe blaadjes vertonen, dan wat
meer water geven en eind mei, begin
juni schudt men de oude aarde uit de
knol en geeft nieuwe grond (2 delen
bladaarde, 1 deel oude mest, 1 deel
turfmolm en 1 deel scherp zand). Ik
raad u aan om de grond van een bloe
mist te betrekken. Hij heeft op de kwe
kerij diverse soorten potgrond en weet
precies welk soort mengsel hij moet
geven.
Bij het oppotten er wel op letten dat
het hart van de knol niet met grond be
dekt wordt. De opgepotte plant kan in
de kamer blijven. Tegen de middagzon
moet zij worden beschermd. In de zo
mer mag de plant besproeid worden en
is zij flink aan de groei dan wekelijks
bemesten.
Ook kan men de Cyclamen in pot
buiten in de tuin op een schaduw- of
half-schaduwplekje ingraven. Bij droog
weer besproeien. In de maand septem
ber zetten we de plant in een lichte,
koele kamer, waar zij, evenals voor
heen, water op de schotel krijgt toege
diend.
E. J. G. Rijsen, Rhenen.
VEENENDAAL N.V. Bouwbedrijf
Van Eist heeft dezer dagen 10 perso
neelsleden ontslagen. Onder hen zijn
timmerlieden, metselaars en opperlie
den.
De heer Van Eist senior verklaarde
desgevraagd, dat deze. ontslagen niets
te maken hebben met conjuncturele
omstandigheden, maar dat van „een
normaal verschijnsel in de bouwwe
reld" gesproken kan worden. De reden
van het ontslag van deze mensen lag,
volgens de heer Van Eist, in het ge
reed komen van een bouwproject in
Zeist. Omdat voor deze mensen geen
plaats is op andere bouwwerken is de
directie tot dit ontslag moeten over
gaan.
Hij vertelde dat het bouwbedrijf mo
menteel voldoende „bouwstromen" in uit
voering heeft om dit personeel aan het
werk te kunnen houden. Voorlopig was
er ook geen kijk op, dat men weer een
nieuw project zal kunnen gaan begin
nen om deze mensen aan het werk te
houden.
C7
OPHEUSDEN De uitvoering, die
ter gelegenheid van het kerstfeest ge
houden werd door de dameszangvereni
ging „Con Amore" samen met liet kin
derkoor, heide afdelingen onder leiding
staande van mejuffrouw G. Lazet uit
Oehten, is er een geworden, die op een
hoog peil stond. Men kan grote waarde
ring hebben voor koren en dirigente, die
met hart en ziel alles geven om iets
te bereiken.
Een kinderkoor is altijd het aanhoren
waard, vooral als er fijne kinderstem
men bij zijn. Dat ook een paar meis
jes alleen mochten zingen bewijst, dat
er best nagegaan wordt, wie goed al
leen zingen kan.
Na de opening door de hervormde
predikant ds. J. Catsburg zongen beide
koren samen voor de pauze.
Het dameskoor zong alleen: „Want
zie, ik verkondig u grote blijdschap",
van John Goss, bewerking voor vrou
wenkoor van E. J. Kooij. Vervolgens
drie kerstliederen. Het „Ave verum"
van W. A. Mozart, bewerkt door H.
Mennen, „Sanctus" voor vrouwenkoor
bewerkt door H. Altink. „Laudate pue-
ri" van F. Mendelssohn, „Gott meine
Zuversicht" van Fr. Schubert, Neder
landse tekst van P Zanen, om te ein
digen met het zingen van het „Hallelu
ja" uit de Messias van G. Fr. Handel.
Vooral dit laatste nummer werd zeer
goed ten gehore gebracht.
Dat men het aandurft dit stuk uit te
voeren, bewijst, dat koor en dirigente
wel iets weten te bereiken.
Alles bij elkaar hebben de talrijke
aanwezigen een mooie avond gehad. In
aanmerking genomen, dat vrijwel alle
verenigingen omstreeks kerstmis met
een speciaal programma uitkomen,
kan het koor tevreden zijn, dat de zaal
zo vol was.
VEENENDAAL De burgemeester
van Veenendaal maakt bekend dat de
sirenes, welke in de gemeente zijn
aangebracht ten behoeve van de Be
scherming Bevolking, op maandag 2
januari 1967, tussen 9.00 en 13.00 uur,
op hun volle sterkte zullen worden
beproefd.
Veenendaal, 27 december 1966.
De burgemeester voornoemd,
J. Hazenberg.