Duitsland en Japan komen tegenover grote coalitie van geallieerden te staan Koninklijk petekind van de koopvaardij toont actieve belangstelling Vijfentwintig jaaf geleden Afzender was onbekend De doop Thuiskomst Erbij *- Victory-program Aan bet front Afrika Russen zetten op Tekst En de Fransen Onmogelijk Rode Garde tegen Nieirw-China Spaans contact met Oost-Europa Pagina 4 ZATERDAG 7 JANUARI 1967 Churchill werd boos en zei tegen Lit- winow, dat hij niet veel betekende als ambassadeur, als hij niet eens de macht had om zelfs maar één woord dat geen enkele consequentie had aan de verklaring te kunnen toevoegen. Churchill wees erop, dat de president en hij elke wijziging, die de Russen hadden gewild, hadden goedgekeurd, en dat zij nu ook wel eens iets konden toe staan. Litwinow bleef echter op zijn stuk staan en het woord „autoriteiten" werd niet in de verklaring opgenomen, zodat De Gaulle niet kon tekenen. Litwinow had echter telegrafisch om toestem ming gevraagd, welke toestemming werd gegeven, maar toen was de ver klaring al openbaar gemaakt. Op 6 januari maakte Roosevelt In het Congres zijn „Victory-program" het programma voor het behalen van de overwinning bekend. De kosten waren ongelooflijk groot. Roosevëlt maakte zich daarover echter geen zor gen. Hij was altijd de opvatting toege daan, dat men beter kwistig met dol lars dan met mensenlevens kon om gaan. Daarom is het beter eerst machines te laten werken en dan pas mensenle vens in te zetten. Het is namelijk van het grootste belang als men in een oor log overwinningen behaalt. Nog belang rijker is evenwel de wijze waarop zij worden behaald, namelijk in de kortst mogelijke tijd met zo weinig mogelijk verliezen aan eigen zijde. Daarom voer de Roosevelt de produktiecijfers tot zulk een ongekende hoogte op. Het hier volgende overzicht geeft wel een heel duidelijk beeld van de enorme stijging in de produktie-verwachtingen aan. De getallen uit de eerste kolom zijn de hoeveelheden die waren vastgesteld vóór Pearl Harbor, als resultaat van de besprekingen met Londen en Moskou over de te verlenen Amerikaanse ma teriële steun. De tweede en derde ko lom geven de hoeveelheden die het re sultaat waren van de Arcadia-conferen tie tussen Roosevelt en Churchill. Ondertussen waren de Japanners op Noord-Borneo geland en vielen zij ook het olie-eiland Tarakan aan. Voordat de Japanners op 10 januari daar tot de aanval overgingen, hadden zij 't eiland zwaar gebombardeerd en het vliegveld onbruikbaar gemaakt. De olie-installa ties hadden zij echter angstvallig ont zien. Zij kregen deze installaties evenwel niet onbeschadigd in handen. Toen de Japanse aanval zich begon af te teke nen, liet de Nederlandse commandant de olie-installaties zeer grondig vernie len, terwijl een voorraad van 100.000 ton olie in vlammen opging, 't Zou vele maanden duren, alvorens de Japanners de olie van Tarakan weer zouden kun nen gebruiken, terwijl het hun een gro te hoeveelheid materiaal kostte alvo rens de oliebronnen andermaal bruik baar waren. De Japanners vielen het 1200 man sterke garnizoen van het eiland met een dergelijke grote overmacht aan, dat de Nederlanders al op 12 januari moesten capituleren. Op 11 januari landden de Japanners ook in het noorden van Celebes en zij bezetten al spoedig het enige vliegveld aldaar. De zeer zwakke Nederlandse troepen konden niet anders doen dan na het uitvoeren van dé voorbereide ver nielingen, tot de guerrilla over te gaan. Verder oprukkend naar het zuiden wer den op 29 januari Pontianak aan Bor neo's westkust bezet, terwijl op de oost kust op 24 januari een Japanse landing bij het oliecentrum Balikpapan werd uitgevoerd. De olie-installaties waren echter reeds op 20 januari volledig ver nield. Uit woede daarover fussileerden de Japanners alle Europeanen die zij aantroffen, onder wie vier geestelijken, dokters, zieken en krijgsgevangenen. Tijdens de Japanse aanvallen op Ta rakan en Balikpapan brachten de Ne derlandse zee- en luchtstrijdkrachten nu ook bijgestaan door Amerikaanse eenheden de Japanners zware ver liezen toe. Een Japanse kruiser, een jager, acht transportschepen en een pa trouillevaartuig werden tot zinken ge bracht. Meer oostwaarts hadden de Ja- Produktieverwachting voor: Operationele vliegtuigen Tanks Luchtdoelkanonnen Handelsschepen (bruto reg.tonnen) Anti-tankkanonnen Mitrailleurs Bortlmen Toen Roosevelt in het Congres deze cijfers bekendmaakte, zei hij: „Deze cijfers zullen de Japanners en de nazi's een klein idee geven van hetgeen zij met hun aanval op Pearl Harbor heb ben bereikt." Het Congres juichte hem toe en stond zonder aarzelen de astro nomische bedragen toe, die nodig wa ren om dit enorme programma te kun nen uitvoeren. De twee jaren die nodig waren om dit monsterprogramma te verwezenlijken, waren nog niet voorbij, toen Stalin op de conferentie te Tehe ran (28 november 4 december 1943) tussen hem, Roosevelt en Churchill, zijn glas ophief en een dronk uitbracht op de Amerikaanse industrie, zonder welke de oorlog verloren zou zijn geweest. Ondertussen hadden Japanners en Duitsers talrijke successen behaald. De Japanse en Duitse successen waren bij wijze van spreken een krachtproef voor het doorzettingsvermogen en de eensgezindheid van de Verenigde Volke ren. Die krachtproef werd schitterend doorstaan. Voor de Britten was de be proeving het grootst. Nu met de Sovjet-Unie en Amerika als bondgeno ten leden zij in het eerste halfjaar van 1942 de meest vernederende neder lagen. Op Malakka konden de Engelsen de Japanse opmars niet stuiten. De Britse bevelhebber, generaal Percifal, besloot dan ook om al zijn troepen terug te ne men op Singapore. Op 31 januari was Malakka volledig in handen der Japan ners. De Engelsen hadden kans gezien het grootste deel van hun troepen over de dam die Singapore met het vasteland verbindt, naar Singapore te brengen. Zij wisten de dam daarna grondig te vernielen. Tijdens de Japanse opmars hadden de Nederlands-Indische marine- en lucht strijdkrachten gedaan wat zij konden om de Japanners te bestrijden. Mare chaussees voerden een guerrilla op de Japanse verbindingslijnen. Van de in totaal 132 beschikbare legervliegtuigen, streden er 73 op Malakka. De marine liet zich evenmin onbetuigd. Zij bracht in de wateren rondom Malakka een Ja panse torpedojager, een munitieschip, twee tankers en acht transportschepen tot zinken, terwijl twee kruisers, een ja ger, een tanker en een vliegtuigtrans portschip werden beschadigd. En dat in een periode, waarin noch de Britse noch de Amerikaanse zeestrijd krachten enig succes konden boeken. De Nederlanders verloren daarbij 4 onderzeeboten, terwijl er een zwaar be schadigd werd. 1942 1942 1943 Zoals vastge steld voor Zoals vastgesteld op Pearl Harbor Arcadia-conferentie 28.600 45.000 100.000 20.400 45.000 75.000 6.300 20.000 35.000 6.000.000 8.000.000 10.000.000 7.000 14.000 niet vastgesteld 168.000 500.000 idem 84.000 720.000 idem Volgens Amerikaanse geleerden is het tot nu toe onmogelijk dat de mens met succes tegen het risico van kouvatten wordt ingeënt. Neus- en keelverkoudheden worden ver oorzaakt door meer dan één virus (er bestaan ongeveer tachtig ver schillende!). Daardoor is het sa menstellen van een goed vaccin te gen verkoudheden een bijzonder in gewikkelde zaak. PRAAG Bij een Duits bombarde ment op Moskou in maart 1942 viel een bom door het dak van het peda gogisch instituut. De bom ontplofte niet en deskun digen die het wapen onschadelijk wilden maken bemerkten dat het ge vuld was met 163 kilo zand en een deel van een Tsjechisch-Russisch woordenboek. De Russisch-Tsjechische vriend schapsvereniging in Moskou is thans bezig met een speurtocht naar de on bekende Tsjechische arbeider, die naar men aanneemt onder de neus van de Duitse opzichters de explo sieven indertijd heeft verwisseld voor minder gevaarlijk materiaal, aldus het Tsjechische persbureau CTK. TOKIO In aanplakbiljetten in Pe king wordt een functionaris van het persbureau Hsinhua (Nieuw-China) er van beschuldigd een vervalste foto in omloop te hebben gebracht. De foto zou president Lioe Sjao-Tsji tonen, terwijl hij naast partijvoorzitter Mao Tse- toeng staat bij feestelijkheden op 1 oktober vorig jaar. Dit meldt de corres pondent in Peking van het Japanse blad Asaji Sjimboen. De beschuldigde functionaris is Hsioeng-foe, ondervoorzitter van het ministerie van Propaganda en president directeur van Hsinhoea. Behalve Mao stond ook Soen Tsjing-ling, de weduwe van Soen Jat-sen op de foto. De foto zou onder meer in het Volksdagblad van Peking hebben gestaan. In de biljetten staat dat een verslag gever van Hsinhoea heeft verklaard dat een dergelijke foto niet is genomen op de betreffende dag. Hij zou Hsioeng er van hebben beschuldigd, de vervalsing te hebben gemaakt op aandrang van iemand anders, die niet nader werd aangeduid. MADRID De Spaanse regering heeft een begin gemaakt met formele betrekkingen met communistisch Oost- Europa door het tekenen van een con sulaire en handelsovereenkomst met Roemenië, hetgeen donderdag in Parijs geschiedde, naar vrijdag in Madrid is meegedeeld. Men verwacht dat derge lijke overeenkomsten met Polen, Hon garije en andere Oosteuropese landen zullen volgen. De kwestie van het ves tigen van diplomatieke betrekkingen met de Sovjet-Unie wordt als een moeilijker kwestie beschouwd welke pas later aan de orde zou kunnen komen. Wel is in middels het culturele en handelsverkeer tussen Spanje en de Sovjet-Unie toe genomen. Een obstakel blijft nog een kwestie als de weigering van Sovjet zijde om het Spaanse goud terug te geven dat in 1937 door het republikeinse regime in Spanje tijdens de burgeroorlog naar de Sovjet-Unie werd gezonden. panners Rabaul op Nieuw-Brittannië be zet en landden zij op Bougainville in de Salomonsarchipel, waardoor Australië steeds dichter bij de frontlijn kwam te liggen. En in het westen rukten de Ja panners uit Thailand op naar Birma. Aan de Japanse successen scheen geen einde te komen. In Afrika bleven de Duitsers en Ita lianen onder Rommel niet achter. Op 21 januari was de actieve Duitse gene raal uit zijn opstelling bij El-Agheila weer tot de aanval overgegaan. En hij had succes. Hij viel met twee kolonnes aan, één langs de kust en één dwars door de woestijn. Nog voor het einde van de maand moesten de Britten Ben- ghasi en Derna ontruimen en vielen zij terug op de lijn Gazala - Bir Hacheim, waar de operaties voorlopig tot staan kwamen. In negen dagen had Rommel bijna al het verloren terrein na de slag bij Sidi-Resseg, weer heroverd. Als gevolg van de zelfs voor Rus sische begrippen zeer strenge win ter, waarop de Duitsers in het geheel niet waren ingesteld en de onverwachte Russische tegenaanvallen, werd de si tuatie voor de Duitsers op het oostelijk front bijzonder moeilijk. Wel had Hitier op 19 december de bevelhebber van het leger, maarschalk Von Brauchitsch, naar huls gestuurd en zelf het bevel over het leger op zich genomen, maar dat bracht niet veel verschil in de si tuatie. Ondanks zijn bevel om iedere duim breed grond te verdedigen, drongen de Russen, in het bijzonder in de sector Moskou, steeds verder op. Midden ja- Leden van het vroegere Kon. Ned. Indisch Leger in actie op Java. nuari sloegen de Russen bij Kaloega zelfs een deuk van 100 kilometer breed te en diepte in het Duitse front van de Centrale Legergroep. Een tweede door braak dreigde nabij de scheidingslijn met de Noordelijke Legergroep. Dat gaf opnieuw aanleiding tot een crisis in de legerleiding. Veldmaarschalk Von Leeb, commandant van de Noordelijke Legergroep, aan wie Hitier een per soonlijke hekel had, werd van zijn func tie ontheven en vervangen door Von Küchler. Veldmaarschalk Von Reichen- au werd vervangen door de weer in genade aangenomen maarschalk Von Bock en de commandant van het ne gende leger, Strauss, werd vervangen door de nog zeer jonge generaal Model, die een bijzondere beschermeling van Hitier zelf was. Desondanks moesten de Duitsers toch terug tot op een lijn noord-zuid door Rzjew. Ook in het zuiden, bij Izioem, drongen de Russen op. Zij konden hun successen echter niet uitbuiten. Het was in deze tijd, dat de Duitsers tot een nieuwe tactiek kwamen, de tactiek van de „egelstellingen", naar alle zijden verdedigde belangrijke tactische punten, ten. De zware verliezen die de Russen in het begin van de strijd hadden geleden, en de fanatieke weerstand der Duitsers, waren de oorzaken dat het op het ooste lijk front niet op een Duitse deb&cle uitliep, al werd dit resultaat aan Duit se zijde met bijzonder zware verliezen gekocht. Maar het falen van de Duitse aanval op de Sovjet-Unie was nu wel duidelijk en het was van een doorslag gevende betekenis van het beloop van de hele strijd. De Russische successen waren de enige lichtpunten in deze voor de Verenigde Volkeren zo sombere tijd. (Door B. Koning, generaal-majoor b.d.) Ondanks al het gebral over de soli dariteit van de fascistische sta ten, waren Duitsland, Italië en Japan er niet in geslaagd, om tot een werke lijke coalitie te komen. Ondanks alle verzoeken van Hitler en Mussolini bleef Japan weigeren om de Sovjet- Unie aan te vallen. Wat Hitier niet ge lukte met zijn fascistische rot genot en, dat gelukte Roosevelt en Churchill die door Hitier als verrotte democra ten gebrandmerkt werden met hun medestanders onmiddellijk. Beide staatslieden zagen het enorme belang in van een zo groot mogelijke een dracht. Het eerste wat zij dan ook de den op de Arcadia-conferentie, die op 22 december 1941 in Washington was begonnen, was de vorming van 'n gro te geallieerde coalitie. Zowel Roosevelt als Churchill maak ten ieder afzonderlijk een ontwerp voor een verklaring van de „geassocieerde mogendheden". Uit deze twee verkla ringen groeide tenslotte de „Verklaring van de Verenigde Volkeren", die op nieuwjaarsdag 1942 door de vertegen woordigers van 26 staten op het Witte Huis te Washington werd getekend Een document, dat als het ware de ge boorteakte was van de organisatie van de latere Verenigde Naties en dat te vens weer hoop gaf in de harten van ontelbare miljoenen mensen in alle de len van de wereld. Het is goed, eraan te herinneren, dat deze inleiding tot een nieuwe wereldge dachte werd genomen in een periode waarin de Verenigde Volkeren ver schrikkelijke nederlagen leden en velen in de bezette gebieden vaak de wan hoop nabij waren. De Japanse propa ganda, duchtig geassisteerd door Goeb- bels, schreeuwde van de daken „Waar ls de Amerikaanse vloot?" Ze bazuin den het uit, dat de Amerikanen niet eens in staat waren hun op de Filippij nen afgesneden troepen bij te staan. Maar Roosevelt en Churchill hielden het hoofd koel. Zij bevestigden de oude waarheid, dat de beslissingen in een oorlog niet op het slagveld vallen, doch in de conferentiekamers ver achter het front. De Verklaring der Verenigde Volke ren werd inderdaad een der grootste hoekpijlers waarop de overwinning op het fascisme en nationaal-socialisme zou rusten. Niet alleen door de grote eensgezindheid die eruit sprak, maar ook door de geestelijke achtergrond. Die verklaring luidde als volgt: „De regeringen van de Verenigde Staten van Amerika, het Verenigde Ko ninkrijk van Groot-Brittannië en Noord- Ierland, het dominion Canada, het ge menebest van Australië, het dominion Nieuw-Zeeland. de Unie van Zuid-Afri- ka, België, China, Tsjechoslowakije,. Griekenland, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Polen, de Unie van Socia listische Sovjet-republieken, Joegosla vië, India, Costa Rica, Cuba, de Domi nicaanse republiek, Guatamala, Hondu ras, Haïti, Nicaragua, Panama en Uru guay, aanvaard hebbende de algemene doeleinden en beginselen, zoals deze zijn neergelegd in de gezamenlijke ver klaring van de president van de Ver enigde Staten van Amerika en de eer ste minister van Groot-Brittannië van 34 augustus 1941, bekend als het „Atlan tisch Handvest", overtuigd zijnde, dat een algehele en volledige overwinning noodzakelijk is om het leven, de vrij heid en de onafhankelijkheid te verde digen en te handhaven, zowel als het gerechtvaardigde verlangen naar indi viduele vrijheid, recht en sociale recht vaardigheid, niet alleen in hun eigen land, maar in alle landen ter wereld en dat de strijd die zij nu voeren, de ge meenschappelijke verdediging is van de menselijke waardigheden tegen bar baarse en onmenselijke krachten, die de wereld pogen te onderwerpen, ver klaren: 1. Elke regering verbindt zich plech tig om al haar hulpmiddelen te gebrui ken tegen de As-mogendheden en daar mede door te gaan, totdat deze mo gendheden geheel zullen zijn versla gen; 2. Elke regering verbindt zichzelf te genover de andere verenigde mogend heden van deze verklaring plechtig, dat haar volledige militaire macht en al haar hulpmiddelen tegen de gemeen schappelijke vijanden zullen worden in gezet; 3. Elke regering verbindt zich plech tig om de oorlog tegen de gemeen schappelijke vijanden voort te zetten en geen afzonderlijke vrede met hen of met een van hen te sluiten. 4. Andere regeringen, die zich bij deze verklaring wensen aan te sluiten, worden hierbij gemachtigd dit te doen". Het valt op, dat bij de 26 onderteke naars de „Vrije Fransen" van De Gaulle niet voorkwamen. De reden hier voor was, dat De Gaulle niet als hoofd van een Franse regering werd gezien. Churchill stelde daarom voor, om bij het Woord „regeringen", óók het woord „autoriteiten" op te nemen, waardoor ook de Vrije Fransen in de gelegenheid zouden zijn om te tekenen. Roosevelt was het hiermee eens, maar de Russische ambassadeur, de vroegere minister van Buitenlandse Za ken van de Sovjet-Unie, Litwinow, zei echter, dat hij niet de bevoegdheid had, om de opneming van dat woord in de verklaring goed te keuren. Dat moest de Sovjet-regering doen. Churchill trachtte Litwinow uit te leggen, dat aan die toevoeging geen enkele consequentie vastzat. Maar Litwinow gaf niet toe. Daar Roosevelt en Churchill de verkla ring zo spoedig mogelijk wilden open baar maken, was er geen tijd voor het ■enden van telegrammen naar Moskou. die het grote offer brachten, dat eens het zaad zal blijken te zijn, waaruit een waarlijk vrij en groot vaderland en rijk zullen voortko men." Op 29 juli 1943 werd prinses Mar griet gedoopt door ds. Winfield Burggraaf, een Canadees van Ne derlandse (Friese) afkomst, in de Presbyterian Church St. Andrew te Ottawa. De peten waren: president -Roosevelt, koningin Mary van Enge land en de graaf van Athlone, toen tertijd gouverneur-generaal van Ca nada, getrouwd met prinses Alice een nicht van koningin Wilhelmina. Namens de koopvaardij was bij deze plechtigheid aanwezig een de legatie van zes mannen, gekozen uit alle rangen. Daarvan is alleen de nu 84-jarige Jacob Huson nog in leven. Ook een gewonde zeeman mocht de plechtigheid bijwonen, bootsman J. A. S. Bosselaar. Hij is invalide ge bleven en woont nu gekluisterd aan zijn stoel in Rotterdam. Bei den zijn uitgenodigd thans het ker kelijk huwelijk bij te wonen. Ook ds. Burggraaf destijds vlootpredikant nu emeritus komt daarvoor over naar Nederland. Later werd prinses Margriet ook petekind van het in 1942 gestichte Margrietfonds, dat zich ten doel stelde hulp te bieden aan slachtof fers van de koopvaardijvloot en hun nabestaanden. Gedurende de Twee de Wereldoorlog zijn 490 schepen on der Nederlandse vlag ten onder ge gaan. Daarbij kwamen 2.134 landge noten om het leven, plus 1.414 op varenden van andere nationaliteit. In augustus 1945 zette prinses Margriet voor het eerst voet op Ne derlandse bodem, toen zij met haar moeder en zusjes aankwam uit Ca nada. Haar eerste officiële daad was de onthulling van het 45 meter hoge koopvaardijmonument „De Boeg" op 10 april 1957 te Rotter dam. Zij haalde bij die gelegenheid de handel over van een scheepstele- graaf. De prinses ging toen nog op het Baarns Lyceum. Haar eindexa men gymnasium alpha legde zij af op 3 juni 1961. Tijdens haar studietijd eerst in Frankrijk (Montpellier), later te Leiden bleef prinses Margriet contact onderhouden met de koop vaardij. Op haar verjaardag ont ving zij altijd een delegatie van „Margrieten" op paleis Soestdijk. Via de radio werden altijd in een groetenprogramma namens alle zee varenden gelukwensen aangeboden aan de prinses. De Nederlandse koopvaardij bood prinses Margriet toen zij 21 jaar werd een soiree aan zaterdag avond 25 april 1964 op de buiten gaats varende „Rotterdam." De vol tallige koninklijke familie was toen aan boord. Na het beëindigen van haar stu die kreeg prinses Margriet meer tijd voor actieve belangstelling. Zij bracht een werkbezoek aan het op leidingsschip „Pollux" in de haven van Amsterdam. Op Terschelling opende prinses Margriet de zee vaartschool. Later stelde zij het naar haar genoemde instructieschip offi cieel in bedrijf. Zij aanvaardde het beschermvrouwschap over de hoge re zeevaartschool in Den Helder. Ter gelegenheid van haar huwe lijk werd enkele maanden geleden een koopvaardijcomité gevormd, dat gelden inzamelde voor twee geschen ken die inmiddels reeds zijn overhan digd: een zeventiende-eeuws schilderij en een console-klok. De leden van dit comité zijn uitgenodigd de kerkelijke huwelijksplechtigheid bij te ivonen. Voorts is opnieuw een delegatie sa mengesteld die als doorsnede geldt van een complete scheepsbemanning van gezagvoerder tot olieman. Op 19 januari 1943 werd in een tot exterritoriaal gebied ver klaarde vleugel van het Civic Hos pital te Ottawa in Canada het derde kind geboren van prinses Juliana en Prins Bernhard. Koningin Wil helmina schreef in haar boek Een zaam maar niet alleen" hierover: „De ouders besloten deze dochter Margriet te noemen naar de bloem, die wij als verzetsteken droegen en onze koopvaardijvloot uit te no digen als haar peet op te treden. Zij gaf later voor Radio Oranje een toelichting op de keus van die naam: „Het is de bedoeling der ouders door deze naam een band voor het leven te leggen tussen ons thans zo zwaar beproefde volk in de bezette delen des rijks, en de jong geborene. Wie herinnert zich niet de in de meimaand ontluikende mar grieten op weide en veld, die ieder jaar opnieuw de herinnering aan al dat lijden en die smart van die ver schrikkelijke meidagen van 1940 met hun blankheid overkleden, ons fluisterend over 'n betere toekomst? Doch bovenal is deze naam een eer biedige hulde aan de nagedachtenis van onze helden te land en ter zee, waar ook ter wereld gevallen, en aan hen die als martelaren het le ven lieten voor de zaak des vader lands. Hun nagedachtenis leve voort niet alleen in ons aller harten, doch ook door dit nieuwe, grote geluk, dat God mijn minderen schenkt. Moge het Margriet spoedig gegeven zijn in haar vaderland, te midden van haar volk, op te groeien en, gelijk haar bloeiende naamgenoten op het veld, een levende en zich steeds ver nieuwende hulde te zijn aan allen, Ter gelegenheid van haar zes- tinede verjaardag werd prinses Margriet door het Prinses Mar grietfonds een taart aangebo den, versierd met margrieten, zeepaardjes, ankertjes en de vlaggen van de Nederlandse re derijen.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1967 | | pagina 4