De laatste jaren worden jaren in de natuur
Welkom op de Veluwe
voor de
oude man uit t Westen
D
ZATERDAG 21 JANUARI
zandplaten in het leslokaal van de lagere school:
„Woeste hoogten op de Veluwe" enGrofwild
drinkt uit beek in dal". Later de vakanties op de Veluwe,
met het gezin of met z'n allen In het huurkamp van de fo-
briek waar we werken. De Veluwe ziet er dan nog net zo
uit als op de wandplaten In de school, twintig, dertig,
veertig jaar geleden. Op 't laatst de wens: Als we straks
gepensioneerd zijn, als we dan tóch in een bejaardencen
trum gaan, laten we 't dan op de Veluwe zoekenniet
hier in de stad.
Zó gaan ze dan, elk jaar weer wat meeroostwaarts
naar stille tehuizen, die worden gebouwd In de Veluwse
bossen en aan de rand van onze mooie dorpenNieuwe
burgers, wat onwennig, sommigen zie je helemaal niet
buiten komen, anderen zijn alleen in het tehuis om te eten
en te slapen. Misschien lijkt dan de Veluwe niet meer op
het beeld van de wandplaten In het leslokaal van de lagere
school en ook de vakantieherinneringen zijn wat vervaagd
Maar ze zijn er, de laatste jaren worden Veluwse laren
en dat het rijke jaren mogen zijn, is de wens van dank-
bare kinderen, behuwd- en kleinkinderen en van henzelf niet
in de laatste plaats.
In de dichtbevolkte kernen dringen be
richten door uit het Veluwse land, waar
in nogal pittige dingen worden gezegd
over de trek van onze bejaarden naar 't
nabije oosten. Een citaat van de heer A.
J. H. van Helbergen, directeur van de
Streek-V.V.V. Zuidveluwezoom: „schrijf
nou niet dat die Van Helbergen geen be
jaarden- en herstellingscentra meer wil
hebben op de Zuid-Veluwe, want dat heb
ik niet gezegd. Ik zeg alleen dat hier 'n
ontwikkeling aan de gang is die we in de
gaten moeten houden.
Punt één: de schier ongebreidelde toe
neming van het aantal tehuizen en in
richtingen.
Punt twee: de verstedelijking, die de
ze toeneming tengevolge heeft. Var een
te groot aantal tehuizen gaat een nega
tieve invloed uit op het vreemdelingen
verkeer. Het karakter van een streek
verandert erdoor en de toeristen zullen
streken gaan opzoeken, waar het land
schap in mindere mate wordt beheerst
door de tehuizen. De gemeenten hebben
zeker een taak bij het opvangen van de
rustende vreemdelingen van elders, maar
dit moet niet ten koste gaan van de be
staansmogelijkheden van de inwoners."
Deze opmerkingen halen uiteindelijk
zelfs de Tweede Kamer en een geani
meerde discussie komt op gang. Waar
liggen de grenzen en loopt het overal
zo'n vaart als op de Zuid-Veluwezoom,
waar de heer Van Helbergen alleen al
in de gemeente Renkum zesentwintig
tehuizen kan opnoemen, terwijl nog een
aantal andere in aanbouw is?
¥7 de is een van de Veluwse gemeen
ten, waar dit geval ook actueel is.
Pas vlak na de oorlog kreeg Ede zijn
eerste bejaardencentrum, het befaamde
Elim aan de Notaris Fischerstraat, dat
later weer verdween. Nieuwe tehuizen
kwamen ervoor in de plaats, drie „of
ficiële" zijn er nu plus een onbekend
aantal kleine particuliere inrichtingen.
In aanbouw of in gevorderde staat van
voorbereiding zijn het Verzorgingstehuis
voor Doofstomme Bejaarden in Veldhui-
zen-Klapweg, 't Algemeen Bejaarden
centrum aan de Ericalaan, de bejaar
denflats aan de Stationsweg (Sparrenhof),
het Protestants-Chr. bejaardentehuis aan
de Dorpsstraat in Lunteren, het Vrijzin
nig Chr. Tehuis voor Ouderen in Benne-
kom en, ook in Bennekom, het tehuis
van de Interkerkelijke Stichting voor een
Protestants - Christelijk Bejaardencen
trum. Een nog onbekend, maar toch ze
ker flink aantal bejaarden van buiten de
streek zal hierin komen te wonen naast
de rustende bekenden uit eigen omge
ving.
riirecteur van de Dienst Sociale Zaken
in Ede, de heer E. Plomp, neemt
ter hand het blauwe boekje „Overzicht
van de Ontwikkeling van de Sociale
Zorg, c.q. het z.g. Armenwezen van voor
1900 tot 1965, waarbij de plaatselijke, zo
wel als de landelijke inzichten t.a.v. de
ze zorg worden gememoreerd". Dat boek
je meldt o.m. dat een thans reeds lang
ter ziele zijnde, toen 81-jarige zwerver
netjes en fatsoenlijk uitziend tij
dens een barre winternacht in een poli-
tiehok is gestopt en 's morgens, opnieuw
door de kou bevangen, na voorts van 'n
particulier een rijksdaalder te hebben
ontvangen, wordt doorgeëxpedieerd naar
een naburige gemeente en zo nog het
een en ander. Mening van de heer Plomp
over de situatie van heden: „Ik vind
het geen punt van discussie. Laat ze
maar komen. Wie het financieel wil uit-
knobbelen hoeft zich geen zorgen te ma
ken, want de gemeenten waaruit even
tueel hulpbehoevende bejaarden komen
betalen daar zelf voor, zoals wij dat ook
doen voor onze bejaarden, die in tehui
zen elders zijn geplaatst. Er worden ook
nogal eens problemen gemaakt die er
niet zijn. Je hebt dat bijvoorbeeld ook
met de tijdsbesteding van de bejaarden.
Er wordt erg druk gedaan over het be
zighouden van de bejaarden it onze con
treien. Wanneer iemand zijn leven lang
geotterd heeft in baan of bedrijf en hij
heeft na zijn vijfenzestigste alleen nog
maar zin om een hele lieve lange dag
Op de Veluwe staan er tientallen bejaarden- en verzorgingsflats, hoog en laag en meestal in een natuurrijke om
geving. Vooral de laatste jaren is de animo om de levensavond in de rust en stilte van de natuur door te brengen,
sterk toegenomen. Gebouwen als deze zijn dan ook als paddestoelen uit de grond gekomen.
op de hoek van een straat te staan en
zo maar wat te kijken, mag dat dan
misschien? Moet je hem in z'n kraag
pakken en hem aanzeggen, dat hij zo
nodig iets moet gaan doen? Kom nou,
die man heeft al lang genoeg allerlei din
gen gedaan. Laat hem als hij dat
wil, nu eens een paar jaar lang hele
maal niets doen niets doen voor óns
gevoel, wel te verstaan.
Een laatste opmerking: laat de stich
ters van tehuizen het in Bennekom gege
ven voorbeeld volgen en spreken van cen
tra voor ouderen in plaats van voor be-
bejaarden".
ie V.V.V.-directeur H. van der Meer:
„het is denkbaar, dat een toeristisch
belang incidenteel wordt geschaad wan
neer je bijvoorbeeld een open psychia
trische inrichting vlak bij een vakantie
kamp bouwt. Dat doen we ook niet in een
dichtbevolkte woonwijk, evenmin dus op
een plaats, waar in de vakantie veel men
sen en kinderen bij elkaar zijn. Met die
bejaardentehuizen zie ik het niet zo som
ber in. Er moet heel wat gebeuren voor
dat het accent hier zo zwaar op de tehui
zen komt te liggen dat het karakter van
toeristisch oord wordt aangetast. Wat ik
wel erg vind is, dat de economische si
tuatie sommige hotel- en pensioneigena
ren dwingt, van hun bedrijf een bejaar
den-tehuis te maken. Dat is een heel in
gewikkeld geval met vele kanten, maar
ik wil er wel van zeggen, dat ik dan veel
liever een aantal echte bejaardentehui
zen er bij heb in de gemeente. Dan kun
nen die hotels en pensions bet werk blij
ven doen waarvoor we ze nodig hebben
en de bejaarden komen in behuizingen,
die door de architecten speciaal voor hen
zijn ontworpen".
„Een belangrijke kant van de zaak
lijkt mij te zijn, dat we met 'waalf mil
joen man op een klein stukje grond zitten
en dat we onze nationale problemen sa
men moeten oplossen. We betalen alle
maal mee aan het Europoortwerk, aan de
woningbouw, aan alles wat er moet ge
beuren. Zo kunnen wij ons hier niet ont
trekken aan de verplichting, bejaarden
uit de overvolle wooncentra hier te huis
vesten. En och, je kunt toch ook een
béétje uitkijken met de plaats, waar die
tehuizen worden eebouwd. Er hoeft voor
elk gebouw geen bos gekapt of hei ge
ploegd te worden en nogmaals, het karak
ter van onze gemeente wordt er niet zo
gauw door aangetast
De regering van haar kant, moet dan
wel helpen met het op peil houden van
de verzorgingsaccommodatie, ziekenhui
zen bijvoorbeeld."
"P|irecteur-eigenaar B. Wallage van De
Boeckhorst, met veertig bewoners,
het grootste particuliere bejaardencentrum
in de gemeente: „onzin, dat een toeristi
sche gemeente ook op de een of andere
manier belast wordt door bejaarden van
buiten. Een gemeente kan er economisch
alleen maar beter van worden. Toeristen
en vooral verblijfstoeristen besteden een
flink deel van hun geld altijd nog buiten
de gemeente waar zij met vakantie zijn,
maar de bejaarden zijn voor alles aange
wezen op de gemeente, waarin zij wonen.
Je moet dat niet onderschatten: het gaat
niet alleen om de rechtstreekse leveran
ties aan de tehuizen, maar ook om wat
de mensen verder nog kopen in het dorp
Enkele tientallen bejaarden met een paar
tientjes zakgeld per maand doen dat laat
ste bedrag al oplopen tot in de tiendui
zenden guldens per jaar.
En al die bejaarden die meetellen
bij het bedrag dat de gemeente elk jaar
per inwoner van het rijk krijgt belas
ten de verzorgingsapparatuur niet in het
minst, met uitzondering van de ziekenhui
zen. Ze nemen eeen arbeidsplaatsen in,
kortom ze zitten niemand in de weg en
toch hoor je in veel gemeenten bezwaren.
Ik geloof dat het ook vaak een kwestie
is, dat men de aanblik van bejaarden niet
vrolijk genoeg vindt voor sommige toe
ristenplaatsen. Ik denk daarbij aan een
voorbeeld uit de tijd, toen ik zelf ook
nog een hotel had. Er kwamen twee da
mes met hun invalide moeder, die zij
wilden trakteren op een weekje vakantie.
Maar ze konden nergens terecht die
oude dame moest gevoerd worden door
haar dochters en zo, enfin, je begrijpt wel.
Ik heb toen dat drietal toch maar geno
men, hoewel ik flink wat vakantiegangers
in huis had. En laat ik je nu zeggen, dat
diezelfde invalide dame 's avonds het he
le gezelschap vakantiegangers bezig hield
met allerlei vrolijkheidjes. Zo kunnen de
mensen zich ergens op verkijken".
Tn de verschillende bejaardencentra
willen sommige bewoners er zelf ook
wel iets over zeggen. De meesten van hen
komen uit het westen. Inderdaad hebben
velen van hen vele jaren rondgelopen met
het plan, later een plaats te zoeken in
een bejaardencentrum op de Veluwe. an
deren zijn hier toevallig terecht gekomen
maar zouden niet meer weg willen. Die
publikaties ja„ daarover hebben ze wel
iets gehoord, maar och, dat was zo erg
niet gemeend, denken ze. Al zijn ze dan
wel blij, dat de reacties in Ede gunsiigei
zijn voor hen en de velen, die ria hen
nog zullen komen.
