Team van De Ederhorst een eigen wereld voor
geesteszwakke kinderen
Observatiepost in een land van schaduwen
E n voor de specialisten van de Ederhorst is het
evenzeer belangrijk, dat zij steeds meer vaste grond onder de
voeten krijgen. Daarom zal niet alleen aan het observeren
en onderzoek van het kind, maar ook aan het wetenschappe
lijk onderzoek veel aandacht worden besteed. Het research-
werk, de laatste jaren al aardig op gang gekomen bij het werk
voor de gehandicapte kinderen, vormt een belangrijk pro
grammapunt. Daarom zal bijvoorbeeld ook een biochemicus
aan het team worden verbonden. De biochemie stofwis-
selingsleer heeft de laatste tijd interessante gegevens opgele
verd over sommige mogelijke oorzaken van zwakzinnigheid.
Op de oorzaken in het algemeen zal het wetenschappelijk
onderzoek worden gericht, want wie voorkomen wil, zal de
oorzaken moeten weten. En het nut van het vinden van oor
zaken is niet alleen dat te eniger tijd een aantal vormen
kan worden voorkomen. Het betekent ook, dat geargumen
teerd kan worden gesproken met ouders, die. vaak schuldge
voelens hebben. Dat is; geen geringe zaak. Naast de emoties
die het hebben van een zwakzinnig kind al met zich mee
N
A
H et verhaal van de nieuwe observatiekliniek begint
thuis, waar de ouders nu weten, dat hun kindje voor het leven
gehandicapt zal zijn. Een trektocht langs specialisten begint.
Die trektocht zou eigenlijk een vast patroon moeten hebben.
De psychiater onderzoekt en geeft een advies. De psycholoog
probeert meer contact tot stand te brengen tussen ouders en
kind. De logopedist luistert naar de vage klanken van het
kind en zoekt naar mogelijkheden om het beter te leren praten.
De pedagoog bespreekt opvoedingsproblemen. Maar hoe
moeten de ouders, alles wat zij voor hun kind geleerd hebben,
in de praktijk brengen? In De Ederhorst nu zullen al die spe
cialisten samen een team vormen, dat het kind observeert en
dat dan een advies kan uitbrengen. Alle stukjes van de
legkaart voorzover de kaart te leggen is liggen hier dus
bij elkaar, de ouders hoeven die stukjes niet meer bij elkaar
te gaan zoeken in door het hele land verspreide spreekkamers.
Na drie of vier maanden observatie, misschien wat langer, mis
schien wat korter, ga. de kinderen terug naar huis. Het
team is dan in staat, de ouders een duidelijk inzicht te geven
in de mogelijkheden en de onmogelijkheden van het kind. Het
is ook in staat, duidelijke adviezen over behandeling en opvoe
M
W
H
3 oms heeft de dokter het direct al gezien, in andere
gevallen kan het wat langer duren voordat de ouders weten:
het kindje dat wij nu hebben gekregen, is niet goed. Voor dat
„niet goed zijn" hebben we dan allerlei aanduidingen, de ene
wat minder cru dan de andere zwakzinnig, geesteszwak,
geestelijk gehandicapt en dan nog de Latijnse namen die de
wetenschap ervoor kent. Maar met welke naam de ouders de
handicap ook aarzelend aanduiden tegenover familie en vrien
den, er is iets onherstelbaars gebeurd. Een hersenbeschadiging
is jammer genoeg niet te genezen, zoals een beschadiging
van de huid na een ongeluk. Geprobeerd kan worden, de functies
van het beschadigde hersengedeelte te laten overnemen door
andere hersengedeelten. Een onderneming, waarvan de artsen
en hun helpers zeggen, dat zij al blij zijn met elk heel klein
gunstig resultaat. Ook de meest begaafde specialist beweegt
zich hierbij op een terein met nog heel veel donkere plekken en
met ravijnen, waarvan hij de bodem niet kan zien. Hij moet
zich laten vergezellen door deskundigen op andere dan me
dische gebieden, zoals opvoedkundigen en maatschappelijk
werkers. In dit onderzoekingsgebied nu wordt een observatiepost
ingericht, zoals er nog maar enkele zijn in ons land. Deze post,
de observatiekliniek De Ederhorst in Ede, wordt de derde. Het
werk is aangevat door de Vereniging tot Opvoeding en Ver
pleging van Geesteszwakke Kinderen, die zeven inrichtingen
heeft met in totaal ca. vierduizend verpleegden. Voor De Eder
horst heeft men de beschikking gekregen over het voormalige
HORA-complex,dat nu wordt verbouwd. In september, oktober
wil men de eerste te observeren kinderen in huis hebben:
twintig, daarna zestig, daarna honderd.
ding te geven. Voor kinderen uit inrichtingen, die hier ook
zullen komen, geldt hetzelfde, maar op de „kinderen van
thuis" zal het accent liggen in De Ederhorst.
H et is niet alleen verantwoord, hiervoor een aparte
kliniek met een uitgebreide staf van specialisten en verple
gend personeel (dit laatste in de verhouding 1 op 1) in te
richten, er zullen zelfs in de toekomst veel meer van die klinie
ken moeten komen. Dit zegt de toekomstige directeur van
De Ederhorst, psychiater-neuroloog G. Kuipers, die ook
directeur zal worden van de tegelijkertijd te bouwen inrichting
De Hartenberg, eveneens in Ede. Het is voor de ouders alle
maal gemakkelijker te aanvaarden wanneer ze zekerheid
hebben, wanneer ze weten hóe erg het is met hun kind of
hoeveel minder erg dan ze hadden gedacht. Het wordt ook
allemaal zoveel lichter te dragen, wanneer de ouders weten hoe
zij het kind nu moeten aanpakken, zodat het niet wordt over
belast, maar vooral ook niet onderbelast. Heel erg is het wan
neer een geestelijk gehandicapt kind minder te doen krijgt
dan het zou kunnen doen. De hand, die het team van De
Ederhorst de ouders straks kan toesteken, geeft de hand van
die ouders weer de juiste richting om het kind te leiden naar
ja, het blijft een wat duistere toekomst, maar er is al zoveel
gewonnen wanneer het kind wat vaste grond onder de voeten
krijgt.
brengt, lijden onnoemelijk veel ouders aan de volkomen mis
plaatste gedachte, dat zij de schuldigen zijn. Wetenschap,
verkregen door researchwerk, kan hun leren dat het anders
is. Dokter Kuipers noemt het befaamde voorbeeld van de rode
hond, die o.a. hersenletsel kan veroorzaken bij een kind, wan
neer de moeder in de eerste drie maanden van de zwanger
schap aan die ziekte lijdt. Is de moeder dan schuldig? Zo
moeten er nog veel meer oorzaken te vinden zijn. Wat men
vindt bij het wetenschappelijk onderzoek wordt doorgegeven
aan de artsen en aan allerlei helpers van de mens in de maat
schappij, die iets met die wetenschap kunnen doen. Het kan
ook van groot belang zijn voor de ontwikkeling van het ge
neeskundig onderzoek voor het huwelijk. Het is denkbaar,
dat een dergelijk onderzoek een heel wat meer gewone zaak
wordt dan het nu is.
aar vandaag nog worden van elke honderd
kinderen drie zwakzinnig geboren. Rondom de meesten van
hen groeit een gezins- of sociaal probleem. Wat zijn de
gevolgen voor het huwelijk? Hoe reageren de andere kinderen?
Hoe vindt de moeder, die dagelijks met het kind bezig is,
het evenwicht tussen hetgeen zij moet doen en laten en hoe
lang duurt het, voordat zij er geen gat meer in ziet? Er zijn de
doorwaakte nachten, waarin de ouders overleggen wat het
beste is voor het kind, voor het gezin en voor het huwelijk.
Er is het wezenloze gezichtje, dat geen antwoord heeft op de
groet in de ochtend en het toedekken bij het slapen gaan.
Het kind, dat met een riem moet worden vastgelegd en het
kind, dat al drie jaar lang nauwelijks heeft bewogen. De
moeder die er onderdoor gaat, zodat 't kind naar 'n inrichting
moet, terwijl de vader er op staat, dat het thuis blijft. En
omgekeerd. Deze en andere dingen gebeuren dagelijks, in
iedere stad en ieder dorp. Ook op deze problemen zal het
onderzoek in De Ederhorst zijn gericht.
aarom in al die jaren van zorg voor zwakzinnige
kinderen niet eerder is gedacht aan zo'n observatiepost,
waarin specialisten van allerlei wetenschappelijke pluimage
samen diagnoses stellen en adviezen uitbrengen? Er is wel
degelijk eerder aan gedacht, maar de wetenschap zelf was
nog niet zo ver. Daarbij komt, dat de wereld waarin het
zwakzinnige kind vroeger terecht kwam niet half zo ingewik
keld was als de onze. Waar versnelde vooruitgang is, zoals
de laatste jaren in onze maatschappij, is het achteruitgesteld
zijn een dubbel zware handicap. Het zwakzinnige kind heeft
het dus in de wereld van nu moeilijker dan in die van vroeger.
Een normaal toegerust mens heeft vaak al moeite om zich in
de maatschappij van heden te handhaven, hoe zal een geestelijk
gehandicapt kind het moeten doen?
oe het kind dat moet doen het is de vraag
waarom zo veel gaat draaien, straks in De Ederhorst. Dokter
Kuipers, na zijn eerste artsstudie, negen jaar ervaring in Groot
Schuylenburg te Apeldoorn, daarna specialisatie als psychiater-
neuroloog, nu bijzonder blij met zijn directeursbenoeming in
dit belangrijke centrum: „Zij moeten vóór alles een wereld
hebben, die hen niet beangstigt. Wij kunnen hun daar iets van
geven door een zo stabiel mogelijke wereld voor hen te
scheppen. Let wel, we leven allemaal met een zekere dosis
angst, die een belangrijk bestanddeel van ons hele levens
patroon vormt, dat kan ik u als psychiater wel zeggen. Maar
wij zijn tenminste in staat, zelf wat stabiliteit in ons wereldje
te brengen, wij kunnen ons enigszins tegen de gevaren wa
penen. Dat een gehandicapt kind dit niet kan, maakt het
zo weerloos. Wij kunnen, werkend op de manier zoals we dat
in De Ederhorst gaan doen, de kinderen een wereld aanbieden
waarin zij maximale kansen hebben om zich thuis te voelen.
Dat zal een wereld moeten zijn, waarin zij zich kunnen aan
passen. Dit is het hele punt. waarom het gaat".
og even over De Hartenberg, de inrichting van
dezelfde vereniging, die enkele kilometers verderop wordt
gebouwd. Voor 't oog van het publiek is dat het grote Edese
project van de Vereniging tot Opvoeding en Verpleging van
Geesteszwakke Kinderen. Het wordt een inrichting met aan
vankelijk 300 en in de laatste fase wellicht 800 plaatsen,
de nieuwste inzichten worden er straks toegepast, zeer hoog
zijn de verwachtingen, die men er van heeft. Maar in feite wordt
De Hartenberg niets anders dan een nieuwe inrichting, waarin
vanzelfsprekend nieuwe inzichten toepassing zullen vinden.
„Bij de tegenwoordige stand van zaken zou iedere directeur
zijn oude, bestaande inrichting wel willen afbreken om hele
maal opnieuw te kunnen beginnen", zegt dokter Kuipers.
„In De Hartenberg krijgen we daarvoor de gelegenheid, omdat
het nu eenmaal een nieuw gebouw is. Dat is het enige, waar
in De Hartenberg zich zal onderscheiden van de andere inrich
tingen in het land, die onze vereniging heeft".
Is een soort dorp zullen straks de gebouwen van
De Hartenberg daar staan. Wie er langs komt, weet in grote
lijnen waaraan men werkt in dat complex. Maar intussen
wordt in De Ederhorst, diep in de bossen langs de Horalaan,
de basis van het werk aanzienlijk verbreed, langzaam aan, met
de voorzichtig tastende hand van wetenschappelijke onder
zoekers. Zo tastend, vaak door zwarte en onbegrijpelijke
schaduwen, zal die hand veel vinden om te doen.
