Verdrag in Genève pas in zomer gereed Samenzwering berecht in Rhodesië Scotland Yard verhuisde naar modern centrum Over de grenzen Gejaagd Feiten en legenden in boek verenigd Te simpel Groei Geheim proces in Israël In India sluit heden stembus Burgers D.D.R. geen Duitsers meer rokershoest blafhoest? theelepeltje Nattermann hoestsiroop zie-zo! Slachtoffers geborgen in Rio I.V.Y.V.: geen binding met C.I.A. Sovjet-betoger veroordeeld Spionage of sensatie? Ontsnapte wierp handgranaten 7 doden Jutespinnerijen in België sluiten VELE DUITSE BEZWAREN Jongen liet granaat onder les ontploffen Blanke veroordeeld tot 20 jaar Opzienbarend plan oeververbinding esterschelde 1.800.000 VINGERAFDRUKKEN OVERGEBRACHT DINSDAG 21 FEBRUARI 196> GEEN MASSALE HERLEVING VAN FASCISME TE MERKEN JERUZALEM De Israëlische autori teiten hebben officieel toegegeven dat op 6 februari twee journalisten wegens „het in gevaar brengen van de staats veiligheid" in een tot dusver geheim ge houden proces tot elk een jaar gevange nisstraf zyn veroordeeld. Een zondag door de „New York Times" gepubliceerd bericht over deze kwestie wekte beroe ring in Israël en noopte de autoriteiten tot het geven van opheldering. De veroordeelde journalisten. Maxim Gilan en Schmül Mor. hadden op 6 de cember jl. in hun sensatieblad „Bul" geschreven, dat de Israëlische staats veiligheidsdienst betrokken was by de Ben Barka-affaire (de ontvoering van een Marokkaanse oppositieleider In Pa rijs). Premier Esjkol moest volgens hen aftreden, omdat hy daarvoor verant- woordeiyk zou zyn. Na het verschynen van dit artikel gingen in Israël geruch ten over een crisis tussen de regering en de veiligheidsdienst. Beide journalisten zyn op de dag dat het blad met het gewraakte artikel uit kwam, gearresteerd. De autoriteiten hebben nu verklaard dat het niet om een spionagezaak ging. Beide journalisten zyn door een gewone rechtbank gevonnist en hebben hun schuld ingezien. Hun artikel was niet uit boze opzet voortgesproten, „maar uit gedachteloosheid en sensatie zucht", zo is meegedeeld. Waarom het proces is verzwegen blijft velen in Is raël echter nog onduideiyk. NIEUW DELHI De altijd roerige staat Kerala in India is met slechts ver spreide ongeregeldheden ter stembus ge gaan. Pas als ook de telling later deze week rustig verloopt zal blijken of Kerala werkelijk een nieuw politiek leven ls be gonnen. Heden is de laatste dag van ver kiezingen in India. In deze staat aan de zuidwestkust van India, met zijn bijna 20 miljoen inwoners, kwam destijds een communistische re gering zonder geweld maar via een ver kiezingsoverwinning aan de macht. De communisten regeerden 20 maanden, voordat Kerala terugviel in politieke chaos. Sinds de staat in 1951 gevormd werd is er zeven maal gestemd. Tien ka binetten hebben elkaar opgevolgd. De president heeft drie maal alle macht aan zich moeten trekken omdat hij geen enkele partij kon vinden met een meer derheid die groot genoeg was om mee te regeren. Peking-gezinde communisten hebben een Verenigd Front" gevormd van zeven partijen in de hoop weer aan de macht te komen. Maar het staat nog te bezien of de verkiezingsbondgenoten, die één lijn trokken om de regerende Congrespartij de loef af te steker, in staat zullen zijn een coalitieregering te vormen. Ook het voor India en Pakistan om streden Kasjmir gaat heden ter stembus voor de eerste maal tegelijk met de rest van India. Pakistan is het niet eens met deze gelijktijdigheid, die bedoeld is om de integratie van Kasjmir en India te vervolmaken. Deze maatregel is volgens Pakistan strijdig met de geest van de overeenkomst van Tasjkent. Vanavond worden de eerste uitslagen verwacht. BERLIJN De Oostduitse regering heeft maandag een nieuwe wet aangeno men, waarin de aanduiding van het staatsburgerschap van haar onderdanen wordt veranderd van „Duitser" in „bur ger van de Duitse Democratische Repu bliek". Het officiële Oostduitse persbureau ADN heeft gemeld, dat de wet definitief de Westduitse bewering afwijst, dat de regering in Bonn voor alle Duitsers spreekt en opnieuw het bestaan aantoont van een grondwettige socialistische Duit se staat. Westerse waarnemers in Berlijn heb ben als hun mening uitgesproken, dat de nieuwe wet de verdeling van Duitsland heeft verscherpt. Zij zien het als een po ging van de Oostduitsers de nadruk te leggen op het feit dat zij van West-Duits- land verschillen. Oost-Duitsland wordt niet door het Wes ten erkend. DJAKARTA In Soerahaja heeft een ontvluchte gevangene zeven personen gedood en 24 ernstig gewond, toen hy enkele handgranaten gooide om aan zyn achtervolgers te ontkomen. Volgens het persbureau Antara had de man de benen genomen, toen hy door de politie naar de gevangenis werd ge bracht. Op de markt gekomen wierp hy enige handgranaten. Antara meldde niet, hoe de vluchteling aan deze handgrana ten was gekomen. BRUSSEL De toestand in de jute- industrie is sedert december in België zoveel slechter geworden, dat de jute spinnerijen 7 ch verplicht zien volgende week twee dagen de produktie stop te zetten, zo verneemt het Belgische pers bureau Belga uit bevoegde bron in Gent. Men achtte de mogeiykheid voorts niet uitgesloten, dat in maart eveneens de produktie beperkt zou moeten worden als er geen verbetering in de toestand komt. rpegen woord ig horen wij maar weinig van fascisme, afgezien dan dat het een vaag scheldwoord is geworden. Is het fascisme werkelijk dood? Mogen wij het fascisme thans beschouwen als een kortstondig verschijnsel uit de jaren tussen de beide wereldoorlogen, dat inmiddels is uitgestorven? Of blij ven wij er misschien voor eeuwig mee opgescheept en is het alleen tijdelijk van zijn macht beroofd? Sinds 1945 hebben wy nog van tyd tot tyd fascistische verschijnselen kunnen waarnemen: antisemitische leuzen, nationalistische strijdkreten, het bepleiten van „krachtige" houding, een belacheiyk ritueel. Maar zy hebben toch geen weerklank gevonden. De massa staat er onverschillig tegenover. Enthousiaste of verontruste jongeren demonstreren op een andere manier. Zodoende hebben wy de neiging fascisti sche verschynselen slechts te beschouwen als een zwakke, onbeduidende echo van een explosie die gelukkig al ver achter ons ligt. Is dat wel juist? Zo nu en dan ver heft zich een stem om ons te door dringen van het gevaar. Is ook Mus solini zijn politieke carrière niet be gonnen als een opgeblazen dema goog Was Hitier, toen hij zijn bom bastische taal richtte tot zijn volge lingen in een bierkelder te München soms minder belachelijk dan een Poujade met zijn heftige woorden tot de winkeliers in Gastogne Was de zienswijze van Rosenberg, Himmler of „Der Stürmer" dan redelijker dan die van de Amerikaanse extre mist George L. Rockwell, de Brit Jor dan of de Ku Klux Klan? Gesteld, dat er weer eens een enorme infla tie, zoals die van 1923, zou optreden, of een grote depressie, als die van 1929. Wie garandeert, dat zulke vreemdsoortige belangengroepen niet kunnen uitgroeien tot een massale be weging? Dit laatste is het uitgangspunt van auteur Eisenberg. Hij snelt van con tinent naar continent, hij vertoeft even in elk land, tilt daar een paar stenen op en vestigt dan onze aan dacht op een stuk of tien heetgeba kerde fascistische duizendpoten. Zo dra hij bespeurt dat de speurtocht ons verveelt, brengt hij zwaar ge schut in stelling. „Was ook Hitier met zijn handjevol aanhangers niet zo'n lachwekkend, hoogdravend man netje in de jaren twintig?" Ergens anders zegt Eisenberg: „Als de eco nomische omstandigheden zouden verslechteren, dan zou deze of gene beweging gemakkelijk een massale aanhang kunnen trekken." Nadat hij deze stelling zestien hoofdstukken lang heeft herhaald, geeft hij zelf het antwoord op de vragen met de titel van zijn boek: „Het fascisme steekt weer de kop op!" Het spijt mij, maar dit is niet voldoende. De stelling is te simpel. Iedereen, die het nodige geduld wil opbrengen, kan altijd smerige of irreële bewegingen ontmaskeren en er dan de conclusie aan verbinden dat, als de situatie verandert, zo'n beweging wel eens de kop zou kun nen opsteken. Maar zo'n beweging zou heel goed de kop niet kunnen opsteken. Een voorspelling die niet aan een latere ontwikkeling kan worden getoetst, kan beter achter wege blijven. Als wij ons werkelijk in deze pro blematiek willen verdiepen, moeten wij méér doen dan schaar en lijmpot hanteren, moeten wij concrete vra gen stellen. Wat is fascisme eigenlijk? Zijn de omstandigheden die voor de oorlog tot de opkomst van het fascisme leid den al dan niet veranderd? Zijn de nieuwe „fascistische" partijen fossie len van een voorbije periode, of zijn zij het zaad van een nieuwe fase in de geschiedenis? Zijn die groeperin gen de afgelopen twintig jaar in kracht toegenomen of zijn zij ver zwakt? Aangezien auteur Eisenberg deze vragen niet stelt, zal ik het pro beren. In de eerste plaats dan: wat is fas cisme? Elk serieus onderzoek moet beginnen met precies te omschrijven wat het bedoelt. In de jaren twintig en dertig be leefden wij de samensmelting van een aantal op zichzelf staande politie ke programma's, een gevolg van de economische crisis, angst voor het communisme en Duitse agressieve neigingen, die als een magneet werk ten. Hiertoe behoorden denkbeelden inzake een katholieke corporatieve staat, de „Action Frangaise", het Spaanse streven tot behoud van de gevestigde orde, Italiaans nationalis me, Duitse opvattingen met betrek king tot de rassen, Oostenrijks anti semitisme. Nu deze krachten zijn uit gewoed, zijn zij weer uit elkaar ge gaan en daarmede ging ook de naam „fascisme" verloren, althans als han teerbaar begrip. Generaal Franco leek in de jaren dertig een „fascist" want hij was een volgeling van Hitler en Mussolini. Nu is dit niet het geval en heeft het eti ket zijn betekenis verloren. Eisen berg houdt echter vast aan zijn uit gangspunt en schrijft dan ook over de „geweldige macht van de Falan- ge". Onzin! Maar Eisenberg speurt nu eenmaal naar fascisten en hij moet ze dan vinden ook. Hij heeft ze aangetroffen in de Zuidafrikaanse re gering, in de onafhankelijkheidsbewe ging te Quebec, enzovoorts, enzo voorts. Het is eigenlijk de tactiek van een McCarthy, thans van linkse zij de. Er wordt niets bewezen. Beseffen wij dat de omstandighe den die destijds van het fascisme een internationale massabeweging hebben gemaakt voorbij zijn, wat moeten wij dan denken van het fas cisme in de vorm van een reeks kleine, plaatselijke groepjes? Auteur Eisenberg voert vele zon derlinge, afschuwelijke schepselen ten tonele. Als wij dit soort lieden echter nauwkeuriger bekijken dan hij heeft gedaan, constateren wij dat zij bijna allemaal overblijfselen van vroeger tijd zijn. Hun activi teiten bewijzen dan ook niets. Zij bewijzen soms veeleer het tegen deel. De aanwezigheid van gewezen na zi's in Spanje, Egypte of Latijns- Amerika is geen blijk van de opkomst van fascisme in het buitenland. Het toont alleen aan, dat het fascisme uit 13rof. Hugh Trevor-Roper hoogleraar - in de eigentijdse geschiedenis, be spreekt het in Engeland verschenen boek „The Re-emergence of Fascism" („Het fascisme steekt weer de kop op!") door Dennis Eisenberg, uitgege ven door MacGibbon Sc Kee. het land van herkomst moest vluch ten. Dit neemt niet weg, dat andere be wegingen ongetwijfeld in Duitsland zelf de kop hebben opgestoken. Een geamputeerd land lijdt aan vele won den en niemand beseft dat beter dan de chirurg. Daarom toont Kosygin zich zo verontrust. Auteur Eisenberg daarentegen concludeert vol vertrou wen, dat Bonn zich heeft ontwikkeld tot een „steunpilaar van de demo gratie". Dit verbaast mij. Volgens mij kan het nationalisme in Duits land zeer goed opnjeuw tot leven ko men, maar het is de vraag of het na tionalisme dan een „fascistisch" stempel zou dragen of zou worden beheerst door de jongste „neo-nazis- tische" bewegingen. Zouden wij na tionalisme alleen maar willen zien volgens de beperkte opvatting van de nazi's, dan zouden wij opnieuw een onjuiste indruk krijgen. Tenslottezijn de „neo-fascisti- sche" bewegingen de afgelopen twintig jaar gegroeid of hebben zij terrein verloren? Eisenberg ont wijkt deze vraag doordat hij elke chronologische volgorde uit de weg gaat. Naar believen loopt hij ach teruit, vooruit, naar links of naar rechts. Kijken wij echter scherper naar de verschijnselen, dan mer ken wij weinig van continuïteit en nog minder van groei. McCarthy is dood. De OAS is aan de dijk gezet. Vijf jaar geleden beweer de de Britse onderwijzer Colin Jor dan, dat zijn beweging „binnen vijf jaar" een machtige politieke groepe ring zou worden. Momenteel heeft hij 250 volgelingen. Natuurlijk Eisenberg hamert er steeds op kunnen de omstadighe- den anders worden. Maar de bestaan de partijen kunnen er dan het hoofd aan bieden. Niemand kan voorspellen wat niet te voorspellen valt. Wij kunnen echter concluderen, dat 22 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog niets te bespeuren valt van de massale beweging, die zich al vier jaren na de Eerste Wereldoorlog manifesteerde. Van de bewegingen die Eisenberg heeft ontmaskerd, is er niet één die blijk geeft van politieke of intellectuele levensvatbaarheid. Zelfs al zou het klimaat gunstig wor den, dan nog zou geen enkele bewe ging over de mogelijkheden beschik ken de kans aan te grijpen. En ge beurt dat niet binnen tien jaar, dan zullen zij waarschijnlijk allemaal dood en begraven zijn. („Sunday Times") ADVERTENTIE voor volwassenen Bronchicum Elixir, voor kinderen Melrosum Forte. GENfeVE De Britse minister van Ontwapening Lord ('halfont heeft ver klaard, dat het verdrag ter voorkoming van de verspreiding van atoomwapens, wellicht vertraagd zal worden door bezwaren van landen die zelf geen kernwapens bezitten. De Britse minister kwam maandag in Genève aan voor de ontwapenings conferentie van de zeventien landen die heden wordt hervat. Hij verklaarde tegenover journalisten, dat het „zeer onwaarschijnlijk" is dat het verdrag waarover de Verenigde Staten, Engeland en de Sovjet-Unie al bijna volledige overeenstemming heb ben bereikt gereed zal zijn voor on middellijke voorlegging aan de confe rentie. Maar hij zei te hopen, dat de moei lijkheden die nog zijn overgebleven, snel uit de weg zullen worden geruimd en dat er deze zomer in Genève een ver drag zal kunnen worden ondertekend. In een maandag in Bonn uitgegeven officiële verklaring heeft de Duitse re gering garanties geëist voor de vitale belangen van landen zonder atoomwa pens in een eventueel verdrag tegen ver breiding van deze wapens. West-Duits- A Een reddingsploeg brengt op een matras een slachtoffer weg van de over stromingsramp in Rio de Janeiro. Er zijn bij deze ramp tientallen slachtoffers gevallen. ORGOSOLO Veertien scholieren en nun onderwijzeres zyn gewond geraakt bij de ontploffing van een granaat onder een catechismusles in de Sint Antonius- kerk van Orgosolo op Sardinië. Een var de leerlingen, de tienjarige Antonio Sorighe, had de granaat op weg naar de kerk op straat gevonden en trok onder de godsdienstles Ue veiligheidspen spelenderwys uit het wapen. Alle gewonden zyn in min of meer ernstige staat overgebracht naar een ziekenhuis. De jonge ntonio zal een hand en het rechterbeen moeten missen. SALISBURY In Salisbury ls maan dag een 29-jarige lector in de geschie denis tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeeld, omdat hij een leidende rol zou hebben gespeeld ln een samen zwering aan de universiteit van de Rho- desische hoofdstad. De lector, de uit Zuld-Afrika afkomstige blanke John An drew Conradie, heeft volgen artsen nog maar tien of twintig jaar te leven. Conradie werd o.a. beschuldigd van het opzetten van plannen om met be hulp van explosieven en granaten van Russische makelij, blanken te doden en hun eigendommen te vernielen. Ten aanzien van zes van de acht pun ten van de aanklacht had Conradie ver klaard schuldig te zijn. Hij werd op 31 augustus j.l. aangehouden en verbleef sindsdien in hechtenis. De officier verklaarde dat Conradie heeft toegegeven geld te hebben ver deeld voor de buiten de wet gestelde Afrikaane nationalistische partij in Rhodesië en instructies te hebben gege ven in het gebruik van handgranaten die tegen Europese gebouwen moesten worden gebruikt. De zaak is achter gesloten deuren be handeld en de pers heeft opdracht ge kregen „om veiligheidsredenen" niet de namen te publiceren van mensen die tot de verboden partij behoren. Conradie heeft, volgens de officier van justitie, bekend, aan de samenzwering te hebben deelgenomen, door zijn con tact met doctor Giovanni Arrighi ,uit ADVERTENTlh wijn is niet duur Milaan die ook doceerde aan de uni versiteit van Salisbury töt hij vorig jaar werd gedeporteerd. Bij de samenzwering zou men, vol gens de officier, ook overvallen hebben willen plegen op boerderijen van blan ken in Rhodesië met „door communis ten opgeleide" terroristen, die vanuit het buurland Zambia Rhodesië zijn bin nengekomen. MIDDELBURG Tijdens een bijeen komst van het departement Zeeland van de Maatschappy voor Nyverheid en Han del heeft Ir. L. W. Lievense uit Breda een geheel uit particulier initiatief ont worpen plan voor een vaste oeverver binding onder de Westersehelde bekend gemaakt. Volgens het plan van ir. Lievense zou de oeververbinding moeten gaan bestaan uit een combinatie van bruggen en een tunnel. Voor de aanleg van de tunnel heeft ir. Lievense een volkomen nieuw systeem ontworpen, waardoor de totale kosten van de oeververbinding ongeveer 100 miljoen gulden minder zouden wor den dan wanneer van een traditionele methode gebruik gemaakt wordt. Bovendien zou het plan een verkorting van de bouwtijd geven van ongeveer twee jaar. De tunnel, die volgens plan van ir. Lievense een lengte krijgt van twee kilometer, zou in zijn geheel in een even lang bouwdok gereed gemaakt moeten worden. Het geweldige gevaarte moet tot zinken gebracht worden en daarna door enorme kabels en lieren in een daarvoor gegraven geul in de Westersehelde worden getrokken. Na de tunnel vanaf Zeeuws-Vlaande ren zal de vaste oeververbinding verder gaan als een 3300 m lange brug van geprefabriceerde elementen. land zal zich bij het bestuderen van een ontwerp-verdrag niet onder druk laten zetten, zegt de verklaring. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Willy Brandt, en zijn Belgische collega Pierre Harmei, hebben maan dag in Bonn afgesproken dat het vraag stuk van de controle in een dergelijk verdrag zal worden voorgelegd aan de Euratom-ministerraad. De Izvestia te Moskou schreef maan dag, dat er geen onoverkomelijke hin derpalen zijn voor het sluiten van een verdrag maar dat West-Duitsland de zaak vertraagt. De kwestie vormt het voornaamste agendapunt van de ontwa peningsconferentie van 17 landen, die heden na zes maanden weer gaat ver gaderen. West-Duitsland is het er in grote trekken mee eens dat er een verdrag moet komen dat voorkomt dat er een chaos ontstaat op het gebied van atoom- wapenbezit. Daarbij moeten de atoom- mogendheden echter aanmerkelijke ont wapeningsverplichtingen aangaan. Con trolemaatregelen mogen niet leiden tot hinder voor het Duitse wetenschappelij ke onderzoek en het economische ge bruik op dit gebied. Daar zal de Duit se regering op toezien. Uit Parijs wordt vernomen, dat pre sident De Gaulle maandag dr. Konrad Adenauer heeft verzekerd, dat Frank rijk niet zal deelnemen aan het voorge stelde verdrag en dat hij kan meevoelen met het voorbehoud dat West-Duits land maakt. BRUSSEL. Het internationale verbond van vryc vakverenigingen (I.V.V.V.) heeft ontkend enige binding met de Amerikaanse inlichtingendienst (C.I.A.) te hebben. Een woordvoerder van de federatie verklaarde: „Het I.V.V.V. heeft nimmer direct of indirect enige binding met de C.I.A., noch direct of indirect geld van dit bureau ont vangen". „De aantijgingen die gedaan worden in de New York Times van 20 februari zijn onwaar en missen iedere grond. Het verbond heeft evenmin ooit enige directe of indirecte financiële steun ontvangen van studenten- en jeugdorganisaties, zo als door het blad beweerd". De woordvoerder deelde mee dat de federatie nooit van enige organisatie geld heeft ontvangen, behalve van aan gesloten vakverbonden en zo nu en dan van instellingen van de Verenigde Naties voor onderwijsprojecten. De federatie publiceert geregeld een volledig financieel verslag, waarin ver antwoording wordt afgelegd van alle inkomsten en uitgaven. Dit verslag is voor een ieder toegankelijk. MOSKOU Yan welingelichte zijde wordt in Moskou vernomen dat daar vorige week vrijdag de 28-jarige Viktor Chaustof tot drie jaar werkkamp is ver oordeeld wegens deelneming aan een demonstratie. Hij heeft op 22 januari met een 50-tal anderen in Moskou ge protesteerd tegen de aanhouding van vier collega's en intrekking geëist van een nieuwe wet, dat op het verspreiden van staatsgevaarlijke geruchten een ge vangenisstraf van ten hoogste drie jaar stelt. Chaustof zou verstoring van de openbare orde ten laste zijn gelegd. Sinds die betoging zijn nog twee jon ge intellectuelen gearresteerd, zo wordt van dezelfde zijde vernomen. Een van hen, de 29-jarige Alexander Iginzburg, had een „witboek" samengesteld over het gevangenzetten, vorig jaar, van de schrijvers Andrei Sinjafsky en Joeri Da niël, die beschuldigd zijn van het be lasteren van de Sovjet-Unie in geschrif ten die zij in het westen hebben laten uitgeven. In westelijke persberichten is al eer der gemeld dat 20 Russische intellectu elen een protest hadden getekend tegen de wet op het verspreiden van geruch ten. Tot de ondertekenaars behoren, zo werd gezegd, de componist Dmitri Sjo- stakovitsj, de filmregisseur Michail Romm en de natuurkundige Igor Tamm. Van dat bericht heeft men evenwel in Moskou geen bevestiging kunnen krij gen. O DEN HAAG Tot voorzitter van de raad van toezicht van het fonds van de Bond van Nederlandse Militaire Oorlogs lachtoffers is geïnstalleerd mr. F. J. Kranenburg, commissaris der koningin in de provincie Noord-Holland. X)NDEN Scotland Yard, het centrum van de Britse recherche heeft in de afgelopen week zijn ge heime archieven overgebracht naar zijn nieuwe hoofdkwartier. Gedurende zeven etmalen werden dag en nacht met onopvallende ver huiswagens de onvervangbare gege vens, zoals de 1.800.000 reeksen vin gerafdrukken en talloze foto's van allen die in Groot-Brittannië zijn veroordeeld of verdacht, van het oude, uit de 19e eeuw stammende bakstenen gebouw vervoerd naar het enkele honderden nieters westelijker aan de Theemsoever gelegen moder ne bouwwerk met 21 etages van be ton en glas vervoerd. De politie had alle mogelijke voorzorgsmaatregelen getroffen om te voorkomen dat deze archieven in handen van de onder wereld zouden vallen. Het overbrengen van de minder geheime stukken zal nog twee weken vergen. Het nieuwe hoofdkwartier beschikt over de modernste middelen in de strijd tegen de misdaad. Het oude complex van Scotland Yard is thans leeg en verlaten. Sir Joseph Simpson, het huidige hoofd van de Yard, heeft zijn bureau op de achtste verdieping van het nieuwe gebouw. Op deze afdeling zijn ook een slaapkamer, een bad en andere faciliteiten ondergebracht. Dit in overeenstemming met de traditie dat de „boss" van de Scotland Yard dag en nacht beschikbaar moet zijn. In de enorme ruimte die het nieu we etablissement bevat zijn de mo dernste faciliteiten en inrichtingen te vinden, waar men in de oude gebou wen nauwelijks van gedroomd heeft. Men is overgeschakeld op compu ters, terwijl het communicatiesys teem van de afdelingen sterk is ge mechaniseerd. De voorbereidingen van de verhui zing begonnen reeds in januari en de werkzaamheden zelf waren zo zorg vuldig mogelyk opgezet, teneinde het historisch materiaal van de Yard zo veilig mogelijk over te brengen. „Zonder dit materiaal zouden wij immers verloren zijn", zo meende een inspecteur van de Yard. Arbeiders die de agenten hielpen werden nauwgezet in de gaten ge houden. ja zelfs de agenten verloor men niet uit het oog teneinde er ze ker van te zijn dat ze „echt" waren. Vooral werd gedacht aan het gevaar van verdwijning van stukken e.d. die voor chantage zouden kunnen wor den misbruikt. De naam Scotland Yard voor de recherche van de Londense, later de Britse politie, is afkomstig van de plaats waar het eerste hoofdkwartier was gevestigd, namelijk op het plein van die naam in Londen. Later ging men over naar het thans verlaten gebouw, New Scotland Yard ge noemd. T>rof. dr. J. Robert Oppenheimer werd geboren in New York op 22 april 1904. Zijn vader, Julius, was op 17-jarige leeftijd uit Duitsland naar de Verenigde Staten gekomen en was tex- tielimporteur. Zijn moeder was Ella Friedman, in Baltimore geboren, die voor haar huwelijk tekenlerares was geweest. „Oppie" zoals hij door zijn vrienden en goede bekenden werd genoemd, gaf al vroeg biyk van zijn bijzonder talent. Toen hy elf jaar was, verkreeg hij het lidmaatschap van het NewYork- se mineralogisch genootschap en het lid dat qua leeftijd het dichtst in zijn buurt kwam, was in de 60. De verlegen, aan boeken verslaafde jongen studeerde snel en gemakkelijk. Hij bezocht de Ethical Culture School te Manhattan, een school waar buiten gewoon intelligente kinderen de boven toon voerden. Vervolgens ging hij naar Harvard en van daar naar de Cambridgeuniver- siteit in Engeland. Aan de universiteit te Göttingen in Duitsland deed hij zijn doctoraal in de filosofie. Het was toen 1927 en hij was 23 jaar. liet leven van deze buitengewone ge- leerde, die omdat hij dat voor zijn filosofische studie nodig had, zeven ta len kon lezen, (ook Sanskriet) vertoont de meest vreemde wendingen en ironi sche trekjes. Tijdens de tweede wereld oorlog was hij het wetenschappelijk hoofd van het zogenaamde Los Alamos- project, de organisatie die de eerste atoombom schiep. Naderhand echter werd hij gewantrouwd wegens ver meende communistische sympathieën en het kwam zover dat de Amerikaanse commissie voor atoomenergie hem ver der de toegang weigerde tot de gehei men die hij zelf had helpen ontsluiten. Hoewel hij de adviseur van de be langrijkste politici met betrekking tot de atoompolitiek was geweest en er waarschijnlijk op de hele wereld nie mand was die meer geheime weten schap in zijn hoofd meedroeg dan hij, mm J. ROBERT OPPENHEIMER A-bom, en daarna viel het besluit in de commissie met vier stemmen tegen een. In het verslag was ondermeer spra ke van „bewijzen van fundamentele ge breken in zijn karakter" en het feit dat zijn betrekkingen met personen die hem als communist bekend zijn, de grenzen van aanvaardbare voorzichtig heid en zelfbeperking ver hebben over schreden". Tijdens deze procedure gaf Oppenhei mer zonder meer toe, dat hij vroeger met communisten was omgegaan, doch hij ontkende dat hij rode connecties had en verklaarde dat al zijn relaties' met de linkervleugel een eind hadden genomen toen hij met het oorlogswerk was begonnen. Een van de vier leden die voor zijn uitsluiting hadden gestemd stelde zich niet alleen achter de conclusie der an dere drie, doch ging nog verder. Hij stelde dat dr. Oppenheimer „onloyaal" was in die zin dat hij de veiligheidsbe palingen die voor een man in zijn kwetsbare positie golden „niet getrouw nakwam". TTet commissielid dat Oppenheimer wenste te handhaven, verklaarde dat hij het niet eens was met de „dui delijke gevolgtrekking" van een speci ale veiligheidscommissie „dat hij ge heel loyaal is en ik geloof niet dat hij een risico voor de veiligheid oplevert. Het lid verklaarde dat „aangezien dr. Oppenheimer een van de geleerdste en briljantste fysici is die we hebben, zyn diensten in de toekomst van groot be lang voor het land kunnen zijn." Het commentaar van Oppenheimer was dat deze afwijkende mening „eeriyk en be- schouweiyk was" en „datgene zegt wat gezegd moet worden". Hierna volgde een beslissing van een personeelsveiligheidscommissie die in deze zaak getuigen had gehoord en met twee stemmen tegen één rapporteerde, dat de geleerde een veiligheidsrisico op leverde en dat hem geen verdere gege vens en feiten mochten worden ver strekt. TYTen dient by de beoordeling van de feiten in deze zaak, zich even te verplaatsen in de geestesgesteldheid van die tijd. De „koude oorlog" was in volle gang en door verscheidene zaken was men in de V.S. dicht bij de gesteldheid voor een „heksenjacht" op alles wat maar in de ogen van fanatici „links" dacht of gedacht had. Daarbij neme men in aanmerking dat elk eigen onafhankelijk oordeel als „links" kon worden gebrandmerkt. De zaak van Alger Hiss, de man die als adviseur van de regering in verbin ding had gestaan met de Russen, het overgaan van Klaus Fuchs en meer fysici, had de regering van de V.S. ui terst kwetsbaai gemaakt. Dat men daarmee een man als Op penheimer buitenspel poogde te zetten was en is natuurlijk niet goed te praten. Waartoe een dergelijk optreden leidt, heeft men gezien bij de grote heksen jager Joe McCarthy, de man die te pas en te onpas dit laatste in grootste mate met beschuldigingen aan kwam zetten en die tenslotte in een drama tische zitting van de Congrescommis sie zich zozeer in leugens en machina ties had verstrikt, dat hij voorgoed on mogelijk was geworden.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1967 | | pagina 7