lïn
Schepen op het land
m
Mozes was mijn gids (2)
B«
Volgende artikel:
Tweede luitenant Bracha.
Jonge Israëlische wachtpost aan de grens
met Egypte.
Met Moshe JaakobI als z(jn gids voert een onzer redacteuren ons vandaag mee langs de zuidelijke kustweg van
Israël naar de strategische punten ln het grensgebied met Egypte. Niet zozeer de militair-strategische aspecten val
len hier op, maar de economisch-strategische kant van Israëlg stormachtige ontwikkeling in een gebied waar de
woestijn tot een bloeiende gaarde werd
Kieviten in
de Negeb
\/an Tel Aviv het punt van aankomst
van vrijwel alle Israëlreizen en het
uitgangspunt van vele verkenningstochten
reizen wij, langs de kustlijn eerst naar
het zuiden: de woestijnhelft van de Jonge
staat. Er staat een meisje in uniform
langs de kant van de weg. We nemen het
liftstertje mee. Bracha heet ze de „geze
gende". Een paar jaar geleden is ze uit
Argentinië naar Israël gekomen samen
met haar broer, die in de kibboets werkt,
aan de grens van Israël en Egypte in het
zuiden. Ze had het heel goed in Argenti
nië, vertelt ze. Drie jaar was ze, toen Is
raël onafhankelijk werd en de grotè strijd
van de Joden voorbij was. Ze had de ge
schiedenis van de generatie vóór haar
kunnen laten voor wat ze was, maar in
haar onbekommerde jeugd groeide, juist
door die recente geschiedenis van het
Joodse volk, een ideaal en daarom ging
dit Joodse meisje, dat geen vervolgingen
giekend heeft, naar Israël. Wilde ze iets
zien van het wonder?
ïn Holland kennen wij een Joodse arts
een van de weinige Nederlanders die
Auschwitz overleefden. Hij vertelde ons
eens, dat hij te moe was om naar Israël te
gaan te moe van het lijden, te moe
van hefc grote verlies en te moe om weer
op te bauwen van de grond af, mis
schien wel in de kibboets wéér oog-in-
oog met een vijand. Hij wilde graag in
Holland blijven, maar voelde het nietgaan
toch als een soort lafheid. Maar iedereen
die hem kent, kan hem respecteren. Zel
den moest een mens zóveel lijden als de
ze man.
Bracha heeft die vermoeidheid van de
vervolgde nooit gekend. Ze stapte bij aan
komst uit Argentinië in Tel Aviv middenin
het Israël van nu vrijgevochten, maar
niet probleemloos. Ze meldde zich met al
haar idealen in het leger van jongens en
meisjes, die het verworven bezit zullen
moeten bewaken. Bracha werd officier.
Ze is een beetje beduusd zomaar een
lift te krijgen van een Hollander. In heel
langzaam Engels gemixed met wat
Spaans en Hebreeuws vertelt ze ons dat
ze Anne Frank heeft gelezen en dat het
voor haar in Argentinië veel te moeilijk
werd daar te blijven hoe goed het le
ven er ook was.
Kinderspel in de kibboets: een jong Ame-
rikaantje met een Algerijns vriendinnetje
op de rug.
de ingang van 'n kibboets in het grens
land tegen de Egyptische woestijn
stapt ze uit de auto en vraagt ons
Moshe en mij op de thee. En daar, in
een van de roomwitte bungalowtjes van
de nederzetting omzoomd door eindelo
ze vlakten met oogstrijpe sinaasappelen
en een nieuwe aanplant van tomaten en
bananen ontmoeten vrtj haar broer, een
vriend uit Uruguay en een jonge Franse
Jood. Buiten staan hun rubber laarzen en
de hoge soldatenkistjes op een rij. Nee,
we mogen 't niet overdrijven. Het beeld van
de ploeg in de ene en het geweer in de an
dere hand is een figuurlijk beeld. Het is
rustig in de grensgebieden; de paraatheid
wordt niet zo openlijk gedemonstreerd als
misschien in de eerste jaren na de onaf
hankelijkheid. Maar iedereen weet 't: in
de kibboetsim van het grensgebied, waar
meest jonge mannen en vrouwen de woes
tijn met bulldozer, ploeg en water te lQf
gaan, heerst op iedere minuut van dag en
nacht paraatheid.
Overal komt men ze in Israël tegen
meisjes als Bracha met de grappig-klei-
ne rode mutsjes. Overal in de steden
en stadjes en de ver afgelegen kibboet
sim. Een nieuwe generatie die het als de
gewoonste zaak van de wereld aanvaardt,
dat jongens en meisjes twee en een half
jaar moeten dienen en daarna regelmatig
moeten opkomen voor herhaling. Een
nieuwe generatie met een andere „back
ground" dan talloze leeftijdgenoten in an
dere landen. Jongens en meisjes van wie
men van de gezichten kan af lezen dat
geen macht ter wereld de Joden nog eens
uit Israël zal verdrijven.
„Shalom", zegt Bracha „shalom, Sha
lom", zeggen die anderen van de kibboets
in de laantjes tussen de bungalowtjes.
„Shalom" zegt iedereen in Israël ieder
een en overal. Het is een groet voor elke
vierentwintig uur van de dag. Geen volk
kan beter weten wat vrede betekent!
Tussen de metershoge cactussen langs
de weg rijden we naar Ashdod aan de
Middellandse Zee. Ashdod is een haven in
wording. Hoge flats rijzen er als padde
stoelen uit de grond en, zoals in ons land
t.v.-antennes op de daken staan, zo rijzen
in Israël de zonnespiegels boven de flat
gebouwen uit. Het zijn kleurige metalen
YYYYYYYYVYYY\Y\\YYYYY\Y\YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY\YYYYY\\\\Y\W\\\YYYYYYYY\YY\\YYY\YYYY\V\\\\YYYYYY\\y
Wie dit schilderachtige doorkijkje in werkelijkheid ziet, kan niet vermoeden dat
precies op deze plaats door de duizenden Joden die de tweede wereldoorlog hadden
overleefd, nog eens onnoemelijk leed werd geleden. Dit is de haven van Famagusta,
de voornaamste havenplaats van het eiland Cyprus in de Middellandse Zee. De
muren maken deel uit van de oude vestingwerken uit de tijd van de oude Grieken. 2
Op deze muren hadden de Engelsen hun wachtposten uitgezet die de Joden
moesten verhinderen vluchtpogingen
te ondernemen uit de haven voor
een illegale immigratie in eigen land
(toen nog Palestina onder Brits man
daat). Talloze schepen en scheep
jes soms niet meer dan vlotten
met Joden uit alle delen van de
wereld werden na een vergeefse door
braak door de Engelse blokkade voor
de kust van Palestina naar Famagusta
overgebracht, waar de opvarenden op
nieuw in kampen werden onderge
bracht.
In het boek Exodus" kan men
lezen wat er met de transporten vrou
wen en kinderen gebeurde. Voor een
groot deel kwamen zij terecht in het
even ten noorden van deze haven ge
legen barakkenkamp Caraolus. Ook in
Karina, aan de Noordkust van het
eiland Cyprus werden vele Joodse emi
granten opnieuw gëintemeerd.
Ooggetuigen uit die dagen (de jaren
1947 en 1948) vertelden ons, dat on
danks scherpe bewaking van de Engel
sen, grote groepen Joden er in slaag
den uit de kampen weg te komen
onder meer door ondergrondse tun
nels en kans zagen met kleine, vaak
niet-zeewaardige scheepjes uit de ha
ven van Famagusta te ontsnappen.
Vanaf deze muren kan men het
oude barakkenkamp nog zien liggen.
Soldaten van de Verenigde Naties heb
ben er nu hun intrek genomen, ten
einde er op toe te zien dat er niet op
nieuw onlusten uitbreken tussen de Grieks-Cyprioten en de Turkse minderheid
op het eiland.
Het eiland Cyprus speelde eens een belangrijke rol in de onafhankelijkheids
strijd van de Joden. Vandaar dat op de reizen die in mei en november a.s. naar
Israël worden gemaakt, en waarover wij de vorige week schreven, ook Cyprus zal
worden aangedaan.
IYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY'
yyyyyyyyvyyyyyV
tanks in rood, blauw, zilvergrijs en groen,
waarin water verwarmd wordt door naar
de zon gekeerde spiegels. In Israël is een
overvloed aan zon en menselijke energie,
maar elektriciteit is er duur en daarom
moet de zon voor het warme water zor
gen.
Ashdod bruist van activiteit. Alweer Jo
den uit alle delen van de wereld bouwen
daar een geweldige haven, die misschien
eens een wereldnaam zal krijgen. Ja, mis
schien...als een stout plan tot uitvoering
komt. De Israëli's zijn namelijk van plan
om ongeveer ter hoogte van deze haven
een kanaal te graven, dwars door de woes
tijn van de Negeb een moderne door
vaart van de Middellandse Zee naar de
Indische Oceaan: een tweede Suez-kanaal
dus eigenlijk, maar dan eentje dat de
grootste tankers ter wereld de reis om
Afrika kan besparen.
Het kanaal zou een lengte moeten krij
gen van 274 kilometer en dwars door het
zeshonderd meter gebergte van de Negeb
moeten gaan. Een vermetel plan dat eco
nomische, maar vooral ook politieke ge
volgen kan hebben.
Moshe en ik praten er niet lang over.
Wat er van zal komen, weten we niet.
Moshe zegt iets, dat hij later in de komen
de dagen nog vaak zal herhalen: „If you
try, there's nothing impossible..." De
staat Israël is er, tot de onafhankelijkheid
in 1948, een levend bewijs van en wie daar
nog aan mocht twijfelen, moet in het voet
spoor van de Exodus-Joden eens het land
in gaan, om te zien hoe in Israël inder-
Achter de felbevochten woestijnheuvel van Mordechai ligt de gelijknamige Kibboets
pjes veroverd op een doodse dorheid.
een paradijselijke tuin, met water, ploeg, zaad en boom
daad werkelijk niets onmogelijk schijnt te
zijn.
Y/erderop, vlak voor de grenslijn met
Egypte tegen de merkwaardige Ga-
za-strook, die als een vijandelijke vinger
in Israëlisch gebied steekt ligt bijvoor
beeld de kibboets Mordechai, genoemd
naar de Poolse Jood Mordechai Anilewitsj,
commandant van een groep verzetsstrij
ders in het getto van Warschau. Morde
chai werd na een wekenlange strijd tegen
de Duitsers in de riolen van Warschau ver
moord, maar zijn naam blijft leven in de
ze nederzetting van Joodse pioniers.
Al voor de oorlog werd deze kibboets ge
bouwd, in hoofdzaak door refugié's uit Eu
ropa. Kibboets Mordechai lag ver vooruit
geschoven en zou een van de zwaarste be
proevingen moeten doorstaan uit de Is
raëlische verzetsstrijd. Op 19 mei 1948
vijf dagen na de onafhankelijkheidsver
klaring van de staat Israël stortte een
zwaar gewapende Egyptische legermacht
van 2500 man met tanks, vliegtuigen en
kanonnen zich op een handjevol kibboets
bewoners (150 mannen en vrouwen). Van
af een heuvel ten zuiden van de kibboets
hebben deze dappere Joden zich zes da
gen tot de laatste kogels verdedigd, met
voor een deel zelf gemaakte machinege
weren en pistolen. Golf na golf lieten zij
de Egyptenaren tot op dertig meter nade
ren om ze telkens opnieuw terug te slaan.
Moshe was er bij en hij vertelt mij hoe
de mannen en vrouwen van de kibboets
's nachts, tijdens de gevechtspauzes, hun
kinderen uit de kibboets evacueerden naar
veiliger oorden. Urenlang slopen Moshe en
zijn vrienden met de kinderen op hun rug
door de omsingeling heen om terug te ke
ren naar de heuvel. „Onze wapens", zegt
Moshe, „waren Italiaanse, Spaanse en
Duitse geweren, gevonden in de woestijn,
gekocht van Bedoeïenen of zelf gemaakt
in de ondergrondse. Tenslotte slaagden wij
er in de Egyptenaren zes dagen en nach
ten op te houden voor een opmars in de
richting van Ashdod, ten zuiden van welke
stad de Egyptenaren tenslotte op 24 mei
1948 tot over hun eigen grenzen werden
teruggeslagen."
Moshe laat ons de heuvel zien. Het is
het enige stukje grond bij de kibboets
Mordechai waar nooit de ploegschaar een
voor zal trekken. Israël maakte er een
gedenkplaats van, een soort museum,
waar de bezoeker tussen loopgraven,
prikkeldraad en stukgeschoten Egyptische
tanks kan luisteren naar een gedempte
stem uit een luidspreker. Op deze woestijn
heuvel van Mordechai met een meer dan
levensgrote man in brons, een handgra
naat in de vuist, is de tijd blijven stil
staan, als een herinnering en een symbool.
7o heeft Israël op enkele punten in het
land kleine en grote monumenten,
maar het grootste monument is het land
zelf, zijn woestijnen en rotsachtige heu
vels. Ver uit het noorden, uit het meer
van Galilea haalden de Israëli's in enor
me buizen het water naar deze dorre
vlakten, legden zij irrlgatiewerken aan,
zaaiden zij weiden in, waar nu koeien gra
zen en pootten zij miljoenen sinaasappel
boompjes die nu al jaren rijke vrucht
dragen. En tussen dit land dat letterlijk
vloeiende is van melk en honing, zag ik
kieviten gaan die doodgewone Holland
se kieviten die alleen daar te vinden zijn
waar boeren brood verdienen aan de
grond.
Kieviten tussen cactussen in de Negeb!
Niet alleen het ontstaan van de onafhan
kelijke staat Israël is een wonder, de
groeiende en bloeiende woestijn is een niet
minder groot mirakel.
pen tocht langs de gedenkplaatsen met
stukjes geschiedenis van de staat Is
raël maakt stil, maar de verovering van
het leven door de Joden in de woestijn
heeft al menigeen met stomheid gesla
gen.
Zelfs op de dorre rotsen hebben de eer
ste kibboetsbewoners de stenen met bull
dozers op een hoop of in lange rijen ge
schoven tot de aarde bloot kwam om er
te zaaien en te poten. Elke vierkante me
ter grond krijgt tenminste een boom, die
eenmaal groot geworden nog verder
in de rots zal knagen tot er misschien
twee bomen kunnen staan.
Zo zijn ook de heuvels groen geworden
groen van suikerbieten, als er veel en
goede grond was; groen van druiven en
amandelen als de rotsen minder grond
vrij gaven, maar in ieder geval groen van
bomen en boompjes, waarvan er miljoe
nen werden gepoot door Joden en niet-
Joden uit de hele wereld. Uit achting,
sympathie en bewondering.
En toch is dit alles geen mysterie.
Moshe Jaakobi, mijn gids, zegt weer:
„If you try it, nothing is impossible."
Maar van waar dan die pushing power,
die bijna onmenselijke kracht?
Moshe zegt 't zo: „Vergeet niet dat dit
land is gebouwd op de graven van zes
miljoen Joden. Geef eens een zwerver, die
van geslacht op geslacht gedwongen is te
vluchten geef eens een banneling die
nergens rust krijgt geef eens een over
levende een stukje grond waarop hij ein
delijk zijn eigen huis mag bouwen. Let op
hoe dat gaat wélt hij er van maakt. En
als hij dan woont, stuur 'm dan eens een
vijandelijke buurman op 't dak. Let eens
op wat hij doet. Isoleer hem eens. Natuur
lijk zal hij de laatste meter van zijn grond
benutten om er wat op te verbouwen. Kijk,
dat is Israël", zegt Moshe. „Voorzover
wij zelf nog niet genoeg energie hadden
om ons land op te bouwen, hebben onze
vijanden ons wel de inspiratie gegeven..."
/~\p de terugweg uit de woestijn naar
Tel Aviv passeren we grote industrie-
en. Israëli's maken machines, assembleren
anto's, bouwen en repareren vliegtuigen,
hebben grote chemische en farmaceutische
industrieën de grijze nijvere vlekken in
het groene land.
Voor Moshe, die eens droomde een pio
nier te zijn en het ook wérd, is de droom
werkelijkheid geworden. Hij heeft goede
hoop dat de „fighting spirit" van deze ge
neratie zal overgaan op de volgende want
de „challenge goes on" de uitdaging
gaat door, zolang er nog woestijnen zijn,
nog vooroordelen tegen Joden en tegen Is
raël en nog vijanden aan de grenzen.
Woog boven ons schieten Israëlische
straaljagers door de staalblauwe voor
jaarslucht. Israëlische vliegers oefenen en
verkennen het luchtruim boven de langge
rekte grenzen. De korte geschiedenis van
deze jonge staat heeft geleerd, dat de
waarborgen voor de vrede en de veiligheid
aan de grenzen niet van het legertje van
de Verenigde Naties kunnen komen. Tel
kens stoken in de Arabische landen opge
hitste infiltranten het vuurtje weer aan
door mijnen te leggen, bruggen op te bla
zen en kibboetsbewoners te doden. Telkens
weten de regeringen van de Arabische lan
den, als de Verenigde Naties er aan te pas
komen, van niets. Maar zodra de Israëli's
terugslaan en dat gebeurt dan ook wel, is
Leiden in last. Een politieke commentator
schreef onlangs: „Als de Arabische staten
in hun omgang met Israël uitsluitend de
taal van het geweld gebruiken en indien
de Verenigde Naties niet bfl machte zijn
hierin verandering te brengen, blijft er voor
Israël weinig anders over dan geweld met
geweld te beantwoorden. De Israëlische
regering moet dat doen, ook al bestaat
het gevaar dat zij daardoor de openbare
mening in de wereld tegen zich in het har
nas jaagt...."
Het groene land aan deze zijde van de
Jordaan met als contrast de dorre woestijn
aan gene zijde, is de Arabische leiders
een doorn in het oog, omdat de dorheid
aan het, voor een groot deel in armoede
verkerende volk niet te „verkopen" is.
Daarom duurt de hetze voort en blijft de
uitdaging bestaan in meer dan één op
zicht!
Op verzoek van verschillende lezers, die
jelangstelling hebben voor een reis naar
sraël volgens het „Exodus"-schema, ge
en wij hierbij het adres waar alle ge-
evens over deze reis kunnen worden
verstrekt: Anthony Veder en Co., West-
laak 4, Rotterdam.
De zon helpt mee energie te verzamelen.