Samen om
de tafel
gaan
zitten
De man
achter
't fornuis
Anthony van Kampen schreef
epos van Nederlandse paters
DE BRUID IS ANDERS
Mei vliegende dominee de
warme zon tegemoet
Rubber-nylon worst:
stuw bij dijkbreuk
IN ARME EN RIJKE JAREN
Huishoudelijke voorlichting
anno 1967betekent meestal:
Alleen maar
bevliegi ng
„Het land dat God vergat"
Verbetering
Offers tot het
uiterste in
de jungle
Indrukken
Honderdduizend Scandmaviërs
reizen via predikant
Luchtvloot
Ontmoeting
Heldendicht
Budget
Verleiding
Bankbiljetten niet
naar Rhodesië
Zwitserse kaas
niet meer uit
Duitsland
Noodweer in V.S.
vier doden
DONDERDAG 9 MAART 1967
(Van onze medewerkster)
T"|e crisistijd van ruim dertig jaar geleden is in de laatste mkanden nogal eens
„in het nieuws" gehaald tegen de achtergrond van de massale ontslagen
en bedrijfssluitingen in het Nederland van nu. Vrouwen die de crisisjaren be
wust hebben meegemaakt, zullen bij het ophalen van de wrange herinneringen
misschien ook even hebben gedacht aan het werk van de huishoudelijke en ge
zinsvoorlichting, dat in die crisistijd in Nederland is geboren. Huishoudelijke
en gezinsvoorlichting, gegroeid uit initiatieven van het nijverheidsonderwijs,
trachtte ervan te maken wat ervan te maken viel. De huisvrouwen kregen
voorlichting over het vermaken van nog bruikbare kleding en over voeding.
,,In Rotterdam is het werk in 1934.
begonnen, regelrecht inhakend op de 1
toestanden van dat ogenblik," vertelt
mevrouw J. H. Duijkers-Kranenburg,
directrice van de Stichting Huishou
delijke en Gezinsvoorlichting Rotter
dam, een van de ruim vijftig plaatse
lijke stichtingen die deze voorlichting
over heel Nederland in de praktijk
brengen. Huishoudelijke en gezins
voorlichting heeft de crisisjaren
glansrijk overleefd en is ook anno
1967 voor menig huisvrouw nog een
welkome vluchthaven uit de baaierd
van huishoudelijke problemen.
In die ruim dertig jaren is het ka
rakter van de voorlichting, uiteraard,
veranderd. De smalle basis van ad
viezen over kleding en voeding is
aanzienlijk breder geworden. „Die
beginpunten zijn nog wel onderdeel
van onze voorlichting," zegt mevrouw
Duijkers, zelf al ruim 21 jaar „in de
voorlichting" werkzaam. „Tegen
woordig richten we ons voornamelijk
„Kookcursussen voor mannen zijn
soms opeens een ware rage." Dit
constateert mejuffrouw C. W. de
Werd die als kooklerares en voe
dingsadviseuse is verbonden aan de
Stichting Huishoudelijke en Ge
zinsvoorlichting Rotterdam. Via
spreekuur en telefoon geeft zij
raad aan de huisvrouw die in culi
naire moeilijkheden zit; via kook
cursussen en demonst-aties brengt
zij vrouwen (en soms dus ook man
nen) het fijne van de kookkunst bij.
Vooral tegen de feestdagen bereikt
haar voorlichtingswerk een „top".
Dan worden veel recepten en me
nu's gevraagd. Tegen de zomer
zakt die belangstelling tijdelijk.
Vragen van allerlei aard bereiken
haar: hoe een cake precies moet
worden gebakken, wat zij van een
bepaald diëet denkt, af zij iets weet
van nieuwe keukenapparatuur.
Op de kooklessen komen veel jonge
vrouwen, en vooral jonge aspirant
huisvrouwtjes. „Er is echte belang
stelling voor het leren koken", zegt
mejuffrouw De Werd. „Sommige
meisjes zouden in een paar maan
den wel alles van de kookkunst
willen weten, maar zo vlug gaat
dat natuurlijk niet. Men wil tegen
woordig ook graag iets bijzonders
leren koken, geïnspireerd door va
kanties in het buitenland. De Ne
derlandse voeding is nu eenmaal
erg vlak. Er zitten weinig geraffi
neerde kanten aan."
Van tijd tot tijd is er dan plotseling
die grote belangstelling voor de
speciale kookcursussen voor man
nen. „Maar ik zie nog geen neiging
om het koken als vanzelfsprekende
bijdrage van de man aan de gezins
taak te beschouwen", zegt mejuf
frouw De Werd. „In de praktijk
valt het trouwens niet altijd goed
uit wanneer de man heef1 leren
koken. Je krijgt dan soms thuis een
stille strijd tussen man en vrouw
in de keuken."
Toch gelooft zij dat de Nederlandse
man bezig is, huishoudelijker te
worden. Vooral de jongere gezins
hoofden zitten niet meer, zoals wel
eer hun vaders en grootvaders, als
'vorsten op hun troon in de huiska
mer terwijl moeders en dochters
het werk doen. „Het gezinsleven
kan een leuker geheel worden wan
neer de man ook eens wat huishou
delijk werk op zich neemt. De taak
van de huisvouw wordt verlicht en
er komen meer mogelijkheden voor
gezamenlijke vrijetijdsbesteding",
vindt mejuffrouw De Werd die nog
een compliment voor de man in
petto heeft: als hij zich op huishou
delijk terrein begeeft, doet hij dat
zeer serieus en met veel toewij
ding.
En dan maakt deze kookdeskundige
nog een opmerking die wij willen
doorgeven aan alle mannen die al
tijd roepen dat hun moeders het
Brussels lof, het gehakt en de kip-
pesoep nét even anders klaarmaak
ten dan de wettige echtgenote het
doet. „Iedereen kookt verschillend,
zelfs wanneer van precies dezelfde
ingrediënten wordt uitgegaan. Als
ik zes kooksters precies dezelfde
hoeveelheden en dezelfde richtlij
nen geef voor het maken van soep,
komen er toch zes verschillende
soepen uit de bus."
tot de jonge huisvrouw en vooral tot
de aspirant huisvrouwen."
Zij constateert dat de methodiek
van de voorlichting momenteel sterk
verandert. ,,In korte tijd willen wij
nu een basis leggen waarop de cur
sisten zelfstandig verder kunnen wer
ken. De gezelligheidsfactor is natuur
lijk wel belangrijk maar mag niet de
boventoon voeren. De resultaten?
Daar zijn een lfeleboel vraagtekens
bij. Maar dat zal met voorlichtings
werk op dit terrein ;wel altijd zo blij-
Een jaarverslag van de stichting
Rotterdam vermeldt, naast diverse
demonstraties, excursies, tentoonstel
lingen en propagandabij eenkomsten,
ook cursussen en causerieën over en
kele tientallen onderwerpen. Cursus
sen over gezonde voeding en het zelf
maken of vermaken van kleding,
maar ook over onderwerpen als: gast
en gastvrouw, rondkomen met het in
komen, handig huishouden, kinderver
zorging en opvoeding, goede bewe
ging en schoonheidsverzorging. Cau
serieën over nieuwe stoffen, het ver
zorgden van bloemen en planten, alge
mene hygiëne, het besteden van het
huishoudgeld, eenvoudige ziekenver
zorging, het doelmatig gebruik van
moderne huishoudelijke apparatuur.
Naaicursussen voor blinde en slecht
ziende vrouwen, en voorlichting aan
woonwagenbewoners, zijn daarnaast
twee activiteiten waaraan de sti
Tifi'g 'Rdtterdöm vèët -plezier
doening beleeft.
„Wat blinde vrouwen, met behulp
van braillepatronen, opi- die cursus
sen presteren doet ons steeds weer
versteld staan," zegt mevrouw
Duijkers. „Ook met de voorlichting
aan woonwagenbewoners hebben
we prima resultaten. De huisvrou-
en. v.
Op de cursus „Kleding en haar acces
soires" van de Stichting Huishoude
lijke en Gezinsvoorlichting Rotter
dam wordt geleerd hoe kleren kunnen
worden gemaakt of versteld Er is
altijd grote belangstelling voor.
wen in een woonwagenkamp zijn
veeleisend. Ze zijn zeer kwaliteits
bewust, kopen goede kwaliteiten.
De vrouwen hebben grote belang
stelling voor huishoudelijke voor
lichting, of ze nu 18 dan wel 65 jaar
zijn."
Voornaamste punten van de huis
houdelijke en gezinsvoorlichting zijn
tegenwoordig de consumentenvoor
lichting en de gezinsbudgettering,
twee begrippen die in de loop der ja
ren steeds gecompliceerder zijn ge
worden.
„Het is heel moeilijk richtlijnen te
geven op het gebied van het gezins
budget," erkent mevrouw Duijkers.
,,0p dit terrein geven we vooral indi
viduele adviezen. Waar nodig wordt
het gezin dat budgettair in de knoop
zit, een poosje begeleid. Het zijn echt
niet alleen de mensen met een laag
inkomen die hulp nodig hebben. Ook
gezinnen met hogere inkomens komen
er vaak niet meer uit."
„Tegenwoordig moeten we vaak
het advies geven, het budget te druk
ken. Het is een heel moeilijke mate
rie waarmee we uiterst omzichtig
omspringen. Het uitgangspunt is: sa
men om de tafel gaan zitten. Voor
lichting en huisvrouw moeten samen
pi-oberen, de financiële knoop te ont
warren."
Samen om de tafel gaan zitten:
dat geldt ook voor de voorlichting
aan de consument die tegenwoordig
zo'n belangrijk punt in de huishou
delijke voorlichting is. Dertig jaar
geleden leerde de huishoudelijke
voorlichting de huisvrouw „omgaan
met weinig". Nu is het een kunst
om verstandig om te gaan met
icji- veel, vaak met té veel: verlokkelij-
vol— ke huishoudelijke apparaten, de
verleiding van steeds nieuwe mo
dieuze kleding, het „meedoen" met
gezellige avondjes die door drank
rekeningen en dure hapjes een geld
verslindende gewoonte zijn gewor
den.
In dat woud van hedendaagse ver-
1 -idingen staat huishoudelijke voor-
Het streven naar originaliteit in de mode beperkt zich niet tot de nuts-, tuin- en
keukenkleding. Het bruidstoilet, jarenlang gemaakt volgens een vast patroon
met slechts een enkele bescheiden variatie, ontkomt er evenmin aan. Jonge
meisjes trouwen in mini-bruidsjurken die in niets meer herinneren aan het sta
tige gewaad met sleep en sluier dat voor een vorige generatie nog „het einde"
was. Mini hoeft de trouwjurk niet altijd te zijn om op te vallen. Het bruidstoilet
van de foto is allerminst mini en toch zal het meisje dat in zo'n jurk trouwt er
„helemaal anders dan andere bruiden" uitzien. Haakwerk van witte wol is het
materiaal voor deze bruidsjurk, een model van het Deense modehuis Lise Lotte.
Spaanse invloeden kan men er toch ook uithalen: strookjes rondom de rok, een
hooggesloten voorpandje en een mantilla-achtige hoofdbedekking. Misschien
zit er wel een brok „doe-het-zelf"-inspiratie in voor aspirant-bruiden die goed
met de haaknaald overweg kunnen.
lichting voor een taak die mevrouw
Duijkers in een paar woorden tracht
te omschrijven: „Niets opdringen,
toch de juiste voorlichting geven,
maar de ander uiteindelijk zélf laten
kiezen."
Intussen beantwoordt zo'n bureau
dan ook nog, schriftelijk, per telefoon
of tijdens een spreekuur, de meest
uiteenlopende vragen op huishoude
lijk gebied. Vragen over het kopen
van vloerbedekking, elektrische ka
chels, wasmachines, over reparatie
kosten en kortingsvoorwaarden, over
garanties, het verwijderen van vet
vlekken, het onderhoud van roest
vrije stalen pannen. „Naast budgette
ringsproblemen krijgen we heel vaak
was- en droogproblemen voorgelegd.
Reclame is ook altijd een boeiend on
derwerp om met huisvrouwen over te
praten. Je moet ze leren zien wat die
adverteerder wil, waar hij op aan
stuurt bij de huisvrouw," zegt me
vrouw Duijkers.
Via personeelsverenigingen tracht
men de belangstelling te wekken van
de jonge meisjes, vaak de huisvrou
wen van morgen. Jonge huisvrou
wen en moeders worden vaak bereikt
via een specifieke „zomerattractie"
van de stichting Rotterdam: een ca
ravan waarin huishoudelijke en ge
zinsvoorlichting wordt gegeven en die
gedurende de zomermaanden een
standplaats krijgt in de buurt van
winkels en scholen. Ook worden cur
sussen en causerieën georganiseerd
in de vrouwengevangenis.
„Het is belangrijk dat vrouwen in
de gevangenis worden herinnerd aan
de taak die straks weer op hen
wacht," zegt mevrouw Duijkers over
dit onderdeel van het werk.
Is zij tevreden over de resultaten
van huishoudelijke en gezinsvoorlich
ting waarmee zij al ruim twintig
jaar wordt geconfronteerd? Samen
vattend zegt mevrouw Duijkers:
„Een denkende huisvrouw is ons al
heel wat waard.""
(Van een onzer redacteuren)
pen ieder zal zich herinneren dat
de publicist Anthony van
Kampen in 1965 en 1966 driemaal
achtereen een bezoek aan de bin
nenlanden van Brazilië heeft ge
bracht. Wat hij tijdens zijn eerste
reis te zien had gekregen, schokte
hem zo, dat hij na zijn terugkeer i
Nederland, in het najaar van 1965,
een inzamelingsactie op touw zette.
Deze had het voordeel van de snelle
improvisatie. De dagbladen, waar
voor Van Kampen een reeks artike
len over zijn reis had geschreven,
publiceerden een klemmende op
roep. Een bankrekening was er ook
en al gauw stroomden de giften bin
nen: in enkele weken tijds tot een
totaal van een kwart miljoen gul
den.
Wat hij begin 1965 beleefde: Van
Kampen bezocht de spookstad Ma-
naus en de melaatsenkolonie Colonia
Belisaria Pena nabij Paritacuba aan
de Rio Negro, op drie uur varen van
de stad in het oerwoud. Het toeristi
sche uitstapje mondde uit in een
reeks verbijsterende ervaringen.
Door de reeks artikelen, die Van
Kampen hierover schreef, werd we
reldkundig, dat in de binnenlanden
van Brazilië, in het gebied van de
staat Amazonas, honderden zieke
mensen eenvoudig verkommerden in
een complex verwaarloosde gebou
wen, dat de Nederlandse missiepater
Jan de Vries door zijn totale zelfop
offering het leven en lijden van deze
mensen nog een beetje draaglijk
maakte, maar dat hem letterlijk al
les ontbrak: medicamenten, verband,
instrumenten en bekwame hulp.
De publikaties van Van Kampen
leidden ertoe, dat, gelijk gezegd, in
Nederland een flink bedrag aan geld
bijeenkwam, maar hadden ook tot
gevolg, dat de aandacht van autori
teiten en geestelijkheid in Brazilië op
de toestanden in de leprozerie werd
gevestigd. Door hun medewerking
kon een nieuwe inrichting worden ge
bouwd. Er kwam bevoegde hulp, er
kwamen medicijnen en verbandmid
delen. Er kwam weer wat meer uit
zicht voor zeer velen.
Uitzicht waarop overigens? Zo heel
opwekkend was het beeld niet, dat
Van Kampen kreeg, toen hij een jaar
later een zwerftocht maakte langs de
Rio Jurura, een andere zijrivier van
de Amazone. Ditmaal ging hij ei sa
men met twee paters op uit, om een
indruk te krijgen van het bestaan van
de kleine groepjes kleurlingen en
blanken, die voortvegeteren in het ge
bied langs de rivier, op de grens van
het oerwoud.
Eens zijn deze mensen, of wel
hun ouders of grootouders, door ge
haaide en brutale kerels geronseld,
om in het oerwoud latex te tappen
uit wilde rubberbomen. Gouden ber
gen werden hun beloofd. Maar de
mensen vervielen in feite tot een
staat van volslagen slavernij. Op
een kwaad moment stortte de han-
de' in rubber in elkaar en toer ston
den deze tappers zonder enig mid
del van bestaan.
Met grote moeite, overgeleverd aan
honger en ziekte, bestolen door rond
trekkende kooplieden die hun voor
hun laatste geld waardeloze „medi
cijnen" aansmeren, houden deze
mensen zich hier staande. Hun enige
troost is het periodieke bezoek van
missiepaters als Jan de Vries, Joop
de Lange, Jouke de Jong.
Deze geestelijken verrichten het on
mogelijke, om de ellende van de be
volking nog enigermate te verzach
ten. Maar zij hebben te weinig om
iets wezenlijks te kunnen doen.
Over al deze belevenissen en over
nog veel meer schreef Van Kampen
zijn artikelen zijn indrukken ver
werkte hij verder in een boek
t hans onder de titel „Het land dat
God vergat" bij uitgeverij C. de
Boer te Hilversum is verschenen.
Er valt over te twisten, of God dit
land inderdaad heeft vergeten of
het niet veeleer de onpeilbare
schuld van mensen is, dat de ellen
de daar zo groot is als Van Kam
pen heeft beschreven. Maar dat dis
puut zou aandoen als haarkloverij
tegenover de oprechte ontzetting
van de auteur.
Want dit moet gezegd: Van Kam
pen heeft in zijn leven al veel gepu
bliceerd. Hij maakte reizen naar In
donesië, Nieuw-Guinea, Groenland,
Corsica, Engeland, en var al die
tochten wist hij met vaart en kleur te
vertellen, met veel gevoel voor het
pakkende romantische detail. Af en
(Van een correspondent)
KOPENHAGEN Zevenhonderd
duizend mensen uit Scandinavië
gaan jaarlijks per vliegtuig naar
het zonnige zuiden om tijdens de
vakantie even regen en kou te kun
nen vergeten. Honderdduizend hun
ner, dus één op elke zeven toeris
ten, stapt in een Super-Caravelle.of
een DC 6B van „Sterling Airways",
een van de tien op het toerisme af
gestemde ondernemingen van een
eenvoudige dorpsdominee. Als groe
pen reizigers samendrommen op
het vliegveld Kastrup van Kopen
hagen klinkt herhaaldelijk de roep:
„Vliegt u soms ook met de domi
nee?" Het is een populaire uitdruk
king geworden. Iedereen weet dan
meteen wat ermee wordt bedoeld.
Ds. Eilif Krogager zo heet de
reisdominee was al tien jaar lang
predikant van de tweeduizend inwo
ners van de Deense dorpjes Tsjaere-
borg en Sneum, ten oosten van de ha
ven Esbjerg aan de Noordzee, vóór
hij op het simpele, doch geniale idee
kwam reisjes te gaan organiseren.
Waarom? Zijn gemeente ligt ver weg
van het dynamische leven, onberoerd
door moderne denkbeelden. Zo kwa
men de predikant en de onderwijzer
als het ware vanzelf op de gedachte,
in elk geval éénmaal per jaar het
landelijke isolement te verbreken.
Het resultaat was, dat zij als reis
leiders werden ingeschakeld bij een
pas opgericht reisbureau. De animo
was overstelpend. Een eerste reis
naar Spanje moest zelfs meteen al
worden herhaald.
Desondanks leverde de actie finan
cieel een verlies op. De dominee en
de onderwijzer hadden immers nog
geen ervaring met het reiswezen,
doch de enorme belangstelling toonde
duidelijk aan, dat de mogelijkheden
onbegrensd waren.
Zondags stond ds. Krogager, alsof
er niets aan de hand was, op de
p eekstoel. Door de week organiseer
de hij de eerste busreizen. Toen deed
de dominee een vermetele stap. Hij
besloot op vliegreizen over te scha
kelen. Doordat de winst van het be
gin af aan angstvallig in de onderne
ming was gehouden, bleek na enige
tijd voldoende geld voor investerin
gen beschikbaar te zijn.
In vijftien jaar tijds zijn twee Su-
per-Caraveües gekocht, alsmede zes
machines van het type DC-6B. Mo
menteel zijn nog twee Super-Cara-
velles in bestelling. Naast deze lucht
vloot, die in het huidige winterseizoen
tweemaal wekelijks naar Caïro en
twaalfmaal per week naar de Cana-
rische Eilanden, Rhodos, Mallorca,
Turkije en andere vakantieoorden in
het zuiden vliegt, staan nog zeventig
autobussen ter beschikking.
Nederland beleefde on
langs de wereldprimeur
van de schulpstuw, een
waterkering volgens het
principe van de opvouw
bare rubber tank, waar
van de werking tydens
proefnemingen in het
Gein, een riviertje bij
Weesp, werd gedemon
streerd. Deze stuw, naar
een ontwerp van Ir. Buy-
ze door Provinciale Wa
terstaat van Noord-Hol
land, werd door Vrede-
stein uit rubber en nylon
weefsel vervaardigd.
De schulpstuw in het
Gein bestaat uit een
langwerpige, platte sta
len doos welke aan de
bovenzijde voorzien is
van twee deksels waar
aan een langwerpige rub
ber flap bevestigd is. Het
geheel rust op een beton
nen fundering waarin
zich de aan- en afvoer
buizen bevinden die met
een pompinstallatie ver
bonden zijn. Zodra voor
bij deze waterkering een
dijk doorbreekt wordt de
stuw volgepompt met
water. Door het opbollen
van de rubber flap wor
den de deksels openge
duwd. Eenmaal ont
plooid, sluit de stuw, als
'n enorme worst dwars
In de bedding liggend, 't
boezemwater af.
Wanneer de dijkbreuk
is hersteld kan de stuw
ten dele worden leegge
pompt waardoor het wa
ter er overheen stroomt
en de bedding weer vult.
Als het boezemwater
weer tot het oorspronke
lijke peil is gestegen,
wordt de stuw geheel
leeggepompt. Hierdoor
zakt de flap vanzelf weer
in de roos terug en de
beide deksels worden ten
slotte gesloten. (Aan dit
in-de-schulp-kruipen ont
leent de schulpstuw zyn
naam). In gesloten toe
stand vormt de stuw in
het geheel geen hindernis
voor de scheepvaart om
dat de metalen doos aan
de bovenzijde gelijk ligt
met de bedding van de
boezemvaart.
Proefnemingen hebben
uitgewezen dat de schulp
stuw zelfs bjj grote
stroomsnelheden zonder
bezwaar in gebruik kan
worden gesteld.
De aanschaffingskos-
ten van de stuw (die vrij
wel geen onderhoud
vergt) zijn laag. In dit
opzicht steekt deze wa
terkering zeer gunstig af
tegen eerder ontworpen
constructies. Er zullen
dan ook in de toekomst
meer van deze dammen
worden geïnstalleerd, aan
het*>og onttrokken, maar
niettemin een belangrijke
bijdrage vormend tot de
beveiliging van onze pol
ders.
Natuurlijk heeft het niet aan kritiek
op de buitenissige activiteit van de
predikant ontbroken. Betwijfeld werd
of de combinatie dominee-zakenman
wel erg gelukkig is. De hoogste ker
kelijke gezagsdragers en ook de
Deense minister voor Eredienst, me
vrouw Bodil Koch, staan van ganser
harte achter het project.
Volgens verantwoorde prognoses
zullen zich dit jaar 170.000 cliënten
aanmelden, een stijging met 70.000.
Nu reeds heeft „Tjaereborg Rejser
een jaaromzet van 150 miljoen Deen
se kronen, een som gelds die schril
afsteekt tegen het bescheiden trakte
ment van een dorpsdominee. Ds. Kro
gager is echter even bescheiden ge
bleven als voorheen; het succes van
zijn onderneming is hem niet boven
het hoofd gegroeid. Trouwens het
meeste werk wordt nu verricht door
employés.
Zelf is hij een slechte klant. Met
zijn gezin trekt hij in de vakantie al
tijd naar een zomerhuisje in Noord-
Jutland, ver van alle toeristische
drukte.
MÜNCHEN De ongeveer twee mil
jard Rhodesische ponden, die een Duitse
firma ha'" gedrukt voor de rebellenrege-
rlng van premier Ian Smith, zullen hun
bestemming niet bereiken.
Vertegenwoordigers van de Duitse
drukkerij en functionarissen van de
Bank van Rhodesië in Engeland zijn dit
overeengekomen in 'n minnelijke schik
king. Hiermee is tevens een einde geko
men aan de gerechtelijke procedure die
tegen de Duitsers was aangespannen.
De Bank van Rhodesië in Londen
voert aan dat zij de enige wettige in
stantie van die naam is en dat de Rho
desische rebellen een niet erkende versie
hebben opgericht.
BONN De Westduitse zuivelfabrie
ken zullen door hun vervaardigde kaas
niet langer „Zwitsers" mogen noemen
Anderzijds zullen Zwitserse brouwe
rijen niet langer „Duits" bier mogen
brouwen.
Dit is een gevolg van een te Bonn ge
tekende overeenkomst, die het bedrijfs
leven in beide landen beschermt tegen
een etikettering, die de indruk geeft
dat goederen, gemaakt in het ene land
uit het andere afkomstig zijn. De on
derhandelingen hebben meer dan twee
jaar geduurd.
De fabrikanten krijgen tijd genoeg
om de nodige maatregelen te nemen,
aangezien de beide parlementen de
overeenkomsten niet voor het voorjaar
van 1968 zullen kunnen ratificeren.
toe kreeg ik wel eens de indruk, dat
hij die romantiek ook daar zag, waar
eigenlijk helemaal niets te vertellen
viel. Dan werd het verhaal een ge
dicht uit plicht. Maar in het alge
meen werd de emotionele Van Kam
pen toch gemakkelijk meegesleept
door zijn belevenissen en dan
moest hij schrijven, vertellen, in zijn
uitbundige, niet te stuiten woorden
stroom.
Maar nu, hier in de binnenlanden
van Brazilië, heeft hij een paar on
derwerpen gevonden, die hem te
machtig waren. De vlotschrijvende
journalist werd geconfronteerd met
toestanden waarvan hij, nóch wij ooit
hadden gedroomd. Wat een vrij tam
me toeristische trip door een weinig
bekend land had zullen worden, werd
voor Van Kampen de ontmoeting van
zijn leven met mensen, die zich to
taal geven om ellende en nood te le
nigen en anderer schuld te boeten.
Het werd in feite de ontmoeting van
Van Kampen met zichzelf.
Want de vlotte schrijver, die een
smakelijk verhaal wist te vervaardi
gen over de oppervlakte der dingen,
bleek een warmvoelend mens te zijn,
die op deze nood eenvoudig geen ant
woord meer had dan zijn eigen daad.
Hij is gaan schrijven en hij deed
dat bijzonder sober en slaagde er
op deze manier in, andere mensen te
doordringen van de noodzaak van
hulp, vooral financiële. Hij heeft het
werk van de paters van de Congrega-
ie van de Heilige Geest in de binnen
landen van Amazonas beschreven
en het lukte hem, de ongelovige, zijn
diepe eerbied voor deze priesters, die
i de eerste plaats medemens zijn,
op anderen over te dragen.
„Het land dat God vergat" is het
relaas van een journalist over zijn
tochten door Amazonas. Het spit niet
diep, het zoekt geen wetenschappelij
ke verl laringen, het blijft aan de op
pervlakte, het constateert en het ver
raadt het gevoel van de schrijver
voor het kleurrijke, pakkende detail.
Van Kampen zou zichzelf niet zijn,
wanneer dat niet af en toe toch weer
naar boven kwam. Maar hij toont
zich in zijn boek wel de gedrevene, de
bewogene.
In zijn keus van de details typeert
hij vaak een situatie beter dan in een
lang betoog. In zijn relaas openbaart
hij zich echter in de eerste plaats als
mens, die zich oprecht geschokt en
ontzet voelde door wat hij zag. Waar
die ontzetting het sterkst is, werd zijn
verhaal het soberst.
Van Kampen heeft zich terecht niet
uitgeput in het zoeken naar pakkende
woorden en aangrijpende omschrij
vingen. De weergave van de naakte
feiten werd op zichzelf al verbijste
rend genoeg.
Tevens werd het boek van Van
Kampen het heldendicht van die
Nederlandse paters, die alles heb
ben achtergelaten om daarginds in
het oerwoud van Brazilië hun roe
ping te volgen die het Westerse
comfort opgaven om de materiële
en geestelijke nood te helpen dra
gen van hen die niets hebben. Let
terlijk niets.
Men moet het boek van Van Kam
pen hebben gelezen, om enigermatè
te beseffen wat het wil zeggen, in een
achtergebleven gebied te wonen en
eenvoudig te worden vergeten door de
autoriteiten van het land, waarvan
men staatsburger heet te zijn. In die
zin is het boek ook zij het nie* na
drukkelijk en openlijk een aan
klacht tegen de Braziliaanse autori
teiten, die dit gebied zonder meer
aan zijn lot overlaten, die niets doen
tegen de zwendel met Amerikaanse
hulpgoederen in de grote havensteden
en die kapitalen besteden aan de
bouw van een nieuwe, hypermoderne
hoofdstad ergens in het binnenland.
„Het land dat God vergat" werd in
de eerste plaats het boek van de jour
nalist, die zijn eigen verantwoorde-
l'kheid zag en die omzette in een
ctad, die zijn talenten dienstbaar
deed zijn aan een hulpactie vooi hen,
die helemaal niets meer hadden. Dat
is misschien wel, wat me er nog
het meest in heeft gepakt.
Hoewel ik door zijn artikelen al
wist wat hij te vertellen had, heb ik
Van Kampens boek toch weer achter
elkaar uitgelezen, meegesleept door
zijn verhaal.
De schrijver heeft voor een schat
aan fotomateriaal gezorgd, ten dele
geleend van pater De Vries, ten dele
zelf vervaardigd. De foto's ondersteu
nen het betoog van de schrijver uit
stekend. De uitgeverij zorgde voor
een goede uitvoering. Misschien heeft
de wel pakkende omslag nog iets te
veel glamour in vergelijking tot de
inhoud van het boek. Maar dat is een
kwestie van verkooptactiek, die de
kern van de zaak niet raakt.
NEW YORK Het oosten van de
Verenigde Staten is vandaag geteisterd
door wervelstormen in de zuidelijke
staten en slagregens en sneeuw in het
noordoosten.
Honderden gezinnen in Virginia, Penn
sylvania en Kentucky moesten hun on
dergelopen huizen verlaten. Een man
die over een weg trachtte te zwemmen
kwam om het leven en een jongen ver
dronk in de Tugrivier. In Alabama kwa
men een vrouw en een jongen om het
leven in een wervelstorm.
In het centrum van Union town in Ala
bama veegde een tornado een stuk van
vijf stratenblokken bij twee blokken
schoon zonder dat er slachtoffers vielen.
In de staat New York en New Eng
land lag op sommige plaatsen meer dan
dertig centimeter sneeuw, zodat vele
scholen moesten sluiten. Boston werd
vanmorgen bedekt met een 25 cm dikke
laag natte sneeuw.
In de stad New York viel tussen mid
dernacht en zeven uur 's morgens 40
m regen, zodat vele wegen blank kwa
men te staan. Bij het aanbreken van de
dag regende het nog steeds.
In Boston raakten meer dan 60 men
sen gewond bij een botsing tussen twee
treinen van de ondergrondse in een zwa
re sneeuwstorm.