Ome Gijs kwam niet terug VVV voor drie Betuwse gemeenten op stapel Nieuw materiaal gelijk getest Wachtverbod op Rijnstraat 1 Huzaar Van de Burgt doet navorsingen naar laatste maanden van zijn omgekomen oom Midden-Betuwe geniet te weinig bekendheid Kesterense raadsleden in geheime vergadering Initiatief-comité vecht voor definitieve oprichting Opgetekend door Rik Valkenburg Huiszoeking Knipoog Arrestatie Brieven Dysenterie Vanavond duidelijkheid N.C.V.B. viert derde lustrum STIJLGROEP j Pagina 9 -uk. VRIJDAG 17 MAART 1967 Huzaar Willem van de Burgt, woont aan de Oudenhorsterlaan 23 te Wouden berg. Hij is enorm geïnteresseerd bij alles wat betrekking heeft op de laatste wereldoorlog. Ongelooflijk veel materiaal heeft deze jongeman verzameld over deze tijd. Stapels plakboeken zijn door hem gevuld soms met de meest interes sante gegevens. Bij het inzien van deze boeken ontdekt men menig artikel uit „De Vallei", want Wim is een verwoed lezer van dit blad, waarin hij altijd veel interessants ontdekt over de oorlog, zoals hij vertelt. Door zijn verzamelwoede is hij heel wat over de oorlog te weten gekomen, maar toch loopt het gesprek met hem altijd weer uit op één persoon. Dan krijgt zijn stem een aparte klank. En geen wonder. Het gaat dan over zijn oom, Gijs bert van de Burgt, uit Renswoude, een bekend illegaal werker uit de oor- l°8-Ik doe alles wat ik kan om gegevens over mijn oom te verzamelen" aldus Wim. „En ik geloof dat ik nu rond ben. Steeds als ik de oorlogsver halen in de Vallei lees, nu al enkele jaren, wens ik dat ook de geschiedenis van mijn oom. die ik zeer hoogacht, in dit blad gepubliceerd zal worden. Uit dat oogpunt zocht ik dus contact met de schrijver van deze artikelen, om mijn informaties door te geven". Wim van de Burgt is een geschikte kerel om mee te praten. Een rijzige Huzaar, die graag bereid is, over „Ome Gijs" te praten. Bladerend in zijn plak boeken vonden wij trouwens nog meer interessants. Enkele unieke foto's, waar we reeds lang naar zochten, over een specifieke oorlogsgebeurtenis uit de omtrek, waar we binnenkort een dankbaar gebruikt van hopen te maken. Vertellen we nu echter het verhaal van Gijsbert van de Burgt, geboren op 20 februari 1898 te Woudenberg en des tijds (in de oorlog) wonende aan de Holleweg C 51 (nu Hopeseweg 3) te Renswoude. Deze geachte Renswoude- naar (die echter veel in Scherpenzeei verkeerde en daar o.a. vice-voorzitter was van de School met den Bijbel, en ouderling van de Gereformeerde kerk en wiens naam gebeiteld staat op de verzetsmonumenten te Scherpenzeei en Renswoude) willen wij met dit artikel graag herdenken en eren, nu, maart 1967, precies 22 jaar na zijn overlijden in een Duits concentratiekamp op 17 maart 1945. Het is najaar 1943. De tijd waarin de lucht bezwangerd was met verraad aan de bezetter. Figuren, die er om de een of andere duistere reden geen been in zagen, landgenoten aan de SD of ande re soortgelijke instanties over te leve ren. Evenwel ook de tijd waarin vader landers hun leven op het spel zetten om landgenoten, ook van niet-Arisch ras (joden) uit handen, juist van derge lijke instanties te houden. Tot deze groep behoorde ook Gijsbert van de Burgt, te Renswoude. Hij had twee onderduikers, waarvan er één een jood was. Voor hem dus genoeg, om er de doodstraf voor te krijgen. De heer G. v.d. Burgt deed het niet uit verve ling, want zelf bezat hij acht kinderen. Op een keer, als Gijbert van de Burgt er op uit is, wordt er plotseling huiszoe king gedaan op de boerderij naar on derduikers, die in zijn huis moesten zijn. Verraad dus! Het werd begrijpe lijk een angstige morgen. De kin deren waren allen thuis en achter in de koestal, verborgen onder de planken die over de schone mestgroeplagen, (de koeien stonden nog niet op stal) lag de jood. Zijn hart bonsde in zijn keel. Steeds hoorde hij de dreunende laars van de bezetter. Onophoudelijk troffen zijn oor, de snerpende schreeuwklanken van zijn belagers. De spanning was bij na ondraaglijk. Maar de man werd nog niet gèvonden. Ook de andere onderduiker werd niet ontdekt. Toch blijven de Duitsers rond hangen. De commandant, waarschijn lijk een Feldwebel, hoopt nog op een of ander gelukje, waardoor hij de buit te pakken zal krijgen. En zie, daar komt iemand het erf oprijden. Het is de baas Van de Burgt zelf, die van een karwei tje thuiskomt. Hij wordt gelijk aan een verhoor onderworpen. Eén van de vra gen die hem gesteld worden, uiteraard vóór dat hij contact kan opnemen met de zijnen, is naar het aantal kinderen dat hij heeft. Even aarzelt Ome Gijs. Als de twee onderduikers gevonden zijn, zal zijn vrouw natuurlijk gezegd hebben, dat ze kinderen van hen zijn. Zijn ze niet ge vonden, dan zal de Duitser vragen waar deze twee kinderen dan wel zijn. Gijs bert heeft niet lang tijd om na te denken dat wekt argwaan. Hij moet dus snel een keus maken. Hij antwoordt dat hij 10 kinderen heeft. Prompt probeert de Feldwebel hem te overdonderen met de fen. vraag waar :«gsï wel die twee kinderen zijn die hij hier niet heeft aangetrof- Van de Burgt snapt onmiddellijk, dat de twee onderduikers dus nog niet ont dekt zijn en hun schuilplaats bereikt hadden, vóór de huiszoeking plaats vond. Toch staat hij nu met een mond Op het verzetsmonument te Scherpen zeei staat als derde van boven ook de naam van wijlen de heer G. van de Burgt gebeiteld. De heer Gijsbert van de Burgt: Hij viel in dienst van de medemens. vol tanden. Wat moet hij zeggen? Hij moet snel antwoorden, anders zal de Feldwebel de situatie overzien. Maar dan gebeurt er iets Niet alle Duitsers waren geporteerd voor verraad. Evenmin als ze dat waren van hun Führer en zijn leer. Een enke le maal lieten sommigen van hen dat blijken. Zo ook hier. Terwijl Van de Burgt een fractie met een mond vol tanden staat, merkt hij plotseling dat een oudere Duitser tegen hem knip oogt. De man zegt zo langs zijn neus weg: ,,Zijn die soms met vakantie Ome Gijs haakt er onmiddellijk op in. Hoewel hij een zeer serieuze en gelovige man is, begrijpt hij, dat een leugen in deze situatie de waarheid dient, waarna hij de anderen op een dwaalspoor brengt door te zeggen dat deze twee kinderen vrij van school hebben en bij familiele den logeren. De Feldwebel neemt er genoegen mee maar., begint van voor-af-aan het huis weer te doorzoeken. De spanning stijgt ten top, als de Duitsers nu ook de koe stal binnengaan. Menig gebed rijst om hoog. Met hun zware laarzen lopen de SD-ers precies over de planken waar de jood ligt. Eén kuchje, één niesbui of één opgepropte hoestprikkel, en de zaak is bekeken- Gelukkig gebeurt er niets en ook dit tweede onderzoek is tevergeefs. Met een zucht van verlichting zien de Renswoudenaren de Duitsers even la ter vertrekken. Die ene Duitser draalt nog even. Kennelijk wil hij nog wat zeggen. In het voorbijgaan kijkt hij Gijsbert even diep in de ogen en waar schuwt hem dan om toch vooral voor zichtig te zijn. Het bleek dus duidelijk dat deze man meer wist, maar de Hollander, om de een of andere reden, gunstig gezind was. Toen dus de onderduikers maar de deur uit doen? En vooral de jood zijn onderdak opzeggen? Niets daarvan. Im mers waar zouden ze heen moeten Het gevaar loerde overal. Ome Gijs hield de verdrevenen bij zich, ondanks de zware risico's. Maanden gingen voorbij. Zij regen zich aaneen tot een jaar. Toen gebeurde er weer iets. Op zaterdag 16 Huzaar W. van de Burgt met voor zich stapels paperassen uit de tweede wereldoorlog. december 1944 werd een razzia gehouden Ome Gijs snapt onmiddellijk dat hier meer op volgen zou. Hij waarschuwt zijn onderduikers, die onverwijld de vlucht nemen. Ook stuurt hij zijn kindeken naar fa milieleden. Dat deed hij omdat de Duitsers ook Lambert Lagerwey had den meegenomen (deze was heel jong en leeft nog). Temeer daar de Lager- wey's zwagers van hem waren. Hij voel de dus terdege aan dat er wat zou ge beuren. En Ome Gijs heeft goed ge zien en juist gehandeld gaat neef Wim verder want de volgende mor gen, juist na het melken, op zondag 17 december dus, kwam waarschijnlijk de zelfde groep als de vorige dag bij de Lagerwey's om hem te arresteren. Ome Gijs wilde gewoon in zijn zondagse pak meegaan, maar tante Jannigje gaf hem een duffelse jas mee, omdat het vrij koud was. Ome Gijs vond dat eigenlijk niet nodig, want hij kwam toch over een uurtje weer terug, zei hij steeds. Maar hij kwam niet terug en zou ook nooit terugkeren naar zijn eigen huis. Hij werd die bewuste zondag in Scher penzeei gevangen gezet om de volgende morgen naar Apeldoorn getransporteerd te worden, waar hij terecht kwam in de Willem m Kazerne. Op 19 december kwam hij van de „Sicherheitspolizei Apeldoorn" in het „Polizeiliches Durch- gangslager Amersfoort" binnen, als „po- litisch Haftling Nr. 9622". Vanuit Amersfoort (Laan 1914-1918) schreef Ome Gijs drie brieven. Twee clandestiene en één legale. Wim heeft deze brieven in zijn bezit en laat ons erin lezen. Enkele citaten zijn geschikt voor publikatie en geven een beeld uit het leven van toenHet eten is te weinig. Kunnen jullie niet een klein, half roggebrood sturen, al zit er geen boter op, dat hindert niet, ik lust het hier zo ook wel. Het mag niet, maar misschien kun je de zusters Van Swie- ten inschakelen, die'weten de weg wel. Ook heb ik niets te roken, een onsje ta bak is zeer welkom. Fré Nieuwenhuizen ligt ook nog bij mij. We zijn twee dagen in Apeldoorn geweest, ieder in een af zonderlijke cel. In mijn cel waren ook Sander en Lammert Lagerwey. (Lam mert is later gevlucht). Gerard was in een andere cel. In de cel van Fré was P. Veenendaal, uit Scherpenzeei. ...Hoe maken jullie het, ik hoop van goed. Ik verlang weer zo naar je terug. We zijn hier van alles afgesloten. Toch heeft de Heere mij tot hier toe onder steund en Hij zal het ook verder goed met mij maken. Dit is mij tot troost en sterkte. Hij zal op Zijn tijd ons weer tot elkander brengen. In dit kamp zijn ook Steven Boonzaayer en Ab van 't Riet uit Veenendaal. Bidt maar veel voor mij, ik doe het ook voor jullie". (Zo gaat de brief nog een poosje door). Uit een andere brief tijdens ziekte van zijn vrouw: „...Lieve kinderen, hier een clandestien briefje van je vader. Uit jullie brief heb ik met groot leed wezen vernomen, dat het met moeder geheel mis is. Je kunt begrijpen hoe zeer mij dit smart en wij willen hopen en God bidden, dat het Hem behage moge, dat moeder weer spoedig beter wordt. (Even verder). Als je er kans voor ziet stuur dan eens een stukje brood. Al zit er niets op, dat hindert niet. (Weer wat verder) Kinderen, ik hoop dat dit briefje je bereiken zal en dat jullie gauw terug schrijven zullen. Je kunt weer gewoon een brief sturen, net als de vorige keer, maar denk er om, laat dan niet merken dat je dit briefje van mij ontvangen hebt. Dat zou kwaad kunnen, want het is hier streng.. (Aan het slot van de lange brief): Ont vang de hartelijke groeten van je lief hebbende vader, G. v.d Burgt"... Het is de twee zusjes Van Swieten gelukt om Ome Gijs in het kamp Amersfoort een levensmiddelenpakket via een bewaker, clandestien te bezor gen. Deze zusters Van Swieten waren nichten van mijn vader, dus kenden zij Ome Gijs enigszins. Later wilden zij er weer een sturen, maar toen werd Ome Gijs juist naar Duitsland getransporteerd, helaas. Vanuit Duits land is er nooit meer een brief van hem gekomen"aldus Wim van de Burgt. De directeur van het informatie-bu reau, Nederlamdsche Roode Kruis, de heer C. Dermoüt, verschafte de volgende inlichtingen. Op 2 februari 1945 werd Van de Burgt van Amersfoort naar het concentratie kamp Neuengamme bij Hamburg (gev. no. 70788) gedeporteerd en vandaar werd hij op 12 februari 1945 overgebracht naar Wöbbelin, een buitencommando van Neuengamme, op een afstand van 10 km van de stad Ludwigslust in Meck lenburg (thans Oost-Duitsland). Samen met enkele honderden lotgenoten, arri veerde hij te Wöbbelin op 14 februari 1945, om daar een nieuw kamp voor de politieke gevangenen te construeren. Met zijn lotgenoten werd hij onderge bracht in een ontruimd kamp van krijgs gevangenen, dat slechts bestond uit 4 le ge houten barakken, zonder bedden en zonder planken op de vloer, zonder ven sterruiten en zonder verwarming. De gevangenen sliepen op het zand. De eer ste doden werden reeds op 17 februari 1945 geregistreerd. Kort daarna brak onder de gevangenen een tyfus- en dysenterie-epidemie uit, zodat op 23 april 1945 enkele honderden gevangenen daaraan overleden zijn, waaronder 96 Ne derlanders. (Ook de bekende Veenen- daalse L.O.-er de heer Ab van 't Riet). De heer Van de Burgt is overleden aan dysenterie op 17 maart 1945 te Wöb belin, waar hij ook begraven is. (Niet lang voor de bevrijding dus.) Deze ge gevens zijn ontleend aan de lijsten van de Deense majoor-arts dr. Hansen en de Franse arts dr. Boucher, die ook als politieke gevangenen te Wöbbelin wa ren, de zieke gevangenen verpleegden en de doden registreerden"aldus de heer C. Dermoüt. Wim van de Burgt besluit zijn ver haal als volgt: „Pas op 9 juni 1945 be reikte mijn tante het bericht dat ome Gijs overleden was aan dysenterie. Het werd haar medegedeeld door enkele nog levende medegevangenen van kamp Wöbbelin. Ome Gijs behoorde tot de l.o. Als zodanig staat zijn naam gebeiteld op de monumenten te Scherpenzeei en te Renswoude, samen met de namen van S. Lagerwey en G. Lagerwey, die beiden overleden in Ifet kamp Neuen gamme In Dagblad „Trouw" van zaterdag 9 juni 1945 vonden we drie rouw-adverten- ties, betreffende Gijsbert van de Burgt: De eerste is van het bestuur en per soneel van de School met den Bijbel te Scherpenzeei: „Veel verliezen wij in hem, die jarenlang besturend lid en vi ce-voorzitter was. Het Christelijk onder wijs had de grote liefde van zijn hart"... De tweede was namens de kerkeraad der Geref. kerk te Scherpenzeei: „Zijn grote liefde voor Christus' gemeente en zijn trouwe ambtsbediening verzekerden hem een plaats in onze dankbare herin nering".... De laatste was van de familie Van de Burgt en Lagerwey: „Doch gij, o mijn ziel, zwijg Gode, want van hem is mijn verwachting"... (Psalm 62 6.) KESTEREN Gisteravond is in de gemeente Kesteren een initiatief-comité opgericht, dat op korte termijn zal trachten een Vereniging voor Vreemdelin gen Verkeer tot stand te brengen voor de gemeenten Kesteren, Echteld en Lien- den. De drie gemeenten vormen tezamen een gebied, dat als centrum van de Midden-Betuwe wordt gezien met vele recreatieve mogelijkheden. Het initiatief comité, bestaande uit vier personen, is in zijn geheel van oordeel, dat het be doelde gebied momenteel te weinig toeristische bekendheid geniet om de aan wezige recreatieve mogelijkheden voldoende tot uiting te laten komen. Om een definitieve oprichting van de rayon-VVV te kunnen realiseren, zal allereerst getracht worden contact te zoeken met enkele enthousiaste afgevaardigden uit de drie betrokken gemeenten. De op te richten VVV zal als voorpost dienst gaan doen van de reeds bestaande streek-VVV voor het Gelderse rivierenge bied. „De eerste activiteiten van de VVV zullen er op gericht moeten zijn, dat het centrum van de Midden-Betuwe meer bekendheid krijgt bij de toerist", aldus de heer H. J. van Dongen, lid van het initiatief-comité. Evenals de drie andere leden van het comité, de heren M. Geurts, H. Remmelink en A. R. M. Burlage, is hij van mening, dat dit onder andere bereikt kan worden door het organiseren van evenementen. „De bezoekers leren hierdoor het gebied ken nen en zeer zeker ook waarderen. Het rieverlandschap in onze streek heeft nu eenmaal een geheel eigen karakter, waar de toerist eerst mee geconfron teerd moet worden, voordat hij de ve le bekoorlijkheden gaat inzien." Het comité vindt het groeiende aantal kampeerterreinen in de Midden-Betuwe een enorme stimulans voor de op sta pel staande VW. „We beginnen geluk kig niet zonder iets", zegt de heer Van Dongen, „alhoewel aan de andere kant het gebrek aan voldoende hotelaccom modatie een ernstig struikelblok is. Ho pelijk komt hier in de toekomst veran- ing in, want waar toeristen komen, is een horecabedrijf beslist noodzakelijk". Het comité zal zo spoedig mogelijk trachten contacten te leggen met enke le inwoners van de betrokken gemeen ten, die willen meewerken aan de tot standkoming van de VW. Over enkele weken hoopt men opnieuw een vergade ring te beleggen, waarop het definitie ve bestuur van de VVV gekozen zal worden. Alles hangt echter af van de OPHEUSDEN Vanavond vindt op het gemeentehuis te Opheusden de geheime vergadering plaats, waarin de achtergronden zullen worden onder zocht van de jongste wethoudersverkiezingen. Zoals wij onlangs reeds meldden zullen alle raadsleden aan het onderzoek deelnemen, evenals de beide wethou ders. Allereerst zullen een voorzitter en een secretaris worden gekozen. Naar wij van betrouwbare zijde vernemen, wordt als voorzitter de heer J. den Har- tog (AR) aangezocht en als secretaris de heer Th. de Haan (PvdA), alle frac ties zouden reeds met deze keuze akkoord zijn gegaan. Het ligt in de lijn der verwachtingen, dat de vergadering tot diep in de nacht zal voortduren. De mogelijkheid is niet uitgesloten, dat nog een tweede bijeen komst wordt georganiseerd om tot de uiteindelijke conclusie te komen, die in een rapport zal worden samengevat. In de komende raadsvergadering, die op vrijdag 31 maart wordt gehouden, zal men een en ander openbaar maken. De betrouwbaarheid van het rapport zal echter afhangen van de openheid en de duidelijkheid van de verschillende fracties. De op te richten V.V.V. zal de toerist voornamelijk gaan wijzen op het prachtige Betuwse rivierenlandschap, dat deze streek rijk is en dat momen teel nog te weinig bekendheid geniet. RENSWOUDE De jaarvergadering van de Ned. Chr. Vrouwenbond afdeling Renswoude wordt dit jaar gehouden op 29 maart. De vereniging bestaat dan 15 jaar. Dit derde lustrum zal op passende wijze worden gevierd. Omdat dit een bijzondere feestavond wordt, mogen de dames him heren mee brengen. Dat de heren niet zo gemakke lijk meekomen, is de vorige maal ge bleken, toen één heer slechts de moed had met zijn vrouw mee te komen. Voor de pauze wordt het gebruikelij ke huishoudelijke gedeelte afgehandeld, zoals jaarverslagen e.d. Het gedeelte na de pauze zal worden gevuld met een kleinkunst-programma. Deze avond zal er tevens bestuursver kiezing plaatsvinden, daar mevrouw Vonk-van Amerongen aan de beurt van aftreden is. LEERSUM -Donderdagochtend moest de Leersumse brandweer uitruk ken voor een schoorsteenbrand bij De Lange op Zuylenstein. Voor het eerst kwam de nieuwe nevelspuit op de weg. Deze spuit is pas dinsdag in Leersum aangekomen. De spuit behoefde ge lukkig nog niet in actie te komen, want zonder spuiten kon de brand worden bedwongen. Dinsdagavond heeft de Leersumse raad de aanschaf goedge keurd van een DAF aanhangwagen, een draagbaar pomp-aggregaat en een motorpomp-aggregaat. Over ongeveer drie maanden zal de Leersumse brandweer over dit mo derne materieel kunnen beschikken. Op de foto de nieuwe nevelspuit en de Landrover. medewerking, die er uit de bevolkin zal komen. Het initiatief-comité heei echter goede hoop in het slagen van ck plannen. Wij leggen niet de nadruk op het plaatselijk belang, maar op het streekbelang, onderstreepte tenslotte d< heer Van Dongen. Men verwacht dat de VVV nog dit jaar op bescheiden wijze met de werkzaamheden kan beginnen. ADVERTENTIE RHENEN Enkele weken geleder besloot de gemeenteraad voor één kant van de Rijnstraat een stopverbod vast te stellen nu het noodpostkantoor op de Markt is gebouwd en werd tevens een richtingverkeer ingevoerd. De praktij) heeft inmiddels uitgewezen, dat de op lossing, zoals die werd vastgesteld, niet bijzonder gelukkig schijnt te zijn geko zen. Door de huidige maatregelen is hel toegestaan aan één kant van de toch al zo nauwe straten te parkeren. Daar van wordt onder andere gebruik ge maakt door eigenaren van vrachtwa gens. Dezer dagen nog zat het verkeei volkomen in de knoop, toen de postwa gen van de PTT zich een weg had ge baand naar het noodpostkantoor om te lossen en te laden. Deze postwagen en een vrachtwagen hadden samen de weg finaal afgesloten. Naar verluidt zijn er thans plannen in de maak om het stopverbod voor één kant van de weg te vervangen door een wachtverbod voor beide zijden van de Rijnstraat en de Markt. De eind beslissing ligt echter opnieuw bij de gemeenteraad. ADVERTENT' zuiver ubrt run! GRONINGEN Maak morgen een uurtje vrij. Om een Stijlgroepkostuum met het Wolmerk te passen. Enorme keuze in stoffen en dessins. Dus ook in prijsklassen! LEERSUM Heden, vrijdag Bioscoop „Het Centrum" Zaterdag en zondag 20.00 uur: „De 18de spion". Zondag 15.00 uur: „Rio Cancho's". Het Centrum, 20 uur: Ouderavond Ju- lianaschool. ELST „De Morgenster", 20 uur: Kaartavond „Oranje Wit". BIOSCOOP Luxortheater Veenendaal, 19.30 uur: „Girl Happy". Morgen, zaterdag VEENENDAAL Jeugdgebouw De Instuif, 9.30 uur: Ver sieren Palmpasens voor de jeugd. Slotemaker de Bru'ïneplein en Jeugdgeb. De Instuif, 15 uur: Start Palmpaas- optochten. Kerkewijk 9, 16 uur: Officiële opening Ontmoetingscentrum Buitenlandse Werknemers. SCHERPENZZEL Geref. kerk, 19.30 uur: Uitvoering „Soli Deo Gloria". Boszicht, 20 uur: Oskadi-dansavond met „The Combiners" uit Utrecht. BIOSCOPEN Luxortheater Veenendaal, 19.30 uur: „Girl Happy". Het Centrum Leersum, 20 uur: „Ideaal in Tanger". TENTOONSTELLINGEN Streekmuseum Rhenen t.m. 1 april: Schilderijen en portretten van Els Am man uit Groningen. Dagelijks geopend van 11—12 en 14—17 uur. Op zondag en woensdag gesloten.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1967 | | pagina 9