„EENRAUW EN BEOEDIG Stuurman Veis in Ede was een van de laatste walvisvaarders HOF STRENGER DAÏV DE RECHTBANK WAS „Fabriek" verwerkte een j Weekagenda walvis in 20 minuten Arnhem nachtstroom Ongeboren babies van zes meter PUEM n u. Zwaardere eisen tegen bekende provo's wegens opruiing Brand gesticht na ruzie over t.v.-programma Verkoopster J. SCHEFFER EN ZN. Loos alarm in Lage Vuursche Elektrische heetwater-voorziening is goedkoper dan u denkt! MET DE HAND OVERWINTEREN VER NAAR T ZUIDEN Collecte voor be j aarden tocht EENHEDEN REDELIJKE KANS INSPECTEURS Slecht Meer houdt bloesem pracht tegen Radiobericht werd slecht beluisterd GRATIS ZOMERREIS- PROGRAMMA 1967 Reisbureau DE HAAS N.V. ZATERDAG 8 APRIL 1967 EDE Sinds enige jaren zijn we weer walwisvarende natie af. In 1964 ging de drijvende traanfabriek de „Willem Barendsz" in Japanse handen over en sindsdien zijn het alleen de Russen en de Japanners, die deze jacht bedrijven. Op het ogenblik is Nederland nog wel bij de walvisvaart geïnteresseerd; nauwelijks een jaar later kwam het moederschip met de visrechten weer in het bezit van de Nederlandse Maat schappij voor de Walvisvaart en werd doorverkocht aan Zuid-Afrika, met dien verstande, dat de maatschappij een flink aandelenpakket in haar bezit hield. Op de Amsterdamse Beurs steeg de koers van de oprichtersbewijzen van 440,tot 840,omdat men deze week van elders een bod verwacht. Misschien wordt dus over enkele da gen de laatste draad, die ons met deze aangelegenheid verbindt, verbroken. Onze laatste Nederlandse walvis vaarders hebben deze periode in hun leven afgesloten en ergens anders emplooi gezocht. De voormalige eerste stuurman van de Willem Barendsz, de heer J.. Veis, woont in Ede, dat wil zeggen, hij be steedt de tijd, dat hij niet een tanker door alle wereldzeeën loodst, hier aan zijn gezin. Hij heeft zeven keer een reis aan boord van de Willem Barendsz meegemaakt. Tussen twee tanker-reizen in konden wij hem „vangen" voor een praatje over de walvisvaart. In zijn huis in het Beatrixpark, waar geen materiele her inneringen het smaakvolle interieur be ïnvloeden, bouwt deze rustige man met bedachtzaam uitgesproken woorden een beeld op van dit „rauw en bloedig be drijf'. „Inderdaad een „rauw en bloedig" bedrijf, want er werd nog met de hand geslacht. Het beest werd dood aan boord afgeleverd en dan ontleed. Het •pek werd afgesneden, het traan eruit gekookt en gezuiverd en in tanks op geslagen. De grote stukken vlees filets noemden we die werden eraf ge haald en diep-gevroren. Ze waren be stemd om na afloop van de reis aan fabrieken te worden verkocht, die er onder andere kattenbrood van maak ten. Wat overbleef aan vlees en been deren werd aan stukken gesneden en gezaagd en in de kookketels gestort. Daarna werd stoom in de ketels gebla zen totdat er een soort drab overbleef. Uit dit drab werd nog vet gehaald en van het restant werd vismeel gemaakt. In het begin werd er nog veel over boord gegooid, wat de „fabriek" niet meer kon verwerken, maar de laatste jaren voer een Japans schip mee, dat ongeveer 7500 ton vlees in diepvries kon bergen en daardoor werd toen de hele walvis produktief gemaakt en al leen de ingewanden werden weggegooid. Het verwerken van het kadaver duur de ongeveer 20 minuten. Maar voordat die walvis aan boord was, stroomde er heel wat water do ,r de zee," besloot hij zijn realistische be schrijving van het verwerken van de gevangen walvis. In Nederland werd in 1946 een tan ker omgebouwd tot de eerste walvis vaarder: De Willem Barendsz". „Je kon niet spreken van honderd procent," vertelt de heer Veis, „zelf heb ik niet op dat schip gevaren, maar ik heb er wel verhalen over gehoord. Het was tenslotte een hulpmiddel, de bedoeling was in de eerste plaats om na de oor log de vetpositie weer enigszins op peil te brengen. De nieuwe Willem Barendsz was een complete drijvende fabriek met een traanstokerij aan boord". In de loop van het gesprek spreekt hij dan ook steeds over de „fabriek" als hij het over de Willem Barendsz heeft „In het najaar vertrokken we uit Am- iterdam", vertelt hij. „Via Curasao, waar brandstof werd ingenomen, ging het naar Kaapstad. Daar voegden de jagers de boten die voor de eigenlijke jacht werden gebruikt en die daar „overwinterden" zich bij de fabriek. Het is wel zomers warm daar", licht hij toe, „maar de term is nu eenmaal „overwinteren." De jagers werden daar dan van voed sel en vangstmateriaal voorzien. We za ten namelijk niet stil van Amsterdam naar Kaapstad, in die tijd werd het vangstmateriaal in orde gebracht. Ook werd tijdens het eerste deel van de reis het „werkdek" gemaakt. Het schip heeft een stalen bodem met daarop een planken vloer. Iedere reis werd hierop nog een planken vloer getimmerd, die aan het einde van de vangst dan weer werd opgebroken. Dan was er trouwens niets meer van over," voegt hij er glimlachend aan toe. De bemanning werd hier aangevuld, meest met Zuid- Afrikaners. De bezetting van zo'n ex peditie was heel groot", legt hij uit." Op het moederschip alleen al waren 400 man. Het gros bestond uit fabrieksarbei ders. Dan was er ook nog een voile- dige bezetting van de medische dienst: artsen en verplegers; het schip was goed uitgerust". (Waarschijnlijk dacht hij op dit ogenblik aan de verhalen, die over de eerste Willem Barendsz in om loop zijn geweest). „Een zeer goed uit gerust hospitaal met operatie-zaal en röntgenafdeling. Het aantal jagers va- rieërde van 12 tot 15 en die hadden elk een gemiddelde bezetting van 21 man. Over het werk zelf vertelt de heer Veis, dat er ontzettend hard gewerkt moest worden. Er was een twee-ploegen stelsel van elk twaalf uur. Iedereen moest tien uren per etm^l werken, de andere uren waren, indien nodig, over werk. Voor de weinige vrije tijd waren wel voorzieningen getroffen; er was een grote mess-room waar films kon den worden vertoond, een leesbiblio theek, er waren grammofoonplaten enz. „Een penetrante traanlucht was na tuurlijk onvermijdelijk op een walvis vaarder, maar daaraan was iedereen gauw gewend. We deden daaraaq wat we konden: telkens als een vangst ver werkt was werd het dek met heet wa ter schoongespoten." Wie er nooit geweest is heeft van het poolgebied over het algemeen een voor stelling van een gigantische bevroren wereld. En dan vraagt men zich af, hoever men hier met een schip kan doordringen. „In het begin van het sei zoen konden we niet ver zuidelijk ko men," vertelt de heer Veis, maar naarmate het seizoen vorderde week het ijs terug en aan het eind van het seizoen kwamen we soms terecht op ze ventig graden zuiderbreedte. Al die tijd zagen we geen mens. Of ja, een of twee maal in al die tijd kwam een tanker de fabriek van bunkers voorzien". Dat blijkt weer een zeemansterm te zijn, vertaald wil het zeggen dat er brand stof olie voor de fabriek werd ge bracht. „We konden niet genoeg mee nemen, om het hele seizoen te draaien". En tenslotte concludeert hij nog „Nee het heeft niets gemeen met de vroege re walvisvangst, of het moest zijn dat het een hard leven is en ruw werk. maar verder is het een zeer zakelijk bedrijf met de bedoeling zoveel moge lijk te produceren". OVERBERG Evenals voorgaande jaren wordt er door de gehele bevol king van Overberg ook dit jaar weer een tocht aangeboden aan de bejaar den. Sinds 1947 is dit elk jaar weer 'n belevenis voor de bejaarden waar ze zeer dankbaar voor zijn. Het is nu de 20ste keer, dat een dergelijke tocht in voorbereiding is. Aan het comité „Auto tocht Bejaarden Amerongen" is door het gemeentebestuur vergunning ver leend voor het houden van een huis aan huis lijstencollecte in de week van maandag 10 april tot en met zaterdag 15 april Evenals alle voorgaande jaren hoopt het comité weer op veel financiële steun om de bejaarden weer een on vergetelijke dag te bezorgen. AMSTERDAM Tegen drie bekende Amsterdamse provo's, die betrokken v geweest by de samenstelling, vervaardiging en verspreiding van Provo nr. 7 (ver schenen in februari 1966), waarin de bekende anonieme „subversieve" brief was gepubliceerd, heeft de procureur-generaal by het Amsterdamse gerechtshof vrfj- dag, terzake van opruiing en het ter verspreiding in voorraad hebben van een opruiend geschrift, hogere gevangenisstraffen geëist dan waartoe de rechtbank het drietal in eerste instantie had veroordeeld. Tegen de 23-jarige ideoloog Roel H. G. van D. eiste hij terzake van het vervaardigen acht weken gevangenis straf en tegen de 21-jarige kunstschil der Rob St., die hij in mindere mate verantwoordelijk achtte voor het ver vaardigen, vorderde hij zes weken. De eis tegen de 31-jarige constructeur Luud M. H. Sch. sedert kort voor Provo- vo lid van de Amsterdamse gemeen teraad, die exemplaren van Provo in zijn woning in voorraad had gehad, vroeg de procureur-generaal vier we ken. De rechtbank had Van D. tot zes weken met aftrek en St. en Sch. resp. tot vier en drie weken veroordeeld. De procureur-generaal, mr. G. H. C. van Dijken, zei dat bij lezing van de brief het voor een objectieve beschou wer duidelijk is, dat deze een oproep inhoudt en aanzet tot strafbare feiten. Enige ironie staat er niet in. De hele brief gaat tegen de technocraten, de machthebbers bij wie men het streven meent te hebben vastgesteld om de binnenstad te willen ontvolken. Dat wil men tegengaan en daarvoor wor den er middelen in de brief aangege ven, aldus mr. Van Dijken. „Volgens de verdachten, is de brief bedoeld als humor, satire en ironie. Ik heb geprobeerd dat er in te lezen, maar noch in de tekst noch in de strekking daarvan is er iets over te vinden. Hoezeer men ook zoekt naar de mogelijkheid van een relativering door humor en satire, men kan het daarin niet vinden". De lezer moet, naar de mening van de procureur-ge neraal, aannemen, dat het ernstig wordt bedoeld. De tijd, waarin Provo nr. 7 verscheen, moet ook in aanmer king worden genomen. Er was een ex plosieve toestand in Amsterdam en er waren elementen, die op relletjes uit waren. Ernstige zaak' We gingen weg voor minstens een half jaar, dus er moest heel wat wor den ingeslagen. En als dat alles in or de was vertrok de expeditie om de zuid naar de antarctische wateren. Na het vertrek uit Kaapstad zag je niets an ders dan water, ijs en lucht. En af en toe zeehonden op IJsschot sen en soms pinguïns. En vissen, ten- minte, dat hoopten we. Vooral de laat ste jaren liep de walvisstand erg terug. Sommige soorten, die begin '60 nog ge vangen mochten worden, daar mag nu helemaal niet meer op gejaagd worden. De laatste keren haalden we het kwan tum niet eens, het uitzenden van een expeditie was niet meer economisch verantwoord.". Dat „kwantum" behoeft enige toelich ting: „internationaal werd geregeld hoe veel gevangen mocht worden. Dat werd UTRECHT De officier van Justi tie by de rechtbank in Utrecht heeft tegen de 19-jarige leerling-elektricien M. H. uit Amersfoort een gevangenis straf van twaalf maanden geëist, waarvan twee voorwaardelijk, met een proeftijd van drie jaar. Verdachte had 17 december vorig jaar brand ge sticht op de zolder van een tehuis voor jongens van de maatschappij Zandbergen in Amersfort. Daarbij was een schade ontstaan van f 10.000,-. De jongen, die in dit tehuis woonde, had op de bewuste avond ruzie gekre gen met een jeugdleider over een tele visieprogramma. Hij was in een boze bui op het dak geklommen om de t.v.- antenne onklaar te maken. Bij deze po ging zakte hij gedeeltelijk door het dak en kwam aldus op de zolder te recht. Hier ontdekte hij toen wat karton, dat hij in brand stak. De officier van Justitie, mr. G. W. von Meyenfeldt, hield verdachte voor, dat er een ernstig strafbaar feit was gepleegd. Temeer omdat het hier een oud gebouw met veel hout be trof. Bovendien veroorzaakte de brand een grote rookontwikkeling, die gemak kelijk de dood van de enkele in het ge bouw aanwezige personen had kunnen veroorzaken. Uit het psychiatrisch rapport bleek, dat de jongeman als verminderd toe rekeningsvatbaar moet worden be schouwd. Hij staat bekend als een zeer agressieve jongen. Volgens de raadsman, heeft zijn jeugdige cliënt de brand niet opzettelijk gesticht. Hij kwalificeerde de jongeman als een „nerveus onzeker kind". De rechtbank doet over veertien da gen uitspraak. landelijk toegewezen; per walvisvarend land zoveel eenheden en dat werd ie der jaar opnieuw vastgesteld. In de la tere jaren is daarin een tamelijk ver warde situatie ontstaan. Was de expe ditie in het antarctische gebied, dan was het zaak de eenheden zo snel mo gelijk bij elkaar te krijgen. Het zoge naamde seizoen was maar een beperkt aantal maanden, de opening en de slui ting werden ook ieder jaar opnieuw vastgesteld. Avontuurlijk is de walvisvaart hele maal niet. Als vaart is het zelfs dood. Het enige sportieve element is het van gen zelf, maar dat doen de jagers". Wat de gevaarsfaktor betreft, daarover is hij gauw uitgepraat: „In een beroep dat op zee uitgeoefend wordt zit altijd een risico-faktor, kijk maar naar de Torrey Canyon", trekt hij een verge lijking naar zijn huidige werkterrein. „Bij de walvisvangst zijn het de be manningsleden van de jagers, die het meest aan gevaar bloot staan, en dat hangt weer af van de vaardigheid van de harpoenier. De ene „gunner", zoals ze worden genoemd, is wilder dan de andere, dat hangt vaak ook samen met de leeftijd. Jongere mensen nemen eer der risico's dan oudere." Er zit volgens hem een sportief ele ment in de jacht: ,J)e walvis heeft een redelijke kans de dans te ontspringen, ze kunnen veel sneller zwemmen, dan een jager kan varen. De kunst is, ze in een bepaalde richting t$ laten zwem men, want alleen in die richting heeft heeft de „gunner" een trefkans. Aan boord van de jagers zijn harpoen kanonnen, waarvan de reikwijdte maar 100 tot 130 meter is. De harpoen heeft in de kop een granaat met springlading en tijdontsteking, door de ontploffing wordt de walvis dan een wond toege bracht. Ook met slecht weer werd ge jaagd dat heb je daar vaak en dat was uiteraard een gevaarlijke on derneming, dan kwamen er nogal eens verwondingen voor. Meestal ontstonden die. doordat de gunner verward raakte in de meer dan een kilometer lange staaldraad die aan de harpoen verbon den is. Een deel van de lijn ligt naast het kanon opgeschoten en bij zulk weer was het voor de man moeilijk zich op de been te houden. Een dodelijk onge luk door de vangst heb ik nooit mee gemaakt. Wel zijn er een paar mensen omgekomen, toen een stoomketel uit elkaar sprong, maar dat stond los van het bedrijf, dat had overal kunnen ge beuren". „Op de walvisvaart wordt een stren ge contröle uitgeoefend," vertelt de heer Veis verder. „Aan boord waren al tijd twee rijks-inspecteurs, die tot taak hadden toe te zien, dat men zich aan de voorschriften hield. In de eerste plaats de minimum-maten van de ge vangen vis. Die maten waren voor ie dere soort walvis anders, voor de meest gevangen soort, de „vinvis" was dat ongeveer zestien meter. Nu kon je zo'n walvis niet als «en ondermaats voren tje overboord gooien als hij te klein was. De walvis werd dus wel normaal verwerkt, maar de bemanning aan boord van de jager, waar de ondermaat se vis gevangen was, had er wel pijn aan, want die kreeg voor deze vis geen bonus". Hij legt uit: „Iedereen aan boord werkte op bonus, dat wil zeggen voor een deel van de totale opbrengst. Ze kijken dus wel goed uit, want dan is al hun werk voor niets geweest; het is beslist geen makkelijk karweitje, het vangen van zo'n beest." De bemanning van de andere schepen hoefde er niet onder te lijden, want die hadden er geen schuld aan. Een „koe en een kalf" mogen ook niet geschoten worden. Het kalf zwemt naast de moeder en volgt nauwkeurig al haar bewegingen. Maar een geoe fend gunner ziet het direct. Dan was er nog een bepaalde maximumtijd die tussen de dood van het beest en het verwerken van het kadaver mag ver lopen. Als het niet mogelijk is het lijk binnen een bepaalde tijd te verwerken bijvoorbeeld door drukke vangst, dan mag niet gejaagd worden. Een van de ellendigste dingen van de walvisvaart vindt de heer Veis, dat het niet te zien is, of een walvis drachtig is. „Herhaaldelijk werden drachtige dieren geschoten en dan ging het kalf met de koe het sop in. Dat kwam de walvisstand ook al niet ten goede. Als een beest aan boord was, stelde de in- spekteur het geslacht vast en van een vrouwelijk beest of het drachtig was. In dat geval werd ook de maat van de foetus vastgesteld en dat liep nogal eens uiteen: van een paar centimeter tot ongeveer zes meter. BETUWE. Als het niet gauw be ter en zachter weer wordt, zal de bloei van de Betuwe pere- en pruimebo- men langer op zich laten wachten, dan men aanvankelijk veronderstelde. Door de uitzonderlijk zachte winter en de bijzonder geringe hoeveelheid vorst, hadden de bloemknoppen aan de vruchtbomen zich dit jaar al vroeg sterk ontwikkeld. Al een paar weken staan in feite de pere- en pruime- bomenknoppen op openspringen. Had den we de laatste twee weken wat meer zon en hogere temperaturen ge had, dan zouden deze vruchtbomen nu volop in bloei hebben gestaan en zouden de kersebomen snel zijn ge volgd. Twee weken geleden kon de eerste Betuwe-bloei worden waargenomen. Zo hier en daar staan nog enkele van de allervroegst bloeiende pruimeras sen, de ouderwetse Engelsekroos. Ze zijn intussen al uitgebloeid. Schroomvallig kan men een enkele bloem zien in de vroeg bloeiende ker serassen maar van een massale bloei is nog geen sprake. Het koude en natte weer houdt alles tegen, wat misschien ook als een voor deel kan worden gezien met het oog op de dikwijls in april voorkomende sterke nachtvorsten. STADSSCHOUWBURG Zaterdag 8 april 20 uur: Musical „Heer lijk duurt het langst." Zondag 9 april 20 uur: Musical „Heer lijk duurt het langst." Maandag t.m. zaterdag besloten voor stellingen. MUSIS SACRUM Donderdag 13 april 20 uur: Het Gelders Orkest o.l.v Carl von Garaguly, met medewerking van Ricardo Odnoposoff viool. Het publiceren van een dergelijke brief, die als een opruiend geschrift moet worden beschouwd is een ernsti ge zaak, aldus de procureur-generaal. Deze hield Sch. diens in een kranten interview gedane uitlating voor, waar in hij het marineoptreden in de hal van het C.S. toeschreef aan in een be paald ochtendblad gepubliceerde arti kelen. Als men dit zegt, aldus de procu reur-generaal, moet men zich niet ont trekken aan zijn eigen verantwoorde lijkheid. Van D. merkte in dit ver band op, dat na de verschijning van Provo nr. 7 ruim een jaar geleden, er niets was gebeurd. „Waartoe „De Telegraaf" opruit wordt ook uitgevoerd", zei Van D. Na dat de artikelen over de stationsjeugd waren gepubliceerd, kwamen prompt de marine en andere elementen, die de jongeren te lijf gingen. „Dat kan Gevraagd Schoenhandel RHENEN - Tel. 2353 niet van ons gezegd worden", aldus deze provo. Sch. zei nog, dat na het artikel in „De Telegraaf" over de provoboot de vernieling van het schip was gevolgd, die tot een schade van f 3000 heeft geleid. Roel van D. zei bij de ondervra ging door de president dat de brief geen opruiing is, maar in de eerste plaats als een lacher moet worden be schouwd. „Het is helemaal niet de be doeling geweest, dat de wenken, die wij gaven, opgevolgd zouden worden. Het ging hier om stedebouwkundige misdaden. Er is eèn jaar verlopen en er is niets gebeurd", aldus Van D. Het Hof wijst 21 april arrest. LAGE VUURSCHE Een enorme klap (naar later bleek veroorzaakt door een vliegtuig, dat de geluids barrière doorbrak), onmiddellijk ge volgd door sirenegeloei, heeft vrij* dagmiddag voor enige paniek ge zorgd in Lage Vuursche. De eige naar van hotel „De Kastanjehof" deelde de opgeschrikte pers met een onbewogen gezicht mee, dat de sire ne het sein vormde voor marechaus see en politie om de weg af te zet ten. Enkele journalisten rukten ogenblikke lijk uit om dit gebeuren met eigen ogen te aanschouwen. Toen zij even later onverrichterzake terugkeerde, bleek, dat zij een grapje te serieu» hadden genomen: de sirene van d« brandweer wordt in Lage Vuursch» elke vrijdag om half een even ge probeerd. De post van de Rijksvoorlichtings dienst in Lage Vuursche was 's och tends al overstroomd met telefoontje» van kranten en particulieren, die vroe gen of het waar was, dat prinse» Beatrix moeder was geworden van een tweeling. De bellers uit Maas tricht, Arnhem, Amsterdam en Den Haag kregen een ietwat verbaasd maar resoluut „neen" te horen: op Drakensteyn was nog niets dat wees op de geboorte binnen enkele dagen van een prins of prinses. Desondanks staken op verschillend» plaatsen in het land mensen enthou siast de vlag uit. Uit enkele gemeen ten is zelfs feestelijk klokgelui ge rapporteerd. De RVD was niet de enige instantie, die talloze telefoontjes te verwerken kreeg. Ook bij de ANP- en krantere dacties, de radionieuwsdienst en de omroepverenigingen stond de tele foon zo nu en dan roodgloeiend. Na veel speurwerk en nadat de om roepverenigingen de bandjes van d» 's ochtends uitgezonden program ma's nog eens hadden beluisterd, werd de vermoedelijke bron van het gerucht ontdekt: in het persover zicht van het AVRO-journaal om tien over acht was gezegd, dat de span ning in Lage Vuursche toenam en dat deze indruk nog werd versterkt, door dat de journalisten als het ware op de stoep van Drakensteyn liggen. Meer niet. Maar „slecht luisteren" is een verschijnsel, waarmee de om roepen wel vaker worden geconfron teerd.... VRAAG VLUG EVEN AAN (100 pagina's) Bijvoorbeeld 5 dagen Rüdesheim 132.50 MET OOK UW HEERLIJKE. VOORDELIGE VAKANTIE 14 dagen Madrid-Granada-Barcelona 510. 20 dagen Spanje-Portugal 815. 20 daagse rondreis Joegoslavië 865. 20 daagse rondreis Joegoslavië-Hongarije- Tsjechoslowakije 985. 21 dagen Zuid-Spanje - Tanger 880. 10 dagen Tsjechoslowakije 255. 12 dagen Costa Dorada (Spanje) 810. 12 dagen Adriatische kust (Italië) 315. Huurappartem. Costa Dorada v.a. 175.p. week. Alle reizen zijn volledig verzorgd. U logeert in uitst. hotels. Vraag het gratis progr. aan bij VeenendaaJ - Kerkewyk 87-93 - Tel. 08385-2845 Lid A.N.V.R. Alléén met een elektrische boiler profiteert u van het lage nachtstroom- tarief. Dat tarief geldt dan óók 2 of 3 uur lang op élke werkdag en gedurende het gehéle weekend! En... voor alle elektrische apparaten die u gebruikt: lampen, stofzuiger, radio, strijkijzer, wasmachine, koel kast, TV en fornuis. Reken eerst goed voordat u een keuze maakt tussen elektrische en een ander soort heetwater-voorziening. Houdt rekening met het voordeel van de nachtstroom voor M uw verbruik. Catharijnesingel 32, Utrecht, tel. 030-23041 VÉÉLHEET WATERVOOR WEINIG CELD

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1967 | | pagina 4