Ir. J. van Ettinger is
een geslaagd man
Nog voor tien jaar
„Verenigd Europa" in
bloemenarchief
Jeugd krijgt tijd om het
leven te leren leven
GLOBAAL WEER OVERZICHT
Specialist in
bloemendruk
Regeling gevraagd inzake
gemengde huwelijken
DIRECTEUR BOUWCENTR UM 65 JAAR
Goede weg
Psychologie
Samenwerking
van drukkers
Ds. B. Richters
overleden
Kunstmaan fotografeert weer op hele aarde:
Oostenrijk
Oppeppen
Geel en groen
ZILVEREN SCHOR" IN MEI OPEN
ZILVEREN BRUILOFT
Het geld ervoor werd door het Nederlandse volk bijeen
gebracht ter gelegenheid van het zilveren huwelijks
feest van het Koninklijk Paar in 1962. In de opzet ver
schilt het centrum in niets van de Hunnenschans bij het
Uddelermeer, die onder de vlag van de stichting Zilveren
Jeugdcentra al enige tijd in gebruik is.
HELEMAAL GEREED
fSSS
Betrouwbaar
Wetenschap
Manoevreren
G. Henkes:
worteltjes...
,Er zijn wel 24 soorten
„j|TIJN leven is in te delen in perioden van tien jaar. Veertig jaar geleden
had ik een dieptepunt: ik had bloedvergiftiging en een dubbele long
ontsteking en de dokters hadden me opgegeven. Tien jaar later had ik een fi
nancieel dieptepunt: ik was directeur van een kleine fabriek, die veel naar Oos
tenrijk leverde en het optreden van Hitier sneed die markt af. Weer tien jaar
later kwam het eerste hoogtepunt: de bouw van het Bouwcentrum begon. Nog
tien jaar later in 1967 was de slag om dat Bouwcentrum, dat toch een
waagstuk was geweest, gewonnen en daarmee ook de slag om mijn carrière".
Ir. Jan van Ettinger, president-direc
teur van de stichtingen Bouwcentrum/
Ratiobomv in Rotterdam, gaat 13 april
zijn 66e levensjaar in als een man die
weet dat h\j ls geslaagd.
„Dit jaar, de afsluiting van de laat
ste periode van tien jaar, is voor mij de
bekroning, omdat dit jaar wordt begon
nen met de voltooiing van het complex
van het Bouwcentrum." Er komt een
nieuwe strook laagbouw, die het „Oude
Bouwcentrum" aan het Weena 700 ver
bindt met het nieuwe complex, dat al
aan het Kruisplein staat maar dat wordt
verdubbeld. In deze strook verrijst een
torengebouw van vijftien lagen, aan de
kant van de Diergaardesingel komt een
hotel voor buitenlandse studenten die
cursussen volgen in het Bouwcentrum.
Een parkeergarage zal de resterende
ruimte vullen.
Ir. Van Ettinger hoopt dat allemaal
De bollenvelden met hun heldere kleuren, het frisse groen van de groenten
en het ontluikende rood van tere rozen: Al dat oogverkwikkende is ieder jaar
weer het bewijs, dat het door de winter opgedroogde leven in de natuur op
nieuw kiem heeft geschoten.
De mensen, die er dagwerk aan hebben, toekomstig fleurig en fris leven van
de hand te doen aan tuinders en kwekers, hebben het vaak moeilijk gehad waar
te maken, dat uit bollen en planten zoveel schoons zou komen.
Maar de techniek van de kleuren
druk is ze te hulp gekomen. Een
aantal drukkerijen in Europa is spe
ciaal voor het drukken van bloemen
en planten tot samenwerking geko
men. Eén daarvan is J. II. Henkes
Grafische Bedrijven N.V. in Haarlem.
Het bedrijf op het nieuwe industrie
terrein in Haarlem, is voortgekomen
uit de Rotterdamse Boek- en Kunst
drukkerij. De drukkerij die aan de
Nieuwehaven in Rotterdam was ge
vestigd, veranderde bij het bombarde
ment in 1940 in een puinhoop. Twee
jaar later werd het bedrijf
in Haarlem voortgezet en pre
cies een kwart eeuw daarna (begin
van dit jaar) werd een nieuw fors be
drijfspand in gebruik genomen.
Twee broers de heren G. en H.
M. Henkes vormen de directie van
deze zeer moderne drukkerij. De spe
cialiteit is: bloemendruk werk.
„Ruim tien jaar geleden was ik in
Oostenrijk bij een uitgever. Die liet
me catalogi van bloemen zien. Dat
was allemaal kleurenwerk. Ik bezocht
in Nederland wat mensen om na te
gaan of er hier voor die bloemendruk
ook interesse zou zijn. Dat was inder
daad het geval", vertelt de heer G.
Henkes.
Wat hangend in een fauteuil (na 'n
vermoeiende bespreking vertelt de
directeur hoe het toen verder is ge
gaan. De Haarlemse drukkerij sloot
zich aan bij een groepering van veer
tien drukkerijen, die allemaal veel
BAARN Maandag ls in Baarn over
leden in de ouderdom van 56 jaar, ds. B.
Richters, directeur van het Zendingscen-
trum der Gereformeerde Kerken en 'n
bekend figuur in de internationale zen
ding.
Ds. Richters werd 7 juni 1910 in
Den Haag geboren en was oorspron
kelijk een paar jaar in de handel werk
zaam. Hij deed staatsexamen en stu
deerde aan de Vrije Universiteit. In
1939 werd hij kandidaat. Zijn eerste
gemeente was Heerhugowaard, waar
hij 25 oktober 1942 zijn intrede deed.
Reeds twee jaar later werd hij be
noemd tot directeur van het pasopge
richte Zendingscentrum van de Gere
formeerde Kerken in Baarn.
In de zending heeft ds. Richters al
lerlei functies bekleed. Onder meer was
hij lid van de „Nederlandse Zendings
raad", secretaris van het „Gerefor
meerd Studieverband voor Oecumeni
sche Zaken", deputaat van de Gerefor
meerde Kerken voor de wereldomroep
curator van het Zendingsseminarie en
voorzitter van deputaten voor de infor
matie van de Gereformeerde Kerken.
Herhaalde malen heeft ds. Richters
zendingsreizen gemaakt naar Indonesië
naar Rwanda en andere landen.
In de Ethiopische hoofdstad Addis
Abeba heef de oproerpolitie verschei
dene honderden studenten verspreid die
tegen een wet demonstreerden waarbij
toestemming moet worden verkregen
voor bijeenkomsten van meer dan vijf
personen. De wet wordt vandaag van
kracht.
werk maken van bloemendrukwerk.
„Elk bedrijf heeft z'n eigen afzetge
bied, en met elkaar hebben we een
groot centraal archief van litho's in
Zwitserland. Moet ik drukwerk ma
ken van een bepaalde bloem of van
een soort groente, waarvan ik zelf
geen foto heb, dan gaat er even een
telexje naar Zwitserland. De volgende
dag heb ik dan de litho, die ik nodig
heb", zegt de heer Henkes.
Dat elke drukkerij niet een kleuren
foto kan hebben van elke soort bloe
men of planten leert dit: Er zijn wel
24 soorten worteltjes. Van hel oranje
gekleurde tot bijna witte, kropsla is
er ook in heel wat soorten. Ook maar
niet te spreken van de nagenoeg ein
deloze verscheidenheid in bloemen-
soorten.
„We peppen de kleuren van de bloe
men en planten wat op bij het druk
ken", zegt de heer Henkes als hij ons
in het magazijn tientallen voorbeel
den laat zien. „Dat is nodig, omdat
de afbeeldingen in de winkels dikwijls
wat in het donker komen te staan."
Het bedrijf zet zo'n drie tot vier
miljoen gulden om in dit gespeciali
seerde drukwerk. Dat is ongeveer een
kwart van de gehele omzet. Henkes
is de grootste partner in de club van
bloemendrukkerijen.
„Dat komt omdat in ons land de
handel in tuinbouw- en siergewassen
ongelooflijk groot is. De Nederlanders
hebben zich enorm ingevreten in die
handel", vindt de heer Henkes.
De cijfers, die hij noemt over de
hoeveelheden drukwerk, zijn enorm.
De drukkerij levert jaarlijks zo'n der
tig miljoen zaadzakjes af, de plaatjes
uitgeverij (die een onderdeel van het
bedrijf vormt) slijt aan de handel tien
tallen miljoenen fleurige afbeeldin
gen van bloemen en groenten. Die
worden veel op doosjes geplakt. Het
zijn dezelfde veelkleurige gladiolen,
tulpen, rozen enzovoorts als in de ca
talogi te vinden zijn, waarvan Henkes
er vele in vele talen drukt.
„Het zal met die bloemendrukkerij
nog wel verder gaan", meent de heer
Henkes. „Want door de welvaart zijn
er steeds meer mensen die nu bloe
men in hun tuintje zetten, terwijl ze
vroeger aardappelen pootten. Boven
dien worden er alsmaar bloemen en
planten verkocht in zaken, die ook
heel andere artikelen verkopen. Zoals
de supermarkten. Daar wil men door
een plaatje van te voren weten, wat
men koopt."
De 300 mensen die in het grafische
bedrijf in Haarlem werken mag het
soms wat geel en groen voor de ogen
worden met al die kleuren, een ding
is zeker:
„De werknemers die met het bloe
mendrukwerk te maken hebben, zijn
allemaal liefhebbers van bloemen ge
worden. Zelf hoor ik daar ook bij",
zegt de heer Henkes, terwijl hij voor
zich uit kijkt naar een tafeltje, waar
fresia's op staan.
Het is niet gemakkelijk, om het de
handelaren in bollen en planten naar
de zin te maken.
„Er moeten soms van een bloem
heel wat opnamen worden gemaakt,
om een foto te krijgen die een han
delaar helemaal aanstaat", zegt de
heer Henkes.
Die moeite is echter niet tevergeefs.
Door het kleurendrukwerk dat met
deze foto's gemaakt kan worden, vin
den onze kwekerij-produkten grote af
trek in de hele wereld. Meermalen is
het voorgekomen, dat sommige soor
ten vroegtijdig uitverkocht waren.
nog als president-directeur te zien ver
rijzen. Hij heeft vijf jaar bijgetekend
en hij stelt zich voor daarna nog vijf
jaar als adviseur aan het Bouwcentrum
verbonden te blijven. „Ik ga dan wel wat
kalmer aan doen. In het nieuwe kantoor
gebouw komt ook een ruimte waar ik
op mijn gemak kan zitten." In 1977 wil
hij zijn laatste periode van tien jaar af
sluiten, „want als ik 75 ben is het welle
tjes".
Op die wijze heeft de ras-organisator
ook zijn eigen leven georganiseerd, zon
der dat hij overigens in het algemeen het
organiseren boven het leven wil stellen.
Integendeel, hij wil juist het leven cen
traal stellen, niet de techniek of de we
tenschap.
„Wij heben in het verleden te veel
door de microscoop en te weinig door
het venster gekeken. Waarom zouden we
wel coca-cola kunnen verkopen, maar
niet de vrede Je hebt alleen voor beide
beroepsmensen nodig".
Aan de verkoop van vrede draagt
hij op zijn eigen wijze een (bouw)steen-
tje bij door zijn reizen naar de ontwik
kelingslanden, waar hij in opdracht van
de directie Internationale technische
Hulp van het ministerie van Buiten
landse Zaken adviseerd bij onder andere
de opzet van bouwprojecten. „De laatste
vijf jaar ben ik gemiddeld vijf van de
twaalf maanden op reis geweest. Mees
tal zijn de programma's zwaar, zoals
vorig jaar in Chili, waar ik in drie da
gen tijds negen lezingen hield. Er is
echter ook weieens een dag waarop je
in een zwembad kunt liggen en kunt
bridgen met drie Indische dametjes",
lacht ir. Van Ettingen opgewekt.
Hij vindt, dat de Nederlandse ont
wikkelingshulp de goede weg bewan
delt. „We gaan er van uit: W(j gun
nen iemand niet helpen als hy zichzelf
niet helpt en dus leggen we zo'n land
geen compleet plan voor dat krijgt
later altijd kasten vol kritiek omdat
de ontwerper het land niet kende
maar we sturen aan op de opzet van
een eigen plan, waarbij wij adviseren en
toezicht houden by de uitvoering. Al
leen op die manier is kennisoverdracht
mogelijk".
Ook in een reeks publikaties droeg
ir. Van Ettinger zijn gedachten over.
Zijn boek „Naar een bewoonbare we
reld" werd vertaald in het Engels,
Spaans, Japans en Turks. Voor het
samen met de heer J. Sitting geschre
ven boek More..., through quality
(Meer... door kwaliteit) zijn zelfs de
vertalingsrechten gevraagd vanuit Polen
en Rusland. „Daar gaat men de waarde
van het individu langzamerhand ook
weer hoger schatten", constateert ir.
Van Ettinger tevreden.
Hij verheugt zich oprecht over die
resultaten, want hij is niet alleen een
bouwman. „De wetenschap van de leef
baarheid, interesseert me. Het gaat er
om hoe we de omgeving kunnen schep-
ïTirf-lTlTTTI
Ir. J. van Ettinger voor een teke
ning van de uitbreiding van het
Bouwcentrum, waar dit jaar aan
wordt begonnen: „Ik krijg er een
ruimte, waar ik op mijn gemak
kan zitten, want ik ga het wel kal
mer aan doen zegt hij.
O
pen waarin we gelukkig kunnen zijn, hoe
we onze economische middelen zo goed
mogelijk kunnen gebruiken". Tegen die
achtergrond staat ook het werk van ir.
Van Ettinger voor de Europese orga
nisatie voor kwaliteitscontrole, een orga
nisatie die haar secretariaat in het
Bouwcentrum heeft.
Al dat werk op het gebied van de
statistiek, economie, organisatie en
bouwkunde, dat de naam van het Bouw
centrum tot in alle uithoeken van de
wereld heeft gebracht, heeft ir. Van
Ettinger kunnen ontplooien, zoals hij
zelf zegt, dank zij drie omstandigheden:
„In het begin heb ik veel fouten ge
maakt en daarvan geleerd hoe belang
rijk goede medewerkers zijn en daar
heb ik veel geluk mee gehad. Misschien
ben ik de prima donna, maar er zijn
hier mensen in huis zonder wie het me
niet was gelukt, zoals de heren K. L.
de Vries, mijn tweede man en J. Sitting
mijn partner in het adviesbureau voor
kwaliteitsbeleid en besliskunde, beiden
zonder academische graad maar met
een superieure intellegentie".
Als derde belangrijke omstandigheid
ziet ir. Van Ettinger „je thuis". Als je
vrouw en kinderen te veel zorg eisen,
kan je als man niet werken". Zijn
kinderen zijn er alle vier zonder te veel
zorg te eisen in geslaagd een univer
sitair niveau te halen.
„Mijn twee zoons en ik zijn alle drie
werktuigbouwkundig ingenieur, maar
wij doen geen van drieën iets aan werk
tuigbouw. De oudste werkt hier bij Ra-
tiobouw (het bestuur zegt dat ik hem in
een hoek druk, maar hij komt er wel)
en de jongste is in de technische-com-
merciële richting in het bedrijfsleven te
rechtgekomen".
„Zo zaten we een maand geleden alle
drie op verschillende plaatsen in Afrika.
De drie vrouwen in huis doen allemaal
aan psychologie: de oudste, moeder van
drie kinderen, heeft net in Amerika haar
graad gehaald en kan binnen twee jaar
promoveren. De jongste heeft haar kan
didaats en is assistente van een hoog
leraar"
„Mijn vrouw tenslotte is voorzitster
van het Sociaal-Pedagogisch Centrum
dat de mentaal gehandicapte mens wil
helpen. Zij is ook onze lastigste klant,
want wij ontwerpen nieuwe gebouwen
voor het Sociaal-Pedagogisch Centrum".
Daarmee is het gesprek terug bij het
Bouwcentrum, het tastbare resultaat
van ir. Van Ettingers leven en werken.
Zonder valse bescheidenheid kijkt hij te
rug op de weg, die naar dat resultaat
leidde. Ronduit geeft hij toe waarom hij
tevreden is met de 65 jaar die achter
hem liggen: „Ik heb nooit iets gedaan
wat iemand voor me al had gedaan".
(Van een onzer verslaggevers)
Qeef ons toch de tyd om het leven te Ieren leven." Dit
opschrift, dat als een noodkreet aandoet, siert een
affiche in de recreatiezaal van het Zilveren Schor, het
ontmoetingscentrum voor jonge mensen aan het Veerse
Meer, dat volgende maand door koningin Juliana wordt
geopend.
Als de jongeren van Nederland ergens de kans krijgen
te leren leven, dan is het wel onder de pyramidevormige
daken van dit jeugdcentrum, waarvan vooral het interieur
een juweel van een ontwerp is. Zijn bestemming van ont
moetingscentrum voor jongeren kreeg het Zilveren Schor
van de Koningin en prins Bernhard.
Het Zilveren Schor ligt, stil en verlaten, ingeklemd tus
sen de boorden van de vroegere Zandkreek en de oude
zeedijk, die geen functie meer heeft sinds de afdamming
van de zeegaten tussen Walcheren en Noord-Beveland.
De gebouwen met hun grijze puntdaken liggen als de ele
menten uit een blokkendoos op de schorren uitgestald. Ze
horen nog niet helemaal bij het landschap. Daarvoor zul
len de tienduizenden boompjes en struiken moeten zorgen,
die nu een nog wat moeizaam bestaan lijden, belaagd als
ze worden door de wind, die hier vrij spel heeft.
ginnenshuis is het Zilveren Schor kant en klaar. In de
grote recreatiezaal brandt al het kolossale houtvuur
en de eerste groepen jongeren hebben al voor een ver
blijf van een week hun intrek genomen in de smaak
vol ingerichte en met veel hout en glas afgewerkte ruim
ten.
Het is de bedoeling, dat jongens en meisjes tussen vijf
tien en dertig jaar elkaar op het Zilveren Schor in groten
getale zullen ontmoeten. Zij zullen er creatief bezig zijn
en gesprekken voeren over de meest uiteenlopende onder
werpen. De mogelijkheden voor sport en spel zijn legio.
In de toekomst zal het centrum worden uitgebreid met
een jachthaven.
Op de buitendijkse gronden van het kroondomein tussen Veere en Arnemuiden
ligt het Zilveren Schor te wachten op de jeugd van Nederland.
In de sfeervolle recreatiezaal, die 's wonds wordt verlicht door een batterij
schemerlampen in de vorm van het Atomium, brandt al het houtvuur. De warmte
ervan straalt uit tot op de verzonken dansvloer op de voorgrond.
\7"erscheidene malen per dag
kunnen meteorologen
vermoedelijk zeer binnenkort
al een totaalbeeld krijgen van
weersveranderingen over de
gehele wereld. De leverancier
van die reeksen totaalbeelden
is dan een ruim 365 kg zware
kunstmaan, ATS-2, ten min
ste wanneer de Amerikaanse
rijksdienst voor luchtvaart en
ruimtevaart NASAer in
slaagt hem in de beoogde
baan om de aarde te brengen.
De ATS-2 moet op een
hoogte van ongeveer 11.300
km in een cirkelbaan om de
aarde terecht komen. Op die
zeer grote afstand kan een
van de twee televisiecamera's
aan boord van de kunstmaan
de gehele aardbol fotografe
ren. De ATS-2 zal in 6 uur
23 minuten een baan om de
aarde beschrijven en kan de
aarde dus telkens uit een an
dere gezichtshoek fotografe
ren. De weerkundigen kunnen
elke tien minuten zo'n foto
verwachten. Zij kunnen elke
tien minuten zien hoe het wol
kendek zich boven de aarde
beweegt, waar de stormker-
nen zich vormen of uitrazen,
waar de hemel onbewolkt is,
en nog veel meer.
Dergelijke foto's zullen op
den duur de mensheid veel
minder afhankelijk maken
van de grillen van het weer.
Het letterlijk globale over
zicht van de weersgesteldheid
dat zij de meteorologen ver
schaffen, kan weersverwach
tingen die verscheidene da
gen geldig zijn dan even be
trouwbaar maken als de hui-
geldig zijn.
Alweer zo'n kunstmaan, zul
len sommige mensen denken;
het nieuws is daar nu toch
wel af? Wij zouden niemand
met bijzonderheden over de
ATS-2 vermoeien indien dat
werkelijk zo was. Het gaat,
hoewel heel veel mensen het
zeer dure gedoe met al die
kunstmanen nu wpl geloven,
eigenlijk nu pas goed ernst
worden met allerlei toepas
singen van de ruimtevaart
techniek waarbij de samenle
ving baat kan hebben. Dat
blijkt ook uit de naam van de
kunstmaan, waarom het hier
gaat. ATS is de afkorting van
Applications Technology Sa
tellite in het Nederlands:
kunstmaan voor technische
toepassingen. Geen voorzich-
tig geprobeer meer met nieu
we technieken dus, maar toe
passing van technieken die in
de afgelopen jaren deugdelijk
zijn gebleken en hun geld zul
len opbrengen.
De ATS-1, de eerste in deze
serie nieuwe kunstmanen, die
op 6 december van het vorige
jaar in een baan om de aarde
werden gebracht, is daarvan
een goed voorbeeld. Die
kunstmaan draait in een et
maal om de aarde en staat
dus, van de aarde gezien,
schijnbaar stil. De schijnbaar
vaste plaats aan de hemel van
de ATS-1 ligt ongeveer 35.800
km boven het eiland Christ
mas, midden in de Stille Oce
aan.
Op die grote afstand relay-
eert de ATS-1 televisiepro
gramma's, zowel zwart-wit
als in kleuren, tussen Japan,
de Verenigde Staten en
Australië. Verder maakt de
ATS-1 wolkendek foto's van
het hele gebied van de Stille
Oceaan. Hij zendt die foto's
uit naar grondstations in de
drie genoemde landen. Boven
dien brengt de ATS-1, onge
acht de kwaliteit van de ra
dioverbindingen op aarde,
goede radiotelefoonverbindin
gen tot stand tussen posten
in de Verenigde Staten en
passagiersvliegtuigen boven
het zuidelijke deel van de
Stille Oceaan.
Een ATS is dan ook een
combinatie van een communi
catiekunstmaan en een mete
orologische kunstmaan. Daar
bij komt dan nog dat een ATS
ook nog allerlei metingen ver
richt waarvoor wetenschappe
lijke onderzoekers grote be
langstelling hebben.
Ook de ATS-2 is zo'n ma-
nus-van-alles onder de kunst
manen. In een opzicht is hij
heel bijzonder. Hij heeft zes
uitsteeksels, waarvan er vier
elk bijna 37 meter lang zijn.
De vier lange uitsteeksels
vormen samen een kruis dat
zich, onder invloed van de
zwaartekracht zodanig op de
aarde zal richten dat de „me
teorologische" camera's van
de kunstmaan steeds op de
aarde gericht kunnen blijven.
Dit is een passief richtsys-
teem, een stelsel zonder be
wegingsmechanismen dus,
waarvan de NASA hoge ver
wachtingen heeft.
De ingenieurs die in de we
reldruimte al jaren proeven
met dergelijke passieve richt-
systemen nemen willen graag
weten hoe de wel zeer lange
uitsteeksels van de ATS-2
zich zullen gedragen. Daarom
heeft de ATS-2 camera's aan
boord die opnamen van de
uitsteeksels maken wanneer
er met de kunstmaan wordt
gemanoeuvreerd. Ook die op
namen worden naar de aarde
gezonden*
De Ned. Hervormde Predikantenvereniging heeft telegrammen gezonden aan
kardinaal Alfrink en aan het moderamen van de hervormde synode in Den Haag
over de zogenaamde gemengde huwelijken tussen rooms-katholieken en pro
testanten.
In het telegram van de Hervormde Predikantenvereniging wordt de bisschop
pen van de R.-K. Kerk en de synode van de Ned. Hervormde Kerk gevraagd
zo spoedig mogelijk een regeling tot stand te brengen betreffende de gemeen
schappelijke verantwoordelijkheid voor de gemengde huwelijken, met name wat
de huwelijksdienst betreft
