OUDE SCHOOL IN HOOFDSTAD VERBERGT UNIEK ARCHIEF Zesduizend boeken over de vrouw Amsterdams G.A.B. is ook impresariaat Illegaal „graven" naar het goud van 't toerisme wwm Strijd in Loosdrecht om aanleg vakantieoord Amsterdamse verwoed verzamelaarster van „Jugendstil" Hogere winst bi] Gero James Bond's geestelijke vaders Slechts weinigen kennen 't Internationaal archief voor de vrouwenbeweging Matriarchaat Soms een paar in Amerika TJtEATHERèSE, RIEK, ZE KOMEN ER ALLEMAAL BAKSTEEN NAAM HONDS ZEKER TE LEKKER BESCHERMING t AMSTERDAM Met strakke, niet onvriendelijke blik kijkt dr. Aletta Ja cobs ons aan. Vanuit de gouden omlijsting van het schilderij, waarop de fer vente strijdster voor de vrouwenemancipatie treffend staat geportretteerd boven een aftandse boekenkast. In het oude, voormalige schoolgebouw, Halmaheira- straat 30 te Amsterdam, ruikt het muf in het lokaal met houten vloer, vier trappen hoog. Alleen het zachte geronk van een kolossale kachel doorbreekt de haast pijnlijke stilte. Dagen gaan er voorbij dat niemand er als bezoeker bin nengaat. Omdat zo weinigen weten welk een kostbaar bezit er langs de muren staan aaneengedrukt. Zesduizend boeken en brochures, vijftig archieven, tweehonderd tijdschriften en taUoze foto's, met aUeen als onderwerp de vrouw, horen thuis in het internationaal archief voor de vrouwenbeweging (IAV). De bibliotheek, die is tot stand gebracht door vrouwenorganisaties uit vele landen, is uniek in de wereld. lrigrid Vos met een klok uit haar collectie. Vijf jaar geleden werd het woord nauwelijks in de mond genomen. Nu is het „in". Jugendstil. Het is de kunst richting van 18851905 die een re actie was op de stijlenchaos van de vorige eeuw. De oorsprong ervan ligt in Oostenrijk. Daar schreef het blad „Jugend" er het eerst over. Vandaar de naam Jugendstil. Verwoed verzamelaarster van Ju gendstil is Ingrid Vos te Amsterdam. In haar antiekzaak, Tweede Wetering dwarsstraat, exposeert zij tot 15 april haar exclusief opgebouwde collectie van Jugendstil. „Ik noem de tentoon stelling Art Nouveau", zegt Ingrid. „Die Franse benaming is meer omvattend. In mijn verzameling komen namelijk ook voorwerpen voor van na 1905 tot 1920. Die periode is eigenlijk een voortzetting van de Jugendstil". Typerend voor de vooral door jonge ren gewaardeerde stijl zijn de veelal lijnachtige motieven, die dikwijls met de vorm van de kunstvoorwerpen mee gaan. De meubels vertonen soms een strak geheel, zoals stoelen met hoge, smalle spijlen en tafels met dunne po ten. Rijkelijk gedecoreerd zijn de klok ken en kandelaars. Ook in het bestek komen veel krullen voor. De tapijten en tafelkleden hebben eveneens het le vendige dessin. Vooral ook voor de mode, de calli- grafie en de reclame vormt de Jugend stil een bron van inspiratie. Particulie re verzamelaars bewaren een aange kocht stuk voornamelijk als pronkstuk. „Soms echter worden de voorwerpen terdege gebruikt", vertelt Ingrid. „Zo heb ik een klant die zijn hele slaapka mer in Jugendstil heeft ingericht." Op veilingen, bij de verkoop van een inboedel en op de markt probeert Ingrid Vos haar voorraad steeds aan te vullen. Vooral de laatste jaren is dat niet zo gemakkelijk. Nederland heeft namelijk veel van de Jugendstil naar Duitsland en Frankrijk gexporteerd. Daar heeft de oude stijl als curiosi teit veel eerder aandacht gekregen. De prijs is 'dat zeker niet ten goede geko men. Jugendstil als hobby is niet goed koop. In 1935 nam een aantal vooraan staande Nederlandse vrouwen het ini tiatief tot oprichting van het archief. Door het regelmatige contact met in ternationale vrouwenverenigingen tij dens congressen kregen zij dadelijk medewerking van vele zusterorganisa ties buiten de grens. De gehele collec tie, die in vijf jaar tijd tot 2500 boe ken uitgroeide, werd door de Duitsers in beslag genomen. Na 1945 is men met vernieuwde ijver met de opbouw van een bibliotheek begonnen. „Dezelfde internationale band is ech ter nooit meer teruggekomen", zegt de voorzitster van IAV, mevrouw drs. H. P. Hogenweg-de Haart. „Toch nemen we veel buitenlandse boeken in ons ar chief op; hetzij door aankopen dan wel door schenkingen. Over de hele we reld ook hebben wij een uitwisseling van tijdschriften. Zelf geeft het IAV een driemaandelijks bulletin uit „En deavour, information about women in the Netherlands". Het tijdschriftje, met veel foto's, vindt zijn weg over de hele wereld. Een nuttige taak stelt het IAV zich ook door een kaartsysteem bij te hou den met gegevens over alle vrouwen organisaties in Nederland. Van tijd tot tijd organiseert het bestuur (van drie dames) bovendien bijeenkomsten voor de verschillende vertegenwoordigsters. Wat de lectuur betreft: vooral de on derwerpen: gehuwde werkende vrouw, onderwijs en opvoeding hebben op het ogenblik de aandacht. Bijna als ver sleten overhemden staan daar tegen over boeken als „beschavingsgeschie denis van de vrouw", „vrouwen gedu rende oorlog, revolutie en terreur", „matriarchaat" en „feminisme, anti- feminisme". De bibliotheek omvat tevens een flink aantal biografieën van bekende vrouwen, die tot de ontwikkeling van de emancipatie hebben bijgedragen. Onder andere mevrouw E. W. Wijn- aendst Francken-Dyserinck, die tegen over haar compagnon Aletta Jacobs als een kostbaar sieraad aan de kale wand staat ingelijst. „Het is bijzonder jammer dat zo wei nig mensen de weg naar dit archief weten te vinden", zegt de bibliotheca resse, mevrouw M. V. IJsseling. Hoe veel bezoekers er per week komen? Zij omzeilt de precaire vraag met: „Soms een paar. Vaak zijn het mensen die een scriptie willen maken over een vrouwenonderwerp of hierover een le zing moeten houden. Een groot aantal uitleningen doen wij ook telefonisch af". Het boeiende, maar weinig opwinden de bibliotheekbestaan had dezer dagen een opleving door de komst van een pakketje uit Tsjecho-Slowakije. Er zat een boek in met een stempel van het IAV uit de periode van voor de oorlog. „Hieruit blijkt dat de in beslag geno men bibliotheek niet door de Duitsers is verbrand, zoals wij altijd hebben gedacht", aldus mevrouw IJsseling. „Vermoedelijk zijn de boeken in alle delen van de wereld terecht geko men". Alleen in Amerika is het voorbeeld van het IAV gevolgd. Op het Radcliffe- and Smith-college is ook een archief, alleen over vrouwelijke onderwerpen in het leven geroepen. Van een internationale samenwerking is daar echter geen sprake. Graag zou het IAV meer mensen met zijn collectie van dienst willen zijn. De afgelegen huisvesting vormt echter bepaald geen trekpleister. Na een verblijf in het Instituut voor Sociale Geschiedenis aan de Keizers gracht en in verschillende schoolge bouwen is het niet uitgesloten dat het archief binnenkort opnieuw zal verhui zen. Laten we hopen in een passend pand. Opdat de historische lectuur over, voor en van vrouwen meer en meer in roulatie zal komen. Fervent strijdster voor de vrouwen emancipatie was dr. Aletta Jacobs. Haar portret hoort thuis in het inter nationaal archief voor de vrouwenbe weging, waar miljoenen letters staan gedrukt door en voor de vrouw. ZEIST In 1966 kon, dank zij de uitbreiding der fabrieksinstallatie en toelevering door derden, een beter evenwicht tussen produktie en orders van de N.V. Gerofabriek, blijkens 't verslag worden bereikt. De omzet steeg met circa acht pet, terwijl ook de rentabiliteit verbeterde. De loon kosten per werknemer ondergingen wederom een sterke stijging, terwijl ook de andere kosten omhoog gingen. Dank zij een grotere omzet, scherpe re kostenbewaking, verhoogde techni sche efficiency en opvoering van de produktiviteit, konden 'n hoger exploi tatiesaldo en een hogere netto-con cernwinst worden behaald. De winst en verliesrekening verantwoordt een saldo exploitatie van 3,04 (v. j. 2,31) min. na afschrijvingen, rente en belastingen, resteert .een winst van 701.704 587.356). Hiervan wordt 350.000 250.000) aan het alge meen reservefonds toegevoegd. Voor gesteld wordt, zoals bekend, het divi dend te verhogen tot veertien (137t) procent. Artiesten via de arbeidsbeurs, tot Neer- lands grootste toe. Hun foto's hangen aan de wanden geprikt: Trea Dobbs, Thérèse Steinmetz, Rien van Nunen en talloze anderen jgroten en kleinen. De plaats: derde verdieping van het gebouw van het gewestelijk arbeidsbu reau in Amsterdam, afdeling artiesten en musici, Nederlands merkwaardigste impresariaat. Het is èèn van de eigenaardigste af delingen van het arbeidsbureau. Men zal allerminst kunnen beweren dat hier sprake is van werklozen in de zin die men normaliter aan het beeld van een arbeidsbureau verbindt. Goed, voor de „echte" werklozen onder de kunste naars heeft de afdeling ook de zorg, maar bloeiend is zij eigenlijk alleen door het werk als impresariaat. Op èèn van de muren is een noten balk geschilderd met drie noten: èèn op de g-balk, èèn op de a-balk en èèn op de b-balk. Tezamen gab, oftewel ge westelijk arbeidsbureau. Aan bureaus acht ambtenaren die het artiestenvak kennen. Hun chef, Bob Burgers, was vroeger kapelmeester. Een ander was indertijd cellist. Zij houden op grote staten de data bij, waarop de artiesten nog vrij zijn. Zo heeft men altijd een overzicht voor welke data een bepaalde artiest nog ge contracteerd kan worden. Dat contracteren kan het arbeidsbu reau zelfstandig doen. Het kent de prij zen van de artiesten ,het weet van de voorwaarden. Meneer Burgers en zijn mensen zijn complete impresario's. Een bedrijf dat voor vijfduizend gul den artiesten wil hebben voor een per soneelsfeest, kan ze zonder veel om haal bij het gab bestellen. Het kan het arbeidsbureau zelfs om een volle dig programma vragen. In de program maboekjes zal dan staan dat „dit programma werd samengesteld door het gab." Waarom dit? Organisaties van musi ci en artiesten hebben er een jaar na de oorlog zelf om gevraagd. Men raakte daardoor niet meer zo gebon den aan de bemiddeling door particu liere impresariaten, die vaak een flink percentage van de gage in rekening brengen. Het arbeidsbureau doet het allemaal voor niets. Aanvrager noch artiest is ook maar iets schuldig. Zomin als bij voorbeeld ook een bouwvakker hoeft te betalen als hij via de beurs een baan vindt. Het blijft tenslotte arbeidsbemidde ling: een aanvrager komt bij het bu reau om werkkracht vragen; het thea ter, het horecabedrijf zo goed als de fabriek die een feestavond wil houden. De artiest biedt zich aan, als een werk loze van een bijzonder soort, iemand die op bepaalde dagen (nog) werkloos is. LOOSDRECHT In de slimme oogjes van de ex-varkenshandelaar H. van de Wetering (66) glimpt argwaan zodra vreemden belangstelling tonen voor zijn Loosdrechtse recreatiepark in wording. Hij wenst rust: om ongestoord zijn gang te kunnen gaan, want de aanleg van zijn goudmijn gebeurt zonder vergun ning. Sinds jaar en dag ploetert hfl aan de metamorfose van veertig hectare natuur gebied tot een vakantieoord voor driehonderd caravans en zeventig woonschepen ondanks het uitdrukkelijke verbond van het plassenschap Loosdrecht en Om streken. „Als er nu maar niet te veel herrie komt, geven ze mij die vergunning wel. Het wordt toch een prachtig park. Ze kunnen mij toch niet weigeren, want ik neem zeventig woonschepen voor mijn rekening en die zijn ze graag kwijt". Hij zet zijn grijze pet af, schopt zijn gifgroene laarzen uit en steekt in de woonkamer van zijn riante huis vlak voor het terrein de vingers achter zijn bretels. „Bovendien", vervolgt hij, „kunnen ze het me toch niet aandoen dat ik al dat werk voor niets heb gedaan. Ruim vijftien jaar lang ben ik al bezig. Ik heb net zo lang grond geruild tot dat ik het hele stuk negenhonderd me ter lang, vierhonderd breed aaneen had. De mensen krijgen allemaal een pracht plek en de hele zaak wordt dicht beplant. Van de weg af kun je er straks niets meer van zien". „Ik verkoop niks; ik vraag duizend gulden huur per standplaats per jaar. De mensen moeten zelf hun caravans kopen daar heb ik dan wel adresjes voor. Gerust, het wordt allemaal prach tig en met die vergunning komt het wel in orde". „Niks hoor", zegt later mr. W. van Rheenen, secretaris van het piassen- schap Loosdrecht en Omstreken. „Zo- Hls het nu ligt krijgt hij geen vergun ning. Hij heeft net als enkele andere grondeigenaren die hun land hebben laten opspuiten om het geschikt te ma ken voor caravans, schriftelijk opdracht gekregen zijn terrein te ontruimen". Het plassenschap zint op krachtige maatregelen tegen de voortwoekerende terreinuitbreidingen in de natuur- en landbouwgebieden van Oud- en Nieuw- Loosdrecht. Het gemeentebestuur staat daar volledig achter. Gedacht wordt aan het wegslepen van illegaal opge stelde caravans en aan het afgraven van heimelijk opgespoten land. Het gaat, volgens mr. Van Rheenen, om een stuk of zes grondeigenaren. Het massa-recreatieoord Loosdrecht barst uit zijn mogelijkheden. Ook de boeren in het voor landbouw en vee teelt bestemde deel van de gemeente ruiken het geld dat de recreatie in het laatje brengt. En wat doen ze? „Het is eenvoudig", zegt mr. Van Rheenen. „Het plassenschap heeft twee verordeningen: één die het opspuiten van zod drassig terrein, veelal met eikehakhout verbiedt, en één die het opstellen van kampeermiddelen verbiedt. Voor opspuiten kunnen de boeren vergunning krijgen als ze daar mee hun land kunnen verbeteren. Een boer die geld ruikt, vraagt onder het mom van landverbetering een vergun ning aan, begint met opspuiten en zet daarna rustig caravans neer. Die zaak dreigt nu uit de hand te lopen". Het is ontegenzeglijk een winstge vend bedrijf. De heer Van de Wetering zou, als zijn opzetje slaagt, jaarlijks drie ton innen alleen aan huren voor caravanstandplaatsen. Een andere boer heeft zijn terrein verdeeld in twintig kaveltjes van zo'n tweehon derd vierkante meter elk en wil de zaak verkopen. Geschatte opbrengst: een ton. Hoewel het illegaal aangelegde terrein nog op geen stukken na klaar is staan al enkele tientallen ca ravans opgesteld. 1 mm111 11 Él I-,4 M Hl UMl11 li Het sterkst omstreden terrein ligt in het gebied tussen de Drecht en de Nieuw-Loosdrechtse Dijk, puur natuur gebied, waarvan gedeelten in handen zijn van de Vereniging tot behoud van natuurmonumenten. Nu het watersport gebied van Loosdrecht meer dan vol is geraakt, wordt aan dat terrein geknab beld. Lieden die op dergelijk terrein hun oog laten vallen, hebben overigens te maken met drie overheden: de gemen- te, het plassenschap en het rijk. Elke aanvraag tot bebouwing of inrichting van caravanstandplaatsen wordt afge wezen. Eigenaren die zonder vergun ningen aan de slag gaan weten dus dat zij fout zitten, aldus mr. Van Rheenen. Het schort echter aan controle en sancties. Het toezicht in het uitgestrek te plassengebied is in handen van de plaatselijke politie, die niet vaart, één rijkspolitieman te water en één onbe zoldigd rijkspolitieman in dienst van het plassenschap. Als er proces-ver- baal wordt opgemaakt resulteert dat meestal in een boete variërend van tien tot veertig gulden. „Dat is zo", zo zei ons de voorzitter van het plassenschap jhr. mr. F. F. Hooft Graafland, „geen bedrag dat een onmogelijke last vormt op het va kantiebudget. De mensen willen boven dien nogal wat betalen voor een plekje in het Loosdrechtse plassengebied. We zijn alleen bang dat er niets van het landschap overblijft als we de zaken maar laten voortwoekeren". De heer Van de Wetering: „Wat willen ze nou. Ze kunnen mijn terrein toch nooit meer in de oude staat terug brengen. Heus, het komt allemaal best voor elkaar". James Bond heeft niet alleen wijlen Ian Fleming als geestelijke vader ge had. Dat heeft de grootste computer die er in Engeland te vinden is vast gesteld. Het elektronisch brein heeft Bonds avonturen geanalyseerd en daar bij zoveel afwijkingen van Flemings manier van schrijven vastgesteld 'dat het zonder meer is komen vast te staan dat Bond ook andere geestelijke vaders heeft gehad. Het is duidelijk dat de superagent zijn gedrag van niemand vreemd heeft. Nederland is niet het enige land waar men toestemming moet vragen als men iets aan het uiterlijk van zijn huis wil veranderen. Een aannemer in het Britse Aston had een hekel gekre gen aan de al vele jaren lang gebruikte rode baksteen en bouwde vier huizen van.blauwe stenen. Hij moet ze afbre ken. De 77-jarige Joseph Rastoraxkozicz mag van de rechtbank van het Ame rikaanse Pittsburg zijn naam veran deren. Hij heet voortaan Joseph Pe- trovitsj Hitier Rastohan Mtr. Zeven jaar lang heeft Mtr. zijn stamboom bestudeerd om tot deze naam te ko men. Petrovitsj is afgeleid van Peter de Grote Hitler van een Duitse vorst die met een van de Russische „voor moeders" van Mtr was getrouwd, Ras tohan van een Oostenrijke voorouder die als officier bij keizer Franz Joseph heeft gediend. Met het woord Mtr. wordt in Rusland een familie aangeduid, die een tragische geschiedenis heeft. De Amerikaanse schrijver Ray Brad bury laat in zijn inmiddels verfilmde toekomstverhaal Fahrenheit 451 een mechanische hond" optreden, die feil loos zijn slachtoffer achtervolgt en doodt. Een variant van het beest be staat nu, want een Britse fabriek heeft de eerste draagbare elektronische waak hond ter wereld los gelaten. Het dier heet Vedette, hoort vele malen beter dan een echte hond en blaft honderd maal zo hard. Hij hoort zelfs een muis de kamer binnentrippelen die hij moet bewaken. Westduitse honden en katten hoeven voortaan niet bang meer te zijn dat zij na de dood van hun bazen onverzorgd achter zullen blijven. Een verzeke ringsmaatschappij in Neurenberg sluit voortaan levensverzekeringen voor huis dieren af. De dieren kunnen na de dood van hun eigenaars een lijfrente van maximaal tweehonderd Mark per maand krijgen. Apothekers en farmaceutische fabrie ken doen alles om medicijnen lekker te laten smaken. Dat heeft één be langrijk nadeel opgeleverd; niet min der dan tachtig procent van alle ver- giftigingsgevallen in ons land betreft kinderen die thuis van geneesmidde len snoepen. De Nederlandse apothe kers gaan nu binnenkort een gratis folder laten verspreiden om dat snoe pen tegen te gaan. De beatniks in Milaan hebben in een verzoekschrift aan het gemeente bestuur bescherming gevraagd tegen de politie die hen, zo vinden zij, nooit met rust laat. Daarover hebben de provo's C.S. in het Amsterdamse Cen traal Station ten minste niet te klagen.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1967 | | pagina 13