OUDE SCHOOL IN HOOFDSTAD VERBERGT UNIEK ARCHIEF
Zesduizend
boeken over
de vrouw
Amsterdams G.A.B.
is ook impresariaat
Illegaal „graven"
naar het goud
van 't toerisme
wwm
Strijd in Loosdrecht om
aanleg vakantieoord
Amsterdamse
verwoed
verzamelaarster
van „Jugendstil"
Hogere winst bi]
Gero
James Bond's
geestelijke
vaders
Slechts weinigen kennen 't Internationaal
archief voor de vrouwenbeweging
Matriarchaat
Soms een paar
in Amerika
TJtEATHERèSE, RIEK,
ZE KOMEN ER ALLEMAAL
BAKSTEEN
NAAM
HONDS
ZEKER
TE LEKKER
BESCHERMING
t
AMSTERDAM Met strakke, niet onvriendelijke blik kijkt dr. Aletta Ja
cobs ons aan. Vanuit de gouden omlijsting van het schilderij, waarop de fer
vente strijdster voor de vrouwenemancipatie treffend staat geportretteerd boven
een aftandse boekenkast. In het oude, voormalige schoolgebouw, Halmaheira-
straat 30 te Amsterdam, ruikt het muf in het lokaal met houten vloer, vier
trappen hoog. Alleen het zachte geronk van een kolossale kachel doorbreekt de
haast pijnlijke stilte. Dagen gaan er voorbij dat niemand er als bezoeker bin
nengaat. Omdat zo weinigen weten welk een kostbaar bezit er langs de muren
staan aaneengedrukt.
Zesduizend boeken en brochures, vijftig archieven, tweehonderd tijdschriften en
taUoze foto's, met aUeen als onderwerp de vrouw, horen thuis in het internationaal
archief voor de vrouwenbeweging (IAV). De bibliotheek, die is tot stand gebracht
door vrouwenorganisaties uit vele landen, is uniek in de wereld.
lrigrid Vos met een klok uit haar
collectie.
Vijf jaar geleden werd het woord
nauwelijks in de mond genomen. Nu
is het „in". Jugendstil. Het is de kunst
richting van 18851905 die een re
actie was op de stijlenchaos van de
vorige eeuw. De oorsprong ervan ligt
in Oostenrijk. Daar schreef het blad
„Jugend" er het eerst over. Vandaar
de naam Jugendstil.
Verwoed verzamelaarster van Ju
gendstil is Ingrid Vos te Amsterdam.
In haar antiekzaak, Tweede Wetering
dwarsstraat, exposeert zij tot 15 april
haar exclusief opgebouwde collectie
van Jugendstil. „Ik noem de tentoon
stelling Art Nouveau", zegt Ingrid. „Die
Franse benaming is meer omvattend.
In mijn verzameling komen namelijk
ook voorwerpen voor van na 1905 tot
1920. Die periode is eigenlijk een
voortzetting van de Jugendstil".
Typerend voor de vooral door jonge
ren gewaardeerde stijl zijn de veelal
lijnachtige motieven, die dikwijls met
de vorm van de kunstvoorwerpen mee
gaan. De meubels vertonen soms een
strak geheel, zoals stoelen met hoge,
smalle spijlen en tafels met dunne po
ten. Rijkelijk gedecoreerd zijn de klok
ken en kandelaars. Ook in het bestek
komen veel krullen voor. De tapijten
en tafelkleden hebben eveneens het le
vendige dessin.
Vooral ook voor de mode, de calli-
grafie en de reclame vormt de Jugend
stil een bron van inspiratie. Particulie
re verzamelaars bewaren een aange
kocht stuk voornamelijk als pronkstuk.
„Soms echter worden de voorwerpen
terdege gebruikt", vertelt Ingrid. „Zo
heb ik een klant die zijn hele slaapka
mer in Jugendstil heeft ingericht."
Op veilingen, bij de verkoop van
een inboedel en op de markt probeert
Ingrid Vos haar voorraad steeds aan
te vullen. Vooral de laatste jaren is
dat niet zo gemakkelijk. Nederland heeft
namelijk veel van de Jugendstil naar
Duitsland en Frankrijk gexporteerd.
Daar heeft de oude stijl als curiosi
teit veel eerder aandacht gekregen. De
prijs is 'dat zeker niet ten goede geko
men. Jugendstil als hobby is niet goed
koop.
In 1935 nam een aantal vooraan
staande Nederlandse vrouwen het ini
tiatief tot oprichting van het archief.
Door het regelmatige contact met in
ternationale vrouwenverenigingen tij
dens congressen kregen zij dadelijk
medewerking van vele zusterorganisa
ties buiten de grens. De gehele collec
tie, die in vijf jaar tijd tot 2500 boe
ken uitgroeide, werd door de Duitsers
in beslag genomen. Na 1945 is men
met vernieuwde ijver met de opbouw
van een bibliotheek begonnen.
„Dezelfde internationale band is ech
ter nooit meer teruggekomen", zegt de
voorzitster van IAV, mevrouw drs. H.
P. Hogenweg-de Haart. „Toch nemen
we veel buitenlandse boeken in ons ar
chief op; hetzij door aankopen dan wel
door schenkingen. Over de hele we
reld ook hebben wij een uitwisseling
van tijdschriften. Zelf geeft het IAV
een driemaandelijks bulletin uit „En
deavour, information about women in
the Netherlands".
Het tijdschriftje, met veel foto's,
vindt zijn weg over de hele wereld.
Een nuttige taak stelt het IAV zich
ook door een kaartsysteem bij te hou
den met gegevens over alle vrouwen
organisaties in Nederland. Van tijd tot
tijd organiseert het bestuur (van drie
dames) bovendien bijeenkomsten voor
de verschillende vertegenwoordigsters.
Wat de lectuur betreft: vooral de on
derwerpen: gehuwde werkende vrouw,
onderwijs en opvoeding hebben op het
ogenblik de aandacht. Bijna als ver
sleten overhemden staan daar tegen
over boeken als „beschavingsgeschie
denis van de vrouw", „vrouwen gedu
rende oorlog, revolutie en terreur",
„matriarchaat" en „feminisme, anti-
feminisme".
De bibliotheek omvat tevens een
flink aantal biografieën van bekende
vrouwen, die tot de ontwikkeling van
de emancipatie hebben bijgedragen.
Onder andere mevrouw E. W. Wijn-
aendst Francken-Dyserinck, die tegen
over haar compagnon Aletta Jacobs
als een kostbaar sieraad aan de kale
wand staat ingelijst.
„Het is bijzonder jammer dat zo wei
nig mensen de weg naar dit archief
weten te vinden", zegt de bibliotheca
resse, mevrouw M. V. IJsseling. Hoe
veel bezoekers er per week komen?
Zij omzeilt de precaire vraag met:
„Soms een paar. Vaak zijn het mensen
die een scriptie willen maken over een
vrouwenonderwerp of hierover een le
zing moeten houden. Een groot aantal
uitleningen doen wij ook telefonisch
af".
Het boeiende, maar weinig opwinden
de bibliotheekbestaan had dezer dagen
een opleving door de komst van een
pakketje uit Tsjecho-Slowakije. Er zat
een boek in met een stempel van het
IAV uit de periode van voor de oorlog.
„Hieruit blijkt dat de in beslag geno
men bibliotheek niet door de Duitsers
is verbrand, zoals wij altijd hebben
gedacht", aldus mevrouw IJsseling.
„Vermoedelijk zijn de boeken in alle
delen van de wereld terecht geko
men".
Alleen in Amerika is het voorbeeld
van het IAV gevolgd. Op het Radcliffe-
and Smith-college is ook een archief,
alleen over vrouwelijke onderwerpen
in het leven geroepen.
Van een internationale samenwerking
is daar echter geen sprake. Graag zou
het IAV meer mensen met zijn collectie
van dienst willen zijn. De afgelegen
huisvesting vormt echter bepaald geen
trekpleister.
Na een verblijf in het Instituut voor
Sociale Geschiedenis aan de Keizers
gracht en in verschillende schoolge
bouwen is het niet uitgesloten dat het
archief binnenkort opnieuw zal verhui
zen. Laten we hopen in een passend
pand. Opdat de historische lectuur
over, voor en van vrouwen meer en
meer in roulatie zal komen.
Fervent strijdster voor de vrouwen
emancipatie was dr. Aletta Jacobs.
Haar portret hoort thuis in het inter
nationaal archief voor de vrouwenbe
weging, waar miljoenen letters staan
gedrukt door en voor de vrouw.
ZEIST In 1966 kon, dank zij de
uitbreiding der fabrieksinstallatie en
toelevering door derden, een beter
evenwicht tussen produktie en orders
van de N.V. Gerofabriek, blijkens 't
verslag worden bereikt. De omzet
steeg met circa acht pet, terwijl ook
de rentabiliteit verbeterde. De loon
kosten per werknemer ondergingen
wederom een sterke stijging, terwijl
ook de andere kosten omhoog gingen.
Dank zij een grotere omzet, scherpe
re kostenbewaking, verhoogde techni
sche efficiency en opvoering van de
produktiviteit, konden 'n hoger exploi
tatiesaldo en een hogere netto-con
cernwinst worden behaald. De winst
en verliesrekening verantwoordt een
saldo exploitatie van 3,04 (v. j.
2,31) min. na afschrijvingen, rente
en belastingen, resteert .een winst van
701.704 587.356). Hiervan wordt
350.000 250.000) aan het alge
meen reservefonds toegevoegd. Voor
gesteld wordt, zoals bekend, het divi
dend te verhogen tot veertien (137t)
procent.
Artiesten via de arbeidsbeurs, tot Neer-
lands grootste toe. Hun foto's hangen
aan de wanden geprikt: Trea Dobbs,
Thérèse Steinmetz, Rien van Nunen
en talloze anderen jgroten en kleinen.
De plaats: derde verdieping van het
gebouw van het gewestelijk arbeidsbu
reau in Amsterdam, afdeling artiesten
en musici, Nederlands merkwaardigste
impresariaat.
Het is èèn van de eigenaardigste af
delingen van het arbeidsbureau. Men
zal allerminst kunnen beweren dat hier
sprake is van werklozen in de zin die
men normaliter aan het beeld van een
arbeidsbureau verbindt. Goed, voor de
„echte" werklozen onder de kunste
naars heeft de afdeling ook de zorg,
maar bloeiend is zij eigenlijk alleen
door het werk als impresariaat.
Op èèn van de muren is een noten
balk geschilderd met drie noten: èèn
op de g-balk, èèn op de a-balk en èèn
op de b-balk. Tezamen gab, oftewel ge
westelijk arbeidsbureau. Aan bureaus
acht ambtenaren die het artiestenvak
kennen. Hun chef, Bob Burgers, was
vroeger kapelmeester. Een ander was
indertijd cellist.
Zij houden op grote staten de data
bij, waarop de artiesten nog vrij zijn.
Zo heeft men altijd een overzicht voor
welke data een bepaalde artiest nog ge
contracteerd kan worden.
Dat contracteren kan het arbeidsbu
reau zelfstandig doen. Het kent de prij
zen van de artiesten ,het weet van de
voorwaarden. Meneer Burgers en zijn
mensen zijn complete impresario's.
Een bedrijf dat voor vijfduizend gul
den artiesten wil hebben voor een per
soneelsfeest, kan ze zonder veel om
haal bij het gab bestellen. Het kan
het arbeidsbureau zelfs om een volle
dig programma vragen. In de program
maboekjes zal dan staan dat „dit
programma werd samengesteld door
het gab."
Waarom dit? Organisaties van musi
ci en artiesten hebben er een jaar
na de oorlog zelf om gevraagd. Men
raakte daardoor niet meer zo gebon
den aan de bemiddeling door particu
liere impresariaten, die vaak een flink
percentage van de gage in rekening
brengen.
Het arbeidsbureau doet het allemaal
voor niets. Aanvrager noch artiest is
ook maar iets schuldig. Zomin als bij
voorbeeld ook een bouwvakker hoeft te
betalen als hij via de beurs een baan
vindt.
Het blijft tenslotte arbeidsbemidde
ling: een aanvrager komt bij het bu
reau om werkkracht vragen; het thea
ter, het horecabedrijf zo goed als de
fabriek die een feestavond wil houden.
De artiest biedt zich aan, als een werk
loze van een bijzonder soort, iemand
die op bepaalde dagen (nog) werkloos
is.
LOOSDRECHT In de slimme oogjes van de ex-varkenshandelaar H. van de
Wetering (66) glimpt argwaan zodra vreemden belangstelling tonen voor zijn
Loosdrechtse recreatiepark in wording. Hij wenst rust: om ongestoord zijn
gang te kunnen gaan, want de aanleg van zijn goudmijn gebeurt zonder vergun
ning.
Sinds jaar en dag ploetert hfl aan de metamorfose van veertig hectare natuur
gebied tot een vakantieoord voor driehonderd caravans en zeventig woonschepen
ondanks het uitdrukkelijke verbond van het plassenschap Loosdrecht en Om
streken.
„Als er nu maar niet te veel herrie
komt, geven ze mij die vergunning
wel. Het wordt toch een prachtig park.
Ze kunnen mij toch niet weigeren,
want ik neem zeventig woonschepen
voor mijn rekening en die zijn ze graag
kwijt". Hij zet zijn grijze pet af,
schopt zijn gifgroene laarzen uit en
steekt in de woonkamer van zijn
riante huis vlak voor het terrein de
vingers achter zijn bretels.
„Bovendien", vervolgt hij, „kunnen
ze het me toch niet aandoen dat ik al
dat werk voor niets heb gedaan. Ruim
vijftien jaar lang ben ik al bezig. Ik
heb net zo lang grond geruild tot dat
ik het hele stuk negenhonderd me
ter lang, vierhonderd breed aaneen
had. De mensen krijgen allemaal een
pracht plek en de hele zaak wordt
dicht beplant. Van de weg af kun je
er straks niets meer van zien".
„Ik verkoop niks; ik vraag duizend
gulden huur per standplaats per jaar.
De mensen moeten zelf hun caravans
kopen daar heb ik dan wel adresjes
voor. Gerust, het wordt allemaal prach
tig en met die vergunning komt het
wel in orde".
„Niks hoor", zegt later mr. W. van
Rheenen, secretaris van het piassen-
schap Loosdrecht en Omstreken. „Zo-
Hls het nu ligt krijgt hij geen vergun
ning. Hij heeft net als enkele andere
grondeigenaren die hun land hebben
laten opspuiten om het geschikt te ma
ken voor caravans, schriftelijk opdracht
gekregen zijn terrein te ontruimen".
Het plassenschap zint op krachtige
maatregelen tegen de voortwoekerende
terreinuitbreidingen in de natuur- en
landbouwgebieden van Oud- en Nieuw-
Loosdrecht. Het gemeentebestuur staat
daar volledig achter. Gedacht wordt
aan het wegslepen van illegaal opge
stelde caravans en aan het afgraven
van heimelijk opgespoten land. Het
gaat, volgens mr. Van Rheenen, om
een stuk of zes grondeigenaren.
Het massa-recreatieoord Loosdrecht
barst uit zijn mogelijkheden. Ook de
boeren in het voor landbouw en vee
teelt bestemde deel van de gemeente
ruiken het geld dat de recreatie in het
laatje brengt. En wat doen ze?
„Het is eenvoudig", zegt mr. Van
Rheenen. „Het plassenschap heeft twee
verordeningen: één die het opspuiten
van zod drassig terrein, veelal met
eikehakhout verbiedt, en één die
het opstellen van kampeermiddelen
verbiedt. Voor opspuiten kunnen de
boeren vergunning krijgen als ze daar
mee hun land kunnen verbeteren. Een
boer die geld ruikt, vraagt onder het
mom van landverbetering een vergun
ning aan, begint met opspuiten en zet
daarna rustig caravans neer. Die zaak
dreigt nu uit de hand te lopen".
Het is ontegenzeglijk een winstge
vend bedrijf. De heer Van de Wetering
zou, als zijn opzetje slaagt, jaarlijks
drie ton innen alleen aan huren voor
caravanstandplaatsen. Een andere
boer heeft zijn terrein verdeeld in
twintig kaveltjes van zo'n tweehon
derd vierkante meter elk en wil de
zaak verkopen. Geschatte opbrengst:
een ton.
Hoewel het illegaal aangelegde
terrein nog op geen stukken na
klaar is staan al enkele tientallen ca
ravans opgesteld.
1 mm111 11 Él I-,4 M Hl UMl11 li
Het sterkst omstreden terrein ligt in
het gebied tussen de Drecht en de
Nieuw-Loosdrechtse Dijk, puur natuur
gebied, waarvan gedeelten in handen
zijn van de Vereniging tot behoud van
natuurmonumenten. Nu het watersport
gebied van Loosdrecht meer dan vol is
geraakt, wordt aan dat terrein geknab
beld.
Lieden die op dergelijk terrein hun
oog laten vallen, hebben overigens te
maken met drie overheden: de gemen-
te, het plassenschap en het rijk. Elke
aanvraag tot bebouwing of inrichting
van caravanstandplaatsen wordt afge
wezen. Eigenaren die zonder vergun
ningen aan de slag gaan weten dus dat
zij fout zitten, aldus mr. Van Rheenen.
Het schort echter aan controle en
sancties. Het toezicht in het uitgestrek
te plassengebied is in handen van de
plaatselijke politie, die niet vaart, één
rijkspolitieman te water en één onbe
zoldigd rijkspolitieman in dienst van
het plassenschap. Als er proces-ver-
baal wordt opgemaakt resulteert dat
meestal in een boete variërend van
tien tot veertig gulden.
„Dat is zo", zo zei ons de voorzitter
van het plassenschap jhr. mr. F. F.
Hooft Graafland, „geen bedrag dat
een onmogelijke last vormt op het va
kantiebudget. De mensen willen boven
dien nogal wat betalen voor een plekje
in het Loosdrechtse plassengebied. We
zijn alleen bang dat er niets van het
landschap overblijft als we de zaken
maar laten voortwoekeren".
De heer Van de Wetering: „Wat
willen ze nou. Ze kunnen mijn terrein
toch nooit meer in de oude staat terug
brengen. Heus, het komt allemaal best
voor elkaar".
James Bond heeft niet alleen wijlen
Ian Fleming als geestelijke vader ge
had. Dat heeft de grootste computer
die er in Engeland te vinden is vast
gesteld. Het elektronisch brein heeft
Bonds avonturen geanalyseerd en daar
bij zoveel afwijkingen van Flemings
manier van schrijven vastgesteld 'dat
het zonder meer is komen vast te
staan dat Bond ook andere geestelijke
vaders heeft gehad. Het is duidelijk
dat de superagent zijn gedrag van
niemand vreemd heeft.
Nederland is niet het enige land
waar men toestemming moet vragen
als men iets aan het uiterlijk van zijn
huis wil veranderen. Een aannemer in
het Britse Aston had een hekel gekre
gen aan de al vele jaren lang gebruikte
rode baksteen en bouwde vier huizen
van.blauwe stenen. Hij moet ze afbre
ken.
De 77-jarige Joseph Rastoraxkozicz
mag van de rechtbank van het Ame
rikaanse Pittsburg zijn naam veran
deren. Hij heet voortaan Joseph Pe-
trovitsj Hitier Rastohan Mtr. Zeven
jaar lang heeft Mtr. zijn stamboom
bestudeerd om tot deze naam te ko
men. Petrovitsj is afgeleid van Peter
de Grote Hitler van een Duitse vorst
die met een van de Russische „voor
moeders" van Mtr was getrouwd, Ras
tohan van een Oostenrijke voorouder
die als officier bij keizer Franz Joseph
heeft gediend. Met het woord Mtr. wordt
in Rusland een familie aangeduid, die
een tragische geschiedenis heeft.
De Amerikaanse schrijver Ray Brad
bury laat in zijn inmiddels verfilmde
toekomstverhaal Fahrenheit 451 een
mechanische hond" optreden, die feil
loos zijn slachtoffer achtervolgt en
doodt. Een variant van het beest be
staat nu, want een Britse fabriek heeft
de eerste draagbare elektronische waak
hond ter wereld los gelaten. Het dier
heet Vedette, hoort vele malen beter
dan een echte hond en blaft honderd
maal zo hard. Hij hoort zelfs een muis
de kamer binnentrippelen die hij moet
bewaken.
Westduitse honden en katten hoeven
voortaan niet bang meer te zijn dat zij
na de dood van hun bazen onverzorgd
achter zullen blijven. Een verzeke
ringsmaatschappij in Neurenberg sluit
voortaan levensverzekeringen voor huis
dieren af. De dieren kunnen na de dood
van hun eigenaars een lijfrente van
maximaal tweehonderd Mark per
maand krijgen.
Apothekers en farmaceutische fabrie
ken doen alles om medicijnen lekker
te laten smaken. Dat heeft één be
langrijk nadeel opgeleverd; niet min
der dan tachtig procent van alle ver-
giftigingsgevallen in ons land betreft
kinderen die thuis van geneesmidde
len snoepen. De Nederlandse apothe
kers gaan nu binnenkort een gratis
folder laten verspreiden om dat snoe
pen tegen te gaan.
De beatniks in Milaan hebben in
een verzoekschrift aan het gemeente
bestuur bescherming gevraagd tegen
de politie die hen, zo vinden zij, nooit
met rust laat. Daarover hebben de
provo's C.S. in het Amsterdamse Cen
traal Station ten minste niet te klagen.