Giftig gas tegen de hondsdolheid
Vossen en dassen in
Ardennen worden
drastisch uitgeroeid
Limburg is attent
Ook Duitsland heeft „Madurodam"
Architect betaalde
zijn hobby zelf
Expo verwacht uit V.S.
miljoenen kijkers
Varkens zijn
slimmer
dan honden
MINIDOMM
MISVATTING
VOOR MILJOENEN MARKEN AAN FRAAIE.
BOUWWERKEN IN MINIA TUUR
Vrij baan
Jaren werk
Troef
Optimistisch
Paar minuten
HOGE REZOEKERS
(Van onze correspondent)
T~Ve gevreesde hondsdolheid, die vorig jaar juni vanuit het
Eifelgebergte het Belgische Ardennengebied binnen
drong, wordt daar sinds enkele weken drastisch een halt
toegeroepen.
Twintig vrijwilligers zijn begonnen aan de uitroeiing van
nagenoeg de hele vossen- en dassenstand in de Belgische
provincies Luik en Luxemburg. Zij worden bijgestaan door
evenveel patrouilles van vier militairen en een jachtopzie
ner. Meer dan drieduizend vossen- en dassenholen zullen
tot 15 mei worden gedicht en uitgegast met het (ook voor
mensen) dodelijke cyaanwaterstofgas Zyklon. De vrijwilli
gers krijgen voor hun gevaarlijke werk zestig gulden per
dag. De operatie zal volgend jaar worden herhaald.
De veterinaire dienst van het ministerie van Sociale Zaken
en Volksgezondheid in Limburg volgt de operatie in Belgiës
oosthoek nauwlettend.
„Voor ons is er nog geen enkele aanleiding tot het
nemen van maatregelen, zolang de hondsdolheid niet tot in
Limburg zelf is doorgedrongen", zegt een ambtenaar van de
dienst in Venlo.
De heer A. van Keulen van de directie Veeartsenijkundi-
ge Dienst van het ministerie riep vorig jaar augustus de ja
gers uit Limburg in Sittard al bijeen om de vossenstand zo
klein mogelijk te houden en zoveel mogelijk verwilderde kat
ten en honden af te schieten. Elke vos, die de jager met klem,
strik of geweer weet te verschalken, brengt hem vijftien gul
den op. Alle gevangen of geschoten vossen en dassen worden
nauwkeurig op het voorkomen van rabiës (hondsdolheid) on
derzocht in het Centraal Diergeneeskundig Instituut in Rot
terdam.
De leider van de verdelgingsactie, de heer M.
Belleflamme.
In de bossen om Verviers, Spa, Sint
Vith en Vielsalm verdrijft de amandel
achtige reuk van het cyaanwaterstofgas
de verse lentegeuren. Het gas heeft
een lugubere faam. Honderdduizenden
zijn er mee vermoord in de Duitse
concentratiekampen tijdens de Tweede
wereldoorlog.
Met gele vlaggen geven de jachtop-
zienrs de opgespoorde dierverblijven
aan. Alle uitgangen van die holen, op
één na, worden door de militairen af^
gedekt met takken en aarde. Dan
komt de vrijwilliger. Razendsnel werpt
hij een busje met vijftig gram Zyklon
in de nog opengebleven vluchtgang en
dekt die dan ook snel, maar zorgvuldig
af.
Zonder gasmasker en grote rubber
handschoenen mag niemand dichter
dan 35 meter daarbij zijn. In enkele
minuten zijn de dieren in het hol dood.
Het zijn vooral de jongere vossen en
dassen, die het slachtoffer van de dras
tische operatie worden. De oudere zijn
overdag meestal op zoek naar eten voor
hun jongen.
Tientallen jagers zijn doorlopend op
stap om de overblijvende dieren met
e hond moge des mensen beste
vriend zijn, volgens deskundi
gen is hij zeker niet het verstandig
ste dier, dat op aarde rondloopt.
De dierenartsen, Charles N. Dob
bin jr. en WiUia M. C. McMullan,
die verbonden zijn aan de universi
teit van Georgia, beweren dat de
hond in verstand en prestaties wordt
overtroffen door het varken en
met zijn hersens niet veel meer ver
mag dan een kip.
Van de andere kant zijn, volgens
de beide dierenartsen, de geestver
mogens van de hond weer veel gro
ter dan die van een paard, dat zij
ergens tussen de kat en een guinees
biggetje plaatsen.
Zij betogen, dat verschillende on
derzoekers na tal van proeven alge
meen tot het inzicht zijn gekomen,
dat na de mens op de intellectuele
ladder achtereenvolgens komen: de
aap, het varken, de hond, 't schaap,
de geit, vogels, ratten, konijnen, kat
ten, paarden, guinese biggen, buidel
ratten en schildpadden.
„Vossen en wasberen komen vlak
na de apen", aldus de dierenartsen
van de universiteit in een rapport.
,JDe wasbeer is zowel nieuwsgierig
als slim. Voor hem zijn moeilijkhe
den, waar de hond geen raad mee
weet, gewoon kinderspel en men
heeft waargenomen, dat vossen vis-
koppen op in het oog vallende open
plekken legden en dan op de loer
gingen liggen tot er een visvalk
kwam."
Het geheugen van de olifant wordt
ook overschat, al zijn ze dan ook ge
wiekst en kunnen ze leren, vinden de
deskundigen, maar de olifant is in
elk geval intelligenter dan de neus
hoorn. ,J)e neushoorn heeft nog niet
de hersens van een muisaldus
het rapport.
De beide dierenartsen zijn van
oordeel, dat 50 jaar bestudering van
paarden heeft aangetoond, dat deze
dieren goed reageren op dressuur en
prikkels, maar niet dat ze intelli
gent zijn en zij wijzen erop, dat het
vertoon van intelligentie door paar
den, honden en katten waarschijn
lijk meer is terug te brengen tot
mensen dan tot de dieren zelf.
,J3et schijnt, dat wij in ons ver
langen om voor ze te zorgen door
hun eten en onderdak te verschaffen
terzelfder tijd die bedreiging voor
hun bestaan hebben weggenomen,
die hun intelligentie op peil zou heb
ben gehouden", aldus het rapport.,
dat hieraan toevoegt: „Het leven in
de huiselijkheid der beschaving heeft
hun natuurlijke nieuwsgierigheid en
moed afgestompt".
geweer, val of gif uit de weg te ruimen.
Men denkt de vossen- en dassenstand
te kunnen terugbrengen tot maar één
dier per tien vierkante kilometer.
Hoofdinspecteur M. Belleflamme,
van de dienst Water en Bossen van het
ministerie van Landbouw in Brussel,
leidt de verdelgingsactie.
„We hopen zo een smetvrije zone te
scheppeh om de opmars van hondsdol
heid naar het westen tot staan te bren
gen.
Al meer dan 130 gevallen van be
smetting zijn geconstateerd", licht hij
toe. „Ook bij dertig huisdieren is ra
biës waargenomen". Onlangs werd in
Waimes een boerin door een razend
schaap aangevallen. In het Instituut
Pasteur in Parijs kon haar leven op het
nippertje worden gered.
„Onvermijdelijk zal deze ingreep zijn
uitwerking hebben op het evenwicht in
de fauna. We verwachten een groot
scheepse veldmuizenplaag", aldus hoofd
inspecteur Belleflamme.
„Maar die staat in geen verhouding
tot een echte rabiës-epidemie.
We hebben van verschillende plagen
de gevaarlijkste eruit moeten kiezen.
Die keuze was overigens niet moelijk".
De uilen in de Belgische Ardennen
wetten hun snavels al om op hun beurt
de muizenstand te lijf te gaan.
Met de toenemende ontwikkeling
van de verpakkingsindustrie wordt
de huisvrouw er niet veel wijzer op.
Welk soort verpakking garandeert
haar dat het voedsel niet bederft?
Plastic, karton, folio, cellofaan? Uit
een onlangs gehouden enquête kwa
men over verpakkingen 187 klachten
naar voren. Onder meer was men te
leurgesteld over plastic, waarmee
vlees luchtdicht wordt verpakt. Een
veel verbreide mening is dat in dit
omhulsel het vlees onbeperkt goed
blijft. Dat blijkt een misvatting.
De bestrijders van de hondsdolheid moeten zich met gasmaskers beschermen tegen het ook voor mensen dodelijke cyaanwaterstofgas.
....Hoe latig nog?.
(Van onze correspondent te Bonn)
Madurodam heeft een broertje gekregen in Duitsland: de miniatuurstad Mini-
domm vlakbij Düsseldorf. Bouwer en peetvader: de Düsseldorfse architect en
multimiljonair Will Dommel. Voor 26 miljoen mark zette Dommel dit Duitse
Disneyland neer op een achttienduizend vierkante meter groot terrein aan de
autobahn Düsseldorf-Essen
Minidomm is een miniatuurstad in superlatieven. Haar specialiteiten: een
overzicht van Duitslands mooiste bouwwerken uit alle eeuwen en natuurge
trouwe modelbouw waarbij op een miljoen meer of minder niet is gekeken.
Net als in Madurodam zijn de bouwsels van Minidomm nagebouwd op één-
vijfentwintigste van de ware grootte. De historische bouwwerken nagebootst
tot in de kleinste finesses, geven een staalkaart van de Duitse architectuur,
van de Middeleeuwen tot vandaag.
Op de Expo van Montreal, die tot
27 oktober zal duren, worden het ko
mende half jaar alleen al uit de V.S.
vijf tot zes miljoen bezoekers ver
wacht. Uit de voorverkoop valt op te
maken, dat het aantal van tien mil
joen bezoekers en de verkoop van 35
miljoen toegangsbewijzen, die men zich
ten doel heeft gesteld, op zijn minst
zullen worden bereikt.
Volgens het Canadese toeristenbu
reau, is een record aantal vragen om
inlichtingen binnengekomen van inwo
ners van de V.S., die belangstelling
hebben voor een bezoek aan de Expo
of andere gebeurtenissen, verband hou
dende met de viering van de 100ste
verjaardag van Canada.
De premier van de provincie Quebec
heeft beloofd elke dollar die een bezoe
ker van de Expo door fraude kwijt
raakt, te zullen vergoeden. De grote
hotels zijn al voor vele maanden ge
heel volgeboekt, maar volgens de auto
riteiten, is er nog een grote huisves
tingsmogelijkheid in service-flats, mo
tels, particuliere woningen, caravans
en kampeerterreinen.
De prijzen zijn bij de wet vastge
legd, maar sommige hebben voor de
wet werd aangenomen enige verhoging
ondergaan, en enkele mochten tot het
wettelijke maximum omhoog worden
gebracht. In enkele gevallen hebben
malafide-exploitanten geprobeerd exor
bitante prijzen te bedingen, maar die
zijn ofwel gedwongen hun prijzen te
verlagen of van de officiële lijsten
van de Expo afgevoerd.
Wat de Expo zelf betreft: de groot
ste paviljoens waren ruim voor het
vastgestelde tijdstip klaar. Het Sov
jet-paviljoen, dat 15 miljoen dollar
heeft gekost, is het duurste van de
buitenlandse paviljoens.
Het Amerikaanse en het Sovjet-pa
viljoen hebben een ding gemeen: uit
gebreide voorlichting over de ruimte
vaart. Zij zijn van elkaar gescheiden
door een van de vele kanalen, die het
400 hectaren grote tentoonstellingster
rein, dat gelegen is op twee eilanden
in het midden van de 1,6 km brede
St. Laurens-rivier en langs haar noor
delijke oever, doorsnijden.
Een van de meest besproken pavil
joens is „Habitat (woonruimte) 67",
een pyramidevormige groep van 158
huizen met een tot vier slaapkamers.
Ze bestaan uit voorgegoten betonnen
eenheden en zijn aldus tezamen ge
voegd, dat zij 't model van 'n in zich
zelf besloten gemeenschap vormen,
compleet met straten en tuinen. Reus
achtige kranen hebben de onderdelen
omhoog getakeld en als bouwblokken
op elkaar gestapeld. In vele van de
huizen verblijven thans commissaris
sen van de buitenlandse paviljoens.
Het thema van de Expo is, „de
mens en Zijn wereld". Dit thema is
uitgewerkt in een half dozijn „thema
paviljoens" en in de nationale pavil
joens zelf. Het thema van het Ameri
kaanse paviljoen bijvoorbeeld is „Cre
atief Amerika".
De Expo zal bezoek ontvangen van
vele staatshoofden, onder wie koningin
Juliana, koningin Elizabeth II, koning
Constantijn van Griekenland, presi
dent Novotny van Tsjecho-Slowakije,
keizer Haile Selassie van Ethiopië en
president Bourguiba van Tunesië.
Ook president De Gaulle en Fidel
Castro staan op de voorlopige lijst en
over een bezoek van president Johnson
wordt gesproken.
Een van de dingen, waarvan de Ex-
po-autoriteiten met trots gewag ma
ken, is het Festival der Schone Kun
sten, dat in het kader van de tentoon
stelling plaats heeft en bestaat uit de
tentoonstelling van ongeveer 200 van
de beroemdste schilderijen van de we
reld en het optreden van vooraanstaan
de groepen van kunstenaars uit de he
le wereld.
De grote culturele gebeurtenissen
hebben voor het grootste gedeelte
plaats in het Paleis der Schone Kun
sten in de binnenstad van Montreal.
Voor deze gebeurtenissen zullen af
zonderlijke toegangsprijzen moeten
worden betaald, maar op de Expo zelf
Net als in Madurodam zijn de bouw
sels van Minidomm nagebouwd op één
vijfentwintigste van de ware grootte.
De historische bouwwerken, nagebootst
tot in de kleinste finesses, geven een
staalkaart van de Duitse architectuur,
van de Middeleeuwen tot vandaag.
Op een kleine heuvel ligt de immen
se burcht van Neurenberg; vlakbij ziet
men Lübecks schilderachtige Holsten-
poort, de dom van Bamberg en het
symbool van München, de Frauenkir-
che. Het is maar een paar stappen naar
de architectonische hoogtepunten van
Oost-Duitsland, zoals het raadhuis van
Leipzig en de Rococo-pracht van het
Zwingerpaleis in Dresden.
Uit later jaren is er Neuschwanstein,
het sprookjesslot dat de Beierse koning
Lodewijk II in de bergen liet bouwen.
Uit onze eeuw onder meer het Olympi
sche reuzenstadion van Berlijn en de
televisietoren van Stuttgart, een heel
lang uitgeschoten broer van Rotter-
Will Dommel (52), ar
chitect en bouwonder
nemer, heeft kantoorge
bouwen, torenflats en
hotels gebouwd van Düs
seldorf tot Rio de Janeiro
en van Madrid tot Stock
holm. De geboren Düs
seldorf er hield er een for
tuin van zeventig miljoen
mark aan over en kan
zich kostbare liefhebbe
rijen veroorloven zoals
een renstal vol renpaar
den, buitenlandse film-
produkties en een eigen
bioscoop.
Dommel, vader van een
zoon, is een geestdriftig
sportman: tennis, golf,
elk jaar zes weken skiën
in Sankt-Moritz. Hij
speelt ook piano, beeld
houwt, schildert en is van
zijn jongensjaren af dol
op modelbouw.
dams Euromast. De architectonische
staalkaart is zo rijk en zo perfect, dat
de Düsseldorfse scholen hun klassen
naar Minidomm sturen voor open
lucht-les in de geschiedenis der bouw
kunst.
Tussen kerken en paleizen verspreid
liggen boerenhofsteden, compleet met
landvolk en dieren, die samen een
panorama geven van de boerderijtypen
in alle delen van West- en Oost-
Duitsland.
Weliswaar is het de bedoeling, dat
Minidomm op den duur geld in het
laatje brengt, maar de schatrijke Will
Dommel heeft in de eerste plaats vrij
baan gegeven aan een oude hobby. De
miniatuurstad is opgezet met een
grondigheid en een perfectie, die onge
looflijk en soms wel een beetje grieze
lig is. Tien jaar is eraan gewerkt, en
hoe! Alleen om de voorbereidende
studies te maken, hebben tien architec
ten twee jaar lang Duitsland afgereisd.
Overal probeerden wij voor hun
modelbouwplannen de beschikking te
krijgen over de oorspronkelijke bouw
tekeningen. Soms bestonden die teke
ningen al lang niet meer. Het bouw
werk in kwestie werd dan tot in
details gefotografeerd en nagemeten,
zodat nieuwe gedetailleerde blauw
drukken konden worden gemaakt.
Dommel wilde niet zo-maar aardige
modellen laten maken, het moest
honderd procent getrouw de werke
lijkheid worden. Elk steentje van het
Akense stadhuis werd met de hand
nagemodelleerd. De inscripties van de
Römer, het raadhuis van Frankfort,
moesten tot op de letter nagegoten.
Exact tot in elke kleurnuance zijn de
gebrandschilderde ramen van de Mün-
chense Frauenkirche nagebootst. Voor
dat alles was een legertje nodig van
ambachtslieden die tegenwoordig zeld
zaam zijn: houtsnijders en beeldhou
wers, schilders, modelbouwers, kunst
smeden.
Het zakelijke risico van Minidomm zou hij ongetwijfeld niet hebben genomen
als niet de hobby vooropstond. „Met Minidomm heb ik de droom van mijn jeugd
gerealiseerd!"
De duurbetaalde vaklieden hadden
vaak jaren werk aan één enkel model.
In het Beierse Berchtesgaden leggen
houtsnijders op het ogenblik de laatste
hand aan de dom van Ulm, waarvoor
al een hoekje in Minidomm is gereser
veerd. Alleen ter voorbereiding van de
bouw zijn 2900 kleurenfoto's van de
originele dom met zijn talloze versie
ringen gemaakt Alle vierduizend ge
beeldhouwde bloemmotieven en acht-
]Yfinidomm ligt aan de Autobahn
DüsseldorfEssen, juist oostelijk
van het kruispunt met de Auto
bahn ArnhemKeulen (E 36).
Komend uit de richting Arn
hem verlaat men de E 36 bjj de
uitrit Düsseldorf NoordEssen, en
rijdt richting Essen. Meteen rechts
ziet men Minidomm dan liggen; dat
men nog een klein stukje de aftak
king richting Mülheim moet oprijden
om er te komen, wijst zich vanzelf.
Entreeprijs voor een volwassene:
vijf mark; voor een kind: drie
mark. Voor gezinnen van vijf of
meer personen gereduceerde groeps-
kaartjes. Minidomm is geopend van
negen uur 's morgens tot elf uur
's avonds, van 1 maart tot 15 okto
ber.
tienhonderd heiligenfiguren zijn met
de hand nagesneden voor de miniatuur-
dom met zijn 7,5 meter hoge toren.
Bouwtijd van dit model: zeven jaar...
In Minidomm, in de open lucht, zijn
de kostbare modellen blootgesteld aan
weer en wind en aan de stofregens van
het Ruhr-gebied en de nabije Auto
bahn. Daarom zijn de modellen uitge
voerd in een materiaal, dat Dommels
technici hiertoe speciaal hebben ont
wikkeld: aluminium met een laag
kunststof en een weerbestendige lak.
Zo moeten de bouwsels er tegen kun
nen, maar om ze schoon te houden
is heel de dag een legertje van twintig
man in de weer.
Moderne modelbouw is de andere
troef van Minidomm: olieraffinaderij,
circus, New Yorks Kennedy-luchtha-
ven met vliegtuigen van heden en
toekomst, spoorwegnet met station en
vier kilometer spoorbaan, Autobahn
met auto's die écht inhalen. Klapstuk is
het complete havengebied van Bre
merhaven, dat o pschaal 1 50 dus
de helft kleiner is vervaardigd,
omdat het anders al te groot zou
worden. Er liggen en varen tweehon
derd modelschepen, waaronder het
Amerikaanse vliegdekschip Enterprise,
de Russische atoom-ijsbreker Lenin en
de passagiersreus United States.
Minidomm zit ook vol toepasselijke
geluiden. Op het vliegveld weerklinkt,
uit verborgen luidsprekers, de lieflijke
vrouwenstem die het vertrek der lijn-
toestellen aankondigt; bij de paleizen
uit vroeger eeuwen speelt muziek van
Bach en Vivaldi, afgewisseld door
cultuurhistorische toelichting in drie
talen. Irf Minidomm lopen alle toren
klokken écht. 's Avonds branden er
100.000 lampjes. Wie na dit alles hard
toe mocht zijn aan een kopje koffie,
kan in diverse coffee-shopjes en
snackbars terecht.
Zesentwintig miljoen mark is een
heleboel geld. Zal dat er werkelijk
allemaal weer uitkomen? Will Dommel
is optimistisch. Als de „loop" er een
maal in zit, rekent hij op een miljoen
bezoekers per jaar en dan blijft er een
lieve winst over. Bewijs van Dommels
optimisme: vlak naast het spiksplinter
nieuwe Minidomm malen al de beton
molens voor de eerste uitbreiding: een
reuzenmodel van het Vaticaan met de
Sint-Pieter én het grootste miniatuur-
Apoortreincomplex van Europa!
