Uit de oude doos
Ook in het oude Veenendaal
stond de kerk in het midden
j=P DENK Eft EENS ONE» NA 1
Jonge fabrieksarbeider
werd ontgroend met een
warme pruim tabak
m m&
&e m
Ontgroenen
Eresaluut
Kameraadschap
Armoede
SCHAKEN door H. KRAMER
X
X4T
Al
A
Al
A
A
SUB B
r:
AO
r w
DAMMEN
door J. M. BOM
BRIDGE
door H. W. FILARSKI
De „ZAAK 1933" dia ik u de vorige
week voorlegde, kwam voor in een
oefenpartij tussen enkele Nederlandse
topspelers Het spel werd beschreven In
een der oudste Jaargangen van .Bridge',
het maandblad van de Nederlandse
Bridge Bond en draagt niet ten onrechte
de naam ..een markant partijtje".
KRUISWOORDRAADSEL
EEN kwart eeuw geleden moest het Ne
derlandse schaakleven een bijzonder
harde klap incasseren. Begin 1932
kwam namelijk de veelbelovende Neder
landse meester Daniël ^'oteboom op nog
geen 22-Jarige leeftijd te overlijden.
Deze uit Noordwijk afkomstige speler
had zich in enkele Jaren stormender
hand een klinkende internationale repu
tatie opgebouwd. Algemeen voorspelde
men hem een prachtige toekomst. In een
Londens kosthuis kreeg hij een hevige
aanval van longontsteking. Nog voor ge
neeskundige hulp geboden kon worden,
was hij al overleden. Thans herinnert
nog slechts het jaarlijkse Noteboomtoer-
noo' aan zijn naam.
Ter nagedachtenis hieronder een
vlotte partij van de talentrijke Noord-
wijker
Wit: D. NOTEBOOM. Zwart: F. IGEL
(Brünn 1931).
Klassiek damegambiet. 1. d2—d4.
d7—d5. 2. c2—c4, e7—e8 3. Pbl—c3,
Pg8—f6 4. Lel—g5. Pb8—d7 3. e2—e3.
Lf8-e7 8. Pgl—f3. 0-0 7. Tal-cl. c7—c6
8. Lfl—d3. d5xc4 9. Ld3xc4. Pf6—d5 10
Lg5.ie.. Dd8xe7 11 0—0. Pd5xc3 12.
TclxcC. e6e5 (Maakt de diagonaal
c8h.l vrij voor de mobilisatie van de
dameloper.)
SLEUTEL
13 Pf3xe5. Pd7xe5 14. dixeB. De7xe5
15. f2—f4.
(Deze variant trok Indertijd veel be
langstelling. De sleutel voor het behande-
'en van de stelling is te zoeken in de
plonnenverdellng: wit heeft een meerder
heid op de koningsvleugel, zwart daaren
tegen op de damevleugel. Om hiervan te
profiteren moet de meerderheid zo snel
mogelijk naar voren.)
15.... De5e4
(Wordt ook thans nog als het sterktste
antwoord beschouwd). 16. Lc4—b3. (Men
geeft nu de voorkeur aan 16. De2. Lf5
17. g4 met scherp spel.) 16De4—g6!7
(Later heeft men gevonden, dat 16
LfSI het sterkste antwoord is: na 17. DhS.
K6 18 Dh4. Tad8 19. Lc2. Dd5! staat
zwart goed.) 17. e3—e4!. Lc8—g4?
(Na deze voor de hand liggende zet
krijgt wits aanval de kracht van een
orkaan Nodig was 17Dxe4. In een
later gespeelde partij Igel—Stöckl. Bern
1934 waarin Igel het recept van Note-
IGEL
boom toepaste, volgde: 18. Lc2. Dd5 19.
f5!. Dxdl 2o. Txdl. Nog sterker is
waarschijnlijk direct 18. ftl. b6 19. f6
met konlngsaanval.) 18. Ddl—el. Ta8—d8
19 Tc'Jg3. Dgflh5 20. DelC3, g7—g6.
(Er dreigde 21. h3 met stukwinst.) 21.
14—f5. g«— g5.
(Bittere noodzaak, want er dreigde 22.
Tf4. Op 21. Ldl wint 22. fxg6. hxg6
23. Th3). 22. Dc3f6. h7-h6.
De wekelijkse opgave: hoe forceerde
de witspeler vanuit de diagramstelling
de winst?
De oplossing komt in de volgende ru
briek
abcdefgh
NOTEBOOM
OPLOSSING
Stelling na de 24e zet in de partij
Barcza—Portlsch. Wit: Kgl. Dc4, Tel.
Lf2 en g2, Pf3, pionnen a3, d5. f4. g4. h3.
Zwart: Kg8, Df8, Ta8. Lb3 en c8. Pc5.
pionnen a4. b7. d6. f7. g6. h7. Er volgde:
25. Dc4b5! Lb2xa3 (Of: 25Ld7 26.
Dxb2. Pd3 27. DfBI. Pxei 28. Ld4I
in mat.) 26. Tel—e8. Lc8-d7 27.
Te8xf8t Kg8xf8 28 .Db5—b6. Kf8—e7 29.
Lf2—h4t en zwart gaf het op.
TERWIJL in Nederland de worste
ling tussen twee generaties een noog-
tepunt bereikte en uitmondde in een
duidelijke nederlaag van de gevestigde
top. zag het nationale kampioenschap
van onze zuiderburen geen enkel nieuw
gezichtspunt. Daar ging de strijd, zoals
reeds vele jaren tussen de gebroeders
Verpoest. met als outsiders Verleene en
Vaessen. terwijl de eeuwig vitale De-
mesmaecker weer bizonder enthousiast
partij gaf zonder dat hij daardoor meer
bereikte dan de middenmoot. De oudste
der gebroeders Verpoest Oscar
kan nog immer het peil niet bereiken,
dat hij in 1948 als ..Jong broekje" al het
zijne mocht noemen. Ook Hugo doet het
geen goed. dat hij zijn krachten alleen
maar op de nationale Belgische markt
meet. Hoewel hij slechts tweemaal re
mise moest toestaan mist zijn spel toch
langzamerhand de scherpte van enige Ja
ren geleden. Hieronder de toch wel
fraaie overwinning op F. Claessens, die
zich echter na enkele ronden reeds
moest terugtrekken uit de wedstrijd:
KLASSIEK
Wit: H. Verpoest: Zwart F. Claessens:
1. 33—29 19-24: 2. 39-33 14—19: 3. 32—28
20-25: 4. 29x20 25x14: 5. 37—32 19—23; 6.
28x19 14x23: 7. 42—37 10—14; 8. 44—39
5—10; 9. 46—41 17—22: 10. 50—44 11—17;
11 35-30 6—11; 12. 30—25 14—19. Hierop
heeft wit gewacht. Hij weet. dat hij zijn
tegepstanders het gemakkelijkst
bestrijdt in de klassieke sector en scha
kelt nr gelijk over: 13. 31—27 22x31: 14.
36x27 10—14; 15. 41—36 17—22! Opent
zeer terecht de aanval tegen deze vleu
gel. 16. 33—28 22x33? Inconsequent. Beter
is 22x31. 17. 39x28 11—17: 18. 37—31!
Snijdt elke poging tot agressie hierdoor
af! 18. 1—6?; 19. 27—221 18x27; 20.
31X11 6X17; 21. 42—37 13—18 22. 38—33
9-13; 23. 34—29 33x34 24. 40x29 4—9: 25.
44—39 18—23 28. 29x18 12x23; 27. 36-31
IJ—18; 28. 31—27 9—13; 29 43—38 7—12
30. 47—42 15-20?
MISVATTING
Hoewel zwart al met moeilijkheden
kampt en geen enkel houvast aan de
witte positie heeft, is dit toch wel een
misvatting. De stelling moet „los" en
(14—20) was daartoe aangewezen. 31.
49—44 17—21; 32 44—40 2—7 33. 37—31
20-24; Op (21-26) 39—341 (28x37) 42x31
is zwarts situatie precair. 34. 31—26 3—9;
De enige, want na (1217) wint wit als
volgt- 39—34! (24—30A) 27—22! (18x27)
33—29 enz. A: In plaats van (24—30)
wint wit ook fraai na (24—29) 33x24
(19X39) 28x10 (18—22) 27x9 (3x5) 25-20!
(5—10 of?) 42—371! en er is geen verdedi
ging tegen 20—14 en 38—33! Bizonder
mooi. 35. 26x17 12x21; 36. 40—35 7—11; 37.
45—40 8—12: 38. 42—37 11—17; 39.40—34
(zie diagram).
Een der vele „laat-klassleken" is hier
mede bereikt. Het enige verschil in bei
der posities schijnt de gedeplaceerde
schijf 9 van zwart. Van welk een enorm
gewicht dergelijke verschillen wel zijn.
moge blijken uit het feit. dat zwart hier
uit .arren moede" maar speelde (23—29)
34x23 (18x29) en vlot verloor na: 4843!
en heeft geen enkele zet meer want na
(12—18) of (21—26) volgt respectievelijk
28—23 of 28—22) met materiaalwinst.
Zwart had nog kunnen speculeren met
(21—26) want daarop zou 34—30 gevolgd
zijn (24—29) 33x24 (16—21) 27x16
(18—22!) Het beroemde „offer van Dus-
saut". Ook na (21—26) in de dia
gramstand zou wit dan echter hebben
gewonnen. Aan onze lezers de opgave:
Hoe dan wel?
OPLOSSING
De stand was:
Zwa-> (Okrogelnlk): 6. 11. 12. 13. II.
18. 19, 20. 24. 25 (10 sch),
Wit (Sybrands): 21, 26. 28. 29. 32.
33, 34, 38, 39, 40 (10 sch). Fraai volgde
hier: 21—17! (11x22 gedwongen want na
21x21 26x17 11x22 28x17 is het positioneel
Uit!) 28x8 (13x2) 29-231 (19x37) 38-32!
(37x28) 33x13. Zwart dacht zich nu te
redden door (24—30) dreigt (30—35)
maar: 13—9! (30—35 of?) 9—3! (35x33)
(25x34) 3x28 uil
De complete uitleg (vorige maal zag u
alleen NZ) was:
A V B 4
9 H 7 4
O A V B 10 9
6
-
C B 8 5 3
O H 9 8 7
A H B 9 4 2
10 9 8 8 5 3
O -
O 42
dl. V 10 8 7 3
6 II' 7 2
9 A V 10 9 8
O 6 3
A A 5
Zuid gever. NZ kwetsbaar. NZ bereik
ten een eindcontract van zeven har
ten. die west doubleerde. West speelde
klaver vier uit, oosts klavervrouw werd
door zuid met het aas genomen. In slag
2 hartenaas. waarop oost zoals ver
wacht werd een schoppentje opruim
de. Harten tien volgde die de slag won
en daar ook ruitenheer goed moest zit
ten. speelde zuid ruiten na waarop
west ruitenheer speelde, noord hel
aas
Hartenheer werd in noord geïncas
seerd. oost deed een klaver weg. Nu
moest zuid weer in eigen hand komen.
Hoe? Het vallen van de ruitenheer leek
erop te wijzen, dat het spelen van ruiten
aas en ruiten na zéér gevaarlijk kon
zijn. Zuid verkoos dus schoppen uit
noord na te spelen, denkende daarmee
„veilig"' aan slag te kunnen komen.
West troefde en incasseerde nog een kla
verslag: twee down!
OOK AAN TAFEL
De grote vraag li. of dit grandioze
tegenspel van west te doorzien was ge
weest. Nu het u als probleem in de
krant werd voorgelegd, is het wellicht te
vinden, maar had u het ook aan de
bridgetafel gevonden?! Ik wil eerlijk be
kennen. dat wests tegenspel mij. vermoe
delijk ook op een dwaalspoor gebracht
zou hebben. Het is geenszins denkbeel
dig dat west de strijd begonnen zou zijn
met één (of twee) ruiten, vier harten,
vijf k'averen en drie (of twee) schop
pens.
De naamloze west die ln 1933 het ver
rassende tegenspel vond. zou ook 34 Jaar
later een uitstekend figuur hebben gesla
gen. Wat wij eruit leren kunnen ls. hoe
goed het was in deze situatie de ruiten-
heer te leggen toen zuid ruiten naspeel
de. Het kenmerk van een groot brid
gespelen
dens de kampioenschappen om het
bridgekampioenschap van de EEG met
een schoonheidsprijs bekroond had kun
nen worden, werd gespeeld door Bob
Slavenburg De Italiaanse tegenstanders
en partner Hans Kryns waren de eersten
om hun bewondering uit te drukken voor
deze unieke prestatie, die zelfs met
4 x 13 open kaarten moeilijk op te lossen
zou zijn. Op 8 mei vindt u de oplossing
van dit vraagstuk in deze kolom.
A H V B
O H 7 4
O
HB8
4 2
OOSTENDE
Het spel dat ln Oostende tij-
9 8 7 3
V A 10 5 3
O H10 7 2
A A
Zuid gever, allen kwetsbaar. Zuid pas
west pas noord vier schoppen
oost pas zuid vier SA (azenvraae)
west pas noord zes schoppen allen
pasten. Twee vragen: (A) Waarom heeft
noord op vier Sa niet „gewoon" zijn aas
aangegeven (vijf rutten)? (B). Oost komt
uit met schoppen tien, west bekent met
schoppen vijf. Wanneer noord vroeger
of later ruiten negen voorspeelt, legt
oost ruiten vijf. Hoe moet noord dit spel
sDelen?
HORIZONTAAL:
1. zoogdier
5. maaltuig
9. zwak
13. bevestigingsmiddel
15. deel van het jaar
16. deel
17. reeds
19. vogel
21. vogel
22. uitroep
23. vis
25. onpersoonlijk individu
28 bevel
29. jongensnaam
31. beteuterd
32. belofte
33. toegankelijk
34. rekening
36. wapen
38. Bijbelse figuur
40 soort tuin
42. hoeveelheid
43, vracht
45. voltooid
47. deel van het hoofd
49. soort balk
50. bevel
51. verzoek
52. plaats in Zuid-Holland
53. rivier in Ned.
54. maat
55. rijshout
57. vaartuig
59. familielid
60. Bijbelse figuur
61. rivier in Ned.
63. bevestigingsmiddel
65. levenslucht
66. zanger
68. samengesmolten afval
70. dierenverblijfplaata
71. aansporing
72. maat
74. meisjesnaam
76. jongensnaam
77. plaats waar men woont
80. lichaamsvocht
81. plaatsbepaling
82. grondsoort
83 plaats in N Brabant
85. titel
86. bewerkte huM
87. voertuig
89. tijdelijk gebruik
91. ongesteld
92. familielid
93 gemeenteweide.
VERTICAAL:
1. deel van een rad
2. pers. vrnwrd.
3. hevig
4. venster
6. voorzetsel
7. rivier in Rusland
8. voedsel
9. dreun
10. zoogdier
11. deel van de Bijbel
12. houtschilfer
14. rivier in Ned.
ib. Dewaarplaats
18. stad in Frankrijk
20. godin
21. kleur
22. koppel
24. gang
26. vuiltje
27. soort poeder
28. vuütje
80. hekwerk
33. hindernissen
35. vogel
37. openspringen
38. voorzetsel
39. geordende lijst
41. vertrek
43 riviermond
44. stijf
46 hevig
48. oude maat
49. speelgoed
50. Bijbelse figuur
56. rivier in Ned.
58. bundel
60. Bijbelse figuur
61 jongensnaam
62. klein
64 rivier ln Spanje
65 koraaleiland
ob. klank
67. eer
69. beschadiging
70. vogel
71. moeilijkheid
73. plaats in N.-Holla nc
75. waakzaam
77. zacht
78. nederzetting
79. Bijbelse figuur
82. meertje
84. plaats in Geld.
86. noot
87. ligplaats
88. noot
90. waterloop.
Oplossing vorige cryptogram
Horizontaal: 1. ontvanger: 5. Baarn; 8.
zwart; 9. alledaags; 11. tegengaan; 12.
veter; 14. have; 15. toneliste; 19. pi
lasters; 22. thee; 24. emmer; 26.
nieskruid; 28. Inpakkers; 29. ledig: 30.
gaden; 31. belegeren.
Verticaal: 1. opzet; 2. trapgevel: 3. at
tent; 4. granaat; 5. beduveld; 6. amant;
7. Nes; 10. lonen; 13. roede: 14. happe
ning; 16. oor; 17. scheurder; 18. astra
kan: 20. einde: 21. stelsel: 23. akelig; 25.
Moped: 27. dagen.
Hier een bijzonder oude opname
van de Gortstraat, die toen de
naam Gortsteeg droeg. Er zullen nog
maar weinig Veenendalers zijn, die
zich deze situatie kunnen herinneren.
O
beiders drinken, voor de emmer op
de knieën liggend, zo ongeveer als 'n
hond dat doet. Enkele dorstige werk
nemers hebben nu reeds op deze wij
ze hun dorst gelest. De oude Toon
heeft ook zin in een slokkie. Hij is
toch wel moe van het eind lopen. Ter
wijl hij zich over de emmer buigt,
ontglipt hem zijn pruim, (historisch)
Ook dat mocht de pet niet drukken
Het was de eerste keer niet, dat dit
voorviel. De pruim wordt er behendig
uitgevist en het drinkwater is weer
geschikt voor consumptie...
Het doet Gaart tenminste niets als
hij een uur later een paar flinke slok
ken uit dezelfde emmer tot zich
neemt. Er gebeuren wel erger din
gen.
Gisteren werd er nog iemand „ont
groend". Het was een jongen, die pas
op deze fabriek kwam werken. Zijn
inwijding bestond erin, dat hij werd
beetgegrepen, terwijl iemand zijn
nood gedwongen moest hij zijn mond
wel openen, waar weer een ander een
nog warme pruim tabak in werkte.
Dat de knaap zo misselijk werd alsx
een kat, was duideljjk. Dan gold het
dat je officieel was ingewijd.. Ja, zo
ging dat toen.
Ook was er op elke etage een „toi-
let"(!) plee genaamd. Een afvoer
buis loopt naar een open put. Als de
stank er erg wordt, gooit Gaart een
laagje zand over de inhoud.
Van tijd tot tijd komt een boer met
een gierkar het zaakje weghalen. Op
het land vervult het dan weer een
belangrijke functie, na de stofwisse
ling. Nee, al deze dingen zijn voor
Gaart echt geen problemen. Als kind
van zijn tijd ondergaat hij dit zondek-
schokken. Het is voor hem normaal,
want andere omstandigheden kent
hij niet. Toch is Gaart een progres
sief iemand. En dat heeft hij, om
weer op ons uitgangspunt terug te ko
men, te danken aan de kerk.
Hoe paradoxaal dit ook klinken mo
ge. Want Gaart zit niet bij de pak
ken neer. Als hij 's avonds thuiskomt
gaat hij nog een poosje op de cursus
van meester Wijnveld. De man van
de „School met de Bijbel" aan het
Verlaat (toevallig staat zijn grote
woonhuis aan het Verlaat, momen
teel te koop aangeboden).
Deze man van de kerk, wist zijn
„leerlingen" ook sociaal te beïnvloe
den, zij het dan ook in het raam van
die tijd. Gaart volgde de lessen met
interesse en breidde hierdoor zijn
schamele kennis nog aardig wat uit.
Later werd hij afdelingsbaas op de
fabriek, 's Zondags bezocht hij trouw
de kerkdiensten aan de markt. Toen
stond daar na de dood van ds. W. S.
Houbolt, ds. G. Nijhuis. Ook hierdoor
verwierf Gaart zich een zekere ken
nis en ontwikkeling. (In dit bestek la
ten wij uiteraard de geestelijke kant
van het kerkbezoek achterwege).
En zo stond ook voor menige oude
Veenendaler, wat zijn vorming en ont
wikkeling betreft, de kerk in het mid
den.
O
Een mooie opname uit de oude tijd,
van het Gelderland, even voorbij
De Zwaai. Het bordje: „Verboden voor
motorrijwielen", verraadt dat deze op
name gemaakt moet zijn een eindje
in de twintigste eeuw.
We leven in een tijd dat er vaak,
en dikwijls ook terecht, kritiek wordt
uitgeoefend op de kerk en haar
ambtsdragers. Het moet al gek gaan
als de kerk eens een pluim krijgt, en
zoals reeds gezegd, nogal eens te
recht! Vooral geldt dit als er gespro
ken wordt over de houding van de
kerk in de negentiende en aanvanke
lijk ook in de twintigste eeuw. Wat
een sociale misstanden heersten er
toen, en wat deed de kerk er tegen?..
De houding van de kerk verergerde
de toestanden soms nog. Ook in het
oude Veenendaal!...
Veenendaal is altijd een kerks dorp
geweest (en nog) en onderging daar
dan ook sterk de invloed van. Hoe
veel verhalen en anekdotes doen niet
continu de ronde, over halsstarrige
dominees en benepen, super-zuinige
diakenen, die de armen met armza
lige fooitjes in het leven hielden,
streng toeziend of de verstrekte gel
den wel op de juiste wijze werden be
steed. In al deze verhalen zitten ker
nen van waarheid, maar ook bepaal
de eenzijdigheden....
In zijn boek over Veenendaal gaat
dr. Thoomes ook in op de positieve
zijde, van de invloed door de kerk,
op het oude Veenendaal. En eerlijk
heidshalve mogen we daaraan toch
zeker niet voorbijgaan. Het peil van
ontwikkeling was laag. Zeer veel ar
beiders konden niet, of nauwelijks le
zen en schrijven. Hoe zouden ze het
ook geleerd hebben En het weinige,
dat er geleerd was, werd in de loop
der jaren vergeten. In dit verband
moet gewezen worden op de enorme
invloed van kerkgang en catechisatie.
Want de Christen-arbeider heeft in
die dagen het voorrecht gehad, dat
hem de spijze bekend was, die niet
vergaat, maar daarnaast ook van de
vormende en beschavende invloed, die
er uitgaat van het leven in de ge
meente, maatschappelijk bezien...!
Een eresaluut moet gebracht wor
den aan de nagedachtenis van een
man als meester Barend Johannes
Wijnveld, een man met een warm
voelend hart en een grote sociale be
wogenheid.
Hij organiseerde b.v. cursussen voor
volwassenen, in de avonduren. Ere
ook aan de „leerlingen" mensen, die
na volbrachte dagtaak nog hun uiter
ste best deden, om hun schamele ken
nis wat uit te breiden
De naam van dezelfde „meester
Wijnveld" is verbonden aan de zgn.
„Franse klas", een soort voorloper
van de latere ulo-school.
Tussen haakjes kan hierbij nog
Kameraadschappelijk reikt Gaart
Toon de tabaksdoos. Toon is een for
se pruim gewend, waar hij soms wel
enkele dagen mee doen kan. De doos
is leeg als Gaart hem weer weg
bergt. Hindert niet. Vorige week had
hij de doos van Toon finaal blutge-
maakt. In deze tijd van „armoei"
had men vele dingen „gemeen". Een
sympathiek soort communisme, dat
fleur en diepte aan het leven gaf; en
nu de vraag doet rijzen, of welvaart
de mens nu werkelijk zoveel gelukki
ger maakt...
Gaart en Toon lopen de Nieuweweg
op. Er is al aardig wat werkvolk op
de been. Nu en dan klinkt het schelle
geluid van een fabrieksstoomfluit.
Toen „de flaait" geheten. Als de
flaait ging, moest je je reppen om op
tijd te zijn. Je was gauw aan boete
toe. En dat kon niet lijden.
Het tweetal passeert spoedig de
„meule van Van Eden" aan de hoek
van de Mulderslaan. Voor hen geen
bezienswaardigheid meer. Ons spreekt
de Joto er van destemeer aan
Tenslotte arriveren ze op de fa
briek. Er zijn twee verdiepingen.
Maar, een pomp is er niet. Laat staan
waterleiding. Wel is er voor elke ver
dieping een emmer drinkwater be
schikbaar, een beker is er echter ook
niet. Nu ja, daar is raad op. De ar-
Het is nog heel vroeg in de morgen,
op een werkdag tussen 1890-1900.
Gaart maakt zich gereed om naar de
fabriek te gaan. Hij trekt de „mus-
sisserse" (manchester) broek wat
strakker om zijn lijf, ondanks de zo
juist verorberde roggemik. Tja, hij
had nog best wat meer gelust, maar
't was op. Geen nood, echter. Er is
nog een ander hongerstillend middel,
dat perfect werkt en ook nog goed
helpt tegen tandbederf. Gaart haalt
ergens uit zijn kleren een koperen
tabaksdoos te voorschijn en neemt er
een fikse pruim uit. Vakkundig stopt
hij de prop tussen zijn kiezen en
kauwt weldra welgemoed op deze on
ontbeerlijke attractie. Hè, zo'n pruim-
pie is toch maar alles Weg, honger
gevoel. Weg, onvoldaanheid. Opge
wekt klost Gaart op zijn klompen door
de oude Gortsteeg, noordwaarts. Zo
nu en dan spietst hij een fijne straal
tabakssap tussen zijn lippen, naar de
slecht geplaveide weg, waar het spul
belandt tussen tal van andere tabaks
aftreksels. Wie pruimde er immers
niet, in het oude Veen?
Het behoorde destijds naast de
„liefde" en de „borrel" tot de grote
drie, die voor menige Veenendaler er
gens aan het leven nog wat zonne
schijn gaf. Troost zelfs, zij het dan
stoffelijke. Een eindje voor Gaart uit,
loopt de oude Toon. Die mag dan al
tegen de zeventig lopen, hij werkt nog
elke dag. Vaak lopen ze samen op.
Gaart heeft hem spoedig ingehaald.
„Goeie maarrege, Toon", groet
hij als gewoonlijk.
„Maarrege, Gaart. Hè je soms nog
een „bluggie" tabak voor me. Mijn
doos was vanmorgen leeg, zie je".
worden gewezen op de ontwikkeling
van het onderwijs hier ter plaatse.
In de vorige eeuw nam het bijzon
der onderwijs slechts een bescheiden
positie in, terwijl tegenwoordig de
meeste Veenendaalse kinderen chris
telijk onderwijs volgen en dus nog
steeds de beïnvloeding van de kerk
uit die tijd ondergaan, wat natuurlijk
niet iets onvriendelijks inhoudt, t.a.v.
het openbaar onderwijs. Ook de zuster
van meester Wijnveld deed zeer veel
goed in de gemeente, o.a. door zieken
verpleging.
Om een indruk te krijgen van de
voeren we in deze serie weèr enkele
oude Veenendaalse figuren ten tonele.
O
0 De molen van Van Eden, aan de
hoek Nieuweweg - Mulderslaan.
Deze molen werd afgebroken in 1911.
sociale omstandigheden uit die tijd,
