COMPUTER
GEIEND SPEL MLTUc
OERELEMENTEN BIJ
rucMicruc i
Cirkelgang
doorbroken
ok voor uw bedrijf een
Geen veertigjarige carrière, wel grondige ervaring op veel gebi
^Misschien moet u rekening houden met een andere looj
zich eens uitvoerig voorlichten over tie v<
doemt voor de nieuwe generatie zal bittere
teleurstelling bereiden aan hen die daarbij
uitsluitend denken aan recreatie, ludieke
stadskernen en cultuurspreiding.
DE nieuwe mentale instelling, die in de
nieuwe tijd nodig is, zal moeten af
rekenen met de opvatting dat industrie-
arbeid afstompt en zij zal de waarheid moeten
erkennen dat de industrie de kurk is, waarop
onze welvaart drijft.
Alleen met zo'n instelling kan de komende
generatie met een redelijke mate van ver
trouwen de toekomst tegemoet zien.
Wie in de steeds technischer wordende
maatschappij alleen of in hoofdzaak gevaren
ziet en wie daarom de toekomst met wan
trouwen tegemoet gaat, doet zich daarmee
vermoedelijk nu al de das om.
Dat wil niet zeggen dat voortaan iedereen
moet weten hoe hij of zij met een computer
moet omgaan. De verschillende categoriën
computerpersoneel zullen wel altijd kleine
minderheden blijven.
De toekoomstige maatschappij, die zich nu
al aankondigt zal onverbiddelijk een nieuwe
mentaliteit eisen van iedereen die in de nieu
we samenleving vooruit zal willen komen. Het
voorland van veel meer vrije tijd dat op
HET aantal computers neemt ook in
ons land snel toe: op 1 juli van het
vorig jaar ongeveer 460. Toen waren
er naar schatting nog zo'n driehonderd com
puters in bestelling ook.
Het verzadigingspunt is nog lang niet be
reikt; in weerwil van het feit dat de com
puter in het moderne bedrijf nog lang niet
tot volle wasdom is gekomen, gaan steeds
meer ondernemingen deze nieuwe hulpmid
delen in gebruik nemen. Niet alleen onder
nemingen in de enge zin van het woord, maar
ook vele overheidsdiensten, instellingen voor
wetenschappelijk, technisch en toegepast
speurwerk.
Overal waar routinewerk of te veel tijd
vergend rekenwerk te kostbaar wordt, neemt
de machine dat werk van de mens over.
In het bedrijfsleven heeft de computer als
belangrijk hulpmiddel in de snel vorderende
automatisering een zeer belangrijke verhoging
van de arbeidsproduktiviteit mogelijk ge
maakt. Deze ontwikkeling die het verdwijnen
van het industriële handwerk zo goed als
overal onvermijdelijk maakt, brengt ingrijpen
de wijziging in de samenstelling van de be
roepsbevolking van elk hoogontwikkeld in
dustrieland met zich mee.
In deze overgangsperiode zullen steeds
meer werknemers worden genoodzaakt zich
te laten herscholen opdat zij een nieuwe
plaats in het arbeidsproces kunnen krijgen
nadat hun oude werk overbodig is geworden.
Weer anderen kunnen nieuw werk vinden in
de dienstverleningssector, die geleidelijk be
langrijker zal worden in onze samenleving.
AJTOMATISEREN met computers be
tekent met minder mensen meer pro
duceren. Het gebruiken van computers
door directies van grote ondernemingen bij
het uitstippelen van de beleidslijn betekent:
verkleining van de kans op verkeerde beslis
singen door onvoldoende overzicht van alle
factoren die het produktieproces beïnvloeden.
Dat brengt mee een vergroting van de be
staanszekerheid voor. het personeel van de
onderneming.
Een gevolg voor de werknemers in zo'n on
derneming die de ontwkikeling kunnen blijven
meemaken is: verkortiing van de werktijd en
dus meer vrije tijd. In het algemeen zijn de
mensen die voldoende ontwikkeling hebben
voor herscholing en die niet te oud zijn, in
staat om de ontwikkeling in het bedrijf te vol
gen; de anderen zullen naar de dienstverle
nende bedrijven moeten afvloeien.
Wat wij thans meemaken is een omwente
ling in onze samenleving zonder weerga in de
geschiedenis. Omdat zij zoveel mèèr mensen
meesleept dan de eerste industriële revolutie,
is deze omwenteling al veel ingrijpender dan
die van de vorige eeuw. De industriële revo
lutie gaf een sterke daling te zien van het
aantal mensen dat een broodwinning vond in
landbouw en veeteelt en zij deed het aantal
industrie-arbeiders sterk stijgen.
ONGEVEER anderhalve eeuw geleden
werkten tachtig tot negentig procent
van alle arbeiders in de landbouw en
veeteelt: thans is dat percentage tien of min
der. De geschiedenis van de arbeidersbewe
ging leert hoe moeilijk die overgang van een
agrarische naar een industriële samenleving
is geweest en welke grote conflicten in de
overgangstijd moesten worden uitgevochten.
De vruchten van die conflicten, die onnoe
melijk veel mensen groot leed hebben berok
kend, waren grote sociale, culturele en ook
politieke veranderingen.
Dergelijke groeistuipen die de mensheid
verscheidene malen in oorlogen stortten, zul
len ons nu er weer een industriële revolu
tie geschiedt waarschijnlijk blijven be
spaard. De economische krachten welke der
gelijke groeistuipen zouden kunnen veroorza
ken, hebben wij - door schade en schande
wijs geworden goed leren beheersen. Het
ziet er naar uit dat binnen afzienbare tijd op
nationale - en wellicht zeis op internationa
le schaal computers de voornaamste hulp
middelen zullen worden bij het in evenwicht
houden van het steeds onoverzichtelijker wor
dende spel van economische krachten.
HET weergaloze van de nieuwe indus
triële revolutie is gelegen in de schaal
ervan. Honderden miljoenen mensen
zullen er in hun dagelijks leven op de een of
andere manier bij betrokken worden.
Er zullen er zijn die wèl varen bij de grote
veranderingen; anderen zullen met een min
dere maatschappelijke positie genoegen moe
ten nemen. De meningen zijn onder de des
kundigen sterk verdeeld: pessimisten menen
dat er méér mensen op achteruit zullen gaan
dan dat er beter van zullen worden.
De optimisten gaan niet van het tegenover
gestelde standpunt uit maar zij geloven dat
de dienstverlenende sector allen kan overne
men die in de industrie, de handel en de
landbouw overbodig zijn geworden. Zij gelo
ven dat dus betrekkelijk weinigen zullen pro
fiteren en dat de overigen er niet op achter
uit zullen gaan.
In elk gveal zullen er door de opkomst
van de computer grote verschuivngen ont
staan in de samenstelling van de beroepsbe
volking. In elk geval zullen zij die over een
goede schoolopleiding beschikken de beste
kansen kunnen krijgen op een goed betaalde
baan in een fabriek, op een kantoor, bij een
bank of verzekeringsmaatschappij.
DE keuze van een beroep wordt nog
steeds gezien als de keuze voor het
leven. Dat is in de meeste gevallen inder
daad zo. In het eenmaal gekozen beroep pro
beert de man (of de vrouw) zich een bestaan
te verwreven, arbeidsvreugde te vinden en
al ook een zeker maatschappelijk aanzien.
Het is nog niet lang geleden - en vaak geldt
het ook nog voor het heden dat een ideale
loopbaan begon op vijftienjarige leeftijd in het
bedrijfje in de buurt, waar men na vijftig ja
ren trouwe dienst werd gepensioneerd.
Er schuilt nog iets van het agrarische verle
den in veel mensen, toen de landarbeider woon
de in een huisje op het erf van zijn patroon,
toen men leefde en werkte bij of op het ar
beidsterrein.
De situatie in een geïndustrialiseerde maat
schappij is wel anders. De afstand tot het werk
wordt groter; het werk verandert snel. Er ko
men nieuwe beroepen en nieuwe bedrijven. Oude
beroepen verdwijnen, oude bedrijven sluiten of
worden verplaatst naar terreinen waar uitbrei
dingsmogelijkheden zijn.
Er zullen nog maar weinig Jongelui zijn,
die het beroep van mijnwerker zullen kie
zen. De steenkolenmijnen in Nederland
zijn gedoemd te verdwijnen, zoals het turfsteken
is verdwenen. Eens veelverbreide beroepen wor
den nu teruggedrongen tot een kleine groep
specialisten. Denk maar de makers van hoge
hoeden, de klompenmakers, de houtskool
branders.
Daarnaast echter ontstaan een veelheid en
een enorme verscheidenheid van nieuwe beroe
pen in de industrie, in de dienstenverlenende
bedrijven. Bovendien splitsen bestaande be
roepen zich uit in zoveel specialisaties dat zij
ieder voor zich weer een nieuw beroep worden.
Nederland zal er trouwens aan moeten wen
nen dat de snelheid waarmee bedrijven komen
en weer gaan, aanzienlijk wordt verhoogd, in
dien een onderneming zich niet zelf volledig om
schakelt. Het is vooral in de procesindustrie
en dan nog met name in de chemische sector
dat de produkten of hun fabricagemethoden
snel zullen veranderen en door anderen wor
den vervangen. In hetzelfde tempo zullen be
roepen opkomen en weer verdwijnen.
HET is nog niet zolang geleden dat de
winkeltjes waar nylon dameskousen wer
den gerepareerd, als paddestoelen uit de
grond kwamen. Binnen een paar jaar waren zij
weer verdwenen. De nylons werden goedkoper
dan de reparaties. Voorzover de nijvere meisjes
hun baan niet hebben geruild voor het huwelijk,
zijn zij overgestapt naar winkel, kantoor of
fabriek.
Zoals deze meisjes In hun veelal korte car
rière van beroep zijn gewisseld, zo zal de
werknemer in een moderne industriële maat
schappij in zijn gemiddeld veertigjarige be-
roepsbestaan niet alleen wel eens van werkge
ver veranderen, maar in steeds grotere mate
ook van beroep. Hij zal in zijn leven twee of
zelfs drie carrières kunnen opbouwen, zoals
de mijnwerker in Limburg die tien, vijftien
jaar geleden aangelokt door de hoge lonen zijn
bouwsteiger in de steek liet, in de mijn kroop
en nu opgewekt bij DAF auto's monteert.
Zo vreemd is het wisselen van beroep ook
in Nederland niet meer hoewel de krapte
op de arbeidsmarkt de animo beperkte.
Bij de beroepsopleiding voor volwassenen
schommelde het aantal deelnemers aan de cur
sussen van 6.676 in 1950, via 1.889 in 1960 tot
2.775 in 1965 en 2.851 in 1966. Het is een beeld
waaraan we moeten wennen, dat geen reden tot
onzekerheid behoeft te geven, eerder wellicht
het element van avontuur in het sociaal zo ze
kere leven weer stimuleert.
DE mensen van de Vereniging van de
Nederlandse chemische industrie,
die zich bezighoudt met „procesin
dustrie", willen het gesprek beslist buiten
de sfeer van de science fiction houden.
„Wat wij doen is strikt wetenschappelijk,"
zeggen ze.
Als argeloze leek waan ik me na een
half uur toch in de „dappere nieuwe we
reld" van Huxley, waar de mensen naar
behoefte in reageerbuisjes zullen worden
gekweekt.
Procesindustrie houdt zich bezig met
het veranderen van de aard van natuurlijk
materiaal via natuurwetenschappelijke
middelen steenkool in aspirine, aardolie
in plastic, hout in papier.
Daarnaast staat de vormveranderende
industrie, die steeds sterker in betekenis
afneemt de smid, de kleermaker.
Sinds een halve eeuw is de benadering
van de procesindustrie totaal gewijzigd.
Vele duizenden jaren steunde de proces
industrie op toevallige menselijke erva
ring, die in de praktijk werd uitgediept.
Deze en dergelijke ervaringen werden
van vader op zoon doorgegeven; door de
eeuwen heen werd de spil van de pro
cesindustrie gevormd door ervaring en
kunde.
Ongeveer vijftig jaar geleden ruilden
de natuurwetenschappen in de procesin
dustrie ervaring en kunde in voor kennis
men ging de natuurlijke stoffen weten
schappelijk ontleden tot oerelementen en
maakte van die oerelementen nieuwe com
binaties.
DE heer J. B. Janssen, adjunct-secre
taris van de Vereniging van de
Nederlandse chemische industrie,
zegt: „De procesindustrie kan in feite op
het ogenblik al het hele menselijke be
hoeftepatroon bevredigen. We kunnen om
zo te zeggen 4||^s namaken wat we nodig
hebben."
Dat niet alleen, maar we kunnen het
beter, sneller en goedkoper namaken dan
het in de natuur is te vinden.
Een gevolg van deze omwenteling is dat
de man aan de basis zijn invloed aan het
kwijtraken is of reeds heeft verloren. Niet
ervaring, aanleg en vindingrijkheid, maar
de wetenschappelijke conclusie bepaalt de
procesindustrie.
De man aan de basis zal binnen vrij
korte tijd zo goed als helemaal zijn ver
dwenen, want computers en automaten
zullen de bevelen van de wetenschap gaan
uitvoeren en zij zullen beter werken dan
de mens.
VROEGER," zo zegt de heer Jans
sen, „was de industrie een pira
mide een steeds kleiner wordende
bovenlaag die leiding gaf aan een naar
beneden steeds groeiende massa met als
eindstation de lopende band van Ford.
Deze piramide komt op haar top te
staan onderaan een zeer klein groepje
weinig geschoolden en een naar boven
lopende steeds bredere laag van ge
schoolde mensen met als brede bovenlaag
de wetenschapsmensen die de samenleving
de nodige injecties geven."
Hier gekomen heft de heer Janssen
waarschuwend de vinger op „Het onder
wijs is veel te weinig natuurwetenschap
pelijk ingesteld en daardoor komt er een
groeiend gebrek aan lager en midden
kader in de procesindustrie. Op iedere af
gestudeerde natuurwetenschappelijke aca
demicus, krijgt de procesindustrie slechts
één h.t.s.-er. Die verhouding is scheef.
Een advies voor beroepskeuze Elk kind
moet in de toekomst méér hebben dan
lager onderwijs. Er is geen toekomst voor
ongeschoolden". Dan zitten we plotseling
toch in de science fiction, want naar de
heer Janssen vertelt, zal over vijftig jaar
het onderwijsprobleem zijn opgelost.
Een publikatie van de Amerikaanse
Randcorporation (Vereniging voor onder
zoek en ontwikkeling, een gigantische bun
deling van wetenschapsmensen) voorspelt
dat in het jaar 2020 de menselijke hersen
cellen elektronisch met wetenschap zullen
worden gevoed een helmpje op en een
jongen van 2020 heeft in enkele uren een
doctoraal wiskunde, scheikunde, biologie
of Oude talen in zijn hoofd.
T")e procesindustrie verovert de hele
wereld. De natuur heeft het eeuwen
lang niet helemaal goed gedaan en daar
om is de mens sinds een halve eeuw
bezig de gaven van de natuur wat bij te
schaven.
De natuur zorgde eeuwenlang voor een
gaaf cirkeltje: wat zij voortbracht werd
wel dan niet door de mensen gebruikt en
keerde gebruikt of ongebruikt naar
de natuur terug, waar het weer bouw
stoffen vormde voor een hernieuwde pro-
duktie. De zuurstof was de grote vuilnis
man die via verrotting, vertering en ver
roesting de aarde schoon en bewoonbaar
hield.
T)oor de natuurwetenschappelijke pro-
cesindustrie is deze cirkelgang door
broken. De natuur neemt sommige stoffen
van de procesindustrie niet meer terug,
bijvoorbeeld plastic dat niet kan verrot
ten of vergaan en dat soms zelfs niet
eens kan verbranden.
