Eerste fase van restauratie oude burcht nu voltooid
Het roemruchte
slot Loevestein
„Gekozen
burgemeester
verzwakking
democratie"
herkrijgt z'n oude luister
ompu
ter
v
óp
nut
186.000 oenen uit
Mr. VAN WALSUM:
Utrechtse
sterrenwacht
„gaat de
ruimte in"
Omvangrijker project
DERTIG JAAR
OVERUREN
POTJE PIEREN
EEN DERDE
MR. H. J. VAN DE POEL
Aan de hand van deze historische prent werden de tekeningen gemaakt voor
de restauratie die aan slot Loevestein is uitgevoerd.
A Is Amsterdam een gekozen bur
gemeester had in plaats van
een benoemde, dan riep men nu mis
schien om een benoemde burgemees
ter".
Dit is een van de stellingen van mr.
A. F. Leemans in zijn pas verschenen
proefschrift „De eenheid van het be
stuur der grote stad".
jTVe stelling in de aanhef had het
U motto kunnen zijn, waaronder
mr. G. E. van Walsum, de vroegere
burgemeester van Rotterdam, vorige
week en deze week in het Nederlands
Juristenblad artikelen publiceerde over
de gekozen burgemeester. Zijn con
clusie is kort en bondig: „Gekozen
burgemeesters betekenen een verzwak
king van de democratie."
Het is dus duidelijk, dat mr. Van
Walsum het niet eens is met dit punt
van het programma van D'66 en met
prof. Belinfante, die voor de gekozen
burgemeester zijn.
Alles wat is gezegd over de voordelen
van een gekozen burgemeester, is vol
gens mr. Van Walsum terug te voeren
op het bezwaar dat de benoemde bur
gemeester geen verantwoordingsplicht
zou hebben bij het handhaven van de
openbare orde.
„Als dat het voornaamste motief is
tegen de benoemde burgemeester dan
is dat motief ondeugdelijk", schrijft
mr. Van Walsum. „Hoewel de Gemeen
tewet hen er niet toe verplicht, zijn de
meeste burgemeesters bereid in de
raadsvergadering hun politiebeleid toe
te lichten. Er zou geen enkel bezwaar
tegen zijn om dat in de wet als een
plicht voor te schrijven".
JT^e benoemde burgemeester is ook
helemaal niet zo onkwetsbaar als
de voorstanders van een gekozen bur
gemeester menen, is een tweede punt,
dat mr. Van Walsum in het Juristen
blad aanvoert. „Hij is zelfs heel wat
kwetsbaarder dan een hoogleraar",
zegt hij met een duidelijk gebaar in de
richting van prof. Belinfante.
„Een gemeenteraad kan het beleid
van een burgemeester afkeuren. Als
de burgemeester volhardt in zijn kwaad
kan de raad de regering verzoeken de
burgemeester te ontslaan.
Ook het parlement oefent toezicht op
de burgemeesters. Zodra een burge
meester iets doet wat een Kamerlid
niet welgevallig is, kan dat Kamerlid
vragen aan de regering stellen.
De positie van een gekozen burge
meester is naar de mening van de heer
Van Walsum niet beter. Dc enige stok,
die een raad tegen een gekozen burge
meester kan hanteren als hij geen tekst
en uitleg van zijn politiebeleid wil ge
ven, is de dreiging dat hij voor een vol
gende periode niet gekozen zou kunnen
worden.
„Maar als zulk een conflict zich voor
doet bij het begin van zijn optreden als
burgemeester en hij doet later andere
dingen weer goed in de ogen van de
raad, dan is het denkbaar dat hij wordt
herkozen".
r|at handhaving van de openbare or-
de op 't ogenblik dat het op het ne
men van maatregelen aankomt, in han
den van één man de burgemeester
ligt, is maar goed ook, vindt de heer
Van Walsum.
Het kan voorkomen dat zonder ver
wijl beslissingen moeten worden geno
men, zodat er geen tijd is voor breed
overleg. Voor zulke beslissingen, die
L /endien uiterst subtiel kunnen zijn
en soms in gespannen verhoudingen
moeten worden genomen, is een college
en zeker niet een gemeenteraad het
meest geschikte orgaan".
„Maar dat wil ook weer niet zeggen,
dat de volksvertegenwoordiging thans
buiten het politiebeleid staat. De ge
meentelijke politieverordening is de ba
sis voor het optreden van de politie en
deze wordt door de gemeenteraad vast
gesteld".
Pen benoemde burgemeester heeft
veel voor op een gekozen burge
meester vindt mr. Van Walsum. „Hij
heeft een onafhankelijke positie tegen
over de raad. Hij moet zorgen dat de
raad tot weloverwogen en verantwoor
de beslissingen komt. Juist de benoem
de burgemeester heeft de mogelijkheid
om te bemiddelen wanneer de tegen
stellingen zich toespitsen".
„Het is helemaal geen eis van goede
democratie, dat de burgemeester geko
zen wordt", vindt de heer Van Walsum.
„De hoogste vorm van democratie is
die, welke haar eigen tekorten of een
zijdigheden ziet en daarom in het
geval van het gemeentebestuur voor
ziet in een benoemde burgemeester, die
tegenspel kan leveren aan de raad.
Niettemin houdt de raad het laatste
woord".
Op deze manier doen twee elemen
ten, die in een bepaald opzicht aan el
kaar tegengesteld kunnen zijn, de de
mocratie beter functioneren.
„Het maakt op mij niet de minste
indruk, wanneer gezegd wordt dat de
benoemde burgemeester alleen in Span
je en in Nederland voorkomt. Het zijn
uitschieters elk in een andere richting.
In Nederland is een verfijning in de
democratische bestuursvorm bereikt,
die andere landen niet kennen. Dat Ne
derland een regeling kent, die afwijki
van andere is geen reden ons aan dif
andere regelingen aan te passen".
„Het gaat er om, welke regeling he
beste is en het meest past bij de Neder
landse verhoudingen", aldus mr. Vai
Walsum
Nieuwste snufje in de oude burcht is de elektriciteit, die in
alle zalen en vertrekken haar intrede heeft gedaan. Dank zy
de komst van een waterleiding is de vesting bovendien uit
gerust met een batterij toiletten.
Deze voorziening is merkwaardigerwijs voorbijgegaan aan
de neus van slotbewaarder Peter van Andel,- die met zijn
gezin sinds vijftien jaar in de voormalige commandantswo-
Een blik op de kille binnenplaats van het slot. De
toegang tot het vrijwel ongemeubileerde inwendige
van het slot is onherkenbaar veranderd.
ning woont. De zestien kamers tellende woning, waarin vroe
ger de bevelhebber van het garnizoen Loevestein woonde,
telt nog altijd slechts één waterkraan.
i'.-ïSr"
LOEVESTEIN Een herboren slot Loevestein wacht de
tienduizenden historiezoekende dagjesmensen die dit jaar
een kijkje zullen nemen bij de middeleeuwse, door Maas en
Waal omklemde burcht. De eerste fase van de ingrijpende
restauratie, in 1965 begonnen na jarenlang geharrewar over
de kosten, is gereed. Het herstelde kasteel wordt pas in
september opgeleverd, maar de restaurateurs hebben nun
stellingen al afgebroken.
Nieuwe luister kreeg vooral de voorzijde van het slot. De
oude poorttoren, die in het niet verzonk tussen de stoere
Maas- en Waaltorens, werd op aanwijzingen van de histo
rie met twaalf meter verhoogd en bekroond met een zadel
dak. Op alle daken priemen nu gemetselde schoorstenen
de lucht in. Lekkages zijn ingrijpend bestreden, doordat het
hele slot is voorzien van een nieuw, leien dak.
Zo was Loevestein in 1965. Sinds 1925 was er al aan
gewerkt. Door gebrek aan geld soms kwam er
twee mille los, dan weer eens achtduizend gulden
bleef alle herstelwerk echter lapwerk. Met drie man
waren niet eens de verslechteringen bij te houden.
De Utrechtse sterrenwacht, die deze
week 325 jaar bestond, gaat over eni
ge weken de wereldruimte in. Een van
de zeven instrumenten aan boord van
de kunstmaan ESRO-2 die dan in een
baan om de aarde zal worden gebracht
is ontworpen in de afdeling ruimte-on
derzoek van de Utrechtse sterrenwacht.
Met dat instrument, S-37 in de code-
lijst van NASA, hopen prof. C. de Ja
ger, dr. W. de Graaff en dr. A. C.
Brinkman gegevens te verzamelen over
de intensiteit van röntgenstraling die
wordt uitgezonden door de zon gedu
rende uitbarstingen op de zon.
In de afdeling ruimte-onderzoek van
de Utrechtse sterrenwacht heeft men
al tweemaal tevergeefs vol spanning
gewacht op nieuws uit Californië over
de lancering van de ESRO-2. Die lan
cering moest namelijk al twee keer uit
gesteld worden door NASA, de Ame
rikaanse rijksdienst voor luchtvaart
en ruimtevaart, die de taak op zich
heeft genomen deze eerste internatio
nale Europese kunstmaan in een baan
om de aarde te brengen.
Nieuwe ogenblikken van spanning
breken voor prof. De Jager en zijn
team aan op 31 mei, de nieuwe lan-
ceerdatum voor de ESRO-2.
Ook trouwens voor een grote groep
technici van Estec, het Europese cen
trum voor ruimtetechnologie in Noord-
wijk, want zij moeten dan voor het
eerst gaan werken met de apparatuur
die later zal dienen voor het vergaren
van gegevens over gelanceerde kunst
manen en voor het opvangen van ge
gevens die deze kunstmanen naar de
aarde seinen.
Zodra ESRO, de Europese organisa
tie voor ruimteonderzoek, waarvan Es
tec deel uitmaakt, haar eigen net van
volgstations heeft voltooid dat zich
zal uitstrekken van Alaska tot Johan
nesburg en van Spitsbergen tot de
Falklandseilanden, wordt Noordwijk 't
knooppunt waar alle gegevens over en
van gelanceerde kunstmanen van ES
RO zullen binnenkomen. Tot dat mo
ment zal NASA die gegevens voor ES
RO verzamelen en ze overseinen naar
Noordwijk. In ieder geval gaat Noord-
wijk spoedig een belangrijke plaats on
der de ruimtevaartcentra innemen.
Dr. Leendert Aardoom van de afde
ling Geodesie (aardmeetkunde) van
de Delftse T.H. is een van de auteurs
van een driedelig boekwerk waarin de
resultaten zijn gepubliceerd van de
eerste volledige opmeting van de om
trek van de aarde in de geschiedenis.
Die opmeting, verricht in de afgelopen
tien jaren, werd mogelijk dank zij het
gebruik dat de geodetici maken van
kunstmanen. Een van de belangrijkste
resultaten van dat meetwerk is, dat
de afstanden tussen de continenten op
ongeveer 15 meter na nauwkeurig be
kend zijn en dat men op enkele meters
na nauwkeurig weet hoever eilanden
en eilandengroepen van de vastelanden
afliggen.
Omdat restaureren zonder water en elektriciteit veel te
kostbaar zou worden, werden voor het begin van het werk
aan het slot negen kilometer leidingen getrokken door de
drassige polders. Slot en commandants woning tappen sinds
dien stroom, maar het huis hield zijn ene kraan. „Toch zijn
er wel zeventien keren ambtenaren bij me geweest om de
zaak op te meten. De slotvoogd, Gorinchems burgemeester
ridder van Rappard, heeft er eindeloos voor aan de telefoon
gehangen. Steeds werd beloofd dat het in orde zou komen
maar er gebeurde niets", aldus slotbewaarder Van Andel.
De gereedgekomen restauratie Is slechts de eerste fase van
een veel omvangrijker project. Fase twee voorziet in het op
knappen van de voormalige commandantswoning en de huis
jes naast het kasteel, waarin vroeger het garnizoen was ge
legerd. Fase drie zou moeten bestaan uit een grote beurt
voor wallen en grachten, waar de vegetatie door gebrek aan
onderhoudspersoneel sinds lang vrij spel heeft.
Voorlopig echter is het geld op. Een dikke miljoen gulden
heeft de eerste fase opgeslokt. Sukkelen blijft het voorshands
ook nog met de uiterst hobbelige, bijna vier kilometer lange,
toegangsweg tot het slot. Niettemin vonden vorig jaar veer
tigduizend mensen de weg naar Loevestein. Tot nu toe is het
bezoek van dit jaar dubbel zo groot als vorig jaar.
Imposanter dan tevoren hebben de restaurateurs het oude slot achtergelaten.
Een juiste kijk op de geschiedenis deed vensters verdwijnen en nieuwe ver
schijnen. Opnieuw aangebracht zijn ook de dakkapellen.
HAAG Nederlands fiscaal grootste werkgever, het Algemeen Burgeiyk
Pensioenfonds met 186.000 uitbetalingen tot 60 miljoen gulden per maand
haalt verlicht adem. Het fonds is zonder kleerscheuren overgegaan van han
denarbeid op computerwerk.
In zijn met veel glanzend hout ingerichte kamer zegt de directeur, mr. H. J. van
de Poel, wat plechtig: „Het is een zege voor alle vorige generaties. Kun je na
gaan. Het razendsnelle, feilloze, maar imbeciele apparaat moest worden gevoed
met gegevens opdat het van 186.000 gepensioneerden van de overheid ieder af
zonderlijk zou kunnen uitrekenen wat er per maand in het handje zou komen.
Niet één geval is hetzelfde."
Om een voorbeeld te noemen: Het fonds heeft de eer al jaren het pensioen te
mogen berekenen van een man, die 37 baantjes heeft gehad. Een pensioen uitre
kenen is trouwens toch al een ingewikkelde zaak".
„Voor een normaal pensioen, zonder byzondere aanvullingen, had de computer
vijfentwintig basisgegevens nodig. En nu komt de grote triomf voor het fonds:
de wondermachine spuugde zonder mankeren 162.000 bedragen uit die klopten
met de pensioenen, die al die tijd met de hand waren uitgedokterd."
„Natuurlijk hadden wij een gedegen
controlesysteem", vertelt de heer Van
de Poel. „Maar het blijft werk van
mensen. Een man rekende het pen
sioen uit, een ander deed dat nog eens
na en het „houten oog", zoals de chef
van deze afdeling wordt genoemd, be
keek de zaak ten slotte ook nog."
„Kleine vergissingen bleven echt niet
uit, al maakte dat op de uitkering niets
uit. Zo kon de ponskaart van meneer
A wel eens vermelden dat hij 32 jaar
pensioen trekt, terwijl dat in werkelijk
heid maar dertig was".
„Het lag aan een verschrijving van
de man achter het bureau, die trou
wens zelf de uitkering naar dertig jaar
heeft becijferd. Maar de computer slikt
dat niet en het eerste foutje is gebo
ren. Zo zijn er enige duizenden klanten,
die een nadere „bewerking" behoe
ven."
„Deze mensen kregen domweg geen
geld of te weinig. Dat kwam niet al
leen omdat de computer de slordighe
den niet pikte, maar ook omdat van
een aantal gevallen was vergeten de
speciale aanvullingen op te voeren. Dat
was het geval voor enige invaliden, die
ieder naar hun graad van invaliditeit
moeten worden betaald."
„Onmiddellijk kregen de gedupeer
den bericht: er komt geld. Waar de
achterwege gebleven aanvulling wat
al te erg in de papieren ging lopen of
waar niets op tafel kwam zijn direct
voorschotten verschaft. De laatste paar
dagen zijn nog meer overuren gemaakt
dan normaal met het resultaat, dat
voor Pinksteren alle uitschrijvingen de
deur zijn uitgegaan en dat iedereen
half mei geld heeft, hoe dan ook."
Ondanks deze teleurstelling blijft de
heer Van de Poel de operatie geslaagd
noemen: Op zoveel duizend mensen
zijn een paar duizend vervelende ge
vallen natuurlijk niet veel. Maar het
zijn juist die paar duizend, die voor
protesten hebben gezorgd. Zo van: de
computer heeft fouten gemaakt, wij
kregen geen geld, ze doen maar met
ons.
Achter zijn grote werktafel zegt mr.
Van de Poel: „Het is allemaal wel be
grijpelijk. In de laatste drie jaar is
het niet twee keer meer gebeurd dat
we eenzelfde kwartaalbedrag konden
uitbetalen. Veranderingen als huurver
hogingen maken de zaak niet eenvou
diger. De gewone gepensioneerde man
die eerst nog heeft geprobeerd zijn
geld voor de oude dag na te rekenen
meestal onderwijzers moet dat
op den duur opgeven."
„Vandaar dat wij nu een soort sala-
risstrook uitgeven met precies het hoe
en waarom van de samenstelling van
het eindbedrag. Daarbij is een boekje
gedaan, dat uitvoerig toelichtingen
geeft."
Met een lachje, dat hem opzij iets
weggeeft van oud-minister Veldkamp
zucht mr. Van de Poel wat vermoeid:
„Het pensioenfonds is net een potje
pieren. Je zou het aanschouwelijk kun
nen voorstellen als een avond op Sche-
veningen, wanneer er vuurwerk is. Er
zijn, staan en lopen, vijftigduizend
mensen. Aan u de taak uit een grote
zak geld iedereen het zijne te geven."
„Een tweede punt, dat die „achter
gebleven" groep gepensioneerden,
maar ook de anderen in de war heeft
gebracht is het feit, dat wij van kwar-
taabetaling zijn overgegaan op. een uit
kering per maand met ingang van
eind april. Dat betekent dat men op
die datum een derde heeft gekregen
van wat men normaal ontvangt."
„Niet iedereen vat dat dadelijk",
zegt de directeur mild. Hij vertelt dat
de oudste klant al 75 jaar pensioen
trekt, dertig jaar meer dan het pen
sioenfonds, in 1922 opgericht, bestaat.
Hoezeer de - buitenwacht de heer Van
de Poel ook ter harte gaat, hij is
vooral blij, dat men er intussen zo
goed is doorgerold. Voor de zevenhon
derd mensen, die bij het pensioenfonds
werken komt nu het einde van de ein
deloze overuren in zicht. De pensioen
aanvragen kunnen sneller worden afge
handeld. De kans op fouten is van twee
tot een fractie van één procent terug
gelopen.
Nog dit jaar de voorbereiding
heeft drie jaar geduurd zijn ook de
speciale gevallen bijgewerkt; men
schat dat slechts tien procent van de
ze groep door een fout uit de compu
ter is gevallen.
Het fonds, dat mr. Van de Poel ver
gelijkt met een trein, die altijd in be
weging is, kan in 1985 bogen op drie
honderdduizend gepensioneerden met
merkwaardig genoeg, in Amsterdam
de meeste klanten.
„Zonder computer waren wij hope
loos vastgelopen", zegt de directeur.
In vervallen staat verkeert de ruime behuizing van slotbewaarder Peter van
Andel. De voormalige woning van de militaire commandanten van slot Loeve
stein is nog altijd verstoken van modern sanitair.
-k Los van de oude burcht staat, schuin voor het kasteel,
deze prachtige kruittoren. De restauratie zorgde
voor een nieuw jasje: de oude pleisterlaag op de
buitenmuren is weggehakt.
