Uit de oude doos
Wel en wee uit 't oude Veen
j|Q DENK ER EENS OVER NA
Neer lands beste aardbeien
komen uit Kesteren
m mmmm
ab m ha*
SCHAKEN door H. KRAMER
door
Rik Valkenburg
Ploten
ïl- Groet
Gepikt
DAMMEN
BRIDGE
KRUISWOORDRAADSEL
door J. M. BOM
door H. W. FILARSKI
Over het algemeen droegen de
arbeiders in het oude Veenendaal
hun lot zeer gelaten. Wat zou ver
zet ook gebaat hebben? De organi
satie van de arbeiders, waardoor zij
door eendracht macht zouden gaan
ontwikkelen, lag nog in een verre
toekomst. De arbeiders deden wat
de baas hun opdroeg en voor het
loon, dat de baas geven wilde.
Driekus, een Veenendaalse wever
rond de eeuwwisseling, werkte halve
dagen vanwege een rugaandoening,
terwijl zijn jonge vrouw in verwach
ting was van de „tweede
De dokter had tegen Driekus ge
zegd, dat hij maar eens wat moest
gaan kuieren; als hij maar niet te
ver ging. Op zekere dag liep hij tot
aan de Grift in de Zandstraat. Daar
waren juist een stelletje sajetspoelers
aan de gang.
Heel veel werk, dat tegenwoordig
machinaal geschiedt, moest vroeger
met de handen worden verricht. Zo
b.v. het wassen van de sajet Voor
dag en dauw zaten de sajetspoelers
reeds op hun knieën aan de kant van
de Grift, om weer of geen weer
de wol te spoelen. Uur na uur sloegen
de handen in gelijke rytmische bewe
gingen door het water
Driekus stond er wel een half uur
bij te kijken, tot hij zijn rug weer
duchtig voelde. „Wat een bedrijf",
dacht Driekus toen hij die lui bezig
zag. Dan toch maar liever wever, al
was dat ook niet alles. Maar Driekus
had geen hekel aan zijn vak.
Eens ving Driekus' neus een misse
lijk makende stank op tijdens een
wandeling. Hij had al gauw in de ga
ten wat er aan de hand was. De hui-
denploters waren weer bezig. Het
ploten was een walgelijk, stinkend
werk. De ploters konden het alleen
volhouden, als ze op gezette tijden
een borrel kregen! De schapenvellen,
die reeds van tevoren geweekt wa
ren, werden met stokken bewerkt. De
wol moest er van worden verwijderd,
en de overblijvende huid moest wor
den gereinigd
Driekus vond ,dat de huidenploters
hun borrel wel verdiend hadden. Toen
hij thuis kwam en er met Kee over
begon, trok ze een vies gezicht.
„Houdt er asjeblieft over op", rea
geerde ze. „Je weet dat ik er niet te
gen kan, nu ik in
„Gunst ja", bedacht Driekus zich
en keek terloops langs zijn vrouw
heen. Het zou niet lang meer duren
dat nummer twee geboren zou wor
den. Hij had er Wimpie, zijn zoontje
van een jaar of drie, vier, al zo'n
beetje op voorbereid. De „voorlich
ting" bestond hoofdzakelijk uit de be
schrijving van een ooivaar, de
eeuwenoude transporteur van baby's.
Wimpie trapte er uiteraard grif in en
kreeg een grote verering voor ge
noemde vogel. Hij zag met belang
stelling en gepaste nieuwsgierigheid
uit naar de „last" die de ooievaar
zou vervoeren ,om die dan daarna bij
hen te bezorgen.
Voor het zo ver was, kregen Kee
en Driekus bezoek van een neef „aan
Kee's kant", die zijn nichtje warem
pel van zijn armoede een tiental eie
ren kwam brengen. Wat kwamen die
goed van pas. Kee had soms razende
trek in iets bijzonders, nu ze zo liep".
Ze bedankte Nol (zo heette hij) harte
lijk en vroeg aan Driekus of hij nog
„iets" in huis had. Weldra zaten de
mannen achter een klein, maar pit
tig neutje. Toen begon Nol, die bij
een wolkammersbaas werkte, te ver
tellen wat voor beroerds hij vandaag
bij zijn baas beleefd had.
Een fraaie opname van De Zwaay.
Een interessante opname van de Hoofd
straat uit de oude tijd.
Nu was het vroeger bij een wol
kammersbaas de gewoonte, dat de
arbeiders, voor ze 's morgens om
vijf uur aan het werk gingen, eerst
de baas die dan nog te bed lag
goedenmorgen gingen zeggen.
"Vanmorgen zo begon Nol
had ik me verslapen en kwam te laat
op mijn werk. Jullie weet wel dat wij
de baas altijd even goedenmorgen
moeten gaan zeggen en dat liet ik
dus maar achterwege, want ik was
wel een uur te laat. En wat denk je...?
Ik was nog maar nauwelijks aan het
werk of daar komt iemand met een
boodschap van de baas of ik soms
ziek was. Ik zei tegen de huisknecht
dat ik me wat verslapen had en zo
doende niet was komen groeten. De
vent ging weer terug naar de baas.
Een kwartiertje later komt hij weer
aanzetten. Ik moest m'n jas aantrek
ken, naar buiten gaan en vervolgens
binnenkomen om „goedenmorgen
baas" te zeggen. Verder kreeg ik te
horen dat het loon van deze dag zou
worden berekend, vanaf het moment,
waarop ik de morgengroet had ge
bracht
,,'t Is toch wat te zeggenlaat
Kee zich horen, terwijl Driekus zich
een woord laat ontvallen, wat hij bij
ouderlingenbezoek zeker niet zou ge
bruikt hebben
Ze praten er nog een poosje over
door. Ze wonden er zich niet al te
veel over op. Dit soort dingen raakten
ze wel aan gewend in die tijd. Bij
grote uitzondering kreeg neef Nol nog
een neutje ingeschonken, zodat hij
vond, dat hij toch wel aardigheid had
van die paar eieren voor Kee.
Vanwege de strop die Nol door het
verslapen had opgelopen, huurde hij
een „bonker", dat was goedkoper dan
uurloonverzuim. Menige volwassene
had in die tijd moeite op tijd wakker
te zijn. Men maakte daarom in tal
van gezinnen gebruik van de diensten
van een „bonker", een porder, ook
wel „klopper" genaamd, die tegen be
taling van enige centen per week. zijn
klanten dagelijks uit bed kwam klop
pen....
Eindelijk brak het moment aan. Er
werd een stevige dochter geboren.
Een rijkeluis wens dus. Evenals toen
Wimpie geboren werd, kwam ook nu
de hele buurt weer in beweging.
Maar Wimpie zat met een moeilijk
heid. Waarom moest nou net, terwijl
de ooievaar het zusje had gebracht,
moeder ziek worden?! Zo nu en dan
kwam hij met deze moeilijkheid bij
enkele ouderen. Hij snapte niet waar
om daar nu om gelachen moest wor
den, als hij deze vraag in kinderlijke
bewoordingen stelde. Die grote men
sen hadden ook altijd wat. Gelukkig
bracht zijn vader uitkomst. Toen al
de visite verdwenen was en ook de
baker naar huis, klom hij bij vader
op de knie en stelde hem ook dezelf
de vraag. Vader knuffelde hem en
verklaarde op overtuigende wijze
waarom zijn vrouw in bed lag: „De
ooievaar heeft moeder in het been ge
pikt, joggie......"
Tevreden ging Wimpie slapen.
OPHEUSDEN In dc gemeente Kesteren is de aardbeienteelt een voor
name bron van inkomsten. Vete miljoenen Kesterense aardbeien, die volgens
insiders zeker tot de beste kwaliteiten van heel Nederland gerekend mogen wor
den, verdwijnen jaarlijks via de plaatselijke veiling en de groothandel in de
mond van de Nederlandse en buitenlandse consument. De heer L. van Eldik,
wonende aan de Parallelweg te Opheusden en zeven jaar geleden nog werkzaam
als bouwvakarbeider aan tunnels en viaducten, behoort tot de beste telers in
de gemeente Kesteren van dit soort klein fruit. Uit de drie warenhuizen, die
de heer Van Eldik bezit komen jaarlijks gemiddeld 35.000 doosjes aardbeien
van de beste soort. Daarnaast teelt hij nog een aanzienlijke hoeveelheid kom
kommers, tomaten en bonen. „Het telen van klein fruit was jarenlang een
hobby van mij", vertelt de heer Van Eldik. „Toen ik zeven jaar geleden de
mogelijkheid zag om er mijn beroep van te maken heb ik die met beide han
den aangegrepen. Ik ben begonnen met één warenhuis en een jaar daarna kon
ik de tweede al zetten. Enkele jaren geleden was ik al aan het derde waren
huis toe".
Naast de snelle groei van de kweke
rij ging ook de kwaliteit van het pro-
dukt met sprongen vooruit. Het suc
ces bleef niet uit. In Opheusden, zegt
men: De aardbeien van Van Eldik zijn
de beste van heel Nederland. De heer
Van Eldik zelf blijft bescheiden: „Och
zegt hij, ik doe mijn best en probeer
mijn kennis dagelijks uit te breiden."
Het is lang niet eenvoudig om een
goede kwaliteit aardbeien te telen. De
heer Van Eldik wil zijn geheim best
verklappen. „Ik gebruik altijd gezond
plaatmateriaal, laat regelmatig de
grond onderzoeken en gebruik veel
tuinturf om het vocht boven in de
grond te houden. Verder gaat het
eigenlijk allemaal vanzelf. Ik heb ieder
jaar nieuwe planten en dat is bijzonder
belangrijk. De grootste fout die men in
de omtrek maakt is dat men de laatste
tien jaar nagenoeg geen nieuwe plan
ten meer heeft aangeschaft.
De vorm en de smaak van de aard
bei spelen een grote rol, maar ook de
kleur is van groot belang. Om aan al
deze factoren te voldoen is een inten
sieve arbeid noodzakelijk. Of deze ar
beid inderdaad naar waarde wordt be
loond moet tegenwoordig sterk in twij
fel worden getrokken. „De prijzen van
de aardbeien zijn de afgelopen jaren
bedroevend slecht geweest. Men heeft
de verhouding vraag en aanbod ver
stoord. De aanvoer is te groot op het
ogenblik. Als de aardbeienteelt in
toom gehouden kan worden, zit er nog
wel toekomst in", vertelt de heer Van
Eldik. „Tien jaar geleden lagen de
prijzen aanmerkelijk hoger dan op het
ogenblik", vervolgt hij. „Het is on
begrijpelijk. Alle kosten voor de teler
zijn gestegen en de prijzen dalen. Als
dat zo doorgaat breekt het ons de nek.
Ondanks dit pessimistische geluid
gaat de heer Van Eldik door om zijn
aardbeien nog volmaakter op de markt
te kunnen brengen. Van 's morgens
vier tot 's avonds acht uur is hij in
zijn warenhuizen te vinden temidden
van de aardbeien. Aan de prijzen
denkt hij op dat moment niet.
HET toernooi dat kort geleden ln
Monaco is gehouden, kan
beschouwd worden als een van de
belangrijkste aangelegenheden uit
de Jongste schaakgeschiedenis. Het toer
nooi is enigszins te vergelijken met de
jaarlijkse festiviteiten te Beverwijk en
te Hastings: een hoofdgroep, meester-
groep, een open toernooi en een jeugd-
toernool. Voorts is het de bedoeling de
wedstrijd jaarlijks te houden.
De schoonheidsprijs werd gewonnen
door de Zuidslaaf Karaklajlc. die ln de
meestergroep A achter Gereben de
tweede plaats bezette.
Deze briljante partij volgt hieronder.
Wit: KARAKLAJIC. Zwart: BHEND
(Monaco 1967).
Caro-Kann verdediging.
1. e2—e4. c7—c6 2. d2—d4, d7—d5 3.
Pbl—C3, d5xe4 4. Pc3xe4, Pg8—f6 5.
Pe4xf6t, g7xf6 6. c2c3, Lc8—f5 7.
Pgl—e2, e7—e6i?
(De oude voortzetting die evenwel vrij
wel geheel plaats heeft moeten maken
voor de nieuwe 7h5! 8. Pg3, Lg4 en
nu volgt op 9. f3,h4!)
8. Pe2g3, Lf5g6 9. h2—h4, h7h—5 10.
Lfl—e2
(Het is duidelijk dat de zwarte h-pion
een zeer kwetsbaar puntblljft.)
10Dd8a5 11. b2—b4, Da5—d5 12.
Le2—f3, Dd5C4 13. Ddl—b3. Dc4—a6
(Het eindspel 13DxbS 14. axb» is
met het oog op de nauwelijks te pare
ren dreiging b4—b5, beslist niet aantrek
kelijk voor zwart.)
14. Lf3e2, Da6b6 1». Lel—eS,
Db6c7 16. Db3—dl, a7—a5
(Tegenaanval ls dikwijls de beste ver
dediging.)
17. b4—b5, c6xb5 18. Le2xb5t, Pb8—d7
19. Pg3e2
(Anders is de c-pion niet goed te dek
ken daar 19. Tel op La3 faalt.)
10 Lg6—e4 20. 0—0, Lf8—d6 21.
Lb5d3, Dc7c6 22. d4dSü
(Een zeer verrassende zet waarmee de
witspeler op een treffen ln het open
veld aanstuurt.)
22Le4xd5
(Niet 22Dxd5 wegens 23. Lxe4.
Dxe4 24. Dxd6 en niet 22exd5 we
gens 23. Pd4, Dc8 24. Pb5, Le5 24. f3 en
\yit heeft een drukkend positioneel over
wicht.)
23. Pe2d4, Dc6—c7 24. c3—C4
(Deze pion mag met het oog op het
antwoord 25. Tel niet geslagen worden.)
24LdS—C6 25. Ld3—e2. Ke8—e7 26
Pd4xc6t, Dc7xc6
(Iets sterker was 26bxc6.)
27. Tal—bl. Ta8g8 28. Le2—13.
Dc6xc4 29. Tblxb7, Dc4xh4
(Op deze tegenaanval was de hoop
van de zwartspeler gevestigd.)
AH
Aü
^4 m
m W m
1
Bm m'&m
abcdefgh
IN EEN ONGEKEND emotionele
sfeer heeft zich dit jaar de grote
strijd om de hegemonie tussen *^Una
en Nederland, (volgens wereldkampioen
lr. Koeperman de twee
den ter wereld) afgespeeldlnhet grote
Brinta-tournooi te Hoogezand. Een
strijd, die vrijwel onbeslist is gebleven,
nu de eerste vijf plaatsen bezet werden
door de gezamenlijke Russische en onze
nationale deelnemers. Begin auKUStus zal
deze titanenkamp worden .^Jtgezet in
de landenontmoetingen tussen belde
grootmachten in Moskou.
Roozenburg, sinds kort geen natloinaa,
titelhouder meer, revancheerde zlch op
Sybrands door zich ln grootse stijl volle
dig de evenknie te tonen van de drie
Russische grootmeesters l^Perman. An-
dreiko en Tsjegolev. Zozeer Imponeerde
zijn spel en flonkerde weer zijn combi
natietalent, dat hij van de Russische
deelnemers de bijnaam ..Aljechln van
het damspel" kreeg.
Hieronder een van zijn fraaiste over-
Moitovoy
"J"» iS-23. 2. «-2. U-ll
39—33 7—12. 4. 44—39 20—24
Hiermede komt deze opening in een
variant van de aloude symmetrische
..Hollandse Opening". Een bijzonder
moeilijke ouverture, die de hoogste
eisen aan het technisch kunnen stelt.
5. 37—31 14—20 6 41—37 1—7. 7. 46—41
10—14. 8. 50—44 17—22;
In de theorie geldt hier (5—10) als
sterkste voortzetting. Na de tekstzet be
reikt zwart snel een offensieve ,.U-
trecht-opstelling", waarbij zijn rechter
vleugel echter minder efficient ls opge
bouwd.
9. 28X117 12x21, 10. 3126 713, 11,
26x17 11x31, 12. 36x27 24—29, 13. 33x24
20x29, 14. 27—2116x27, 15. 32x21
Opent direct de actie tegen de „zwak
ke" vleugel in deze spelsoort.
1515—20,
Direct (18—22) is sterker.
16. 21—16 2—7,
Te dogmatisch. Nog steeds moet
18—22).
17. 38—32 6—11, 18. 43—38, 11—17, 19.
18—43 5—10, 20. 41—86 10—15. 21. 37—31
Br® b
m m m s a
Het probleem van de week: hoe ver
diende de witspeler vanuit de dia
gramstelling de schoonheidsprijs?
Volgende week publiceren wij het ver
volg en het slot van de partij.
OPLOSSING VORIGE PROBLEEM
Stelling na de 44e zet van zwart in de
partij Fischer Forintas.
Wit: Kg5, Te3, Lf6, pionnen a3, b2, f»
CIZwart: Kf8, Tdl. Ld5, pionnen a4, b5,
f7.
Er volgde: 45. Te3-c3!, Tdl—el (Of:
45Lc4 46. Th3, Ke8 47. Th8t, KD7 48.
Td8T en 49. Txdl. resp. 45. Kei 46.
Tc5, Lo4 47. Tc6, Kd8 48 T<ö+) 46.
Tc3h3. Kf8-e8 47. Th3—d3! en zwart
gaf het op. Hij verliest een stuk.
Zwart heeft zijn beschikbare vrije tem
pi uitgespeeld en staat nu voor een be
langrijke beslissing. Duidelijk li zicht
baar. dat zijn rechter vleugel defensief
schijnbaar wel voldoende sterkte bezit,
maar gelijkertijd, dat elke ondersteuning
van zijn aanvalspositie links vanuit deze
vleugel, direct zwaktes oproept. Uit deze
overwegingen, ware alsnog het beste ge
weest hier (18—22) te spelen, hoewel
dan na 34—80 20—24) 39-33 zwart
toch in een bedenkelijke omknelling ge
raakt. In de partij speelde hij echter:
2 117—22? 22. 31—26!!
Belet (22—28) door 16—11! en zwart
verliest, omdat zijn dam geen geschikt
vluchtveld kan vinden.
2 24—10, 23. 36—31! 20—25??
Hoewel dit aanvaardbaar voor zwart
lijkt, forceerde wit nu bijzonder fraai
de winst. Aan onze lezers ae Interessan
te opgave: Hoe?
OPLOSSING VORIGE WEEK
De stand was:
Zwart: 7. 8, 10. 12. 16. 19. 23. 2», 26 (9
St.) (Mostovoy)
Wit: 22, 28, 32, 34, 36 37, 38 48, 48 (9
st.) (Sybrands)
Er volgde 8—13! (38—33 ?A) 12—18!
(22—17 gedw.) 18—2211 Op (1711) nu
C2—27! en op (17—12) 7x18 (28x17)
2621! In de partij volgde (4339 22x11
(38—31) 18—18! (31—27) 16—211! schitte
rend tegenoffer! (27x10) 11—17 en wit
geeft op, want tegen 18—22 ls geen ver
dediging.
Het down spelen van het Zweedse vier-
schoppen contract dat ik u vorige week
liet zien, is een zeer subtiele zaak. Laat
ik beginnen u het gehele spel te tonen:
108 4
OB3
OHVB 3 3
fB62
$0 2
10 9 6
O A 9 6
AHV10 54
AH 5
<5 A 8 3 4 2
O 10 7 4 2
A 9 8
A AVB 9 7 3
C H V 7
O 8
A A 7 3
Zuid gever. OW kwetsbaar. Zuid eer.
schoppen noord een SA zuid drie
schoppen noord vier schoppen.
Wests klaverheer-uitkomst vangt de
klaver negen (doubleton aangevend) bij
oost. zuid duikt, in de hoop dat west een
kleine klaver zal naspelen waardoor
noords klaverboer een broodnodige en
tree op tafel wordt en waarna op schop
penheer gesneden zou kunnen worden.
West weet dit natuurlijk nog allemaal
niet hij heeft slechte klaver zien val
len. Voor het geval de klaver negen In
derdaad een doubleton aangeeft, moet
west ln slag 2 met klavervrouwver
volgen, teneinde ln elk geval te beletten
dat noord aan slag komt. Zelfs als oost
klaver Aas-negen gehad zou hebben,
deert dit tegenspel niet: west kan met
ruitenaas aan slag komen en partner
klaver laten introeven.
Het helpt niet of west in slag 2 harten
naspeelt: noord legt klein en zou ooet
duiken, dan neemt zuid met harten-
vrouw en speelt ruiten na, waardoor
wests ruitenaas verdwijnt. Later kan
zuid met een hartenaftroever in noord
komen, op ruiten een klavertje oprui
men en schoppenheer snijden.
Klein klaver spelen in slag 2 ja ook mis
noord maakt klaverboer, de schoppen
snit volgt, troef halen, ruiten trekken,
enz. Het vereist een vooruitziende blik
om in slag 2 vanuit west klavervrouw na
te spelen. Iemand die dat aan de bridge
tafel doet, is een gróót speler!
De vorige maal moest zuid vier schop
pen spelen en kon hij door geraffineerd
tegenspel van west ééntje omzeep worden
geholpen. Die west is een moeilijke spe
ler en heeft nog meer verrassingen voor
u in petto. Weerlegt u zijn boze plannen
in onderstaand spel?
A HV106 3
O H 10 7 2
A H 5 2
9AVB8 7 0 5
O V 3
A VB 10
Noord <fever, allen kwetsbaar. Noord
een schoppen zuid twee harten
noord twee schoppen zuid vier harten
allen passen.
Tegen vier harten komt west uit met
ruiten negen en gevraagd wordt zuids
(uw) speelplan.
1.
5.
8.
12.
14.
16.
18.
20.
22.
23.
26.
27.
28.
29.
31.
32.
34.
36.
38.
39.
41.
42.
43.
45.
47.
49.
50.
51.
52.
54.
56.
58.
59.
61.
62.
63.
65.
67.
69.
70.
72.
74.
76.
78.
80.
81.
83.
84.
86.
88.
89.
90.
"1.
rivier in Nederland
rivier in Nederland
rivier in Nederland
plaats in Brabant (nieuwe spel
ling)
lyrisch gedicht
fatsoendelijk
gewicht
plaats in Portugal
drinkgerei
verdaging
zonder inhoud
Bijbelse figuur
maat
droogoven
deel van het etmaal
Italiaans vorstengeslacht
zeur
overblijfsel
voorzetsel
bron
lijst
voertuig (Eng.)
bevel
onderwijzen
metaal
getal
van origine
stel
meubelstuk
siersteen
godheid
houding
zwaar en log
waardepapier (afk.)
godad'enst
onecht
de moeite waard zijn
rivier in Rusland
gevuld
zoogdier
voedsel
godin
voorzetsel
gevlochten samenste1
godheid
muziekterm
getal
vreemde taal
meisjesnaam
vervoermiddel
rivier in Duitsland
vrucht
hemels wezen.
10. godheid
11. lofrede
13. bergplaats
15. lichaamsdeel
17. natuurgeesten
18. zoogdier
19. handvat
21. muziekterm
24. deel der strijdkrachten (afk.)
25. drank
28. vrucht
30. schop
33. stel
35. gangmakers
37. onderscheiding
38. voorzetsel
40. rustplaats
42. deel van Afrika
44. rivier in Rusland
45. lering
46. meisjesnaam
47. meisjesnaam
48. zoogdier
53. rivier in Frankrijk
55. Bijbelse figuur
57. deel van het etmaal
59. drukte
60. sein
62. instrument
64. offertafel
65. waterloop
66. onaangename verblijfplaats
68. jongensnaam
69. plaats in Limburg
71. zoogdier
73. kleurstof
75. plaats in Duitsland
77. landbouwwerktuig
79. sein
80. opgeld
82. meisjesnaam
85. zelfkant
87. titel
88. soort verlichting (afk.).
Oplossing vorige cryptogram
Horizontaal: 1. verzekeringen, 8. ge
daan. 9. stenen, II. nurse. 13. sommetjes,
14. gans. 15. roos, 17. egel. 19. zode. 22.
ebonieten, 24. ramen. 25. Ijlbode. 26.
Leende, 27. snorrebaarden.
Verticaal: 2. elders, 3. zwanezag, 4.
atje, 5 eindje. 6. ogeblikkelljk. 7.
ontsnappingen. 10. Isls, 11. Amor, 16. on
derdeur. 18. lits. 19. zand. 20. tobben. 21.
amende. 23. leder.
VERTICAAL:
1. rivier in Ned.
2. siersteen
3. metselspecie
4. plaat
5. int. organisatie (afk.)
6. belasting
7. voorzetsel
8. afsluiting
9. mondwater
