Op reportage
met DE VALLEI
Veenendaal, dat vroeger gemarkeerd werd door
kerken, fabrieksschoorstenen en molens heeft nu het
silhouet van een moderne stad gekregen. Het is een
ontwikkeling die zich ook de komende jaren zal
doorzetten. De planologen hebben Veenendaal een
belangrijke centrale positie in het Eem- en Vallei-
gebied toegedacht.De groei van de plaats zal worden
gestimuleerd, zonder dat daarbij, zo zeggen de planologen,
het woonklimaat wordt aangetast. De komende jaren
zal de ontwikkeling van Veenendaal zich het sterkst
manifesteren. De periode van grote bouwactiviteit
begon in feite in 1965. Het einde ervan is nog
lang niet in zicht
„Met alles wat tot stand
gekomen is zijn we
gelukkig, maar niet
voldaan. We moeten ons
bewaren voor
zelfgenoegzaamheid."
DONDERDAG 20 JULI 1967
VEENENDAAL BOUWT AAN NIEUW GEZICHT
Veenendaal, een stad? In de eigenlijke,
historische betekenis van het woord niet,
maaar voor wie de dynamische ontwikke
ling van de plaats in de laatste jaren op
de voet heeft gevolgd is er maar één con
clusie mogelijk: Veenendaal heeft op z'n
minst stadsallures. Het dorpskarakter is
nog maar in enkele hoekjes van de ge
meente intact gebleven. Het dorp dat
vroeger vanuit de verte gemarkeerd werd
door molens, kerken en fabrieksschoorste
nen heeft een metamorfose ondergaan,
die vooral de oudere generatie niet onop
gemerkt aan zich voorbij heeft laten
gaan. De torenflats, de nieuwbouwwijken
de massale import van gezinnen van el
ders en alle „nieuwe" factoren die hier
verband mee houden, vormen samen
voor de oudere Veenendaler een materie
die hij nauwelijks verwerken kan. ,,'t
Veen" is hem te groot geworden, in zijn
eigen dorp komt hij nu voor het feit te
staan dat hij er de weg moet vragen, ter
wijl hij vroeger elk straatje direct kon
thuisbrengen. Het is een ontwikkeling die
eigenlijk maar op één punt afwijkt van
het landelijke patroon. Natuurlijk, de na
oorlogse woningbouw manifesteert zich
op een wijze, die we nog piet zo lang ge
leden voor onmogelijk hadden gehouden.
Ook in Veenendaal, of liever vooral in
Veenendaal, want het tempo dat deze ge
meente wist te ontwikkelen om haar ex
pansie gestalte te geven, ligt hoog, zo
hoog, dat alweer die oudere Veenendaler
er een tikkeltje „angstig" van geworden
is
Waar gaat het met „zijn" dorp naar
toe...?
Veenendaals toekomst. Het gemeente
bestuur heeft zich aan de hand van ver
schillende rapporten een toekomstbeeld
laten beschrijven en hierbij gaat 't voor
al om de groei van het aantal inwoners
en de daarmee in direct verband staan
de ontwikkeling van de woningbehoefte.
Getallen, ze zijn er. Het Economisch-
Technologischlnstituut voor Utrecht heeft
uitgekiend dat een groei van Veenendaal
tot 52.000 inwoners in het jaar 2000 in
ruimtelijk opzicht geen bezwaren oplevert.
Er werd bij het vaststellen van deze cij
fers vanuit gegaan dat er sprake moet
zijn van een versnelde ontwikkeling, wat
weer inhoudt dat de vestiging van nieuwe
inwoners zal moeten worden gestimu
leerd. Zou Veenendaal de ontwikkeling
van de gemeente uitsluitend laten afhan
gen van de „natuurlijke" groei (een ge
volg van de geboorte-overschotten), dan
zou, volgens de berekeningen van het
ETI het aantal inwoners in 2000 onge
veer 42.000 bedragen en dit getal wordt
onvoldoende geacht. Veenendaal moet de
pas dus gaan versnellen en deze gedrags
lijn valt al enkele jaren in het woning
bouwbeleid te constateren.
Op woensdag 9 juni '65 ging de woning
bouw in Veenendaals grootste bestem
mingsplan van destijds „De Engelenburg"
van start. Nu ruim twee jaar later wo
nen er honderden jonge gezinnen; de
bouw van de 540 galerij woningen die er
zijn geprojecteerd nadert zijn voltooiing.
Intussen werden andere omvangrijke pro
jecten ten uitvoer gebracht; de woning
bouw in „De Punt" en in het Vijverplan.
Veenendaal kreeg een modern gezicht,
dat evenwel nog geen definitieve vorm
heeft gekregen, want de kracht van de
bouwstroom is nog lang niet uitgewerkt.
De etagebouw in de Molenbrug, Veenen
daals grootste bestemmingsplan tot nu
toe, is korte tijd geleden van start gegaan
en voor de nabije toekomst staat het
Dragonderproject op de nominatie. Re
sultaat van dit alles: een nieuw Veenen
daal, een modern Veenendaal, een ener
gieke centrumgemeente met duizenden
nieuwe woningen.
■yeenendaal zou veel sneller gegroeid
zijn als er maar meer woningen zou
den zijn geweest", is een uitspraak van
burgemeester mr. dr. J. Hazenberg. In
de na-oorlogse ontwikkeling, speelde Vee
nendaal, in provinciaal verband gezien,
een belangrijke rol, ook al heeft het ge
meentebestuur vele jaren achtereen ver
zucht dat de toewijzingen in de woning
bouw te gering waren en dat er derhalve
een aanzienlijke vertraging optrad in de
expansie-mogelijkheden. Wethouder Ant.
de Ruiter zei in 1965 tijdens een interview
dat de gemeente in dit opzicht zonder
meer „stiefmoederlijk" werd bedeeld,
woorden die hij later in een raadsverga
dering zou herhalen.
Het ETI-rapport geeft de burgemees
ter en de wethouder gelijk. „Het is niet
uitgesloten dat Veenendaal thans circa
29.000 inwoners zou hebben gehad, indien
in de afgelopen jaren voldoende wonin
gen beschikbaar waren geweest, zodat
mensen van buiten Veenendaal zich ook
metterwoon in deze gemeente hadden
kunnen vestigen. Wellicht vindt het ach
terblijven van de vestiging voor een niet
gering deel zijn oorzaak in het woning
bouwbeleid, zoals dat na de tweede we
reldoorlog moest worden gevoerd".
Het was een beleid dat beperkingen in
hield; enige jaren geleden veranderde dat
beeld. In het kader van de bouwstroom
kon men de woningnood met een nieuw
wapen te lijf gaan; het wapen van de
kwantiteit.
Toen deed zich een nieuwe zorgelijke
factor voor; de hoge huren. De secreta
ris van Patrimoniums Bouwvereniging,
de heer S. Kroesbergen, zorgde in febru
ari van het vorig jaar voor enige sensa
tie toen hij in het openbaar de aandacht
van de burgemeester op de hoge huur
prijzen vestigde. „Er spelen mij zorgen
door het hoofd, zorgen voor de toekomst",
zo sprak hij toen. „Het parool is tegen
woordig bouwen en nog eens bouwen; de
bouwstroom moet door blijven gaan en er
zullen veel mensen zijn die de huur van
de dure flats niet kunnen betalen...
Het gemeentebestuur week niet van zijn
beleidslijn af. „Bouwen of niet bouwen,
daar gaat het in deze tijd om..", was
de reactie van de burgemeester.
gouwen of niet bouwen. Er werd ge
bouwd. En de hoge huur? Burgemees
ter Hazenberg kijkt door het raam van
zijn werkkamer naar de immer bedrijvi
ge Hoofdstraat en zegt een tikkeltje filo
sofisch: „De instelling van de mensen na
de oorlog is in mijn ogen totaal verkeerd.
Men wilde zich verzekeren van alle mo
gelijke begeerlijke zaken en tenslotte be
dacht men pas dat er ook nog geld over
moet blijven om te kunnen wonen. Vroe
ger was dat anders. Men wilde zich be
wust opofferingen getroosten om zichzelf
een menswaardig onderdak te verschaf
fen. Maar later veranderde dat beeld; de
harde gulden kwam op het eerste plan
te staan...
Veenendaals burgemeester hecht vooral
in deze tijd belang aan een dergelijke fac
tor en hij is van mening dat er zich een
ontwikkeling ten goede manifesteert.
„De mensen gaan beseffen, dat een huis
betaald moet worden., net zo goed als
bijvoorbeeld een pakje sigaretten. De
overheid heeft in het nabije verleden een
verkeerd voorbeeld gegeven. Men schiep
een zekere sfeer en het ging erop lijken
dat de mensen die een eigen huis hadden
of die wel bereid waren er voor te spa
ren, moesten worden afgestraft
Er ftaan flats, veel flats in Veenen
daal. In de Molenbrug is men begonnen
met de bouw van torenflats, die twaalf
etages zullen gaan bevatten.
De burgemeester is voor deze hoog
bouw bepaald niet huiverig.
„Als ik de mensen zo hoor, geeft het
wonen in een flat een aangename sfeer.
Vanzelfsprekend blijven er nog genoeg
wensen over die men graag vervuld zou
zien. Als gemeente hebben we daar ze
ker oog voor, de huisvrouwenadviescom
missie mag hier een voorbeeld van zijn.
Ik acht het een waardevol orgaan, want
ik meen pertinent, dat we steeds bedacht
moeten zijn op toekomstige voorzienin
gen,die beter zijn dan de huidige."
Er blijven wensen genoeg over, een
sprekend bewijs daarvan is de wijkraad,
die de gezamenlijk^ belangen van de En
gelenburg-bewoners wil behartigen. Een
enquête onder hen heeft een lange lijst
vol wensen en klachten opgeleverd. En
tussen de regels ^an de enquête-uitslag
door kon men nogal wat kritiek lezen op
de hedendaagse woontoestanden.
Burgemeester Hazenberg zegt streng:
„Ik juich het toe als mensen voor hun
eigen omgeving belangstelling hebben en
zich daarvoor nuttig willen maken, maar
men moet aan de andere kant ongeloof
lijk voorzichtig zijn. Als men positief-kri-
tisch ingesteld is, heeft een dergelijke
wijkraad nut. Het gevaar bestaat echter
dat men op andermans stoel gaat zitten,
dat men uitgaven voteert uit andermans
portemonnee".
Veenendaal bouwt. Een raadhuis, een
politiebureau, een lyceum, scholen en
kerken... en flats, ook al is er de mede
deling van de burgemeester dat er in het
toekomstige bestemmingsplan Dragonder
voor ongeveer de helft eengezinswonin
gen zijn geprojecteerd.
Veenendaal bouwt aan zijn toekomst,
die het gemeentebestuur overigens niet
alleen in de vingers zal hebben. De pro
vinciale en rijksoverheid hebben als 't om
woonkernen als Veenendaal gaat al een
min of meer vastomlijnd toekomstbeeld
geschapen, waarin het beleid van het ge
meentebestuur zal moeten passen.
Het ETI-rapport concludeert dan ook:
„De rol die Veenendaal in de toekomst
zal spelen en de mate waarin de verschil
lende bronnen in de welvaart zullen bij
dragen, zal niet worden bepaald door de
eigen groeikracht van de gemeente, maar
door de ontwikkelingsgang in de hele pro
vincie. De vraag is niet welke functies
Veenendaal in de toekomst zal kunnen
vervullen, maar welke taak de gemeen
te op zich zal moeten nemen, wil de leef
baarheid van het gewest gehandhaafd en
verbeterd worden."
De burgemeester tenslotte: „De wo
ningbouw... ja... als je van week tot
week geconfronteerd wordt met de ellen
de die daaruit voortvloeit, dan kan je
dat ook als mens niet onberoerd laten.
Je zoekt steeds naar het beste. Je gaat
op reis, want als je vooruit wil, moet je
niet op je stoel blijven zitten. Wij krij
gen nu in de Molenbrug de zogenaamde
cycluswoning. Vele gemeenten hebben
achter 't net gevistin Veenendaal wor
den ze gebouwd. Vooraanstaande archi
tecten hebben aan dit type in samenwer
king met de regering een vol jaar ge
werkt. Bij alles wat tot stand gekomen
is zijn we gelukkig, maar niet voldaan.
We moeten onszelf bewaren voor zelfge
noegzaamheid...
