Geelzucht-epidemie
in Overijssels veen
Slechte woontoestanden
waarschijnlijk oorzaak
Slbe
HS
hengelos
bier
Schilderij van haar
Organisaties vragen hulp
voor goedkopere taxi's
Ontslagen door
verhuizing
van fabriek
DR. NELEMANS ACHT PROEF ETHISCH JUIST
POLITIECHEF TRAD IN HET HUWELIJK
ALLEMAAL IJS?
VAN ONZE LEESTAFEL
In Westhaar en Vriezenveensewijk
zeker 550 mensen besmet
„Goede kansen
voor zaken
met Polen"
Dp
Klappen en 'n tikje
Experiment met „fopgeneesmiddelen" voor hartpatiënten
Eén arts
Afgekeurd
Problemen
Zo fijn...zo lekker
Veenarbeiders
Oogje dicht
RAPPORT VOOR STAATSSECRETARIS:
HERKENBAARHEID
MINISTER LVNS:
Vroege voorlichting
over
gees
verzorging in leger
Veertig eruit
VERKLARING
NIET SCHADELIJK
VRIJDAG 25 AUGUSTUS 1967
(Van een onzer verslaggevers)
VRIEZENVEEN Een onschuldig begonnen geelzucht-explosie in de Over
ijsselse dorpen Westerhaar en Vriezenveensewijk is uitgegroeid tot de grootste
epidemie die Nederland deze eeuw heeft gekend. Van de 4.250 inwoners zijn
er 550 besmet. Elders in Overijssel lijden tweehonderd mensen aan geelzucht.
vind ik het wel goed dat de school tij
dens de epidemie is blijven draaien.
Dan heb je tenminste via de leerlingen
nog contact met de ouders. Je kan dan
zeggen dat hun nagels geknipt moeten
worden, dat ze hun handen moeten was
sen en dat er lysol op de bril van de
w.c. moet. Ja, wat wil je er anders aan
doen?"
De epidemie is in mei begonnen en
is nog niet tot staan gebracht. Weke
lijks komen er twintig gevallen bij.
Tachtig leerlingen van de drie lagere
scholen liggen met geelzucht op bed.
Een topmaand is juni geweest, toen
er honderd gevallen bij kwamen. Eind
juli was er een week waarin zich 34
nieuwe patiënten meldden. De ziekte
heeft over het algemeen een mild ver
loop, al zijn er patiënten die reeds sinds
mei het bed moeten houden. De genees
kundige hoofdinspectie noemt als ver
moedelijke oorzaken, overbevolking,
slechte behuizing, het vele bij elkaar
komen, de aanwezigheid van enkele ou
de scholen en een soort open riool in de
dorpen.
Dr. D. K. Rijkels plaatsvervangend
hoofdinspecteur van de volksgezondheid
wist gisteravond nog niet, dat de geel
zucht in Vriezen veen nog steeds voort-
woedt. Volgens zijn inlichtingen zou het
kwaad al lang en volledig de wereld uit
zijn. Het ministerie van Sociale Zaken
en Volksgezondheid had dan ook aan
vankelijk meegedeeld, dat er geen pa
tiënten meer waren.
Vriezenveensewijk en Westerhaar be
schikken samen over één arts. Het is
dokter H. de Vries, die samen met de
inspectie voor de volksgezondheid alles
in het werk heeft gesteld om de bron
van de contactinfectie op te sporen.
Hoewel beide dorpen zijn overspoeld
door medische specialisten op allerlei
gebied, staat nog niet definitief vast hoe
de epidemie zo'n omvang heeft kunnen
aannemen.
Bejaarden en zwangere vrouwen zijn
veiligheidshalve ingeënt. De scholen in
Vriezenveen worden doelbewust niet ge
sloten, omdat men de kinderen op deze
manier beter onder hygiënische contro
le kan houden. De gemeente zal spoed
zetten achter de sanering van de wijk.
De sociale toestanden in beide dorpen
zijn allesbehalve rooskleurig. De open
bare lagere school is al jaren geleden
afgekeurd, mede omdat de toiletaccom
modatie onvoldoende is. Het onderwijs
gaat echter tot op de dag van vandaag
door. Huizen met drie slaapkamertjes,
die door twee of drie gezinnen worden
bewoond, totaal vijftien man sterk, be
horen niet tot uitzonderingen. In een
klein huis wonen acht mensen die de
beschikking hebben over één handdoek,
die bovendien dienst doet als afdroog-
doek.
Een priester die naar Vriezenveen
kwam om er Italiaanse arbeiders te
begeleiden, zei over de situatie: „Dat
heb ik zelfs in Kongo niet gezien".
Burgemeester H. W. K. ridder Huys-
sen van Kattendijk (48), sinds 1945 bur
gervader van Vriezenveen, zegt: „Wes
terhaar en Vriezenveensewijk zijn het
waard dat er zowel door de overheid
als door de vakbeweging zeer veel ex
tra zorg aan wordt besteed. Ze hebben
het nodig. Inderdaad zijn het dorpjes
met grote problemen, maar onderont
wikkeld zijn ze niet. Asociaal, mis
schien, maar het ligt eraan wat men
onder asociaal verstaat. Dat is zo'n be
smet woord geworden".
In het kastje aan de gevel van het
gemeentehuis, even onder de werkka
mer van de burgemeester, hangen tus
sen de handvol huwelijksaankondigin
gen die van twee paartjes uit de beide
dorpjes. Het ene meisje is zestien, het
andere zeventien. Binnenkort trouwen
ze, het zijn er een paar van de zeer ve-
ADVERTENTIE
SIBEMA-VERKOOP. bel 04490-5055
len in Westerhaar. die als kind nog in
het huwelijksbootje stappen.
Inderdaad", zegt ridder Huyssen
van Kattendijk, „dat is vrij normaal
voor die dorpen. Men trouwt er zeer
jong en meestal, het spijt me dat ik het
zeggen moet, gedwongen".
Toch heeft Vriezenveens burgerva
der geen slecht woord voor de 4250
Vriezenveensewijkers en Westerhaar-
ders. „Het zijn typische mensen", zegt
de burgemeester, „maar daarom be
hoeven ze niet slechter of minder te
zijn dan u en ik". Dan vertelt hij, in
een adem door, hoe Vriezenveensewijk
en Westerhaar zijn ontstaan, pakweg
een of twee generaties geleden. De
mensen kwamen uit Groningen en uit
Drenthe, veenarbeiders die daar de
boel hadden afgegraven en die niet di
rect de fabrieken van Enschede of Al
melo, van Hengelo of Oldenzaal willen
opzoeken. Ze trokken naar de venen van
Overijssel en zetten bij Vriezenveense
wijk en Westerhaar de spa in de grond
om er turf te steken. Hun woningen
waren hutten en krotten.
„Zo", zegt burgemeester Huyssen
van Kattendijk", „was het in feite in
1945 nog. Wegen waren er niet en de
behuizing was zeer slecht, maar lang
zaam maar zeker groeiden Westerhaar
en Vriezenveensewijk tot planologisch
gezien wat vreemdsoortige dorpen; nu
heeft ook hier in Overijssel de veenin-
dustrie geen toekomst meer en zijn ve
len werkloos geraakt".
Als een zeer eenvoudig mens „wat
ridder Van Rappard heeft heb ik niet,
helaas niet mag ik wel zeggen" ver
telt hij over zijn dilemma, over de
moeilijkheden van het besturen van 'n
gemeente die zeer aparte problemen
heeft. Hij blijkt dat met zachte hand te
doen, maar is het daardoor gekomen,
dat er in Vriezenveensewijk en Wester
haar een geelzuchtepidemie heeft kun
nen uitbreken die een zo grote omvang
heeft aangenomen?
,Laten we maar eerlijk wezen", zegt
de burgemeester, „ik heb gewoon te
veel clandestien laten bouwen, krotjes
en schuurtjes achter de woningen, maar
wat wil je? Moet ik twintig mensen bij
elkaar in een woning laten hokken, om
dat er geen andere huizen zijn? Ik wil
nachts rustig slapen en wat doe je
dan dan knijp je een oogje dicht als
ze clandestien iets optrekken. Dat is het
levensgeluk van die mensen. Ik heb ook
een tikkertje" en hij wijst op zijn hart
„Natuurlijk, dan komt er een inspec
teur uit Den Haag en dan krijg je op je
donder. Je bent te zacht zeggen ze dan,
maar moet ik die mensen verbieden om
varkens te houden, om kippen te fok
ken, om daarvoor een optrekje achter
hun woning te bouwen? Goed, de var
kens moeten er nu uit, dat was ook in
derdaad te gek geworden, maar die
mensen willen nu eenmaal met dieren
leven. Dat is hun moeilijkheid. Als zè
werken en er begint buiten een vogeltje
te fluiten, nou, dan gaan ze naar buiten
en dan fluiten ze mee. Zo zijn die men
sen, maar zijn ze daarom slecht?"
„Ja", zegt de burgemeester, „inder
daad, er wordt nogal raar met de por
temonnee omgesprongen. Iedereen
heeft een auto en de televisiemasten
heeft u zeker wel gezien. Vijf kanalen,
inclusief Duitsland".
Dat krijg je als je met vijftig tot ze
ventig gulden in je zak een auto of tele
visie op afbetaling kan kopen. Maar zijn
die mensen dan schuldig of zijn het de
verkopers die deze dingen op deze wijze
aan de man brengen?"
„Waar het Westerhaar en Vriezen
veensewijk aan ontbreekt", zegt de bur
gemeester, „zijn voldoende recreatie
mogelijkheden. Er is niets te doen; dan
krijg je vroege huwelijken, jongens en
meisjes die bij moeder in gaan wonen
omdat ze moeten trouwen. Broerlief
moet ook trouwen en dan heb je drie
gezinnen in een woning. Binnen de
kortste keren wonen er vijftien men
sen. Inderdaad, dat gebeurt!"
„Maar dan heb je ook vijftien men
sen die hetzelfde toilet gebruiken en
daar kan een besmettelijke ziekte uit
voortkomen. Dat geldt ook voor de
school. Die school had dicht moeten
zijn. Er komt een nieuwe, maar daar
moet eerst geld voor zijn".
IVflflr B.L.O.
In de afgekeurde school zetelt de
dertigjarige hoofdonderwijzer H. Min-
nema. Van de 130 leerlingen die hij
heeft liggen er 32 met geelzucht op
bed. Het merendeel is ziek geweest
Sommigen liggen er vier maanden ziek
anderen die maanden op bed gelegen
hebben en op school terugkeerden
moesten opnieuw gaan liggen omdat de
ziekte niet genezen was; weer anderen
zijn nieuwe gevallen.
Over zijn leerlingen zegt hij: „Ja er
gaan er geregeld naar het BLO. Triest
genoeg het is zelfs zo dat we, afgezien
van de geelzuchtepidemie niet meer met
het normale onderwijs kunnen door
gaan. De kinderen hier kunnen het ge
woon niet verwerken. We moeten een
verlicht onderwijsprogramma gaan in
voeren en dat gebeurt ook binnenkort
Ontleden bijvoorbeeld hoef je hier niet
te doen".
De eenvoudige klaslokalen ruiken
naar lysol en andere ontsmettingsmid
delen. De school, inclusief het bloedhe
te noodlokaal, is overduidelijk aan ver
nieuwing toe. Er zijn te weinig toilet
ten, maar ook te weinig onderwijzers
Over de bevolking zegt hij heel voor
zichtig: „Er zijn hier groepen, die nog
in primitieve toestand leven, daarom
ADVERTENTIE
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Verhoging van het aantal ritten, afschaffing van de weelde
belasting op de invoer van huurauto's en rationalisatie in de grote steden zijn
volgens de F.N.O.P. en de K.N.V.T.O., de drie mogelijkheden om in de toe
komst de taxitarieven te verlagen. Beide organisaties, de Federatie van Neder
landse organisaties voor personenvervoer en de Koninklijke Nederlandse ver
eniging van transportondernemingen, werken gezamenlijk aan een rapport voor
staatssecretaris M. Keyzer (Verkeer en Waterstaat), die meent, dat in deze be
drijfstak een tariefsverlaging mogelijk is.
Een grote grief van beide verenigin
gen is, dat de staatssecretaris de
taxi's wil zien als onderdeel van het
openbaar vervoer, maar niet wenst te
denken aan een verlaging van de las
ten die drukken op aanschaf en onder
houd van de taxi's.
Invoer- en weeldebelasting op een
huurauto bedragen samen 71 procent,
hetgeen volgens de KNVTO de aan
schaf van een taxi bijzonder kostbaar
maakt. „Een Londense taxi zou in Ne
derland best goedkoper kunnen rijden
dan de taxi's, die wij nu hebben, als
deze belasting was afgeschaft. Ook de
belasting op de brandstof telt mee",
meent de KNVTO.
In een rapport, dat over ongeveer zes
weken klaar zal zijn, besteden beide or
ganisaties veel aandacht aan de moge
lijkheden van rationalisatie. Hierbij
wordt gedacht aan centrales in de gro
te steden en een uitgebreid mobilofoon
net.
Een ander punt in het rapport is een
streven naar een betere herkenbaarheid
van de taxi in het stadsverkeer, waar
door evenals bij rationalisatie het
men tot een standaardtype wagen voor
aantal lege kilometers sterk kan terug
lopen.
Een groot taxibedrijf in Utrecht rijdt
sinds enige maanden met vijftien geel
zwarte taxi's, een aantal dat binnenkort
met tien zal worden uitgebreid. „Het
publiek is er nu helemaal aan gewend
en vraagt nog maar zelden om een keu
rige zwarte auto. Langzamerhand ver
dwijnt de grote zwarte auto als status
symbool", vertelt de directeur, de heer
Ravestein trots. In zijn stad rijden de
goedkoopste taxi's van Nederland, want
de gemiddelde stadsprijs is per rit on
geveer een rijksdaalder.
In Den Haag is het publiek erg ge
steld op een statig vervoermiddel. Daar
rijdt slechts één felgele taxi.
De minitaxi's, een experiment van 'n
Voorburgse ondernemer, mogen als
mislukt worden beschouwd. Het bleek
moeilijk te zijn voor deze kleine wagens
personeel te vinden en de onderhouds
kosten waren niet lager dan bij grote
auto's.
De Voorburgse ondernemer moest
gauw twee van zijn vier kleine wagens
jiit de vaart" nemen. Bovendien wa
ren bij deze minitaxi's de banden al na
twintigduizend kilometer versleten.
AMSTERDAM Er valt voor het
Nederlandse bedrijfsleven veel geld te
verdienen aan handel met Polen, zo
bleek uit de woorden van minister Luns
toen hij gisteren van een officieel be
zoek aan Polen terugkeerde.
„De Polen hebben grote belangstel
ling voor uitbreiding van de handelsbe
trekkingen met Nederland", zei mr.
Luns. Hij verwachtte dat spoedig een
Nederlandse handelsmissie naar Polen
zal gaan.
Alle Europese en buiten-Europese za
ken zijn in besprekingen tussen mr.
Luns en zijn Poolse collega Adam Ra-
packi ter sprake gekomen. China bleek
ook de Polen zorgen te baren, maar
wat dat land betreft zitten we zowat al
lemaal in hetzelfde schuitje, vond mi
nister Luns.
In een communiqué dat gistermiddag
tegelijk in Warschau en in Den Haag
is uitgegeven, wordt o.a. verklaard dat
Polen en Nederland het erover eens zijn
dat het conflict in Viëtnam vreedzaam
moet worden opgelost, uitgaande van
de Akkoorden van Genève van 1954 en
met eerbiediging van het zelfbeschik
kingsrecht van het Viëtnamese volk.
Minister Luns heeft minister Rapacki
uitgenodigd voor een bezoek aan Neder
land.
Grote auto's doen ongeveer veertig
duizend kilometer met de banden.
In het rapport voor de staatssecreta
ris wordt de gedachte geopperd te ko-
Nederland als taxi. Hierbij is uitgegaan
van de taxi's die in Londen rijden.
Een sterke vergroting van het aantal
Nederlandse taxi's van twintigdui
zend vindt de KNVTO wenselijk maar
alleen te realiseren als inderdaad de
tarieven omlaag kunnen. Dat laatste is
slechts uitvoerbaar als de overheid te
gemoet zou komen aan de wensen van
de taxiondernemers, die een sterke ver
laging van de belastingen willen.
In Vlissingen is een kappersbe
drijfsmuseum opengesteld, waar
als bijzondere curiositeit schilde
rijen zijn tentoongesteld, die ge
heel uit haar vervaardigd zijn. De
heer A. E. Goormachtig, die jaren
lang als kapper in Vlissingen
werkte, heeft deze wonderlijke
schilderijen met engelengeduld sa
mengesteld. Duizenden kleine
haartjes van allerlei kleuren vor
men hier het Middelburgse stad
huis.
Van onze Haagse redactie.
DEN HAAG Met ingang van
september zullen alle aanstaande
dienstplichtigen van de krijgsmacht te
gelijk met hun oproep ook worden inge
licht over de mogelijkheden van gees
telijke verzorging.
Bij de oproep zit een verklaring
waarop de ouders van minderjarige
dienstplichtigen kunnen aangeven wel
ke geestelijke verzorging zij voor hun
zoon op prijs stellen: de protestantse,
de rooms-katholieke, de joodse of die
vanwege het Humanistisch Verbond.
Zij kunnen ook laten weten dat zij
dat liever aan hun zoon overlaten. De
recruut vult dan zelf het formulier in.
VOORSCHOTEN De Internatio
nale Kunststoffen Industrie gaat haar
laatste produktieafdeling van Voor
schoten naar Breda verhuizen De hon
derd, merendeels ongeschoolde, werk
nemers is een baan in Breda aange
boden. De meesten zullen van dit aan
bod echter geen gebruik maken, om
dat in hun tegenwoordige woonplaats
voldoende werk voorhanden is.
De verhuizing van de fabriek van
plastic produkten (o.a. emmers) moet
als het even kan voor 31 oktober ge
beurd zijn. Dan zullen alle afdelingen
van de tot het Zwitserse concern Alu-
suisse behorende onderneming in Breda
zijn gevestigd. Op het ogenblik werken
daar 350 mensen, van wie een belang
rijk deel wel uit Voorschoten wilde
meekomen.
Tot de klanten van I.K.I. behoort on-
dei andere het Nederlandse leger,
waarvoor in het afgelopen boekjaar
kunststof matrassen en kussens werden
gemaakt.
Het personeel van de meubelfabriek
Erven en Co. in Oirschot is gistermor
gen naar huis gestuurd, omdat er geen
geld was om de lonen uit te betalen.
Er zijn 42 mensen ontslagen van wie er
vorige week al tien ontslag hadden ge
kregen.
Het bedrijf had geen gebrek aan
werk. Het zal al enige tijd met beta
lingsmoeilijkheden. De meubelfabriek
kreeg kortgeleden surséance van beta
ling.
De Coöp. Melkproducten Bedrijven
Domo-Bedum G.A., Beilen, gaat als ge
volg van een wijziging van het produk-
tiepatroon veertig, voor het merendeel
jeugdige ongehuwde werknemers ont
slaan. Zesendertig van deze mensen
werken in de fabriek in Bedum en vier
in het bedrijf in Grpningen.
Enkele weken geleden al kondigde de
directie van de Domo in een communi
qué aan, dat er moeilijkheden waren en
dat er wellicht ontslagen zouden val
len. In een tweede communiqué is nu
meegedeeld dat, hoewel in eerste in
stantie werd gedacht aan ontslag voor
80 tot 120 werkenemers, het overleg met
de ondernemingsraad en de vakorgani
saties er toe heeft geleid, dat het aan
tal ontslagen beperkt is gebleven.
Over de periode dat het bedrijf zich
instelt op een nieuwe produktierichting,
zal voor een beperkt aantal werkne
mers arbeidstijdverkorting worden aan
gevraagd. Hierover is al contact opge
nomen met de directeuren van de Ar-
beids-Inspectie en het Gewestelijk Ar
beidsbureau. De Domo heeft voor de ge
troffen werknemers een zo soepel mo
gelijke afvloeiingsregeling opgesteld.
De N.V. Motorenbedrijf Paul Dinges
te Delfzijl heeft twaalf mensen ontsla
gen. De ontslagen staan in verband met
het teruglopen van de orders in de
scheepsbouw.
In het bedrijf werken zestig mensen.
De directie heeft met de vakbonden
overeenstemming bereikt over een af
vloeiingsregeling voor de ontslagenen.
winkeliers, die hun broodwin
ning hebben in de verkoop van
elektrische apparaten, houden de adem
in. Het zijn er zo'n slordige 4000. die
het daarvan moeten hebben en zij vra
gen zich af: wat gaat er gebeuren nu
Vroom en Dreesman en andere waren
huizen een prijzenoorlog hebben ontke
tend rond de huishoudelijke apparaten
van Philips. Menig winkelier vreest
dat er een fatale kortsluiting in zijn
verkoop zal komen, die zijn zaak vol
ledig opteert. De consument voelt zich
profiterend van deze strijd, de lachen
de derde. Het valt nog te bezien of dit
zo zal blijven of dat de kopers het
lachen zal vergaan. Want wat er met de
de prijzen aan de hand is kan treurige
gevolgen hebben, niet in het minst voor
de consument, meent „De Nieuwe Li
nie" (r.-k.).
..Blijft alles zoals het nu is en gaan
V en D en de andere warenhuizen
door met munitie aan te dragen voor
de prijzenoorlog, dan kunnen daar
wel eens lelijke kanten aan zitten
voor de werkgelegenheid. Hoewel Phi
lips in de bedrijven in ons land niet
alleen voor de binnenlandse afzet
produceert, kan het teruglopen van
de afzet van die fabrieken in ons
land wel eens resulteren in minder
werk. Gaan er winkeliers op de fles
omdat ze het loodje leggen in de prij
zenslag, dan werkt dat ook negatief
uit op de werkgelegenheid. Vergeten
moet vooral niet worden dat het nu
nog maar om enkele artikelen gaat,
maar wie zegt dat de warenhuizen
niet nog verder zullen gaan met het
goedkoop aan de markt brengen van
elektrische apparaten. Als dat zo is
dan zouden er nationaal klappen kun
nen vallen. En het is nog altijd zo:
Vallen er van die klappen dan krij
gen we er op z'n minst allemaal een
tikje van.
Het is moeilijk om in deze zaak
een uitweg te vinden. Terugschake
len op de verticale prijsbinding is
onmogelijk omdat dan de Nederland
se industrie het zwaar te verduren
zal krijgen van produkten die uit het
buitenland komen. Voor de winke
liers is wellicht de uitweg een geza
menlijke inkoop van elektrische ap
paraten op poten te zetten. Met el
kaar zullen de winkeliers wel in staat
zijn net als de warenhuizen, goed
koop in te kopen bij onze oosterburen.
Misschien is het ook wel wenselijk,
dat de grote producenten van elek
trische apparaten tot Europese prij
zen komen. Op die manier kunnen
dwaze concurrentieverhoudingen door
de inkoop via buitenlandse kanalen
maar binnen de EEG zoals wij
die nu kennen voorkomen worden.
Om het zover te krijgen zou er in
ternationaal heel wat aan afgepraat
moeten worden, zowel op het niveau
van de industrie als op het peil van
overheid.
Maar wie gelooft in het tot stand
komen van zulke afspraken? De pro
tectie van de nationale industrie tiert
altijd nog welig in de landen van de
EEG. Ook al mag dat niet volgens
de bepalingen van het Verdrag van
Rome".
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG „De patiënt moet weten, dat de medische ethiek niet toestaat, dat
eT grapjes met een patiënt worden uitgehaald. Daar ligt de kern van de zaak, niet
b(J het verlenen van een schriftelqke toestemming van de patiënt voor een proef
neming met geneesmiddelen, want zo'n toestemming vind ik immoreel".
Dr. F. A. Nelemans, arts-farmaco-
loog, die als hoofd van de afdeling Kli
nisch Geneesmiddelenonderzoek van
TNO mede het Utrechtse onderzoek
heeft geleid naar de uitwerking van
middelen die de stolbaarheid van bloed
moeten verminderen, is graag bereid
dat uit te leggen. Een verslag van dr.
Nelemans van dat onderzoek in het
Nederlands Tijdschrift voor Genees
kunde was, voor het liberale Tweede-
Kamerlid Vonhoff aanleiding de minis
ters van Sociale Zaken en Volksgezond
heid en van Justitie een reeks vragen
over dit soort onderzoeken voor te leg
gen. De heer Vonhoff had onder meer
gevraagd of het waar is, dat bij die
onderzoeken de patiënten doorgaans
geen toestemming wordt gevraagd.
Dr. Nelemans wil voorop stellen dat
die vraag de verhouding arts-patiënt
raakt, een verhouding die niet open
baar is. Maar belangrijker is volgens
hem, de algemene vraag in hoeverre
toestemming van de patiënt moet wor
den gevraagd bij een proef met ge
neesmiddelen.
„In Amerika en Frankrijk moeten
de proefpersonen een verklaring teke
nen, dat zij instemmen met het onder
zoek. Als dat gezonden betreft, zijn het
meestal assistenten, studenten, ver
pleegsters of personeelsleden van een
farmaceutische fabriek, die zich be
schikbaar stellen, omdat ze daar voor
deel van verwachten of dat ze vinden
geen neen te kunnen zeggen. De vrij
heid van beslissen is daardoor al een
illusie."
„Om een beslissing in volle vrijheid
te kunnen overzien, moet de proefper
soon de volle draagwijdte kunnen over
zien, dus hij moet precies weten en
kunnen begrijpen wat er gebeurt en
welke gevaren hij loopt als hij niet en
als hij wel aan de proef deelneemt.
Dat is echter nooit tevoren te overzien,
want anders was de proef niet nodig.
Elke verklaring van vrijwilligheid is
dus alleen geschikt om schadevergoe
dingsacties achteraf te bestrijden en is
daarom eigenlijk immoreel."
De zelfde situatie doet zich volgens
dr. Nelemans voor als de proefperso
nen patiënten zijn. „Dan heeft de ver
houding met de behandelend arts gro
te invloed op de beslissing. De behan
delend arts is in het algemeen voor
stander van het onderzoek, want de
proefpersonen worden via hem bena
derd. Als hij het ongewenst of onjuist
vindt, dat zijn patiënten of bepaalde
patiënten aan het onderzoek deelnemen
bereikt die patiënten ook nooit het ver-
Zoek hun medewerking te verlenen."
„Dat was ook in Utrecht het geval.
De Utrechtse cardiologen (hartspecia
listen) plachten hun patiënten die een
hartaanval hadden gehad slechts gedu
rende korte tijd met tabletten met an
ti-stollende werking te behandelen. In
de literatuur heerste geen eenstemmig
heid over deze opvatting. Er waren
ook artsen die een langdurige behan
deling prefereerden. Om daarover ge
gevens te verzamelen werd de proef
in Utrecht opgezet."
„Dat betekent", dr. Nelemans zegt
het met nadruk, „dat nu een deel van
de groep proefpersonen een behande
ling heeft gekregen die het anders niet
had gehad en na een jaar bleek dat zij
er beter aan toe waren dan de mensen,
die met de fopgeneesmiddelen waren
behandeld".
„Ook als de langdurige behandeling
geen vruchten had afgeworpen, had
die behandeling vrijwel geen nadeel
opgeleverd, want de schadelijkheid van
deze behandeling (het gevaar van bloe
dingen, moeilijkheden bij het innemen
van sommige andere geneesmiddelen)
is vrijwel nihil bij een zo intensieve
controle".
„De patiënten die met fopgenees
middelen werden behandeld (als ver
gelijkingsgroep) hebben ook nog het
voordeel gehad van een intensieve con
trole. Na een jaar bleek dat het beter
was alle patiënten jarenlang te behan
delen en daartoe is toen ook overge
gaan. Hoe lang de behandeling moet
worden voortgezet, of dat mogelijk le
venslang moet gebeuren, is er niet uit
gekomen".
Dr. Nelissen zegt met volle overtui
ging: „Dit onderzoek is ethisch hele
maal verantwoord geweest. Alle huis
artsen en ziekenhuizen in en om
Utrecht waren van tevoren op de hoog
te gebracht en huisartsen die bezwaar
tegen de proef hadden, hadden dus
kunnen ingrijpen als ze dat nodig had
den gevonden in het belang van hun
patiënt. Nadat in Utrecht het plan voor
de proef was gerezen is TNO om tech
nische hulp gevraagd".
„Het bestuur van de afdeling Kli
nisch Geneesmiddelenonderzoek, min
stens bestaande uit een huisarts, twee
internisten, een farmaceut en een far-
macoloog, toets eerst of het onderzoek
ethisch verantwoord is, of het resul
taat niet op een andere manier (door
laboratoriumproeven) kan worden be
reikt en of het onderzoek belangrijk
genoeg is. Bovendien komen de ver
slagen van de onderzoeken achteraf
onder de ogen van onze commissie van
bijstand, waarin de farmaceutisch
hoofdinspecteur en de geneeskundig
hoofinspecteur zitting hebben".
Dat de opvattingen van de patiënten
wel degelijk meetellen, legt dr. Nele
mans uit met een heel ander voor
beeld: „Er zijn wetenschappelijke re
denen om aan te nemen dat het ge
bruikelijke difterieserum waardeloos
is. Dat kan je echter voorlopig niet in
een vergelijkend onderzoek controle
ren want niemand zou accepteren dat
hij of zijn kind dat serum niet krijgt".
De commissaris van politie te Zaandam, voorheen hoofd'
inspecteur te Amsterdam, A. B. J. Prakken is donder
dag in Zaandam in het huwelijk getreden met mej. J. J.
Hoogenkamp, voorheen verpleegster in de ziekenverpleging
aan de Prinsengracht te Amsterdam.