Nieuw laboratorium zet kroon op samenspel tussen wetenschap en bedrijfsleven N H E ZIEZO H ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1967 liet ei, de kip en wij in „Het Spelderholt" I n de hal van het hoofdgebouw „Het Spelderholt' 't rustiek in de bossen van Beekbergen gelegen Instituut voor de Pluimveeteelt - hangt de reproduktie van een eeuwenoud schilderij. Het is een verruk kelijk landelijk tafereeltje van het genre „op en rond de boerderij". De oude meester penseelde op de voorgrond een toompje kip pen met een parmantige haan met, ergens, losjesweg op het doek, een ei. „Het Spelderholt" is een modern re- search-instituut befaamd in de wereld van het pluimvee. De wetenschap is er al jaren bezig met het onderzoek van (onder meer) het el. En toch, dat ei van toen - het ei van het oude schilderij - is nog precies hetzelf de ei als dat vandaag-de-dag gelegd. Ook een oranje-rood dooiertje in een ragdun vliesje, gehuld in eiwit, met een luchtkamer kamertje, en dat alles omsloten door nog twee vliezen onder de broze kalkschaal. Wonderlijk produkt eigenlijk - zo'n ei, dóódsimpel en toch zo volmaakt compleet door de natuur geleverd, zo volmaakt, dat een onderzoeker van „Het Spelderholt" ons eens zei, dat het schieten van een man naar de maan maar een heel simpele zaak is in vergelijking tot de gecompliceerdheid van het levensproces, dat met het ei zijn aan vang neemt.... I ee, het ei veranderde niet niet naar vorm, noch naar inhoud. En toch zal de wetenschap nog jaren kunnen experimen teren met het ei - ze zal het zelfs moéten. Want sinds de schilder van het oude doek het ei uit z'n penseel draaide, is er in 't aan vankelijk kleine wereldje van de „balkonkip- pen" (het toompje hier en daar voor de aar digheid of voor het eitje voor eigen gebruik) wel het een en ander gebeurd. Wie weet, legde de kip van het schilderij per jaar niet meer dan enkele tientallen eieren. Meer kon het dier niet, of hoefde zij niet. Wij ver geten namelijk wel eens, dat een ei „van nature" niet gelegd wordt om door de mens te worden opgegeten, maar om bebroed te worden, teneinde het geslacht van de kip in stand te houden. We zijn het ei gaan eten. Niemand weet hoe lang dat al geleden is. We hebben het ei ontdekt als grondstof voor honderd-en-één produkten, van slasaus tot advocaat, con sumptie-ijs, vleeswaren en shampoo. In onze industriële ontwikkeling is de kip geen moe der meer, maar massa-producente. We heb ben de kip op een batterij gezet, waar heur voedsel, minitieus naar behoefte onderzocht en gedoseerd, op een lopend bandje voorbij glijdt. Heel prozaTsch rolt haar legsel op een ander lopend bandje en er is geen haan meer die naar zijn vrouwtje kraait. En zo kan het gebeuren dat alle kippen van Nederland samen in een goed jaar 6.061.264.197 eieren leggen. I oewel dus het ei zelf niet veran derde, Is met die enorme produktie, waartoe wij de kip hebben aangespoord, de hele pro blematiek rondom het ei begonnen. Meer dan zes miljard eieren. Men kan zich nauwelijks een indruk vormen van zo'n geweldige hoeveelheid. De „balkonkip" van vroeger (ze bestaat nog wel natuurlijk, al is ze dan geen massa-producente) is overvleu geld door de wetenschappelijke kip, die - als ze het goed doet - 216 eieren kan leg gen in precies één jaar. Haar eerste ei legt ze na 21 weken. Precies een jaar later als ze dertien kilogram eieren gelegd heeft (ruim zes maal haar eigen gewicht) - mag ze van de lopende band af om vervolgens aan een andere lopende band - die van het slachthuis - het leven te beëindigen. Zo gaat het en zo is het economisch verant woord. We kunnen een toompje kippen, scharre lend op het erf, wel aardig vinden, maar de eitjes worden dan wel duur. De romantiek van zo'n stelletje wordt meestal ook nog be- mi li li IIIIIIII Wk mm taald met mindere kwaliteit. Het is name lijk een onjuiste opvatting dat het boerde rij-eitje beter en lekkerder is dan het ei van het grote bedrijf. 1/e volgende week zal de minister van Landbouw en Visserij, ir. P. J. Lardi- nois, op het terrein van „Het Spelderholt" een gloednieuw gebouw openen. Daar zal 't wetenschappelijk onderzoek op het gebied van pluimvee weer een stap verder kunnen zetten. Het nieuwe laboratorium vormt een zelf standige onderzoekafdeling van „Het Spel derholt" en zal zich bezig houden met het ei, zodra het gelegd is en met de kip, zodra het dier. gereed ligt om geslacht te worden. Hoe het kuikentje tot kip moet opgroeien - tot een hele beste kip - en hoe die kip tot de hoogst mogelijke produktie kan ko men bij de laagst mogelijke kosten, zijn pro blemen die op een andere afdeling - die van de Produktie - worden bestudeerd. Daar gaat het om de huisvesting van de kip, haar verzorging, de fysiologie, de voe ding, de erfelijkheid, de fokkerij, de embryo nale ontwikkeling en de broederij. Het nieuwe laboratorium dat de minister zal openen, heeft de zorg voor de Verwer king en de problemen die zich voordoen bij de afzet van de produktie, zoals bewaring, bewerking, verwerking, verpakkingen en het vervoer. En dat is bij een jaarlijkse produktie van meer dan 6 miljard eieren geen geringe zorg. Om maar een klein voorbeeld te noemen: elk jaar exporteert Nederland voor een be drag van 500 miljoen gulden aan eieren naar het buitenland. Tien procent van deze eie ren krijgt op de lange weg van kip naar mens een deukje en dat wil nogal wat zeg gen. Vandaar dat uitgebreide proefnemingen worden gedaan met verschillende meetme thoden ter bepaling van de schaalkwaliteit. Wat is de schaaldikte, de breuksterkte, de doorbuiging? Raapproeven (machinaal en met de hand), valproeven en vervoersproe- ven behoren allemaal tot de activiteiten van de afdeling Verwerking, die in 1960 tot stand kwam als een zelfstandige onderzoekafdeling van „Het Spelderholt". let spreekt vanzelf dat het be drijfsleven bijzonder gebaat is bij het werk op deze afdeling, omdat 't vrijwel uitgesloten is dat elk bedrijf zelf op dit gebied aan re search gaat doen. Men moet het nieuwe la boratorium dan ook zien als het resultaat van een samenspel tussen overheid en be drijfsleven. Dit samenspel vindt ten aanzien van dit betrekkelijk jonge onderzoek in het nieuwe laboratorium in ieder geval een mooie bekroning. I n de wereld van het ei gaat heel wat om. Er gaat een nogal hardnekkig ver haal, dat het bruine ei sterker is dan het witte. De wetenschap heeft de juistheid van deze bewering eens onderzocht en toen bleek dat men terug moest tot de tijd van de Bar nevelder kip, leverancier van het donker bruine ei. Inderdaad, dat Barneveldse ei was sterker dan het ei van de Witte Leghorn, maar het donkerbruine ei is er al niet meer. Tot voor kort kwamen de bruinschalige ei eren bijna uitsluitend van de Rhode Island Red. Toen de eieren van deze kip werden vergeleken met die van de Witte Leghorn, bleek dat de stelling helemaal niet meer op ging. Wel kwam duidelijk naar voren dat drie factoren - temperatuur, vochtigheid van de lucht en leeftijd van de kip - een belangrijke rol spelen bij de sterkte van de schaal. Is de kip in het laatste gedeelte van haar leg, Is de temperatuur hoog en de voch tigheid groot, dan gaat het percentage „kneusjes" zelfs abnormale vormen aanne men. Ook heeft het onderzoek van „Het Spel derholt" zich gericht op het wassen van ei eren. Dat kón heel schadelijk zijn voor de kwaliteit van het ei, maar talloze proeven van de laatste jaren hebben uitgewezen dat het wassen van eieren volgens de juiste me thode beslist niet nadelig is. en belangrijk deel van het werk op de afdeling Verwerking is uiteraard ge richt op de kwaliteit van het ei. Als Neder land geen eieren uitvoerde, naar het buiten land, als iedereen z'n eitje van de „balkon kip" kon betrekken, dan was 't bewaren geen probleem. Maar de vaak lange weg die het ei nog moet afleggen, eer het ter bestemder plaatse is, heeft de wetenschap genoodzaakt iets te vinden opdat de uitwisseling van gas sen tussen ei en buitenlucht wat minder snel gaat. Onderzoekingen zijn nog gaande met eieren voorzien van een plastic laagje, een cellofaan-wikkeltje, een dun waslaagje of al leen maar een „spray" over de luchtkamer. In Amerika heeft men onlangs eens een vierkant ei aan het publiek gepresenteerd. Om breuk en bederf te voorkomen werd de inhoud van een ei overgebracht in een plas tic doosje, dekseltje er op klaarl Voorde len? zeggen, de onderzoekers: voilé shock- proof, lange tijd houdbaar, ruimtebesparend en tijdens het koken kan men zien „hoever" het ei is. Op „Het Spelderholt" is men van het vier kante ei niet ondersteboven. Het zijn, wat men daar noemt: „wetenschappelijke grap jes" waarmee men wel heel aardige dingen bereikt, maar die - voorzover ze niet vallen onder de begeleiding van de Nederlandse eier-produktieindustrie - geen effect sorte ren. Bovendien Is men bij de afdeling Ver werking van mening, dat het ei een com pleet produkt is en eigenlijk te mooi om er allerlei grapjes mee uit te halen. In de eer ste plaats richt het onderzoek in de nu nieuw- behuisde afdeling zich op de wensen van het bedrijfsleven. Vraagt dat bedrijfsleven op een gegeven ogenblik naar een „vierkant" ei, welaan dan zal er mogelijk wel een on derzoekprogramma in die richting worden ondernomen. De technologie staat voor niets. Wil het bedrijfsleven een ei in een zakje (voor zó in de kookpan) of In een verpak king met rits (voor de koekepan)het kan allemaal. Maar deskundigen die wij op „Het Spelderholt" spraken over het ei, gelóven niet in zo'n ontwikkeling. Wij ook niet. Voor ons zal voorlopig het ei maar gewoon ei moe ten blijven in de schaal. Een blokje ei of een puntje ei Nee, alstublieft niet! lie zaken die de afdeling Verwer king In het nieuwe laboratorium zal aanpak ken zijn teveel om op te noemen. Ze zijn deels van technologische aard, deels van bacteriologische en chemische aard. Bij elke behandeling die men 't ei geeft - of dat nu de verpakking is, de reiniging, de pasteurisa- tie of de invriezing van de ei-inhoud, 't eiwit of de dooier apart - wordt nauwkeurig nage gaan hoe het verloop is van de bacteriolo gische gesteldheid, de kwaliteit en de che mische samenstelling. I/at wat betreft het el en de eler- produkten. In het onderzoek neemt een even belangrijke plaats in de verwerking van het geslachte gevogelte. Ook op dit gebied It vooral de laatste jaren geweldig veel ver anderd. Was het „haantje-zo-van-de-boer" vroeger bij de consument een heel gewone zaak, tegenwoordig hoort men er nauwelijks meer van. Het grootste deel van de slacht- kuikenproduktie in Nederland wordt inge vroren. Het kippetje blijft op deze wijze lan ger goed en het kan gemakkelijker gedistri bueerd worden. De diepvrieskip is een heel gewoon, overal verkrijgbaar produkt gewor den. We vergeten daarbij wel eens, dat deze ontwikkeling tot stand kon komen dank zij de wetenschap, aangezien het invriezen van slachtgevogelte (en ook het ontdooien van het diepvriespluimvee) zeer specifieke pro blemen met zich brengt. Op het gebied van het bewaren van ge slacht pluimvee heeft zich inmiddels een nieuwe ontwikkeling voorgedaan, namelijk de behandeling van de produkten met ioni serende stralen. In samenwerking met het ITAL (Instituut voor Toepassing van Atoom energie in de Landbouw te Wageningen) wordt door de afdeling Verwerking van „Het Spelderholt" reeds druk gewerkt aan onder zoekingen in deze richting. l/e directeur van de afdeling Ver werking van „Het Spelderholt", ir. H. Y. Boersma, zat tot voor kort nog met z'n me dewerkers in een barak. Hij en zijn medewerkers zullen de volgen de week in het prachtige, functionele ge bouw, waarmee „Het Spelderholt" eer zal inleggen, heel wat complimenten in ontvangst moeten nemen. Er is lang en hard voor de totstandkoming gewerkt In het parterre-gedeelte van het nieuwe laboratorium (zie boven) bevindt zich be halve een slachterij voor pluimvee, een afdeling voor het verwerken van el-pro-, dukten, een constructiewerk plaats en een elektronische werkplaats, een lange brede tunnel met klimaat-, koel- en vriescellen, waar de meest uiteenlopende temperaturen heersen, van vijfentwintig gra den boven nul tot veertig gra den beneden het vriespunt. De tunnel geeft een Indruk van deze ruimte. Aan het ein de van het laboratorium be vindt zich een twaalf meter hoge open ruimte, met bor dessen. Hier staan verschil lende machines opgesteld, on der meer de grote verstuiver voor de vervaardiging en het onderzoek van el-poeders. In de hoogst gelegen ruim ten van het nieuwe laborato rium zijn de nieuwe laborato riumruimten van de afdeling Verwerking van „Het Spelder holt" ondergebracht, alsmede een afdeling voor isotopen onderzoek. Het onderzoek naar bacteriologische Invloe den op het ei Is bijzonder boeiend. De micro-organismen op de eischaal zijn overigens niet zomaar tot de dooier van het el doorgedrongen. Na het binnendringen van de micro flora door de poriën van de eischaal, volgen de barrières In de vorm van het eischaal vlies, het elvlies en het eiwit zelf, die bij de ontwikkeling van micro-organismen een remmende Invloed hebben.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1967 | | pagina 9