A rcheologische
vondsten op
't kerkhof in
Kesteren geven
voedsel aan
veronderstelling
1
DENK ER EENS OVER NA
m&mmm
mm
Rivier
Rampen
Melding
i
5
sir
r"
DAMMEN
Onontwikkeld
SCHAKEN
door J. M. BOM
Oplossing vorige keer
door H. KRAMER
BEKEND OFFER
VERZWAKT
Al 1
'iüi JHf
OPLOSSING
BRIDGE
door H. W. FILARSKI
OPLOSSING
CRYPTOGRAM
I
In de afgelopen week is in Kesteren een archeologische werkgroep inge
steld met het doel de historie van deze Betuwse gemeente te ontrafelen. De
beweegredenen voor het in leven roepen van de werkgroep waren de recen
te oudheidkundige vondsten op de gemeentelijke begraafplaats- Onze me
dewerker de heer Adriaan P. de Kleuver schreef naar aanleiding van de re
cente vondsten onderstaand artikel waarin hij onder meer enige stellingen
poneert t.a.v. de vroegste wordingsgeschiedenis van KesterenKes
teren kan niets anders geweest zijn dan 't op de belangwekketxde Peutinger
kaart aangegeven Carvone, de in belangrijkheid derde legerplaats in het Be
tuwse rivierenland in de Romeinse tijd, aldus onze medewerker en in die
opvatting staat hij niet alleen.
Aar<jewerkscherven die bij werkzaamheden op het kerkhof te voorschijn
kwamen.
KESTEREN (CARVONE) WAS VROE GER
BELANGRIJKE ROMEINSE HAETEPLAATS
Door
Adriaan P. de Kleuver.
Eigenlijk had er een complete aardverschuiving door de meestal zo rustige
gemoederen van de Kesterense bevolking moeten gaan. toen onlangs op het
kerkhof wat potjes en pannetjes werden gevonden. Het had iets met Kesterens
grootse verleden te maken maar, daarin gelóófden de mensen nietZo kwam
het ook dat die opzienbarende vondsten zo geruisloos verdwenen. Zoals dat
in veel gevallen gaat, zijn er altijd wel mensen die zich plotseling gaan realise
ren dat op deze wijze een gemeente in feite beroofd wordt van iets dat er al
eeuwen geweest is.
Er zijn er wel in Kesteren die hun
oeroude dorp met de naam Castra
tooien, maar, die naam en dan als
Castra Hercules geschreven, zoals die
op de vermaarde Peutinger kaart voor
komt, komt Eist in de Overbetuwe toe.
Onbetwist! Maar... Kesteren mag dan
tot nu toe niet over twee Ro
meinse tempel-vondsten beschikken zo
als Eist, Kesteren moet volgens promi
nente bodemkundigen en archeologen
een even belangrijke plaets hebben in
genomen. Kesteren kan niets anders ge
weest zijn dan het op die gewel
dig belangwekkende Peutinger kaart
aangegeven Carvone, de derde leger
plaats in het rivierenland aan de be
langrijke militaire heerbaan van Keulen
over Nijmegen naar de kust, vanwaar
de Romeinen de oversteek naar het
Britse rijk maakten. Een belangrijke
plaats dus aan deze Romeinse levens
ader.
Nu daar onlangs een aannemer zulke
prachtige Romeinse vondsten op het
kerkhof deed, nu wagen tal van archeo
logen het zonder meer te stellen dat
hier dat nog steeds „zoek" zijnde Car
vone lag.
Een flink Romeins militair kamp, in
feite een compleet Romeins dorp en
daarbij een nederzetting van in het kiel
zog van de Romeinen meemarcherende
Bataven, die of als huursoldaten of als
goed bruikbare handwerkslieden hun
hand- en spandiensten verleenden.
tegenover Wijk bij Duurstede gelegen
kan hebben.
Dr. Holwerda groef nabij het Es-
schenbosch onder Maurik veel Romeins
goed op. Men moet bedenken dat de ri
vieren hun loop nogal eens verlegden
en dus ook de Romeinen hun legerpos
ten wel eens moesten verplaatsen. De
oude woongronden liggen dan ook erg
verspreid. Hoe dit met Kesteren zit
weet men nog niet. In ieder geval is de
plek waar de huidige Hervormde kerk
staat wel vroeg in de middeleeuwen be
woond geweest. Het andere Carvone
zoekt men liever langs de Nedereindse-
straat.
Het wegenverloop uit de Romeinse
tijd hield reeds jaren lang de gemoe
deren bezig. De moderne wetenschap
bracht op overtuigende wijze aan het
licht dat de Romeinen de rivierdijken
geenszins gegrondvest hebben. Onze ou
de geschiedenisboekjes bevatten over
de Romeinse tijd een massa waardeloze
onzin. Welnu, dat de Romeinen „ons"
dijken leerden aanleggen is één van de
onzinnigste opvattingen.
beslag en hieven er de zogenaamde
„novale tienden" van, tiendpeningen
dus van nieuw aangemaakt land. Onze
dijkenbouw is 'n puur eigenland-
se aangelegenheid. De occupatie door
de Romeinen had een totaal ander doel
dan landhonger. Wat ze hier gesticht
hebben is niets anders dan een reeks
legerposten: Noviomagi, Castra Hercu-
lis, Carvone, Levelano etc. Dat Car
vone moet met Kesteren te lokaliseren
zijn. Maar dan was Kesteren in die ou
de tijden ook een zeer belangrijk punt!
Ongetwijfeld! Allerer was het de
éérste post buiten h Insula Batavo-
rum, het Eiland der Bataven, dat als
westelijke grens de rivier de Lake had.
Nooit van gehoord, zegt men! Wat zou
Lakemond tussen Randwijk en Opheus-
den anders zijn dan de „uitmonding
van de Lake", in de Rijn bij Rijnwijck
of Randwijk of zoals het vroeger heet
te Nieuw-Wageningen. Dat zeer oude
dorpje is niets anders dan de voorma
lige curtis of Hof van het klooster van
Deutz bij Keulen. Héél ingewikkeld,
maar ja, de halve Betuwe behoorde in
de vroege middeleeuwen aan Duitse
kloosters, 't Werd maar een klein dorp
je aan de rivier, dat Lakemond. Maar
de naam is dan toch maar behouden
gebleven.
weer eens dat lang niet iedereen er
mee op de hoogte is dat iedere oud
heidkundige vondst bij de burgemees
ter van de onderhavige gemeenten ge
meld moet worden! De vondsten in Kes
teren waren puur en puur Romeins, 't
Is dus wel zeker dat hier een Romein
begraven werd.
Persoonlijk geloof ik dat Kesterens
bodem vol zit met Romeins goed.
Schepen voeren af en aan. Van de
hoge stroomrug bij Eist maakten ze een
flinke legerplaats. Er kwam een Gal-
lo-Romeinse tempel, eerst een kleintje
en daarna zo rond de 2e eeuw na Chris
tus één met een echte Romeinse cella
en er omheen een prachtige zuilenga
lerij.
De beroemde mijlpaal van Monster.
Deze zeldzame en complevondst
werd reeds in de vijftiend iw ge
daan en werd oorspronkeh waard
in het klooster Sion bij De,,.. Er be
staat een vervalsing van marmer en
een tweede pendant, op last van
Persijn tussen 1553 en 1558 vervaar
digd, die de namen vertoont van
Karei de Vijfde en Philips II. De
echte werd naar het museum van
oudheden te Leiden overgebracht.
Geloof maar dat er zelfs menig knap
blond Bataafs grietje aan zo'n donker-
ogige Italiaan uitgehuwelijkt was en
wie weet lopen er in de Betuwe nog
rond die van dat Italiaans-Bataafs
bloed in de aderen hebben. Ergens moe
ten toch die donkere typen vandaan ko
men.
Maar goed, dat Carvone nu van de
Peutinger kaart ligt, precies op de
plaats tussen Castra Herculis en Leve-
fano dat wel eens nabij de Roodvoet
Was dat zo geweest dan hadden de
bewoners rond 300 de Betuwe niet be
hoeven te verlaten. Er moeten toen
rampen hebben plaatsgehad, zoals in
1953 in Zeeland. In 860 is het
gehele rivierenland nogmaals kind van
t de (waterhuishoudkundige) rekening
\a T/ïtPTl' geworden. De Friezen leerden leven
met het water. Monniken hebben daar
de kwelders drooggemaakt door telkens
een stukje kleiland aan de zee te ont
worstelen. Eerst toen ging men in het
rijke kleiland aan het werk.
De geestelijken namen die grond in
Iedere Betuwenaar weet dat hij
woont op oude stroomruggrond langs
de rivieren. Kijk nu maar eens naar
Hien, Welie, Andelst, Zetten, Hemmen
en Lakermond. Dat hele rijtje ligt net
jes op de stroomruggrond van die
Lake! Wat zou men er van denken als
werd gesteld dat over Haalderen en
een rivier stroomde! Daarvan hebben
Eist dwars door de Over-Betuwe nog
de Romeinen druk gebruik gemaakt.
Onze Bataven leefden in de late ijzer
tijd, met de cultuur van die tijd, maar
de Romeinen brachten pot
tenbakkers, glasblazers, architecten en
wegenbouwers mee. De mensen van
hier leerden leven met hun kunst.
Mooie schalen en bekers van dun,
gladwandig aardewerk dat wij terra
sigillata noemen. En daar komt op het
kerkhof van Kesteren een aannemer
precies op een plek terecht waar zulk
fraai Romeins pottegoed niet eens zo
diep in de bodem zit.
Deze afbeelding is het gehele eerste
blad van de Tobula Peutingeriana
Geheel links Engeland. De donkere
band even onder het midden stelt de
Middellandse Zee voor.
Het kwam uit gemeentegrond: het
kerkhof. Bij deze gelegenheid bleek
'mm
DE grondleggers van de wetenschap
pelijke bestudering van het
damspel realiseerden zich al heel
snel. dat de voor de menselijke geest
oneindige mogelijkheden dwongen tot de
methode van de eliminatie op grond van
hypothesen. Het merkwaardige van die
„oertheorie" was. dat de zich in de prak-
Mwv»M4W4re «oa, ua. uc tivii in ÜC |ii aiv-
tijk voordoende spelmethodleken be- en
veroordeeld werden op grond van een
aantal zeer strikte vooronderstellingen.
Het mag als de grote verdienste van de
wedstrijdspelers worden beschouwd, dat
zij door hun voortdurend revolutionaire
experimenten de theorie tenslotte hebben
voorzien van meer hanteerbare grondstel
lingen, die ruimte boden voor het begrip
„strijdpunten" met de daaraan verbonden
kansen zowel als gevaren.
Hieronder een partij, waarin dit begrip
heel duidelijk naar voren springt: Wit:
C. Varkevisser; Zwart: H. Wiersma.
gespeeld 23 - 9 - 67 te Leeuwarden in de
..Ereklassecompetitie.
1. 32—38 29-24 2. 34—30 18—23 3. 30-23
23x32 4. 37x28 1318; Volgens de nog een
tiental Jaren geleden heersende opvattin
gen was het zwarte openingsspel nadelig
wegens de (voorlopig) onspeelbare zwarte
lange vleugel. Tegenover dit vaststaande
feit staat echter de kans van een scherpe
aanval tegen de witte linkervleugel, die
»an uitputting gaat leiden. Indien wit kon-
sekwent de zwarte rechtervleugel wil blij
ven beperken.
I. 41—37 17—21; 6. 40—34 21-28 7. 37—32
26x37 8. 42x31 Na (32x41) is inderdaad het
gevaar van uitputting zeker niet denk
beeldig! 816—21; 0. 46—41 21—26; 10.
41—37 8—13: 11. 44—40 2—8: 12. 47—42
12—17: Onder het motto, dat b.v. 28—22
wits linker vleugel te zwak zal maken.
13. 50-44 7—12; 14. 34—30 1—7; 15. 40-34
18—22; Zwarts linkervleugel blijft ..on
ontwikkeld" en hij richt zijn aandacht
alleen op andere zijde. 16. 34—29 11—16;
17. 29x20 15x24; 18. 39—34 10—15; 19. 44—40
12—18; 20. 49—44 17—21; Hoewel de concep
tie van een „overbelaste" zwarte linker
vleugel bewaard blijft, leidt dit tot een
vrij regelmatige klassieke vorm. Mis
schien was (7—11) het overwegen waard!
21. 28x17 21X12; 22. 33—28 18—23 23. 44—39
12—18; 24. 39—33 7—11; 25. 31—27 14—20 26.
2axl4 9x20; 27. 30- -25 4—9 28. 23x34 39x30:
29. 37—31 28x37: 30. 42x31 8—12: 31. 43—3"
1-8; 32. 31—26 11—17 33. 34-30.
Hoewel interessant, is hier 36—31 niet
aan te bevelen. 33 20—25 34. 39—31
Beslist nadelig is 48—43 34. 17—21; 35.
26x17 12x21
Heel handig heeft zwart zijn positie
van alle ontwlkkellngszorgen bevrijd na
de opeo mgsfase en het is wit, die zowel
aan zJ* rechter- als linkerflank moellljk-
hedes leeft. Hij speelt na rijp beraad:
36. vr 42??
AAt onze lezers de opgave: Hoe had wit
zie)» nog uit zijn benarde positie kunnen
redden' Na wits foutzet ging hij als
volgt roemloos ten onder:
368—12! 37. 42—37 21—26; 38. 34—29
andere zetten gaan ook snel verloren; 38.
23X34; 39. 40x20 15x24! 40. 28—23 (Of?)
19x39: 41. 30x17 39—44; 42. 27-22 18x27; 43-
32x21 16x27; 44. 17—12 44—49! 45. 36—31
49x41; 46. 31x22 41—36; 47. 22—17 36—13; 48.
12—7 13—8; en na enkele zetten gaf wit
op.
QE stand van het vorige probleem
was:
Zwart (Palmer) 6. 7, 8. 9, 11. 12. 11.
14. 22. 24. 26 (11 St)
Wit (MeU) 18. 23. 36. 37. 38. 39. 40. 42. 44.
45. 48 (11 St).
Veel sterker is de aanval uit de andere
..hoek": (13—19!) waarna b.v. op de dlrek-
te verdediging 38—32 kan volgen (19x28)
32X23 (9-13!) 42-38 (13—19) 38-32 (19x28)
32x23 (813) 48—42 (13—19) 42—38 (19x28)
38—32 (22—27!) 32x23 (26—31) 37x26 (27—32)
met gewonnen eindspel. Er zijn andere
varianten voor wit maar steeds heeft
Twart zeer kansrijk spel!
rsE Deense grootmeester Bengt
Larsen (32) heeft in het toernooi in
Havanna voor een verrassing van de
eerste orde gezorgd. Hij won namelijk
dit toch zeer sterk bezette toernooi met
een voorsprong van l'/« punt op Taima-
nov, die op zijn beurt weer Smyslov en
jefsky de M
Polugaje
loef afstak. Gligoric en
Fllip deelden de 5e en 6e plaats, terwijl
onze landgenoot Donner als zevende
eveneens een prachtige prestatie leverde.
Larsen heeft een stijl die het best
omschreven kan worden met het kern
achtige buigen of barsten. Hij is
meester op alle wapens, is vooral tak-
tisch zeer gevaarlijk, speelt de openingen
op een prikkelende originele manier en
hij is ook door een nederlaag niet uit
zijn evenwicht te brengen. In Havanna
xreeg hij overigens geen gelegenheid om
dat te bewijzen omdat hij geen enkele
keer verloor
Hieronder een fraaie partij van de
Deense tovenaar.
Wit: GLIGORIC. ZWART: LARSEN.
(Havanna 1967).
Nimzo-indlsche verdediging.
1. d2d4, Pg8—f6 2. c2—c4, e7—e6 3.
Pblc3. Lf8b4 4. e2—e3. b7—b6 5.
Lfld3, Lc8b7 6. Pgl— f3. Pf6—e4 7. 9-0.
(Een bekend pionoffer dat wit zowel na
7Pxc3 8. bxc3. Lxc3 9. Tbl als na 7.
Lxc3 8. bxc3. Pxc3 9. Dc2, Lxf3 10.
gxf3. Dg5t 11. Khl, Dh5 12. Tgl! goede
aanvalskansen verschaft.)
7. f7—f5 8. Ld3xe4
(Staat als het sterkst te boek. maar na
deze partij zal waarschijnlijk 8. Dc2.
Lxc3 9. bxc3. 0—0 10. Pel. zoals in een
partij Geller-Kramer. Helsinki 1952. meer
aanhangers vinden.)
8f3xe4 9. Pf3—d2. Lb4xc3 10.
b2xc3. 0—0!
(Het geheime wapen van Larsen. Na 10.
Dg5 11. La3, Pa6 12. c5! zou daarente
gen wit aan het woord komen.)
11. Ddl—g4. Tf8—f5!
(De clou: de e-pion is indirect gedekt
want 12. Pxe4?. h5! kost een stuk.)
12. d4d5. Tf5g5 13. Dg4—f4
(Ook nu mag e4 niet geslagen worden:
13. Dxe4?. exd5.)
13e6xd5 14. C4xd5. Lb7xd5 15.
c3c4. Ld5—c6 16. Pd2xe4, Tg5— g6
17. Lel—b2
(Even tijd om de balans op te maken:
de witte pionnenstelling op de damevleu
gel is verzwakt en bovendien staan de
zwarte strijdkrachten actiever opgesteld.)
1 7Pb8a6 18. f2—f3
(De voorkeur verdient 18. Pg3. Pc5 19.
e4, Pd3 20. Dd2.)
1 8Pa6—b4 19. Lb2c3, Pb4—d3 20.
Df4—f5. Dd8h4 21. Pe4—f8t
(Deze voor de hand liggende zet blijkt
minder verdedigingsmogelijkheden in
zich te hebben dan het passieve 21. Pd2.)
21g7xf6 22. Df5xd3. Tg6—h6 23.
h2h3. Kg8f7! 24. Tfl—f2. Ta8—g8 25.
Kgl-fl
Opgave van de week: op welke wijze
besliste Larsen de partij vanuit de dia-'
gramstelling?
LARSEN
abcdefgh
GLIGORIC
De oplossing komt in de volgende ru
briek.
De stand was:
Wit (Krejzick): Kcl. Dh3. Tgl, Lc4, PI7,
pionnen a2, b2. c2. f4. h2.
Zwart: (Krobot): Kg7. De8. Ta8 en f8.
Lc8, Pc6 en g6. pionnen b5. d6. d7, h5-
Er volgde: 22. TglxgSt. Kg7xg6 28.
ƒ4—f5t, Kg6—f6 24. Dh3—h4f. Kf6xf5 25.
Dh4g5t, Kf5—e4 26. Pf7xd6t. Ke4—d4 27.
c2c3 mat.
Drie Sansatout is een contract dat
vrijwel iedereen op de onderstaande
NZ-spellen zou bieden. Of ledereen het
zou maken is aan veel meer twijfel on
derhevig. U kunt het op uw gemak bestu
deren en de volgende week uw oplossing
vergelijken met de onze.
A H
914
OV 9 6 4 3
A 6 5 2
B 9 4 2
A V
O H B 2
V B 10 3
Zuid gever, OW kwetsbaar.
Biedverloop: zuid één klaver OW
passen noord één ruiten zuid één
schoppen noord drie klaver zuid
drie Sansatout einde.
Tegen drie SA komt west uit met har
tenboer, oost zet de hartenheer en zuid
wint de slag met hartenaas.
Vraag: Hoe moet zuid verder spelen??
Ely Culbertson heeft eens een juiste
i: da
definitie van het bieden gegeven: datge-
ellen wat bij het afspelen zal
euren. Wanneer wij nu het
ne voorspellen wat bij het afspelen zal
gaan gebeu
drle-ruitencontract bekijken dat ik u vo-
De „normale" syeeiw.jze zou zijn, dat
zuid rultenheer en aas speelt, hopende
een 3 2 verdeling in troef aan te tref
fen: NZ verliezen dan slechts één rui
ten. twee schoppens en één harten,
cnc
rlge week als probleem voorlegde, kun
nen wij de Juistheid van deze uitspraak
nog eens vaststellen.
8 5 2
9? B 10 5
O H 8
AH151
HVB3
H V 6 4 3 2
O 3
V 8
Nadere beschouwing wijst uit dat die
speelwijze kortzichtig is. 0<*t heeft vrij
wel zeker zes hartens en zuid moet zich
A 10 8 4
9
9 V762
B984
9 7
9 A 8 7
O A B 10 9 5 4
10 3
Noord gever, allen kwetsbaar. Noord
pas oost een harten zuid twee
ruiten west en noord pasten oost
twee harten zuid en west pasten
noord drie ruiten einde.
West kwam uit met harten negen, ge
dekt met de tien, vrouw en hartenaas.
de vraag stellen: hoe zijn de acht ontbre
kende schoppens verdeeld? Daar nie
mand die kleur bood. mag hij aannemen
dat schoppen 4 4 verdeeld ls.
De kans is dus al bijzonder gering dat
oost enige ..lengte" in ruiten heeft en
wanneer zuid het primitieve speelplan
zou volgen zal dit gebeuren: west wint
de derde ruitenslag. OW maken daarna
twee schoppenslagen en oost speelt har
tenheer na en nogmaals harten. West
kan de derde harten introeven: één
down.
Eenmaal aannemende dat oost kort in
ruiten is, moet zuid de moed hebben tot
de volgende speelwijze: in slag 2 een
kleine ruiten uit zuid spelen en in noord
ruiten acht leggen. Is dat gelukt, dan
ruitenheer, twee hoge klaveren, een der
de klaver in zuid aftroeven, ruitenaas na
spelen en dan rultenboer. West krijgt
op die manier alléén ruitenvrouw en géén
lntroefslag!
Gertjan Förch die met mij dit spel in
het Zomertoernooi van de NBB speelde,
dorst de consequentie van zijn overtui
ging (korte ruitens bij oost) volledig aan
en snééd in slag 2 met de ruiten acht.
Dit fraaie staaltje van spelinzicht werd
beloond met een bijzonder hoge match-
puntscore.
1. al gaat het kleine dier soms snel,
het komt niet van zijn plaats
(13)
8. deze kant is niet geklost (8)
9. vreemde groet (5)
11. wie dat is kan niet meer (2)
13.de onderwijzer zit hierbij naast
de leerling (5)
15. hier zijn de Friezen op de hoogte
(4)
16. hiervoor dient water bij de wijn
te worden gedaan (6)
19. noteboom (2)
20. wat men node nodig kan hebben
(5)
24. hoe men het ook wendt of keert,
het blijft vreemd (4)
26. dat is maar heel dunnetjes (7)
27. men komt hem altijd tegen (7)
28. ritmische vracht slagen (6)
29. buitenissige drank (3)
30. koude zitplaats in een winterse
rivier (6)
32. stroomt in het nachtkastje (2)
33. speurende Europeaan (3)
35. verbrande noot (2)
36. dit deel van de krijgsmacht heeft
gegeten (2)
37. negatief welkom (2)
40. opdat hij, die werkt toch zal eten
(14)
Verticaal:
2. deze militair zit uit de wind (5)
3. dat komt er boven op (5)
4. zo is het niet (6)
5. de maat draagt soms een gordijn
(3)
6. dat ben ik en niemand anders
(3)
7. de onderneming, die we samen
vormen (11)
9. voelt zich alleen in walgelijk wa
ter thuis (4)
10. het gelijk der Grieken (3)
12. deze springmiddelen heeft men
dicht bij de hand (11)
14. schrikbeeld van hen. die laag op
de ranglijst staan (10)
17. draadjes om gaatjes (4)
18. zou deze kleurling zo dom zijn?
(6)
20. de rok van dit meisje heet niet
goed te zitten (4)
21. poen. maar geen geld (4)
22. dit jakje dragen we allemaal (3)
23. zulk een is geen 100 pet. (5)
24. deze knol raakt gauw bevroren
(5)
31. dit is vies (2)
34. in Athene zitten ze niet om hem
te springen (3)
35. de maat van de vlakte (3)
37. dat ben ik niet (2)
38. daar heeft men des zomers niet
veel aan (2)
39. was water (2)
Oplossing vorige
kruiswoordraadsel
Horizontaal: 1. sage, 5. verweer,
11. spel, 16. arena, 17. Vaals, 18. doe-
ma, 19. gewend, 21. tui, 22. Londen,
23. ono, 24. sar, 26. aar, 27. als, 28.
dom, 30. geleerd, 31. ent, 33. negen,
35. eerst, 38. p.k., 40. tin, 41. rep, 43.
nop, 44. st, 45. Lap, 47. Venus, 49.
sta, 50. opstomen, 51. roodhuid, 52.
pot, 53. Etten, 55. lei, 56. e.k., 57. ade,
59. ere, 60. gei, 62. no, 63. snert, 65.
regel, 67. Epe, 68. gespuis, 69. por,
71. Ada, 72. bel, 73. Ate, 75. sop, 77.
letter, 79. rem, 81. eerste, 83. Elias,
84. Parijs, 86. niets, 87. mees, 88.
Monster. 89. fret.
Verticaal: 1. sago, 2. arend, 3. ge
woon, 4. ene, 6. e.v., 7. rat, 8. wauwe
len, 9. Eli, 10. es, 11. Son, 12. pedant,
13. emelt, 14. lans, 16. Ans, 18. dor,
20 dagen, 22. laden, 25. ren, 26: are,
29. met, 31. esp, 32. oplopen, 34. Gi-
ronde, 36. rondweg, 37. stadion, 39.
kapok, 41. rente, 42. puree, 44. Stien,
46. pst, 47. veel, 48. Son, 49 sul, 54.
trappers. 57. An. 58. erger. 60. geste,
61. iep, 63. spatie, 64. tel, 65. Ria, 66.
Losser, 67. edele, 70. Rotte. 71.
Alem, 72. bes, 74. Een, 76. pest, 78.
tas, 79. Ram, 80. mijt, 2. rif, 84. Po,
85. S.E.
