BIJ DE POMPEN WERD VAAK DORPSRODDEL DOOR VER TYPISCHE SFEER VAN 'T OUDE VEEN Sint reed vroeg voor Willem Z m x\\\V- UIT DE OUDE DOOS RIK VALKENBURG Scholen Schuurkerk Motorbootje Blokpomp mzwm door DAMMEN door J. M. BOM SCHAKEN door H. KRAMER I I i 141 1 si as ■üfOAB BRIDGE door H. W. FILARSKI N' KRUISWOORDRAADSEL Liefhebbers van romantiek en sfeer konden vroeger in het oude Veenendaal terecht. De sfeer was toen totaal anders dan nu. Vooral de vele sloten en grachten zorgden ervoor dat het specifiek-romantische, gehandhaafd bleef. Maar ook de oude gebouwen gaven iets eigens aan het karakter van Veenendaal. Deze gebouwen waren er te kust en te keur. Zo stond op de hoek van de Markt-Hoofdstraat het huis „De Berendans". Voor 1855 was er een wolkammerij in van de familie Van Woudenberg. Later werd er het bijkantoor van de Rotterdamse Bank gevestigd, terwijl er heden een modern bankgebouw is verrezen, voornaam en mooi. maar niet met de sfeer van vroeger. Zie bijgaande foto van de markt, waaruit het typisch oud-Veenendaalse dorpsbeeld als een verhaal, zonder woorden, op ons afkomt. Door de modernisering werd veel schoons opgeruimd. Uiter aard was dat noodzakelijk en uit praktisch oogpunt toe te juichen, maar de typische sfeer die Veenendaal kenmerkte, ging erdoor burgemeesterswoning was de kostschool voor jongens, van de verloren. Om nog een oud gebouw te noemen, in de voormalige heer Hoxel. Op de andere hoek van de markt, aan de Kerkewijkkant, was de Gemeen- tewaag. Daarboven hield men tot 1833 een particuliere school voor meisjes. De naam van mejuffrouw Fels, een on derwijzeres, is hecht aan die school verbonden. In de Hoofdstraat was verder een be waarschool. Deze stond tegenover het gemeentehuis en werd beheerd door een dame van Schotse afkomst. Het was de weduwe Kennedy. Vlak ernaast woonden een paar beroemde schrijn werkers. Tot ver buiten Veenendaal wa ren de gebroeders Duncan en Koos Kennedy bekend als restaurateurs van oud-Hollandse kasten. Ook de Nieuweweg kenmerkte zich vroeger door een specifieke sfeer. De zware eikebomen in de Holleweg en de lindebomen wat verderop zorgden in de herfst voor de typische geur van gevallen bladeren, die in dikke la gen de wegen bedekten. In de richting van de spoorlijn stond een Katholieke kerk. Hierover vonden we de volgende gegevens: In het rampjaar 1672 werd de „sta tie" Renswoude gesticht. Een „statie" is een parochie in een gebied, waar de bisschoppelijke hiërarchie niet geves tigd is. Tot deze statie behoorden de burgerlijke gemeenten Renswoude, Stichts- en Gelders Veenendaal, Eist, Rhenen, Amerongen, Leersum, Scher- penzeel. Ede en Lunteren. De katholie ken hadden van Rutger Buddingh, sub stituut-schout van Rhenen, en van Wil lem Lambertus van Hardeveld, onder schout van Stichts-Veenendaal, het recht gekocht, om te mogen kerken in het achterhuis van „zekere huisinge, ge- naemt de Geer". Op de plaats, waar nu de katholieke kerk staat, werd in 1711 een zgn. schuurkerk" gebouwd» De grond was eigendom van de heer Dirk van Rheede, vrijheer van Rens woude en werd door hem aan de ka tholieken in „eeuwigdurende erfpacht" afgestaan tegen betaling van 14 Caro- lusguldens per jaar. Enige jaren gele den is deze erfpacht afgekocht De schuurkerk heeft dienst gedaan van 1711 - 1855. Tijdens de watersnood in 1855 heeft deze schuurkerk zeer geleden. Het wa- Vcenendaal Nieuweweg met R. K- Kerk. - - ter stond 9 voet hoog in het bouwvallige kerkje. Dit betekende de genadeslag voor het bouwsel. Na de ramp kon het niet meer dienst doen als kerkgebouw. Geld voor een nieuwe kerk was er niet. Pastoor Henricus Meurs kreeg toestem ming om uit andere parochie's giften te gaan inzamelen. Via een rijks- en provinciale subsidie en een lening van 2500 gulden werd een kapitaal ver kregen van 20.500 gulden. In 1856 begon men aan de nieuwe kerk te bouwen en in 1859 was het gebouw klaar. Pastoor Meurs koos St. Willibrordus als Patroon van de nieuwe kerk. Het gebouw deed dienst tot 1934, toen pas toor Wilhelmus Dröge een nieuwe kerk bouwde. Op bijgaande foto staat het kerkje van pastoor Meurs, dat toentertijd me de hielp de karakteristieke sfeer van Veenendaste bepalen. We merken hier bij op dat deze opname genomen is reeds heel wat jaartjes na de eeuw wisseling. De oud-Veenendaalse sfeer kenmerk te zich ook in verscheidene typische handwerksbedrijven. Zo was er de man- denvlechterij van Bos en de kuiperijen van Van Wijk. Er stond een kuiperij in de Hoofdstraat en één aan de „Zwaai". De heer Van Wijk ging later in de Hoofdstraat naast de kuiperij het be roep van fietsenmaker uitvoeren. Later hield hij zich ook, als eerste van Vee nendaal, bezig met reparaties van au tovehikels en motorfietsen (stoomfiet- sen). Ook was deze rasconstructeur de man die het eerste motorbootje van Veenen daal bezat. Dat gaf heel wat bekijks als hij door de Grift en de Vaart, een vaartocht ging maken Al tuffend puf te het bootje door het meestal laag staande water en bleef vaak steken in de enorme massa's waterplanten, die toen de Grift ontsierden. Een en an der ging natuurlijk gepaard met veel hi lariteit der supporters. Nee, veel genoe gen beleefde Van Wijk daardoor niet van zijn bootje. Die waterplantenrijkdom was ook de oorzaak, dat er nooit een dienst per motorboot tussen Veenendaal en Wage- ningen kon worden ingesteld. De ver binding tussen beide plaatsen werd on derhouden door de oude trekschuit van De Gooyer, die op woensdag (de Wage- ningse marktdag) naar Wageningen voer. Een enkele keer gebeurde het dat de schipper, bij een gunstige windrich ting, een zeil op de schuit zette. Dat bespaarde uiteraard heel wat man kracht Een ander facet van de sfeer van Veenendaal waren de molens. Behalve de nog bestaande graanmolens, stond er op de „Molenpol" een derde molen, die echter al in 1875 niet meer in ge bruik was. Deze molen, die dus nogal hoog stond, was reeds van ver te zien. De familie Anbeek beheerde in het Kostverloren „De Ark". Dat was een maalderij met een tredmolen. Er is mo menteel geen spoor meer van te vin den. Ook de pomp gaven vroeger aan Vee nendaal een markante sfeer. Van wa terleiding was uiteraard geen sprake. Die kwam in 1930. Men was dus op pompen aangewezen. Over het alge meen gaven deze vrij goed drinkwater. Vele arbeiderswoningen, die als „blokken" gebouwd waren, hadden een gezamelijke pomp. Vaak was dit het ontmoetingspunt voor de buurvrouwen, waar talloze ochtend- en middagpraat jes werden gehouden. Sommigen ston den uren aan de zwengel. Meestal stond er een emmer water in het klei ne keukentje. Er hing een kroes bij of een pollepel, waarmee men het water kon scheppen. Sommigen dronken ook met hun mond uit de emmer. Sfeervol was het ook als deze pompen in de wintertijd werden aangekleed met een dik stropak, om bevriezen te voorko men. Hielp dat nog niet dan deponeer de men enkele handen vol zout in de pomp om het ijs te laten smelten, zodat de pomp weer in functie kwam. De he le buurt hielp daar aan mee, want de blokpomp was te enen male onmisbaar. Zo verzorgde men deze communicatie schakel als een huisdier... Ook in de Hoofdstraat stonden twee gemeentelijke pompen. De sfeer rond deze pompen is in de herinnering van alle Veenendalers, die dat nog weten, blijven hangen, als iets moois. Iets waar je zomaar geen naam aan kunt geven, maar dat ergens een tikkeltje weemoed oproept... VEENENDAAL De geestelijk gehandicapte Willem Zoutewelle uit Veenendaal is bijzonder gelukkig met zijn nieuwe bandopname-ap paraat. Vrienden van de familie Zoutewelle hebben er voor gezorgd, dat het oude, defecte apparaat werd vervangen door een prachtig nieuw toestel, zodat Willem zijn grootste hobby, het spelen met een tapere corder, kan blijven beoefenen. f Willem Zoutewelle had al vier jaar een taperecorder. Destijds had zijn vader een tweedehands apparaat we ten te bemachtigen. De laatste tijd deed hij het echter niet meer zo best en was voortdurend kapot. Er moest een nieuwe komen: JU aar ja," zegt mevrouw Zoutewelle, „alles is zo duur tegenwoordig. Het zou nog wel even duren voor we een nieuwe konden kopen." Intussen zat Willem echter dikwijls zonder het apparaat, waaraan hij elke dag weer zoveel ple zier beleefde. Dit kwam een vriend van de familie Zoutewelle, de heer L. H. Slok uit Veenendaal, ter ore. Het was op een zondagavond, toen de heer Slok bij Willem op visite was. Hij kreeg plotseling het idee om er voor te zorgen dan Willem zijn tape recorder kreeg. Onmiddellijk nam hij de volgende morgen contact op met vrienden en zakenrelaties en 's mid dags kon hij al met een mooi appa raat bij de Zoutewelles aankloppen. Mevrouw Zoutewelle begreep het nog niet zo en dacht dat hij het ap paraat te koop aanbood. De heer Slok zette echter het apparaat in werking en Willem en z'n moeder konden luisteren naar een kleine ge luidsmontage die gemaakt was met behulp van de hit van de Heikrekels „Waarom, waarom, waarom". Uit die geluidsmontage met toespelingen op dit liedje werd het al vlug duide lijk, dat Willem het apparaat zo maar pro deo kreeg aangeboden. ,Jk ben er gewoon een dag over stuur van geweest", zegt de gelukki ge mevrouio Zoutewelle. En haar man: „Dit is hartverwarmend, zo'n naastenliefde." Intussen speelt Wil lem geconfronteerd met zijn voortij dige St. Nicolaascadeau. Hij weet precies wat er op al zijn banden staat: hoofdzakelijk kerkmuziek. De heer Zoutewelle neemt die op van grammofoonplaten en van de radio. Willem draait ze zelf helemaal af. Ook kan hij zelf de banden verwisse len. Terwijl de heer Zoutwelle ons uit laat zegt hij nog: ,JLet ons maar een beetje op de achtergrond. Laat die naastenliefde er maar goed uitkomen in de krant. We zijn zo ontzettend dankbaar...." Trots demonstreert Willem hoe goed de geluidskwaliteit van zijn nieuwe bandrecorder is. SYBRAND8 verstaat in hoge male d< kunst, om in toernooien weinig punten te verliezen aan de toch altijd in elke wedstrijd zeer grote groep, die nel buiten de allersterkste top valt. In toernooien is dit een begerenswaardi ge eigenschap, die slechts enkele spelers ter wereld bezitten. Andreiko, Tsjegolev (enkele Jaren geleden!) en Roozenburg zijn de bekendste voorbeelden naast Sy- brands. Wereldkampioen Koeperman, tot dusverre onverslaanbaar in een match, toont in toernooien, dat hij nogal eens misgrijpt in tactisch opzicht evenals Deslauriers en Baba Sy. Hieronder een sprekend voorbeeld uit de grote wedstrijd te Batoem van dit Jaar, waarin ons nationale idool Alexan der Doekier uit Odessa, die de negende plaats veroverde boven o.m. Cees Varke- visser, zijn groeiende tactische vaardig heid toont. Wit: T. Sy brands; Zwart A. Doekier; Batoem 1-8-67. 1. 31—26 19-23 2. 26—31 14—19: 3. 41—36 10—14; 4. 46—41 5—10; 5. 31—27 17—22; Doekier behoort, evenals zijn landgenoot Mansjien tot de groep defensieve Russische spelers, hetgeen Sybrands zeer handig uitbuit: 6. 32—28 23x21; 7. 26x28 19-23; 8. 28x19 14x23; 9. 35—30 10—14: 10. 37—32 14—19; 11. 40-35 11—17; 12. 36-31 6-11: 13. 42-37 18—22; 14 44-40 20-25; 18. 48—42 12—18; 18. 32—28 Zwart heeft geen enkele poging gedaan het initiatief aan zich te trekken en vanaf dit moment trekt wit ten aanval. 1623x32; 17. 37x28 16—21; 18. 31—26 21—27: 19. 30—24 19x30; 20. 35X24 7—12; 21. 34—30 25x34; 22. 40x29 Goed gezien; de zwarte schijf 25 is in het merendeel dezer partijen een be- etsel voor wits late actie tegen zwarts linker vleugel. 229—14: 23. 45—40 3—9; 24. 38-32! 27x38 25. 43x32 11—16; 26. 40-34 14-19; 27. 41—37 19x30; 28. 34x25 9—14; 29. 12—38 13—19; 30. 50—44 (zie diagram). Bijzonder sterk heeft wit zijn flankaan valspositie opgebouwd. Alle punten, no dig voor een verdere eigen actie èn de belemmering van eventuele zwarte tegen- akties zijn in z(Jn bezit. Het is daarom zeer logisch, dat zwart zijn heil zoekt in een directe tegenstoot in het centrum door 304—10; met de duidelijke drei ging (19—23) die het getij volkomen zou hebben doen keren als.... wit niet gespeeld zou hebben: 31. 28—23!! 19x28; 32. 32x23 Zeer scherp berekend en zoals even later blijken zal, gelardeerd met een vlijmscherpe combinatoire dreiging: 328—13; 33. 39—34! dreigt 34—30—24. Zwart meent hiertegen een afdoende ver dediging te hebben met 3313—19? Als opgave voor de lezers: Hoe forceerde wit in de nu ontstane stelling de winst? OPLOSSING TF.R herinnering aan de vader van de Russische schaakschoot, Michael Iva- nowltsch Tschigorin (1850-1908), is in de Russische plaats Sochl voor de zeven de keer een groot internationaal toernooi gehouden. Van de 16 deelnemers kwamen er maar liefst 5 op de eerste plaats: Krogius, Slmagln, Sjamkovic. Spassky en Zaitsew. Onze landgenoot K. Langeweg bezette met de Hongaar Lengyel de 13e en 14e plaats. In het nieuwe Nederlandse blad Schaakrevue" (adres redactie Noor derstraat 65, Amsterdam) vat Langeweg zijn indrukken kernachtig samen met de opmerking: ..De buitenlanders kregen de klappen!" Hieronder een interessante partij uit deze wedstrijd. Wit: SPASSKY. Zwart: LANGEWEG (Sochi 1967.) Klassiek damegambiet. 1. d2—d4, Pg8-f6 2. Pgl—Ü3, d7d5 3. c2c4, e7—e6 5. PblC3, C7—c5 5. C4xd5, Pf6xd5 e2—es. Pb8-C6 7. Lfl—C4. CSxd4 e3xd4. Pd5xc3. (Staat als minder nauwkeurig te boek dan 8Le7, maar daarvan was de zwartspeler naar aan te nemen is, wel op de hoogte. Er moet dus een andere reden geweest zijn waarom hij de tekstzet deed. Misschien vrees voor 8 Le7 9. Lxd5. exd5 10. Db3?) 9. b2xc3. Lf8-e7 10. 0-0, 0-0 11. LC4d3, b7-b6 12. Ddl—e2! (Dat het afdwingen van de verzwak king 12. Dc2, g6 13. LhS. Te8 weinig oplevert leerde de partij Botwinnik—Sza- bo. Groningen 1946 reeds.) 12Lc8b7 13. Lel—b2. Dd8—d5 (Lokt de volgende opmars uit.) 14. c3c4, Dd5h5 15. Ld3—e4, Tf8—e8! 16. Tfl-dl, Pc6a5 (Een nuttige tussenzet was hier 16 Ld6! geweest met de dreiging 17 Lxh2t, b.v. 17. g3. f5! enz.) 17. Le4xb7, Pa5xb7 18. Tal—cl, Le7—f8 (Deze en de volgende zet zijn te pas sief. Ook nu verdiende 18Ld6 of 18. Lf6 de voorkeur.) 19. Tel—c3. Te8—c8 (Met de bedoeling de c-pion onder druk te zetten. Maar nu krijgt de witspe- ler de kans een rechtstreekse koningsaan- val te ondernemen.) 20. d4d5!, Pb7—c5. 21. Tc3-e3, e6xd5 22. Tdlxd5 (Plotseling staan alle witte stukken ge reed om de vijandelijke koningsvleugel te bestormen.) 22. Dh5h6 23. Pf3—d4. Pc5—a4 (Om de gevaarlijke witte loper uit te schakelen. De zet ls gebaseerd op een valstrik.) 24. Pd4—f5, Dh6c6 (Zie diagram). In deze stelling speelde wit 25. Lb2xg7. Dat daarop 25Lf8xg7 niet gaat we gens 26. De2—g4, Dc6g6 27. Pf5—e7T met damewinst is duidelijk. Maar de zwartspeler had het antwoord 25 Dc6xd5! in petto. Aan de lezers de taak om het antwoord te vinden op de vraag hoe wit vervolgens reageerde. H^ ant woord kunt u in de volgende rubriek De stand was: Zwart: (Wiersma) 5. I, 8. 13, 15. 16. 18. 19. 21, 23 24. 25, (12 st.) Wit (Varkevisseo 27. 28. 30, 32. 33. 34. 35, 36. 38, 40. 45. 48 (12 St). De volgende bekende tempofinesse had wit voor het ergste kunnen behoeden: M—29! (23x34 gedw.) 40x20 Als zwart (25x14) slaat bereikt wit uitstekend spel door 36311 waarna op bev. (21—26) 28—23! kan volgen. Na (25x34) volgt 36—31! (15X24) 31—26 en wit heeft houd baar spel. LANGEWEG 1* abcdefgh SPASSKY OPLOSSING De stand was: Wit (Gligoric): Kfl, Dd3. Tal en f2, Ld. pionnen a2. c4, e3, f3, g2, h3. Zwart (Larsen): Kf7. Dh4, Tg8 en M. Lc6. pionnen a7, b6. c7, d7, f6, h7. Larsen won door 25Tg6xg2M 28. Tf2xg2, Dh4xh3 27. e3-e4. Th8-g6 en wït gaf het op. JA enkele teleurstellende wedstrijden van het herenteam tijdens de, Euro pese kampioenschappen te Dublin, kwam er een herstel. Tegen Finland werd gemakkelijk gewonnen, maar vooral de daarna volgende wedstrijd tegen Zwitser land, waarin voor het eerst Jean Besse meespeelde, was van goede kwaliteit. Zo wel Kreyns-Slavenburg als Van Heusden-Kaiser kunnen op twee zeer goe de wedstrijden terugzien. Een prachtig spel van Hans Kreyns. gespeeld tegen Finland, was: H V 8 4 9 HB4 O B 106 5 4 10 B10 3 9A975S V 2 873 N W O S 52 9 882 O A H 9 7 H 9 6 4 A 9 7 8 9 V 10 83 A V B 5 2 West gever, niemand kwetsbaar. Slaven burg opende in vierde hand met een klaver - west een harten - noord een schoppen - oost drie harten -zuid drie schoppen - noord vier schoppen. Oost kwam uit met ruitenaas en speelde in slag 2 klaver negen na, voor zulds klaver aas. In slag 3 volgde hartenvrouw die west met het aas nam. West vervolgde met ruitenvrouw die oost (heel goed) over nam met ruitenheer, waarna oost ruiten zeven terugspeelde! Dit «telde noord voor een angstig probleem, dat hij goed oploste: hij troefde op tafel (zuid) met schoppenaas, speelde schoppen zes na en toen west klein bijspeelde. liet noord de zes lopen. Dit verzekerde het contract, daar west nu geen troefslag kreeg. In de wedstrijd Nederland—Zwitserland wist aan de ene tafel Slavenburg door bijzonder goed tegenspel zijn grote ri vaal Jean Besse op Vier schoppen één down te krijgen, terwijl aan de tweede tafel Van Heusden het contract won. 3 9 A 1083 2 O HB A V B 7 4 HB1086 9 V O 109 64 932 95 9 98 5 O V 8 7 5 3 H 8 6 A V 7 4 2 9 HB74 O A 2 10 5 Zuid gever. OW kwetsbaar. Besse (zuid) opende met een schoppen - Slaven burg (west) doubleerde - noord (Trad) drie schoppen -zuid vier schoppen. West begon met hartenaas. waarna OW een derde slag kregen met klaverheer. De volgende klaver troefde zuid af, waarna Besse een slim plan volgde. HIJ speelde nu vijf ronden troef en gooide op de laatste troef in eigen hand ruiten twee weg. Slavenburg als west hield echter drie harten vast en zette ruitenheer sec, zodat Jean Besse tenslotte harten zeven nog moest verliezen. Aan tafel II speelde Van Heusden als zuid vier schoppen en kreeg troefultkomst van west. genomen in zuid. In slag 2 volgde een kleine harten naar noords vrouw en toen west die liet lopen was de rest niet moeilijk meer. Zuid verloor nu slechts twee klave ren en een rultenslag. Het spel bracht Nederland 10 matchpunten op! Horizontaal: 1. rivier in N.-Brab. 6. uitbouwsel 12. Europeaan 14. ten dele 16. waterstand 18. waterloop 19. waswater 21. rivier in N.-Brab. 22. vreemde munt 23. hard schreeuwen 26. poging tot moord 29. verdriet 30. riviermonding 32. Bijbelse figuur 33. noot 34. lekkernij 36. duwtje 37. bijvoorbeeld 38. noot 39. bewijsstuk 41. kleurrijk 43. Bijbelse plaats 44. dierenverblijf 45. rivier in Azië 48. plaats in Limburg 50. plaats in België 53. voorzetsel 55. muziekterm (afk.) 56. wapen 58. noot 59. uitroep 60. ontstemd 62. soort harnas 64. plaats in Limburg 66. mogelijk zijn 68. gebogen 70. maat 71. voorzetsel 72. aansporing 74. voorzetsel 75. titel 76. schaarsnede 78. deel van Azië 30. eigentijds 81. plaats in Overijssel Verticaal: 2. voorzetsel 3. plaats in N.-Brab. 4. bevestigingsmiddel 5. maat 7. uitroep 8. soort weg 9. schoolafdelingen 10. nevenschikkend voegwoord 11. hondenalarm 13. noot 15. voor velen een lekkernij 17. paardenaam 19. vogel 20. koppel 22. tussenvorm van sommige die ren 24. waterloop 25. maat 27. meisjesnaam 28. noot 31. plaats in Zuid-Holl. 35. tegenvaller 37. waardepapier 39. lichaamsdeel 40. eikeschors 41. speelgoed 12. insekt 47. moeite hebben 49. rebellie 51. deel van het servies 52. meisjesnaam 54. plas 56. stukje metaal van waarde 57. soort verhaal 59. half 61. zoogdier 62. ligplaats 63. titel 65. rivier in Europa 67. groet 69. vlokkige stof op het bier 73. plaatsbepaling 76. sportterm 77. poste restante 78. noot 79. titel. Oplossing vorige cryptogram Horizontaal: 1. hobbelpaardje, 8. aspect, 9. adieu, 11. op, 13. rijles, 15. terp, 16. grogje, 19. es, 20. spalk, 24. raar, 26. haarfijn, 27. passant, 28. roffel, 29. alle, 30. ijsbank, 32. Po, 33. Rus, 35. as, 36. a.t., 37. ga, 40. werklo zensteun. Verticaal: 2. opper, 3. extra, 4. an ders, 5. roe, 6. ego, 7. maatschappij, 9. alge, 10. iso, 12. polsstokken, 14. degradatie, 17. gaas, 18. kaffer, 20. Sara, 21. prol, 22. lijf, 23. kneus. 24. radijs, 31. ba, 34. uü, 35. are, 37. ge, 38. ar, 39. ijs. S

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1967 | | pagina 13