MARKEN MAG
GEEN KERMIS
WORDEN
Enorme drukte
verwacht met
Kerstmis
WERKGROEP VAN NATUURBESCHERMERS ONTWIERP PLAN VOOR RANDMEREN
Verrassende
suggestie
bouw tunnels
in plaats van
bruggen
Brieven geveild
van Einstein en
Hemingway
VOOR 'T EERST DOOR DE
NIEUWE ALPENTUNNEL
Nieuwe visie
TWEE STROMINGEN
IN Y-MEER:
ZOET - SCHOON EN
BRAK-VUIL
Twee vormen
Mooiere dijken
Babykleding in
Rusland was
te
Wintersport
is geen luxe meer
ZESDUIZEND
HELFT MEER
BUITENLAND
Ons land krijgt nieuw hart met
IJsselmeerpoIders:
„Laat Marken een eiland blij
ven" met deze sloga* kwam
onlangs de brochure van de
Werkgroep voor het Landschap
der Zuiderzeepolders in het
nieuws. Jhr. mr. M. van der
Goes van Naters heeft ons uit
eengezet hoe hij zich de verwer
kelijking hiervan voorstelt.
Volgens hem is Marken bij uit
stek geschikt om er een culturele
attractie van te maken in de
vorm van een soort openluchtmu
seum. zoals bijvoorbeeld het be
roemde „Skansen" bij Stock
holm.
„We moeten voorkomen, dat
heel Marken een kermis wordt
van louter commerciële onderne
mingen. De eigen typische stijl
moet behouden blijven, hier en
daar zelfs al gereconstrueerd. De
bevolking moet bereid worden
gevonden aan zo'n plan mee te
werken moderne bebouwing,
volgens de eisen van nu zou het
oorspronkelijke karakter scha
den. Anderzijds is het natuurlijk
zo, dat Marken nu al sterk af
hankelijk is economisch
van het toerisme. Deze lijn dient
te worden doorgetrokken".
„Het zou natuurlijk irreëel zijn
om Marken te beroven van de
verbindingsdijk naar de vaste
wal. Wel moet daarin ruimte
worden gemaakt voor een brug.
zodat men straks inderdaad rond
het eiland zal kunnen varen in de
Gouwzee".
zijn revolutionair
(Van een onzer redacteuren)
"VTatuurbescherming strekt zich niet alleen uit over bestaande landschappen,
-Lmaar houdt zich ook intensief bezig met nieuwe creaties zoals bij de
Deltawerken, het Lauwerszeeproject, de Braakman en uiteraard ook de IJssel-
meerpolders. In de vroegere ZuideTv.ee krijgt Nederland een nieuw hart. De
gevolgen daarvan zullen revolutionair zijn zodra alle bruggen en wegen, die
nog op papier staan, in gebruik worden genomen. Wij gaan ons volgens vol
strekt nieuwe routes van noord naar zuid bewegen, alsook van oost naar west.
Hierdoor zullen bovendien op het oude land allerlei structurele wijzigingen
ontstaan. De randmeren rondom krijgen trouwens een belangrijke functie als
recreatiegebieden met enorme capaciteit.
De Werkgroep voor het Landschap der
Zuiderzeepolders van de Contact-Com
missie voor Natuur- en Landschapsbe
scherming heeft zich met de vormge
ving daarvan beziggehouden en een
ideeënschets geproduceerd, die onlangs
als brochure is gepubliceerd. Daarbij
werd vooral het accent gelegd op de
wenselijkheid Marken een eiland te la
ten in de Gouwzee. Dus: niet opnemen
in de toekomstige polder daar, zoals
dat eerder is gebeurd met Urk en
Schokland.
Dit nieuws leidde toen de aandacht wat
af voor wat betreft de oorspronkelijke
opzet van het totale plan, dat uitging
van drie suggesties:
1. De opdracht aan de Dienst der Zui
derzeewerken zal moeten worden
verruimd. De uitvoering van algeme
ne landschappelijke en recreatieve
voorzieningen dient een vast bestand
deel te worden van het totale project.
De kosten zullen dan ook in de begro
ting moeten worden opgenomen;
2. Het is dus noodzakelijk om tijdig
met een gedetailleerd plan ter tafel
te komen. Daarin moeten ook de oe
vers van het „oude land" worden be
trokken. De samenwerking met de
planologische instanties van het oude
jand dient verzekerd te zijn;
3. Daarenboven wordt een organisato
rische grondslag wenselijk geacht
voor het verdere beleid: een coördi
nerend lichaam, waarin de diensten
van het nieuwe en oude land samen
werken en recreatiegemeenschap
pen, die de uitvoering en het beheer
van de detailvoorzieningen ter hand
kunnen nemen.
Daarbij wees de werkgroep ér nog
op, dat de zorgvuldige planning vooraf
ook nog een bijkomend voordeel biedt:
er kan kostenbesparend worden gewerkt
door, zoals dat heet „werk met werk
te maken" dus de vrijkomende
specie bijvoorbeeld te gebruiken voor
ophogingen, die functioneel van beteke
nis zijn.
De vuurtoren op de oostpunt van Marken. Zou de Gouwzee geheel worden
Ingepolderd, dan komt dit karakteristieke punt in het nieuwe land te staan
volstrekt doelloos. Blyft de Gouwzee gehandhaafd en daar wordt voor gepleit,
dan zal de vuurtoren ook overdag een mooi baken zyn.
Het „interieur" van Marken. De Werkgroep voor het Landschap der Zuider
zeepolders wil van het hele eiland één grote cultuurhistorische attractie
maken.
Volgens de Werkgroép is er alle aan
leiding een wat ruipiere opzet te hante
ren nu „aan het winnen van landbouw
grond een veel geringere betekenis
wordt toegekend dan voorheen, terwijl
aan de verstedelijkng een veel grotere
plaats is ingeruimd". Er zijn in ons
land zelfs wel stemmen opgegaan, die
pleitten voor het stopzetten van de Zui
derzeewerken. „Schrap de Marker
waard", schreef enkele jaren geleden
ir. Hendriks van de Heide Maatschap
pij.
Daar is de Werkgroep het bepaald
niet mee eens. Wel wil men een groter
aandeel van de landwinst gereserveerd
zien voor recreatieve doeleinden. Met
instemming heeft de contactcommissie
kennis genomen van het ook in de re
geringsnota's voor de ruimtelijke orde
ning vermelde plan om grote bossen
aan te leggen op het straks ingepolder
de Enkhuizerzand. Overigens hebben
ook de Noordhollandse bloembollenkwe
kers hier grote belangstelling voor.
De ideeënschets beperkt zich voorlo
pig tot de randmeren, de contactzone
tussen het oude en nieuwe land te
gelijk scheidend en verbindend. De
„uitstraling" van het oude land beïn
vloedt het inrichtingsplan voor de pol
ders. Bij de vormgeving van de rand
meren zal dan ook het bestaande la-
rakter van het oude land de toon aan
geven.
Dit zal zo staat in de brochure
te lezen leiden tot een verscheiden
heid in functie van de randmeren, af
hankelijk van het beeld dat de omge
ving biedt. Er zal afwisseling ontstaan
tussen „stedelij k-recreatieve" meren
langs dichtbevolkte gebieden en meer
„natuurlijke" meren langs rustiger
streken. „Men bedenke hierbij ook, dat
de totstandbrenging van de polders en
de randmeren een ingrijpende verande
ring in het milieu betekent, die sterke
repercussies heeft op allerlei factoren
die tot dusverre het biologisch milieu
bepaalden".
Om de toenemende verzilting
van Zuidhollandse gronden, on
der meer Rijnland, doeltreffend
te kunnen bestrijden, zal het no
dig zijn grote hoeveelheden zoet
water van elders aan te voeren.
Gedacht wordt hierbij aan een
transportleiding vanuit het IJs-
selmeer. In de toekomst zal deze
„grondstof" naar het zuiden stro
men via de keten van de rand
meren. Het zal daarom nodig zijn
dat schone zoete water te schei
den van het brakke en vervuilde
water uit het Noordzeekanaal.
Ook moet worden voorkomen,
dat vermenging ontstaat met het
uitslagwater van de nieuwe pol
ders dat vermoedelijk een vrij
hoog chloorgehalte zal hebben:
dit zal overigens terechtkomen
in het Oostvaardersdiep. Verder
moet in verband hiermede ook
een eind worden gemaakt aan de
verontreiniging van Eem en
Vecht.
Dit alles krijgt grote invloed op
de vormgeving van het toekom
stige IJmeer. Daar zullen de wa
terstromen elkaar kruisen. Ge
dacht wordt onder meer aan eep
uitgebreid systeem van strek
dammen. De Werkgroep voor het
Landschap der Zuiderzeepolders
hoopt, dat hiermee tevens gunsti
ge lees: beschutte gelegen
heden zullen worden geschapen
voor de zgn. „kleine watersport".
Wat de reereatievormen betreft, het
gaat daarbij allereerst natuurlijk om
de watersport. Daarnaast is het „oe-
vertoerisme" van belang. Deze beide
verdragen zich slecht met elkaar. Er
zal dus naar concentratie op geschikte
punten voor elk afzonderlijk moeten
worden gestreefd.
De Werkgroep stelt, dat jachthavens
in de meeste gevallen zullen worden
aangelegd nabij de bebouwde kom
veelal ook met gebruikmaking van be
staande accommodatie (Muiden, Dur-
gerdam, Monnickendam. Hoorn, Enkhui
zen, Lemmer, Vollenhove, Kampen, El-
burg, Harderwijk, Spakenburg, Hui
zen).
„Men zal moeten waken voor ontsie
ring door loodsen voor win terberging:
deze behoeven niet met de jachthavens
te worden gecombineerd en dienen
waar mogelijk op industrieterrein te
worden ondergebracht nieuwe plaat
sen voor jachthavens kunnen soms wor-.
den gevonden bij opritten naar brug
gen".
Volgens de werkgroep is het wense
lijk, dat kampeerterreinen en andere
recreatieve bebouwing worden gecon
centreerd. Verspreide vestiging tussen
deze concentratiepunten in moet wor
den vermeden. Want: een „wilde" ont
wikkeling bij de recreatie op allerlei
punten langs de oude kust kan aan de
toekomstige waarde van de randmeren
grote schade toebrengen. Bepleit
wordt, in de bestemmingsplannen zo
spoedig mogelijk de nodige waarborgen
hiertegen op te nemen, eventueel op
grond van aanwijzingen ingevolge de
wet op de Ruimtelijke Ordening.
Langs de rustige gedeelten moeten
wel op enkele punten beschutte lig
plaatsen voor de watersport tot stand
worden gebracht, aldus de brochure.
Ook. wordt aanbevolen de accommoda
tie voor kampeerders „binnendijks" in
te richten dus in de polder, en wel
te midden van daarvoor geschikte stro
ken bos, opdat het landschap zo min
mogelijk ontsierd raakt.
Om saaie stukken te verlevendigen
op nunten waar „voorlanden" niet mo
gelijk zijn in verband bijvoorbeeld, met
de slappe bodem, valt ook te denken
aan het maken van \tat genoemd wordt
„karakteristieke punten": ophogingen
achter de polderdijk met specie uit de
vaargeul. Op verhoogd niveau kan een
beplanting worden aangebracht die dan
boven zo'n dijk uitsteekt.
„Het zou voor het aspect van alle
randmeren opk van het allergrootste
belang zijn wanneer de dijken met an
der materiaal dan asfalt zouden wor
den bekleed, zodat ze groen kunnen
worden waar mogelijk zodanig ge
construeerd dat enigp opslag van
struikgewas kan worden gerealiseerd".
Nog enkele spectaculaire voorstellen:
Aan de zuidelijke oever van het IJmeer
bij Diemen zullen twee grote elektri
sche centrales verrijzen, die met hun
hoge schoorstenen, grote gebouwen en
hoogspanningsleidingen het landschap
sterk ten ongunste zullen beïnvloeden.
Ook vóór de kust zullen allerlei wer-
ken moeten worden uitgevoerd in ver
band met het maken van een cir-
Ideaal voor de watersport zyn de randmeren der IJsselmeerpoIders. „Buit
deze mogelijkheid zoveel mogelijk uit" .adviseert de Werkgroep voor het
Landschap der Zuiderzeepolders. „Zorg niet alleen voor jachthavens, maar schep
ook „doelen" om naar toe te zeilen maak daar dan ligplaatsen. Laat de meren
een aantrekkelijke vorm krijgen en vermijd de monotonie van eindeloos rechte,
volstrekt kale dijken."
cuit voor het koelwater. Zou het niet
mogelijk zijn hier een bospark aan te
leggen met daarbij een zwemgelegen-
heid in verwarmd water?
Het nieuwe land moet op een aantal
punten worden verbonden met het ou
de land. Dat gebeurt meestal via brug
gen, die echter nogal hoog moeten
worden om de watersport op de rand
meren niet te hinderen. Deze obsta
kels zijn ontsierend. Het zou dus beter
zijn om allerlei karakteristieke
plekjes te sparen sommige brug
gen door tunnels te vervangen.
De Werkgroep heeft zich (nog) niet
beziggehouden met de inrichting van
het nieuwe land. Voor wat de Marker
waard en Zuidelijk Flevoland betreft:
bij het formuleren van de gedachten
over de randmeren is uitgegaan van de
plannen, zoals die op dit moment zijn
opgesteld. Mr. H. P. Gorter, voorzitter
van de Werkgroep, wees ons in dit ver
band op de geprojecteerde woongebie
den tegenover Amsterdam - hier en
daar al aangeduid als IJstad.
„Via de verbindingswegen zal onder
meer een zeer soepel openbaar vervoer
tot stand moeten komen, wil meh de
hoofdstad als centrum intact laten. Wij
nemen aan, dat dit gebied dan ook zal
worden aangesloten pp de geprojecteer
de stadsspoorweg. Hiermee is althans
rekening gehouden bij het opstellen van
onze plannen. Wij hebben daarentegen
het Oostvaarders'diep niet in de plannen
betrokken - dat wordt een scheepvaart
route, die minder geschikt is voor de
watersport, terwijl hier ook minder van
recreatie aan de oevers sprake zal zijn.
Ik hoop wel, dat men lintbebouwing
langs dit water zal weten te vermijden.
De industrie kan bijvoorbeeld langs in-
steekhavens worden geconcentreerd. Ook
dat valt in de totale conceptie der in
polderingen, zoals wij die voorstaan".
MOSKOU De Russische confectie-
industrie is gedwongen het matensche-
ma voor kinderkleding aan te passen
aan de grotere baby's van de jaren zes
tig.
In de afgelopen maanden zijn te Mos
kou ruim 3.000 baby's gemeten. Daar
uit is gebleken, waarom de kinderkle
ding zo slecht verkocht wordt Zij is te
klein voor de dikkere, langere baby's
van nu.
„Jonge burgers, die 54 tot 56 cm lang
zijn en maar vier of meer kilogram
wegen, werden enkele jaren geleden
nog reuzen genoemo. Thans verbazen
zij de artsen in de kraamklinieken niet
langer",, aldus Tass.
LONDEN Op een veiling bij Chris
tie in Londen gingen dezer dagen twee
verzamelingen brieven voor grote be
dragen van de hand. Een verzameling
brieven van Albert Einstein bracht
15.000 pond op, die van de Amerikaanse
schrijver Ernest Hemingway 7.000 pond.
De 58 brieven van Einstein waren ge
richt aan dr. Gunstav Bucky, een Rönt-
genspecialist, die in 1965 in New York
overleed. De brieven werpen geen nieuw
licht op de relativiteitstheorie van Ein
stein, maar geven wel inzicht in zijn le
ven en gedachten.
De brieven van Hemingway werden
geschreven aan een jonge vrouw in Ve
netië. Het waren er in totaal 65. He
mingway schreef de brieven aan Adria-
na Ivancich, die hij in 1949 in Venetië
ontmoette, in een periode dat hij zeer
produktief was. „Zij geven dan ook een
goed beeld van de echte Hemingway als
schrijver", aldus een zegsman van Chris
tie.
UTRECHT Ruim 50.000 Nederlan
ders gaan de laatste dagen van het
jaar temidden van sneeuw en ijs
doorbrengen. Zwitserland en Oosten
rijk staan weer bijzonder hoog aan
geschreven bij al deze wintersport
liefhebbers. Maar ook in eigen land
blijft men deze dagen niet thuis zit
ten: de Nederlandse Spoorwegen ver
wachten aan de vooravond van Kerst
mis ruim 800.000 reizigers te zullen
vervoeren, die elders in het land op
familiebezoek gaan.
De sterke toeneming van het met-va-
kantie-gaan aan het eind" van dit jaar
vergeleken bij vorige jaren heeft
twee oorzaken. In de eerste plaats
vallen de kerstdagen bijzonder gun
stig - het opnemen van drie vakantie
dagen resulteert met inbegrip van
oud en nieuw in tien vrije dagen -,
maar bovendien schijnen velen de
vakantie niet meer in eens op te wil
len „souperen" in de zomermaanden.
Men wil ook in de donkere maanden
nog een appeltje voor de dorst heb
ben.
Daarnaast krijgen de warme landen
(Spanje, de Balearen en de Canari-
sche Eilanden) 's winters steeds
meer toeristen. Vele boven-de-veerti-
gers gaan tegenwoordig naar het
Zuiden om enkele weken het winter
se klimaat in Nederland te ontvluch
ten.
De directeur van de Nederlandse Reis-
vereriiging, de heer C. van Zwijn-
dregt, verwacht, dat het een zeer
goede kerst zal gaan worden. De
NRV en Hotelplan zullen in de week
voor Kerstmis zeven extra treinen
laten rijden met optimale bezetting
(15 rijtuigen) naar Chur, Salzburg,
Innsbruck en Zuid-Beieren. Deze trei
nen zullen ongeveer 6.000 reizigers
vervoeren. Ook de maanden januari,
februari en maart zijn al nagenoeg
volgeboekt, aldus de heer Van Zwijn-
dregt, die nog een nieuw element sig
naleert in het reizen naar de winter
sportcentra, namelijk de charter
vluchten. De NRV hééft twee veer
tiendaagse vluchten naar Oostenrijk
en Joego-Slavië, die volledig zijn be
zet. Hij berekent, dat men voor een
normale 15-daagse wintersportvakan
tie minimaal f 400,nodig heeft.
Ook de algemeen secretaris van de
Algemene Nederlandse Vereniging
van Reisbureaus, mr. A. Borst, heeft
hoge verwachtingen voor de komende
feestdagen. Hij schat, dat het alge
mene vervoer per auto, trein, bus en
vliegtuig ruim 50 procent meer zal
zijn dan het vorig jaar, hetgeen hij
vooral toeschrijft aan het gunstig
vallen van de kerstdagen.
De Compagnie internationale des Wa
gons Lits in Amsterdam heeft een
groot aantal slaapwagons moeten re
serveren voor de verwachte „uit
tocht" van vakantiegangers. Van 15
december af worden dagelijks extra
rijtuigen ingezet, in totaal 100 (58
voor Zwitserland en 42 voor Oosten
rijk).
De Nederlandse Spoorwegen verwach
ten in de avond en nacht van 22 op
23 december de grootste drukte. Op
20 december worden 20 extra treinen
en zes burger-militaire treinen inge
last, terwijl op 22 december behalve
elf voortreinen vanuit de randstad
Holland naar het Oosten, Zuiden en
Noorden, nog 240 treinen zullen wor
den versterkt. Op die dag rijden er
bovendien nog 17 speciale militaire
treinen. Ook op 23 december zullen
180 treinen worden versterkt.
Na de kerstdagen zullen eveneens veel
reizigers per spoor de thuisreis aan
vaarden. Op 26 december zijn 120
treinen versterkt, op 27 december
80 - er worden dan ook nog 22 mili
taire treinen ingeschakeld - en op 28
december zullen de spoorwegen 17
burger-militaire treinen inzetten.
Wat het buitenlandse treinverkeer aan
gaat zijn van 20 tot en met 23 decem
ber alle uitgaande D- en TEE-treinen
(Holland-Italië-Expres, Austria-Ex-
pres en Skandinavië-Expres) ver
sterkt. In totaal zullen 70 extra rij
tuigen worden ingezet.
Op deze dagen zullen de exprestreinen
enkele malen twee keer op één dag
•de route naar het Zuiden rijden.
Voor Parijs schijnt eveneens belang
stelling te zijn: op deze route zullen
in totaal 25 extra rijtuigen worden
ingezet.
Voor de gastarbeiders zullen de Neder
landse Spoorwegen op 15, 16 en 21
december extra treinen laten rijden
naar de Frans-Spaanse grens. De
Italiaanse, Griekse en Joegoslavische
arbeiders zullen voor de kerstdagen
naar het Roergebied moeten reizen.
Vandaar lopen extra treinen naar de
ze Balkanlanden.
MESOCCO Zwitserland heeft er weer een tunnel by. De Kleine St.-Bernhard
is doorboord en op één december konden de eerste bussen met genodigden door
de 6,6 km lange San Bernandino-tunnel ryden. Foto: de zuideiyke uitgang van
de tunnel.
