Met H. ten Brink kwam nieuwe,
kritische geest NKV binnen
Ruim
zicht
neemt
geen
blad
meer voor de mond
Engeland dreigt aan traditie
ten onder te gaan
DE PATROONS HEBBEN GEEN WERK
MEER, MAAR HUN KNECHTS WEL
55
55
Britten blijven
tobben ondanks
devaluatie
Beunhazen
op de korrel
VAKBONDSWEZEN GROTENDEELS STERK VEROUDERD
N
Georganiseerde bouwwereld slaat alarm:
„HÉ, STOP!
Dienstplicht in
Jordanië
KVP
RECHERCHE
VOOR RECHTER
SPOORLOOS
KOEKOEKSEI
WINKELCENTRUM
MOMENTOPNAME
GOEDKOPER
BUITENSPEL
y/akbondsbladen hebben hun geschiedenis tegen: wat enghartige blaadjes, die
leven by de gratie van een zelfmedeiyden dat de lezer zorgvuldig koestert.
In de begintyd, toen het zelfmedeiyden volkomen gerechtvaardigd was, droegen
deze toen nog zeer schamel uitgegeven blaadjes idealen uit: maatschappeiyke
verheffing, culturele opbloei, ontwikkeling en gezonde ontspanning.
Naarmate de idealen werden bereikt of waren verbleekt, kwam het sociaal-
economisch element in de vakbondsbladen naar voren. Steeds duisterder werd
hun taai en steeds minder werden ze gelezen.
Vooral na de oorlog verschraalden de vakbondsbladen zo sterk dat de meeste
abonnees niet eens meer het postbandje verwyderden: ongelezen verdween het
blad in de stapel oudpapier voor missie, zending of jeugdhuis.
politiek gezien waren vooral de bladen van de godsdienstig gegroepeerde
vakbonden zeer schimmig omdat tot voor kort godsdienstige eenheid dogma
tisch met politieke eenheid moest worden verbonden. Het was dan ook nogal
aanmatigend toen het blad van de Katholieke Arbeiders Beweging zich enkele
jaren na de oorlog Ruim Zicht ging noemen.
De gezichtskring van de lezer werd in het blad angstvallig binnen de perken
van de sociaal-economische problematiek gehouden en ook op dit gebied werd
nauwgezet de politieke ly'n van de K.V.P. gevolgd.
Er is een moment aan te wyzen, waarop Ruim Zicht het venster naar de
wereld opensmeet en zyn lezers een royale kyk op het politieke en maatschap
peiyke leven gunde: op 1 april 1964 veranderde het blad van vorm en inhoud.
[n de lezerskring thans driehonderdduizend abonnees viel dat natuuriyk
onmiddellijk op, maar het duurde enkele jaren voordat de buitenwereld deze
radicale verandering opmerkte.
Vorige week sloeg by Ruim Zicht de vlam in de pan. Een artikel over
het christenradicalisme deed het bestuur van elf (van de 25) iri het N.K.V.
Nederlands Katholiek Vakverbond, de vroegere K.A.B.) verbonden vakbonden
protesterend naar de pen grypen. Het protest viel wat wonderiyk uit, want de
besturen protesteerden niet tegen het artikel in Ruim Zicht, maar tegen de
reacties die het artikel in de Nederlandse publiciteitswereld had opgeroepen.
Te midden van het rumoer staat de ook uiterlyk stoere en onbewogen
H. ten Brink, 41 jaar en sinds 1 april 1964 de man die Ruim Zicht maakt.
Hy zelf vindt dat heel erg royaal. Hij zegt dat hy op 1 april 1964 by het
N.K.V. begon met het opbouwen van een bureau voor voorlichting, public
relations en perszaken.
Op die dag deed ook Ruim Zicht de eerste stap naar ruime bekendheid. Men
zegt dat alle politici van de K.V.P. jaloers zyn op Ruim Zicht omdat dit blad de
meest geciteerde stem van rooms-katholieke zyde is.
Ruim Zicht is het vak bondsorgaan van het NKV Nederlands Katholiek
Vakverbond) dat om de veertien dagen verschijnt.
Ruim Zicht is het vakbondsorgaan dat „het meeste autoriteiten in zijn ko
lommen doet". Iedere politicus die op de voorgrond komt, ontkomt niet
aan een vraaggesprek voor Ruim Zicht.
Ruim Zicht is het vakbondsorgaan dat in enkele jaren een zo gezaghebben
de stem heeft gekregen, dat pers. radio en televisie aan zijn inhoud evenveel
aandacht schenken als aan de meningen van hoge politici. Het is onder
werp van gesprek tot ver buiten de kring van rooms-katholieke werkne
mers. Het wordt door politici bejubeld of gevreesd.
Ruim Zicht doet een poging om de rooms-katholieke werknemers uit hun
isolement te halen. Deze poging werd niet door alle rooms-katholieken op
hoge prijs gesteld.
Is Ruim Zicht een politiek orgaan
omdat het zo dikwijls op actuele poli
tieke kwesties inhaakt?
Deze vraag stel ik in het hoofdkan
toor van het NKV te Utrecht aan de
heer H. ten Brink, die-naar ingewij
den beweren de kolommen van Ruim
Zicht voor een groot deel persoonlijk
vult.
Hij antwoordt: „In het artikel over
het radicalisme, waarover van de week
deining ontstond, heb ik geschreven dat
het NKV onafhankelijk dient te zijn
van iedere politieke partij, maar dat
het NKV wel politiek geïnteresseerd
dient te zijn".
Voelt u uzelf politicus?
„Neen".
Heeft u een politieke mening?
„Uiteraard".
Kwam deze mening tot uiting in het
bewuste artikel, waarin u de radicale
resolutie steunde die drs. Bogaers aan
de partijraad van de KVP heeft voor
gelegd?
„In het artikel wordt alleen de vraag
gesteld wat er in redelijkheid tegen de
resolutie kan worden ingebracht".
In het artikel schrijft u: „Of men
(KVP) moet moeite hebben met een
koers die in de richting gaat van een
vooruitstrevende partij en de voorkeur
willen geven aan een conservatieve
behoudende, zo men wil kleine
groep". Kiest u daarmee niet voor het
christen-radicalisme van drs. Bogaers?
„Ik kies niet zelf. Ik verduidelijkte
alleen wat reeds op de laatste verbonds
raadvergadering het hoogste wetge
vende orgaan van het NKV in juli
van dit jaar werd gezegd, zonder dat
er toen door één van de driehonderd
aanwezige vertegenwoordigers van de
vakbonden is geprotesteerd. Onze voor
zitter Mertens heeft toen gezegd: „Het
zal duidelijk zijn dat de pogingen om
te komen tot een meer radicaal sociaal
vooruitstrevende politiek onze sympa
thie hebben".
¥Ae heer H. ten Brink werd in 1926
geboren. Tydens de oorlog be
haalde hy het einddiploma Mulo,
maar van de plannen om op de h.b.s.
verder te leren kwam door de oorlog
weinig.
Hy kwam in het Academisch Zie
kenhuis van Groningen met de me
dische wetenschap in contact en lan
ge tyd koesterde hij de wens om na
de oorlog iets in de medicynen te
gaan studeren. Het liep echter alle
maal anders. By de bevryding in '1945
kwam hy by een medisch team van
het Canadese leger.
Tjy zou naar Amerika gaan om
daar opgeleid te worden en ver
trok alvast naar Schotland om daar
de eerste oefeningen te ondergaan.
Toen Amerika ook niet doorging
kreeg hy contact met het vader
landse Korps Mariniers. Hy zocht in
Groningen een groep jongens, die een
medisch team voor de mariniers wil
den vormen. Terug in Schotland ging
hy verhalen schryven voor Ons Noor
den, het rooms-katholieke dagblad
dat vlak na de oorlog vanwege zyn
houding in bezettingstyd de abonnees
met duizenden tegeiyk inschreef.
rpenslotte werd in Schotland het
hele legerplan een mislukking
en terug in Groningen werd hy op de
redactie van Ons Noorden leerling
journalist en later ook correspondent
van het A.N.P. Op verzoek van het
A.N.P. verhuisde hy in 1954 naar
Utrecht, waar hij voor het Neder
lands persbureau een redactie op
richtte. Tien jaar later stapte hij op
het hoofdkantoor van het N.K.V.
naar binnen om daar onder meer
Ruim Zicht van aanzien te laten
veranderen.
- In uw artikel spreekt u over een
conservatieve groep. Is de huidige
KVP conservatief?
„Dat is niet met ja of neen te be
antwoorden. Na de oorlog is de KVP
altijd in de regering geweest. De eer
ste overheidszorg na 1945 betrof de
werkgelegenheid.
Pas daarna zijn de lonen belangrijk
geworden en pas daarna de secundaire
arbeidsvoorwaarden als vakantie, werk
tijdverkorting. Van deze mede door de
KVP gevormde politieke beleidslijn zijn
de werknemers materieel in een goede
positie gekomen.
De ondernemers zijn door de volg
orde van doelstellingen de gevolgen
van de oorlog te boven gekomen en zij
hebben daarvoor betaald met het ge
bouw van sociale voorzieningen dat nu
zijn voltooiing nadert".
Tussenvraag: De vakbonden hebben
dus hun doel bereikt en zijn overbodig
geworden?
„Dat zou logisch klinken in de sfeer
van de klassestrijd, maar de maat
schappelijke scheidslijn verschuift. De
tegenstelling werkgever-werknemer
verdwijnt en daarvoor in de plaats
komt: behoudzucht en het durven pro
voceren van nieuwe ontwikkelingen.
Voor deze keuze staat ook de KVP".
Is de nieuwe lijn in het NKV al
zichtbaar?
„Ook werknemers kunnen behoudend
zijn, zoals steeds meer werkgevers pro
gressief worden. Bosma, de voorzitter
van het Nederlands Verbond van On
dernemingen, heeft van de week ge
zegd dat er een nieuw soort arbeider
is gekomen, die medeverantwoordelijk
heid wil dragen voor het bedrijf waar-
In hij werkt.
Hij zei ook, dat dit kostbaar was
voor de onderneming en dat de onder
neming hem die medeverantwoordelijk
heid niet mocht onthouden".
„Er komen gelukkig steeds meer on
dernemers, middenstanders en agra
riërs, die evenals grote groepen werk
nemers beseffen dat wij behoefte heb
ben aan een totaal nieuw toekomst
beeld, dat hele maatschappelijke
structuur op de helling moet: herzie
ning ondernemersrecht, aanpassing pro-
duktiemethoden, winstdeling".
Heeft het NKV veel conservatieve
leden?
„Dat is moeilijk te zeggen. Het NKV
is geen vergrijsde bond de aanwas
van jonge mensen is redelijk en Ruim
Zicht wordt door veel jonge mensen
gelezen. Wel hebben wij veel leden die
in de sfeer van de beambte werken en
doorgaans is daar het percentage be-
houdzuchtigen vrij groot. In Ruim
Zicht wordt gepoogd een mentaliteits
verandering bij de werknemer te steu
nen of zelfs op te roepen. Er zijn felle
artikelen geplaatst tegen dagdieverij
en tegen het misbruiken van sociale
uitkeringen".
Zijn niet de meeste werknemers
progressief?
„Neen, bepaald niet. Zeker niet bij
ons. Vele rooms-katholieke werknemers
zijn opgegroeid in de aartsvaderlijke
bescherming van de pastoor, die alles
wist en alle afwijkende meningen wer
den bij hem vandaan gehouden. Deze
geestelijke beperking vormde voor de
rooms-katholiek in het algemeen en
dus ook voor de rooms-katholieke werk
nemer een soort beschutting, die velen
moeilijk kunnen missen.
Het conservatieve lid van het NKV
is dikwijls gewoon bang dat hij door
de vernieuwingen geestelijk dakloos
wordt".
„Het is nog niet zo heel lang geleden
dat in Brabant de fabrikant tegen de
pastoor zei: „Pastoor houd ;ij ze maar
dom dan zal ik ze wel arm houden".
„Dat vinden wij nu verschrikkelijk,
maar vrijheid brengt verantwoordelijk
heid mee, waaraan vooral de ouderen
niet gewend zijn".
Wat doet Ruim Zicht om dit proces
te bevorderen?
„Toen ik de leiding kreeg heb ik pa
gina 3 van Ruim Zicht tot actuele en
controversiële pagina gemaakt. Tevens
werd Ruim Zicht de etalage van me
ningen die van de officiële koers van
het NKV afweken".
„Deze meningen werden zonder com
mentaar geplaatst zodat de lezer werd
getraind in het kritisch denken".
„Dikwijls moet je echter constateren
dat de vakbonden verder zijn dan de le
den. Vele werknemers zullen nu nog
zeggen: „Wat koop ik voor die mede
verantwoordelijkheid in 't bedrijf waar
ik werk?", zoals velen enkele jaren ge
leden liever loonsverhoging dan vakan
tie hadden".
De controversiële pagina '3 in Ruim
Zicht die in het politieke en maat
schappelijke leven van Nederland een
verdragende stem heeft gekregen, staat
niet onder de uitsluitende verantwoor
delijkheid van de heer Ten Brink. De
inhoud van pagina 3 moet vooraf het
fiat hebben van de algemeen secreta
ris van het NKV tot nu toe is dat
fiait nooit onthouden.
„Als ik voel dat een artikel moeilijk
heden kan gaan geven", vult de heer
Ten Brink aan, „dan stel Je de hele
redactiecommissie en de voorzitter van
het NKV van de inhoud op de hoogte".
„Voor het eerst is dat met het arti
kel over het radicalisme gebeurd. Al
len zijn er mee akkoord gegaan".
Voor de toekomst: het NKV gaat zich
bezighouden met de vraag of vakbond
en godsdienst voor de rooms-kathbliek
onscheidbaar moeten blijven.
Ook deze studie zal Ruim Zicht re
gistreren.
,,Moar generaal, 't is toch duide
lijk dat we zo'n aanwinst niet kun
nen missen.'"
WIE zit waar daar ging het deze
week om bij de langzaam-aan-actie
van machinisten en treinbestuurders in
Engeland. Gewoonlijk gaat het er bij dit
soort arbeidsconflicten om wie wat doet:
wie een hamer mag hanteren en wie niet.
Wie een pas gekocht televisietoestel mag
bezorgen en wie het mag aansluiten.
De hele wereld kent dit soort treurige
verschynselen in Engeland, die het gevolg
zyn van een voor een groot deel sterk ver
ouderd vakbondswezen. Een in zyn werk
vergrysde Nederlandse vakbondsbestuur
der (van het C.N.V.) die enige dagen in
Engeland had rondgekeken, zei eens tegen
ons: „Wat is het hier allemaal hopeloos ou
derwets". Hij doelde op zyn eigen terrein.
Onlangs heeft George Woodcock, de se
cretaris-generaal van het T.U.C., het over
koepelend verbond van vakverenigingen,
ons nog verzekerd dat er in Engeland heus
niet meer wordt gestaakt dan in andere
landen. Integendeel, zo blijkt uit de cyfers,
zelfs minder dan in de meeste landen met
uitzondering van Japan en West-Duitsland.
Dat mag allemaal waar zijn, maar nergens
kan men stakingen, zeker wilde stakin
gen, zo slecht heben als in Engeland,
dat door vrijwel alle belangrijke indus
triële landen in het Westen met kolossa
le leningen en andere vormen van kre
diet overeind gehouden moet worden.
TV¥EN had mogen verwachten dat de
schok van de devaluatie en de an
dere maatregelen van de regering-Wil-
son (volgens vele deskundigen nog veel
te weinig) eindelijk het besef zouden
doen baan breken, dat de Britten het
over een andere boeg moeten gooien.
Maar nauwelijks was de devaluatie be
kend geworden of de leider van de
grootste vakbond in Engeland, die van
de transportarbeiders, kondigde aan dat
hy er zich niets van zou aantrekken. „Ik
ga gewoon door met het indienen van
looneisen", zei hij. Gelukkig besloot het
bestuur van het T.U.C. onmiddellijk
daarna dat het wel degelijk zal helpen
om het loonpeil in de hand te houden.
Maar een loonstop durfde de regering
toch niet af te kondigen.
Toen begonnen de spoormannen las
tig te worden en hun land schade te be
rokkenen, tegelijk met het busperso-
neel in een aantal steden, bankbedien
den en nog vele anderen. En 150 elek
triciens op een scheepswerf liepen deze
week van het werk omdat zij hun jasje
nergens konden ophangen
ATUURLIJK gunt ieder weldenkend
mens deze arbeiders* een kleren
hanger of een haak en natuuriyk is het
een schandaal dat zoiets op him werf
niet aanwezig was, maar het tekent de
mentaliteit in Groot-Brittannië haar
scherp, dat deze mensen dan de boel
er maar by neergooien.
Dit is een mentaliteit die o.a. de in
dustrie op 780 miljoen pond per jaar
komt te staan als gevolg van de ver
plichte theepauzes van twee maal tien
minuten per dag. Voor de meeste wer
kers in Engeland is het eenvoudig on
denkbaar dat men dit hete bruine vocht
onder het werk zou drinken. Wy heb
ben bij de bouw van een nieuwe woon
wijk gezien dat de arbeiders jarenlang
twee maal per dag zeker een half uur
van hun werk waren om naar hun kan
tine te lopen en weer terug voor een
kop thee.
Dat er ook thermosflessen bestaan
en dergeiyke die kunnen worden rond
gebracht komt in niemands hoofd op.
Dikwyis staan er in de Engelse kran
ten hartverscheurende verhalen over de
manier waarop velen hier baby's be
handelen en kinderen in het algemeen.
„Typisch Engels" noemt men dat in
het buitenland vaak terecht. Moeders
laten hun baby's rustig in drukke stra
ten voor winkels staan waar zij bood
schappen doen. Wanneer ze dat liever
niet doen en kind en wagen mee naar
binnen willen nemen, krijgen ze in vele
gevallen te horen: Veel te lastig, die
wagen moet buiten biyven, onze andere
klanten hebben daar last van. Moeders
die uit het buitenland naar Engeland
komen, kunnen soms hun oren niet ge
loven.
t'N wat te denken van het klassieke
voorbeeld van de kinderbescher
ming? De landelijke organisatie daar
voor heet Nationale organisatie, terwyi
die voor de dierenbescherming het pre
dikaat koninklijke heeft Vorig jaar
kreeg de dierenbescherming in Engeland
ruim 700 000 pond uit nalatenschappen
de kinderbescherming maar 308 600
pond.
Men kan zich vroiyk maken om de
hippies en de pop-idolen die tegenwoor
dig de boventoon voeren in Engeland en
die een buitensporig grote publiciteit
krijgen. Maar men ergert zich tegeiyk
mateloos aan de mentaliteit van laat
maar waaien die er helaas hand in hand
mee gaat.
Aanhangers van voetbalclubs vernie
len extra treinen die de spoorwegen hun
ter beschikking stellen. Toen er onlangs
strenge wetteiyke maatregelen werden
ingevoerd tegen autorijden onder invloed
van alcohol, begonnen vele Britten eerst
moord en brand te schreeuwen over de
verdere beperking van hun vrijheid zon
der eerst eens rustig het resultaat af te
wachten. De eerste twee maanden van
de nieuwe controleregeling leverden een
buitengewoon gunstig resultaat op. Er
zyn dus mensenlevens gered, maar dat
komt er voor velen biykbaar niet zo
veel op aan.
Dit dan is de geest die er heerst in
een land, dat moet vechten voor zijn be
staan. Dat met de pet in de hand moet
rondgaan voor krediet. Dat de streng
ste zelfdiscipline heeft moeten beloven
aan zijn geldschieters. Dat voortdurend
door zijn overheid wordt aangemaand
om de buikriem aan te trekken. En dat
vrijwel dagelijks de boodschap krygt dat
er nog heel wat meer onplezierige
maatregelen boven het hoofd hangen.
TTOE het in deze omstandigheden mo-
geiyk is dat er dan nog lieden zijn
die luidkeels protesteren tegen de voor
waarden die de internationale bankiers
hebben gesteld voor de leningen die zy
Engeland hebben verstrekt, is een raad
sel.
Men had kunnen bedenken dat de tyd
voor „wie doet wat", voor wilde stakin
gen, lange theepauzes en veel meer dat
de Britten zich niet langer kunnen ver
oorloven, voorgoed voorbij was toen op
18 november de waarheid niet langer
kon worden onderdrukt en het pond
sterling werd gedevalueerd. Er wordt
nu al in en buiten Engeland veel aan
getwyfeld of de Britten de kansen die
zy hierdoor hebben gekregen wel zullen
gebruiken. Die twyfel is gerechtvaar
digd.
LEEUWARDEN De patroons
hebben geen werk meer, maar hun
knechts wel. Deze karakterisering van
een kleine Friese aannemer geeft de
moeilijke situatie aan waarin in som
mige delen van ons land de kleine
timmer- en aannemersbedrijven zijn
gekomen, soms doordat eigen perso
neel in de vrije uren het werk voor de
neus van de baas wegkaapte. .Zwarte
arbeid" (werken buiten de door de
c.a.o. vastgestelde uren) en „beunhaze
rij" (werk door onbevoegden) gaan
hier doorgaans samen.
Het zijn geen nieuwe verschijnselen,
maar de georganiseerde bouwwereld
heeft dit najaar plotseling aan de
alarmbel getrokken en een offensief er
tegen geopend. De tijd is daar rijp voor
geworden doordat het aantal faillisse
menten van bedrijven in de bouwnij
verheid stijgt en het aantal kleine be-
dryven in deze sector dat het benauwd
heeft nog veel harder oploopt.
Tot voor kort hadden ook de kleine
bedrijven werk genoeg en moest een op
drachtgever blij zijn als hij voor een
klein karwei een aannemer kon vinden.
Nu de hoogconjunctuur wat minder
hoog is geworden en er steeds meer al
leen grote projecten worden uitgevoerd,
wil de kleine aannemer graag weer het
verbouwings- en andere kleine werk dat
hij vroeger versmaadde, uitvoeren,
maar dan blijkt dat veelal door de
goedkopere arbeiders-in-de-vrije-uren
te worden gedaan.
„Inderdaad, bij de aannemers zelf
ligt ook een grote schuld, want zij wa
ren vroeger te traag", zegt een van de
mensen die in het openbaar de alarm
klok hebben geluid, de heer J. Hait-
sma Wzn., directeur van een Harlingse
bouwmaterialenhandel en betonfabriek.
Hij is voorzitter van de kringcommissie
Friesland van de BSB, de Stichting ter
Behartiging van de Samenwerking in
het Bouwbedrijf die al in 1937 werd op
gericht met al eerste doel de bestrij
ding van de beunhazerij.
Die stichting, gevormd door de drie
grote aannemersbonden, de bonden van
handelaren in bouwmaterialen, van
timmerfabrikanten, van houthandelaren
en van be tonf abrikan ten, plus de vereni
ging van wegenbouwers, heeft 'n eigen
recherche-apparaat opgebouwd. Aan
het hoofd staat de heer C. H. van Es,
oud-inspecteur van politie, die ver
deeld over de 34-kringen van de BSB
kan rekenen op de steun van vijftien
controleurs, vaak ook oud-politieman
nen.
„Het aantal tips over werken van
beunhazen vermeerdert steeds", vertel
de hij ons. „Ik ben vier dagen per week
op reis om ze na te gaan en omdat die
beunhazen meestal ook in het weekeinde
werken, ben ik ook zeker vijftien zater
dagen van het jaar op pad. De klachten
komert heel veel uit het zuiden en ook
het noorden en oosten. In het westen
speelt het minder, daar hebben de aan
nemers immers toch nog werk ge
noeg".
Als de controleurs er achter komen
dat er werkelijk sprake is van beunha
zerij, dus bijvoorbeeld niet een metse
laar die achter het huis van zijn ouders
een schuurtje zet maar wel een beton
werker die voor een kweker een cham
pignonkelder van een halve ton bouwt,
dan worden er stappen ondernomen. Er
wordt aangifte gedaan bij de Economi
sche Controle Dienst, die de bouwvak
arbeider^) in kwestie voor de rechter
kan brengen wegens het uitoefenen van
het bouwbedrijf zonder vestigingsver
gunning.
Ook de fiscus wordt op de hoogte ge
steld, zodat die kan nagaan of er in
komsten- en loonbelasting over het in
de vrij tijd verdiende is betaald en dat
is natuurlijk vaak niet 't geval. De con
troleurs melden het geval eveneens aan
het Sociaal Fonds Bouwnijverheid voor
het eventueel navorderen van niet be
taalde sociale lasten en tenslotte gaan
de „rechercheurs" van de BSB uitzoe
ken waar de beunhaas zijn materiaal in
kwestie vandaan heeft.
Blijkt het materiaal te zijn geleverd
door een georganiseerde handelaar dan
wordt deze berecht door een scheidsman
van zijn bond, die een boete kan opleg
gen en als hoogste straf plaatsing op de
verbodslijst. Volgens de heer Aarstma
is de herkomst soms ook nog erger il
legaal: „Op bouwwerken verdwijnt ont
zettend veel materiaal spoorloos".
De arbeider in kwestie maakt zich
ook schuldig aan overtreding van een
bepaling in zijn cao, die hem verbiedt
in zijn vrij tijd beroepsarbeid voor an
deren te verrichten. Aan die bepaling is
echter geen strafmaatregel 'gekoppeld,
zodat hij zich daarvan weinig aan be
hoeft te trekken.
Volgens de heer Haitsma heeft drs.
Bogaers als minister van volkshuis
vesting onbedoeld de zwarte arbeid be
vorderd door wat de heer Haitsma
noemt het koekoeksei te leggen van de
vergunning voor zelfbouw voor ieder
die bij de bouw betrokken is. „Daar is
veel misbruik van gemaakt doordat ar
beiders de „voor zichzelf' gebouwde wo
ning vlot verkochten, soms meer wo
ningen achter elkaar.
Dat was een aardige bijverdienste voor
hen. Toen die regeling werd ingetrok
ken, zullen die arbeiders de bijverdien
ste moeilijk hebben kunnen missen en
zijn zij mogelijk in veel gevallen tot
zwarte arbeid overgegaan. Ook zullen
sommigen in de vrij uren zijn gaan wer
ken omdat hun baas, nu er hier en daar
werkloosheid is, de teugels van de cao
strak houdt en hij dus niet meer be
reid is zwart loon te betalen. De laatste
maanden neemt het in ieder geval hand
over hand toe".
Er worden natuurlijk geen flatgebou
wen door beunhazen gebouwd, maar dat
is ook geen werk voor erkende kleine
aannemers. Volgens de heer Haitsma
zijn in Friesland echter .wel onder meer
een winkelcentrum en een boerderij van
150.000 gulden door werkers in vrije
uren, die soms ook in ploegen optreden,
opgetrokken.
De afdeling Venray van de Nederland
se Katholieke Aannemers- en Patroons
bond stelde een onderzoek in over de pe
riode midden 1966-midden 1967 en
kwam tot de conclusie dat er alleen in
het gebied van Venray voor meer dan
een miljoen gulden aan zwart werk werd
verricht. Bouwbelangen, het orgaan
van de Raad van Bestuur Bouwbedrijf,
rekende voor dat hiermee een jaar
werk werd ontnomen aan dertig arbei
ders. die de overheid aan werkloos
heidsuitkering in die periode bij elkaar
112.300 gulden moeten hebben gekost.
De afdeling Oost-Brabant van de
NKAPB, maakte vorige maand een mo
mentopname van de beunhazerij in
Eindhoven en omliggende plaatsen. Zij
ontdekte in tien dagen tijds 292 clan
destiene objecten, bij elkaar voldoende
werkgelegenheid om 330 arbeiders een
jaar aan de slag te houden. Anders be
rekend: de duizend tot twaalfhonderd
werkloze bouwvakarbeiders die Oost-
Brabant telt, zouden hier drie of vier
maanden werk aan hebben gehad.
Volgens deze afdeling van de NKAPB
komt het ook voor dat werkloze bouw
vakarbeiders, althans arbeiders die als
zodanig staan ingeschreven en dus een
sociale uitkering krijgen, clandestien
bouwprojecten uitvoeren.
Ook al zijn deze onderzoeken niet
door objectieve instanties uitgevoerd,
aangenomen mag toch wel worden dat
het bij de zwarie arbeid om grote be
dragen gaat. Zijn er dan zoveel mensen
die met beunhazen in zee willen gaan?
De heer Haitsma: „Bouwen is met
vroeger vergeleken een dure liefhebbe
rij geworden, zodat de opdrachtgever
probeert zo goedkoop mogelijk klaar te
komen. Een beunhaas is goedkoper,
hij kan voor vier gulden per uur wer
ken als een erkende timmerman negen
vraagt, omdat de beunhaas doorgaans
geen sociale lasten en belasting be
taalt
Zijn werk is veelal ook van mindere
kwaliteit, omdat het bijvoorbeeld een
opperman is die in zijn vrije tijd niet
alleen oppert maar ook metselt en tim
mert. Zo moest hier een restauratie die
in de bouwvakvakantie was uitgevoerd,
later weer worden afgebroken. Als de
opdrachtgever dat ontdekt is het meest
al te laat en het duurt bij de opdracht
gevers van kleine projecten, boeren bij
voorbeeld die een landbouwschuur la
ten zetten, op zijn minst jaren voor ze
weer iets laten bouwen".
De heer Haitsma zou wel een oplos
sing weten. „Ik zou graag zien dat al
le gemeentebesturen bij het verlenen
van een bouwvergunning aan een op
drachtgever als voorwaarde zouden
stellen dat zij het werk aan een aanne
mer met een vestigingsvergunning op
dragen. De gemeente Utrecht heeft dat
al gedaan".
De kring Friesland van de B.S.B.,
heeft in een brief B. en W. van Sneek
vorige week gevraagd dat voorbeeld te
volgen. Een zelfde verzoek aan andere
Friese gemeenten is in voorbereiding.
De rijksoverheid heeft ook al een stap
gezet op de weg die de georganiseerde
bouwers aanwijzen. In de regeling voor
de subsidiëring van moderniseringen
van landbouwbedrijven is opgenomen
dat een erkende aannemer het werk
moet uitvoeren.
De bijverdienende bouwvakarbei
ders komen door dat soort regelingen
buitenspel te staan en dat is waar de
B.S.B. naartoe wil. Ook al zijn de per
soonlijke bedoelingen van de „zwarte"
werkers soms heel nobel (De heer Van
Es: „Ik hoor vaak dat ze het doen om
hun kinderen te laten leren"), de ge
organiseerde bouwers zien hen toch als
een ongezond verschijnsel.
De heer Haitsma: „Een flink deel van
de erkende bouwbedrijven in Friesland
heeft maanden achterstand in de beta
lingen en daarvan is het zwarte bouwen
een heel belangrijke oorzaak. Als de
leveranciers strak de hand zouden hou
den aan de verkoopvoorwaarden zouden
er legio failliet gaan en dat is toch ook
ongezond. Ik ken hier bijvoorbeeld een
doro waar enkele jaren - geleden nog
twee timmerbedrijven waren, maar
waar nu iedereen die een timmerman
nodig heeft er een uit een andere plaats
moet laten komen".
TOKIO Een nieuw Japans snufje:
een ontvangertje, dat de dragen
'door middel van een belletje waar-.
kschuwt, dat hij aan de telefoon moet\
komen. Men hoeft niet meer te doen..
Idan het telefoonnummer te draaien
'gelijk met de bel in het toestel gaat
idan ook de bel in het ontvangertje(
'bellen.
CAMBRIDGE De Engelse diesel-
treinbestuurder Bill Meacham kreeg
dezer dagen de schrik van zijn leven,
toen er tijdens een rit bij Cambridge
plotseling een man voor de voorruit op
dook die riep „Hé, stop!". Het bleek
dat de locomotief op een overweg een
kleine bestelwagen had geschept,
waarvan de bestuurder op de trein te
recht was gekomen. De chauffeur en
een bijrijder werden slechts licht ge
wond.
AMMAN (Jordanië) Het Jordaan
se parlement heeft met algemene
stemmen een wetsontwerp tot invoe
ring van de dienstplicht goedgekeurd.
De dienstplicht, voor Jordanië iets
nieuws, zal twee jaar duren en gelden
voor mannen van 18 tot 40 jaar.
Studenten zijn van de dienstplicht vrij
gesteld totdat zij hun studie hebben
voltooid.
Eveneens vrijgesteld zijn kostwinners
en enige zonen van families.